Algemene informatie Voortgezet Onderwijs MBO November 2014
Voorwoord Positive Action wordt in Amerika met veel succes uitgevoerd. Het is een evidence based programma dat positieve resultaten behaalt op zowel het leren als het gedrag van leerlingen. Positive Action heeft (les-)programma s voor de kinderopvang en peuterspeelzaal (0-4 jaar), het basisonderwijs (4-12 jaar) en het voortgezet onderwijs & MBO (12-23 jaar), het gezin en de buurt. Een belangrijk deel van de werkwijze van Positive Action bestaat uit het verbinden van de verschillende leefomgevingen (zoals thuis, school, stage, sportvereniging, buurt) van jongeren en het stimuleren van samenwerking tussen deze omgevingen. De directeur van PRO Emmen verwoordt het als volgt: Positive Action is meer dan een methode, meer dan een programma, meer dan een actie, meer dan een aanpak. Al is het dat allemaal ook! Maar vooral is Positive Action een zijns- en zienswijze die de klas, de school, het team, het leven, de toekomst rijker maakt. Goed (om) te doen!" Yorneo heeft in 2012 een overeenkomst met Positive Action in Amerika gesloten en is de licentiehouder van Positive Action voor Nederland en Vlaanderen. Het oorspronkelijke Amerikaanse Positive Action materiaal is ontwikkeld door: Positive Action, Inc. / Carol Gerber Allred, Ph.D.,264 4 th Avenue South,Twin Falls, ID 83301, Website: www.positiveaction.net, Copyright by Positive Action, Inc. / Carol Gerber Allred, Ph.D. Rechten Nederlandse vertaling en bewerking: (c) 2012, 2013, 2014 Stichting Yorneo. Yorneo 2014 2
Beschrijving van Positive Action Positive Action is een bewezen effectief programma dat investeert in een positief leer- en leefklimaat in en om de school. Als de sfeer op school goed is, iedereen er met plezier komt, leert en werkt, dan kunnen jongeren zich optimaal ontwikkelen. Positive Action richt zich op het versterken van de intrinsieke motivatie van jongeren om positief gedrag te laten zien. Iemand met een positief zelfbeeld en zelfvertrouwen staat stevig in de wereld. Jongeren leren hoe je positief kunt denken en doen en hoe dit een positieve invloed heeft op het gevoel dat je over jezelf hebt en op de (relaties met) mensen om hen heen. Als jongeren eenmaal ervaren hebben wat het effect is van positief denken, doen en voelen, dan zullen ze gemotiveerd zijn om dit vaker te gaan doen. De filosofie van het programma is: Wanneer we positief denken en doen, voelen we ons goed over onszelf. Er is altijd een positieve manier om iets te doen Deze filosofie wordt geïllustreerd aan de hand van de Denken-Doen-Voelen cirkel. De cirkel gaat ervan uit dat onze gedachten leiden tot de dingen die we doen, de dingen die we doen tot hoe we ons voelen en dat onze gevoelens weer gedachten oproepen. Deze cirkel kan positief of negatief zijn. Een van de doelen van Positive Action is dat gaandeweg steeds meer mensen kiezen voor de positieve cirkel. Naast de basisfilosofie en de cirkel staan binnen het lesmateriaal zes thema s centraal. Deze zijn uitgewerkt in verschillende vaardigheden. De filosofie, de cirkel en de vaardigheden komen in alle onderdelen van Positive Action terug. Door de wekelijkse lessen en de herhaling tijdens een schooljaar en over de schooljaren heen wordt het positief denken en doen een gewoonte. Positive Action gaat over alles wat je bent, fysiek, intellectueel, sociaal en emotioneel. Het programma heeft een preventieve werking en legt een sterke basis voor de ontwikkeling van een positief zelfbeeld, zelfvertrouwen en motivatie om jezelf optimaal te ontwikkelen. Een belangrijke pijler van het programma is het verbinden van de verschillende leefmilieus van jongeren, zoals school, ouders en waar mogelijk buurt, (sport)vereniging en stage. Samenwerking levert een bijdrage aan positieve resultaten voor leerlingen, waaronder betere cijfers, hogere aanwezigheid, beter huiswerk maken en minder gedragsproblemen. Yorneo 2014 3
Zes thema s 1. Wie ben ik? Jongeren leren dat hoe zij zichzelf zien, bepaalt hoe ze zich voelen en dat ook anderen, zoals familie en vrienden hier invloed op hebben. Ze leren dat het zelfbeeld erg bepalend is voor hoe ze in het leven staan en dat ze invloed hebben op hun zelfbeeld door wat ze denken en doen. 2. Gezond denken en gezond zijn Jongeren worden zich bewust van hun verantwoordelijkheid voor de zorg van hun eigen lichaam en geest. Ze leren meer over gezonde voeding, imago en jezelf presenteren, de gevolgen van drugs en alcohol, over het belang van voldoende lichaamsbeweging en slaap en over de werking van het brein. 3. Hoe zorg ik voor mijzelf? Jongeren krijgen meer inzicht in hun eigen gedrag en de keuzes die ze maken, onder meer ten aanzien van tijd, geld, energie en gedrag. Ze leren hoe ze hun eigen leven op een goede manier kunnen organiseren. 4. Hoe ga ik om met anderen? Behandel anderen zoals je zelf behandeld wilt worden is de sleutel tot het goed met anderen overweg kunnen. De jongeren stellen hun persoonlijke gedragscode op, gebaseerd op hoe ze zelf het liefst behandeld willen worden. Daarnaast stellen ze samen een gedragscode op voor de klas. Deze afspraken gelden binnen, maar ook buiten de school, in de echte wereld en de virtuele wereld. Dit thema gaat over onderwerpen als vriendelijkheid, samenwerken, positieve communicatie, social media en respect voor iedereen, ongeacht afkomst, cultuur of geloofsovertuiging. 5. Eerlijk tegenover mezelf en anderen Het is niet altijd gemakkelijk om eerlijk tegen jezelf te zijn. De jongeren oefenen hiermee en leren het belang van eerlijk te zijn naar zichzelf, naar anderen, en zich aan beloften te houden. 6. Jezelf blijven ontwikkelen Wie een goed en realistisch beeld van zichzelf heeft, weet ook wat hij aan zichzelf wil veranderen en verbeteren. Jongeren oefenen met het stellen van doelen en het maken van een plan van aanpak. Aandachtspunten hierbij zijn onder meer het geloven in eigen kunnen en eigen mogelijkheden, van bedreigingen kansen maken en de moed hebben om het te proberen. Yorneo 2014 4
Kenmerken van het programma Integrale, verbindende aanpak A. Positive Action richt zich op het verbinden van de verschillende leefomgevingen van jongeren (zoals thuis, school, stage, sportvereniging, buurt) en stimuleert samenwerking tussen deze omgevingen. B. Positive Action heeft programma s voor de kinderopvang (0-4 jaar), het basisonderwijs (4-12 jaar) en het voortgezet onderwijs & MBO (12-23 jaar), het gezin en de buurt. Er kan daardoor een prachtige doorlopende lijn worden opgebouwd. C. Positive Action focust zich op alle gedragingen van leerlingen: fysiek, intellectueel, sociaal en emotioneel. Het werkt preventief en legt een sterke basis wat betreft de ontwikkeling van het zelfbeeld, zelfvertrouwen, persoonlijkheid en intrinsieke motivatie. Vanuit dezelfde basisfilosofie en aanpak kan waar nodig aanvullend materiaal ingezet worden. Intrinsieke motivatie Positive Action richt zich met name op het versterken van de intrinsieke motivatie van jongeren om positief gedrag te laten zien. Er is veel aandacht voor reflectie, zelfverantwoordelijkheid en het stilstaan bij het effect van je denken en doen op je zelfbeeld en het gevoel dat jij over jezelf hebt, maar ook op de (relaties met) andere om je heen. Kracht van de herhaling De filosofie, de cirkel en de vaardigheden komen in alle componenten van het programma terug. Door de continue herhaling tijdens een schooljaar en over schooljaren heen slijt het positief denken en doen in en dit heeft een positieve invloed op het gevoel dat iemand over zichzelf heeft en op het zelfbeeld. Deze integrale aanpak zorgt voor eenheid in taal, aanpak en focus. Preventieve werking als basis met curatieve elementen als het nodig is Het schoolbrede klimaatprogramma in combinatie met de lesprogramma s heeft een (bewezen) preventieve werking om een veilig en positief klimaat te realiseren en daarmee negatief gedrag zoals pesten tegen te gaan. Het wordt gedurende het hele schooljaar ingezet en is gericht op alle leerlingen. Op het moment dat er concreet sprake is van negatief gedrag, is het mogelijk om vanuit dezelfde basis het gesprek met de leerling aan te gaan, waarbij aandacht besteed wordt aan het negatieve Yorneo 2014 5
gedrag, maar ook duidelijk aandacht wordt besteed aan alternatief gedrag voor de volgende keer aan de hand van de Denken-Doen-Voelen cirkel. Er zijn daarnaast verdiepende lessen beschikbaar als zich een concrete aanleiding voordoet om met leerlingen te werken aan thema s als middelengebruik of pesten. Communitygroep De communitygroep heeft de volgende kerntaken: (1) Ervoor zorgen dat Positive Action zichtbaar en merkbaar is in en om de school. (2) Bij te dragen aan verbinding en partnerschap tussen de verschillende leefomgevingen van jongeren. De communitygroep denkt bijvoorbeeld na over: het betrekken van het hele schoolteam; het vergroten van ouderbetrokkenheid; kleine en grote activiteiten die ingezet kunnen worden om het positief leef- en leerklimaat op en rondom school te versterken; het verzamelen van ideeën en feedback voor de verdere invoering van het programma. De communitygroep bestaat dan ook uit vertegenwoordigers vanuit de leerlingen, de ouder(s)/verzorgers, de school (in ieder geval mensen vanuit de volgende geledingen: schoolleiding, onderwijzend personeel, onderwijs ondersteunend personeel) en andere betrokkenen die mee kunnen en willen denken over het optimaliseren van het leer- en leefklimaat in de school. Evidence Based Positive Action behaalt positieve resultaten voor zowel het leren als het gedrag van leerlingen. De effectiviteit is aangetoond in twee RCT onderzoeken (= gerandomiseerde onderzoeken met controlegroep), de duurzaamheid van behaalde effecten is aangetoond in een langlopend onderzoek (zie voor meer informatie de website www.positiveaction.nl) Datagestuurd Het Nederlandse Positive Action programma is datagestuurd. Deze monitoring wordt enerzijds gebruikt om de implementatie en de borging van het programma te ondersteunen en richting te geven. Anderzijds worden hiermee de effecten en resultaten in kaart gebracht. Yorneo 2014 6
De opzet van Positive Action Het schoolbrede klimaatprogramma en het lesprogramma vormen de basis van Positive Action en worden altijd in samenhang met elkaar geïmplementeerd. Het methodegetrouw uitvoeren van het programma helpt scholen om de positieve effecten van het programma maximaal te benutten. Schoolbreed klimaatprogramma Voor de implementatie en borging van Positive Action als schoolbreed klimaatprogramma is het volgende materiaal beschikbaar: Implementatiehandleiding; Communitygroephandleiding; Handleiding reflectie op gedrag (Denken-Doen-Voelen formulier & Complimentkaart); Handleiding gedragscode klas/team/schoolbreed; Positive Action jaarkalender. Positive Action Lesprogramma (ook digitaal) Elk lesprogramma s bestaat uit: Geheel uitgewerkte interactieve lessen met veel afwisselende werkvormen; Ondersteunende posters waarnaar verwezen kan worden in de lessen maar ook op alle andere momenten; Werkboek voor de leerlingen met werkbladen en ruimte voor reflectieopdrachten; Digitale werkomgeving met onder meer het lesmateriaal (draaiboek voor de docent en de werkbladen voor de leerlingen), ondersteunende PowerPoints bij elke les, mogelijkheid om tips rondom lessen met elkaar te delen, mogelijkheid om de werkbladen ook digitaal met leerlingen te delen. Voortgezet onderwijs MBO Er zijn verschillende lesprogramma s beschikbaar voor het voortgezet onderwijs en het MBO, uitgesplitst naar type onderwijs: VMBO (T)HV MBO Deze lesprogramma s bevatten leeftijdsadequate lessen voor de betreffende doelgroepen. Het uitgangspunt is één Positive Action les per week van ongeveer 30 minuten (afhankelijk van doelgroep, onderwerp en beschikbare tijd). Per jaar worden er over het algemeen 30 lessen ingepland per schooljaar. Het is voor docenten mogelijk om lessen aan te passen aan de behoeften van hun groep mits de rode draad en de kern van de les overeind blijft. Yorneo 2014 7
Implementatietraject De duur van het implementatietraject is twee jaar. Het implementatietraject wordt gedurende deze periode begeleid door een gecertificeerd implementatiebegeleider/trainer Positive Action. De implementatie bestaat onder meer uit de volgende onderdelen: A. Ondersteuning implementatiegroep B. Trainingen hele team C. Training mentoren/docenten D. Training en ondersteuning communitygroep E. Opleiden en begeleiden Positive Action coördinator in de school F. Monitoren van de beginsituatie, de mate van implementatie en de resultaten Voorafgaand aan een implementatietraject vindt eerst een kennismakingsgesprek plaats om te zien wat de specifieke vraag is van de school en op welke manier Positive Action het best geïmplementeerd kan worden. Na de implementatie van twee jaar zijn er onder andere jaarlijks boosters voor het schoolteam als ondersteuning bij het actueel houden van Positive Action binnen en rondom de school. Positive Action wordt uitgevoerd door Leren&Leven. Voor meer (achtergrond) informatie: www.positiveaction.nl U kunt ons ook telefonisch of per mail bereiken: 0592-367925 positiveaction@lerenenleven.nl Yorneo 2014 8