S choonmaak Rapportage Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie Sector Afbouw Datum: september Auteur: Savantis en G lazenwassen
Colofon Savantis is het kenniscentrum beroepsonderwijs bedrijfsleven voor de sectoren Schilderen en Onderhoud; Afbouw; Reclame, Presentatie en Communicatie; en Schoonmaak en Glazenwassen. In haar register van erkende leerbedrijven zijn ruim 11.000 bedrijven opgenomen, waar meer dan 9.500 leerlingen en stagiairs uit het middelbaar beroepsonderwijs het praktijkdeel van hun opleiding volgen. Savantis onderhoudt 22 ministerieel erkende kwalificatiedossiers, samen goed voor 61 uitstromen. Ook ontwikkelt en organiseert Savantis praktijk- en theorietrainingen, met jaarlijks 3.500 deelnemers. Ontwikkeling en productie: Savantis Postbus 76 2740 AB Waddinxveen T 0182-64 11 11 info@savantis.nl www.savantis.nl Savantis, VakcentrumAfbouw en Onderhoud, Presentatie en Communicatie, Waddinxveen, juli Alle rechten voorbehouden. OO. bladzijde 2 datum: 9-2-2015
Inhoudsopgave 1. Inleiding 5 1.1 Leeswijzer 5 2. Ontwikkelingen in het onderwijs 6 3. Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt 9 3.1 Bedrijvigheid en werkgelegenheid 9 3.2 Vooruitzichten voor de Schoonmaak 15 4. Beschikbaarheid van bpv-plaatsen en het arbeidsmarktperspectief van leerlingen 17 4.1 Beschikbaarheid van bpv-plaatsen 17 4.2 Arbeidsmarktperspectieven voor schoolverlaters 18 OO. bladzijde 3 datum: 9-2-2015
1. Inleiding De sector Schoonmaak en Glazenwassen bestaat uit verschillende bedrijven waar schoonmakers en glazenwassers werkzaam zijn. De meeste gediplomeerde schoonmakers houden zich bezig met interieurschoonmaak, bijvoorbeeld in kantoren, hotels, scholen en ziekenhuizen. Vaak worden de werkzaamheden zoals het dagelijkse onderhoud, van stofzuigen tot bureaus afnemen, uitgevoerd in een team. Ook het periodieke onderhoud hoort erbij, zoals de dieptereiniging van vloerbedekking. Veel schoonmakers specialiseren zich op een bepaald gebied zoals het reinigen en impregneren van gevels, reiniging na calamiteiten zoals brand of het schoonhouden van fabrieksruimtes. Vanaf het schooljaar 2007/2008 kunnen leerlingen op het mbo de opleiding Arbeidsmarktgekwalificeerd Assistent (AKA, niveau 1) kiezen voor het werken in deze branche. Het schooljaar daarna in 2008/2009 is het ook mogelijk geworden om een opleiding op niveau 2 en 3 te volgen. Vanaf 2011/2012 is de niveau 4 uitstroom Ambulant objectleider toegevoegd aan het kwalificatiedossier en kunnen leerlingen nu op alle niveaus van het mbo een opleiding volgen. Ook is sinds 2011/2012 het dossier Assistent schoonmaak (niveau 1) actief. 1.1 Leeswijzer In het volgende hoofdstuk worden de meest recente ontwikkelingen in het mbo onderwijs voor de kwalificaties van Savantis in de sector Schoonmaak en Glazenwassen weergegeven. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Eerst wordt er ingegaan op de bedrijvigheid en werkgelegenheid in de Schoonmaak om vervolgens de vooruitzichten te presenteren. In hoofdstuk 4 tot slot wordt de beschikbaarheid van opleidingsplaatsen en het arbeidsmarktperspectief van gediplomeerde leerlingen geschetst. OO. bladzijde 5 datum: 9-2-2015
2. Ontwikkelingen in het onderwijs In schooljaar 2013/ volgen op 1 oktober 2013 137 leerlingen een opleiding tot Arbeidsmarktgekwalificeerd Assistent in de sector Schoonmaak en Glazenwassen. Op 1 oktober 2013 volgden volgens DUO 167 leerlingen een andere opleiding in de sector. Daarnaast volgen 134 leerlingen een (onbekostigde) mbo schoonmaakopleiding bij Fairfield 1. De meeste leerlingen in de sector volgen een BBL-opleiding 2. Tabel 1 geeft een overzicht van het aantal leerlingen per opleiding. Tabel 1 Aantal leerlingen Schoonmaak en Glazenwassen per opleiding, 2008/09-2012/13 3 Kwalificatie dossier Uitstroomdifferentiatie Niveau 2008/ 2009/ 2010/ 2011/ 2012/ 2013/ 2009 2010 2011 2012 2013 Arbeidsmarkt gekwalificeerd assistent 4 1 69 161 290 286 235 137 Assistent schoonmaak 1 - - - 14 83 87 Schoonmaak en Glazenwassen Schoonmaak en Glazenwassen 5 Schoonmaker/medewerker vloeronderhoud 2 - - - - 11 20 2 10 51 90 70 74 12 Glazenwasser/gevelreiniger 2-7 8 8 1 - Reiniger na calamiteiten 2 - - - - - - Reiniger in de voedselverwerkende industrie Schoonmaak en Glazenwassen 6 Allround schoonmaker/ medewerker vloeronderhoud Allround glazenwasser/gevelreiniger Allround reiniger na calamiteiten Allround reiniger in de voedselverwerkende industrie 2 - - - - 9 9 3 - - - - - 116 3-72 151 83 61 19 3 - - 48 48 - - 3 - - - - - - 3 - - - - - - Ambulant objectleider 4-34 34 115 53 38 Totaal 79 325 621 624 527 438 Bron Duo, peildatum 1 oktober 2013. BPVO registratie van Savantis 08/09-1-14. 7 1 FairField is een erkende BBL opleider en valt direct onder toezicht van de onderwijsinspectie. Geslaagden ontvangen een rechtsgeldig mbo diploma. 2 BBL staat voor beroepsbegeleidende leerweg en bestaat uit één à twee dagen school en de rest van de week BPV (Beroepspraktijkvorming). Het praktijkonderdeel bestaat uit tenminste 60% tot maximaal 80% van de opleiding. 3 De leerlingen die een opleiding bij Fairfield volgen zijn niet meegenomen in de voorlopige telling van DUO. Daarom zijn deze leerlingen meegeteld op basis van de BPVO (BeroepsPraktijkOvereenkomst) registratie van Savantis. Het gaat om leerlingen die een actieve inschrijving hadden op 1 oktober 2013, gemeten op 8 januari. Dit zijn 18 leerlingen op niveau 2 en 116 op niveau 3. 4 Op basis van het deelnemersbestand van DUO is het niet mogelijk het aantal AKA-leerlingen dat een schoonmaakopleiding volgt vast te stellen. De leerling cijfers zijn daarom deels gebaseerd op BPVO registratie van Savantis. Het gaat om de leerlingen die een actieve inschrijving hadden op 1 oktober 2013. 5 Dit is geen uitstroom maar de dossiernaam. Het kan zijn dat scholen de leerlingen eerst op de algemene crebo inschrijven en op een later moment pas op de uitstroomcrebo zoals die op de volgende regels in de tabel staan. 6 Idem als bij voetnoot 5. 7 De cijfers van voor 2012/2013 zijn gebaseerd op de leerling gegevens van Savantis in verband met grote inconsistenties in de cijfers van DUO. OO. bladzijde 6 datum: 9-2-2015
Vanaf het schooljaar 2007/2008 kunnen leerlingen de opleiding Arbeidsmarktgekwalificeerd Assistent (AKA, niveau 1) kiezen voor het werken in deze branche. In 2008/2009 is het ook mogelijk om een opleiding op niveau 2 en 3 te volgen. Vanaf 2011/2012 is de niveau 4 uitstroom Ambulant objectleider toegevoegd aan het kwalificatiedossier en kunnen leerlingen dus ook een niveau 4 opleiding volgen. Ook is sinds 2011/2012 het dossier Assistent schoonmaak voor leerlingen op niveau 1) actief. De vijf jaar tot en met 2011/2012 is het aantal leerlingen in de sector toegenomen. Ten opzichte van het schooljaar 2007/2008 is in 2013/ het leerlingenaantal meermaals verdubbeld (32 versus 438 leerlingen). Het aantal leerlingen dat een opleiding tot assistent schoonmaak op niveau 1 volgt is na een flinke toename in 2012/2013 stabiel gebleven in het huidige schooljaar. Het aantal leerlingen dat een opleiding volgt op niveau 2 van het mbo is ten opzichte van schooljaar 2012/2013 gedaald. Door de start van de niveau 3 opleiding bij Fairfield is het aantal leerlingen op niveau 3 meer dan verdubbeld. 8 De hier gepresenteerde leerling cijfers geven het totaal aantal leerlingen die een opleiding volgen binnen de sector Schoonmaak en glazenwassen van alle leerjaren gezamenlijk weer. Een deel van de opleidingen duurt langer dan één schooljaar. Niet alle leerlingen doen daarom in een bepaald schooljaar examen voor een diploma. De ontwikkelingen in het aantal gediplomeerden lopen daarom in de praktijk ten minste een jaar achter op de ontwikkelingen in het totaal aantal leerlingen van de sector. Dat betekent dat wanneer het totaal aantal leerlingen stijgt, het aantal gediplomeerden een aantal jaar later ook een stijging doormaakt en vice versa. Figuur 1 geeft de ontwikkeling van het aantal leerlingen en gediplomeerden in de sector weer. Hierin is zichtbaar dat het aantal gediplomeerden in de sector wederom gestegen is. Figuur 1. Ontwikkeling totaal aantal leerlingen en gediplomeerden 9 Schoonmaak en glazenwassen, 2007/2008-2013/ 700 600 Aantal leerlingen Aantal diploma's 621 624 500 400 527 438 300 200 100 0 325 259 122 131 79 31 25 2007/'08 2008/'09 2009/'10 2010/'11 2011/'12 2012/'13 2013/'14 Bron: DUO en Savantis 8 Meer informatie over ontwikkelingen van heet aantal leerlingen is te vinden in Ontwikkeling aantal leerlingen Schoonmaak en Glazenwassen 2013/. Statistisch Jaaroverzicht deel 2 op de www.savantis.nl. 9 Bij het aantal gediplomeerden is het aandeel AKA leerlingen niet meegenomen. Deze worden door DUO niet onderscheiden naar sector. Dit verklaart het relatief grote verschil tussen het aantal leerlingen en gediplomeerden. OO. bladzijde 7 datum: 9-2-2015
Een opvallend kenmerk van de mbo leerlingen in de sector schoonmaak dat 92 procent van de ingeschrevenen 30 jaar of ouder is. 10 Dat komt doordat de meeste leerlingen in de sector werknemers zijn die reeds geruime tijd (in de branche) werken zonder diploma. 11 In eerste instantie werd verwacht dat het aantal leerlingen nog sterker zou groeien, omdat schoonmaakbedrijven behoefte hebben aan gekwalificeerd personeel. Door de economische recessie hebben schoonmaakbedrijven minder grootschalig geïnvesteerd in het opleidingen van mbo-leerlingen. In de sector is steeds meer aandacht voor kwaliteit. Daarbij gaat het om betrouwbaarheid van de dienstverlening en de kwaliteit van het personeel. In deze context zijn in de cao 2012-2013 de afspraken omtrent scholing aangescherpt. 12 Jaarlijks stromen duizenden werkenden in een baan in de sector Schoonmaak. Dit zijn vaak lager opgeleiden. Dat betekent dat er een grote potentiele markt voor het mbo onderwijs is, met name voor het BBL traject. 10 Dit is exclusief de leerlingen van de AKA opleiding 11 Een groot deel van de leerlingen heeft als geregistreerde vooropleiding een afgeronde basisopleiding. 12 UWV, Sectorbeschrijving Schoonmaak, 2013. OO. bladzijde 8 datum: 9-2-2015
3. Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt 3.1 Bedrijvigheid en werkgelegenheid De sector Schoonmaak en Glazenwassen is in vergelijking met de andere sectoren van Savantis een grote branche. Volgens gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek zijn er per 1 januari ruim 12.500 bedrijven actief in de branche. Volgens de Kamer van Koophandel is er sprake van 14.658 vestigingen in Nederland (Glazenwassen, ontsmetting en bestrijding. 13 De meerderheid van de schoonmaakbedrijven is gevestigd in de Randstad (met name Noord- en Zuid- Holland). 14 Volgens het UWV is de schoonmaak in een achttal arbeidsmarktregio s (heel) belangrijk voor de werkgelegenheid. Dit zijn in de randstad Groot-Amsterdam, Rijnmond en Midden-Utrecht en daarnaast Midden-Gelderland, Twente, West-Brabant, Noord-Oost-Brabant en Zuid-Oost-Brabant. 15 Het overgrote deel van deze bedrijven verricht schoonmaakwerkzaamheden. Er is echter ook een aantal bedrijven dat zich richt op andersoortige facilitaire dienstverlening. In onderstaande tabel is het aantal schoonmaakbedrijven volgens het CBS weergegeven. Hierin is te zien dat het grootste deel (64%) van de bedrijven zich bezig houdt met de interieurreiniging van gebouwen. Ook neemt het aantal bedrijven in de sector de afgelopen jaren toe, ondanks de crisis. Tabel 2. Aantal schoonmaakbedrijven, 2007-. Jaar Interieurreiniging van gebouwen Gespecialiseerde reiniging gebouwen 16 Overige reiniging Totaal schoonmaakbedrijven 2007 5.400 1.955 775 8.130 2008 6.050 2.265 820 9.135 2009 6.730 2.635 890 10.255 2010 7.245 2.830 900 10.975 2011 7.195 3215 960 11.370 2012 7.485 3.405 1.100 11.990 2013 7.565 3.495 1.145 12.205 8.020 3.270 1.220 12.510 Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek, Statline geraadpleegd 23 mei De meerderheid van de bedrijven richt zich op het schoonmaken van het interieur van gebouwen (64%). Volgens de Rabobank maken glazenwassersbedrijven (deze vallen bij het CBS onder gespecialiseerde reiniging gebouwen), die zich voornamelijk bezig houden met glasbewassing en uiterlijke verzorging van gebouwen, 29 procent van de sector uit. 17 Het UWV geeft aan dat het marktaandeel van de interieurschoonmaak 71 procent van de sector als geheel is, en de glasbewassing 10 procent. 18 13 Kamer van Koophandel, Ondernemersplein. Branche-informatie Glazenwassen, ontsmetting en bestrijding, geraadpleegd op 11-6-. 14 Kamer van Koophandel, Ondernemersplein. Branche-informatie Glazenwassen, ontsmetting en bestrijding, geraadpleegd op 11-6-. 15 UWV, Sectorbeschrijving Schoonmaak, 2013. 16 Inclusief glazenwassen. 17 Rabobank Cijfers &Trends Branche informatie, Schoonmaakbedrijven,. 18 UWV, Sectorbeschrijving Schoonmaak, 2013. OO. bladzijde 9 datum: 9-2-2015
Het aantal bedrijven in de branche is volgens de gegevens van het CBS sinds 2007 toegenomen met 54 procent. In onderstaande figuur is de ontwikkeling van het aantal bedrijven grafisch weergegeven. Hierin is behalve de jaarlijks stijgende lijn ook te zien dat het aantal overige reinigingsbedrijven in licht is gedaald ten opzichte van 2013. Figuur 2. Ontwikkeling aantal schoonmaakbedrijven, 2007-. 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 Interieurreiniging van gebouwen Gespecialiseerde reiniging gebouwen Overige reiniging Totaal schoonmaakbedrijven 11.990 12.205 12.510 10.975 11.370 10.255 9.135 8.130 8.020 7.245 7.195 7.485 7.565 6.730 6.050 5.400 1.955 2.265 2.635 2.830 3215 3.405 3.495 3.270 775 820 890 900 960 1.100 1.145 1.220 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek, Statline geraadpleegd 23 mei Binnen de sector Schoonmaak en Glazenwassen bestaat er een tweedeling tussen grote bedrijven en kleine bedrijven. Binnen de sector zijn er veel kleine bedrijven werkzaam; bedrijven met maximaal 10 werknemers maken ongeveer 90% van de sector uit. Ruim twee derde (69%) van de bedrijven heeft geen personeel, (zie tabel 3, 1 werkzaam persoon). Dit aantal is toegenomen ten opzichte van de cijfers van vorig jaar. Dat het aantal ZZP ers toeneemt in de branche wordt ook onderschreven door de Rabobank. 19 Met name glazenwassers zijn veelal werkzaam als zelfstandig ondernemer. 20 In de sector Schoonmaak en Glazenwassen bestaan daarnaast enkele (zeer) grote bedrijven, die samen verantwoordelijk zijn voor een groot deel van de omzet. De top 3 van grote bedrijven hebben gezamenlijk een marktaandeel van 24 procent. 21 De top 5 van grote bedrijven realiseert 64 procent van de omzet. 22 In tabel 3 (zie volgende pagina) is de verdeling van het aantal bedrijven naar werkzame personen weergegeven. 19 Rabobank Cijfers &Trends Branche informatie, Schoonmaakbedrijven,. 20 UWV, Sectorbeschrijving Schoonmaak, 2013. 21 UWV, Sectorbeschrijving Schoonmaak, 2013. Dit zijn ISS Cleaning services, CSU Cleaning services en Hago Nederland. 22 Dit zijn behalve de drie bovenstaande bedrijven ook Asito en Gom, bron: Rabobank Cijfers &Trends Branche informatie, Schoonmaakbedrijven,. OO. bladzijde 10 datum: 9-2-2015
Interieurreiniging van gebouwen Gespecialiseerde reiniging gebouwen Tabel 3. Aantal bedrijven naar werkzame personen, 1 werkzaam persoon 2 werkzame personen 3 tot 5 5 tot 10 10 tot 20 20 tot 50 50 tot 100 100 of meer Totaal 5320 1030 565 460 300 195 75 70 8015 2410 360 200 160 75 45 10 10 3270 Overige reiniging 860 145 65 65 35 30 10 10 1220 Totaal 8590 1535 830 685 410 270 95 90 12505 Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek, Statline geraadpleegd 11 juni Faillissementen De kamer van Koophandel houdt gegevens bij over het aantal vestigingen en faillissementen in verschillende branches. Opgeheven vestigingen betreffen in dit geval de som van het aantal opgeheven hoofd- en nevenvestigingen. 23 De reden van opheffing kan een algemene reden hebben, de ondernemer staakt bijvoorbeeld zijn bedrijf (wegens te weinig omzet/leeftijd ondernemer etc.) of als reden opheffing door faillissement. In figuur 3 is de ontwikkeling van het aantal opgeheven vestigingen van de afgelopen twee jaren per maand weergegeven. Hierin is te zien dat het aantal opgeheven vestigingen in de branche in de wintermaanden toeneemt, met als hoogtepunt in januari. Figuur 3. Ontwikkeling aantal opgeheven vestigingen Glazenwassen, ontsmetting en bestrijding 2013- Bron: Kamer van Koophandel, Ondernemersplein. Branche-informatie Glazenwassen, ontsmetting en bestrijding KvK houdt ook gegevens bij over het aantal nieuwe vestigingen. Hier gaat het om de som van het aantal nieuw opgerichte bedrijven (starters) en nevenvestigingen. In onderstaande figuur is te zien dat het aantal nieuwe vestigingen over het algemeen hoger ligt dan het aantal opgeheven vestigingen. Volgens het CBS was er in het eerste kwartaal van sprake van een stijging van het aantal faillissementen in de schoonmaakbranche. 24 23 Dit wordt per maand bijgehouden door de KvK. Kamer van Koophandel, Ondernemersplein. Branche-informatie Glazenwassen, ontsmetting en bestrijding, peildatum 12-6-. 24 CBS, Kwartaalmonitor Zakelijke dienstverlening. Eerste kwartaal,. OO. bladzijde 11 datum: 9-2-2015
Figuur 4. Ontwikkeling aantal nieuwe vestigingen Glazenwassen, ontsmetting en bestrijding 2013- Bron: Kamer van Koophandel, Ondernemersplein. Branche-informatie Glazenwassen, ontsmetting en bestrijding Werknemers Dagelijks zijn ongeveer 120 duizend mensen actief in de schoonmaaksector. De meesten van hen (ongeveer twee derde) werken minder dan 25 uur. 25 Veel werkzame personen hebben bovendien meerdere parttime banen. Ongeveer twee derde van het aantal schoonmakers is vrouw (65%).Onder glazenwassers en in de specialistische beroepen zijn juist veel mannen werkzaam (80 tot 100 procent van de werkzaamheden wordt hier door mannen uitgevoerd). 26 Volgens het UWV waren er in 2011 119.200 werknemers actief in de schoonmaakbranche. 27 De meeste werknemers zijn werkzaam in de interieurverzorging (zie onderstaande figuur). Figuur 5. Verdeling werkzame personen naar branche 28 2% 1% 4% 1% 6% Interieurverzorging Glasbewassing Industriële reiniging Brand- en roetreiniging Gevelreiniging 85% Reiniging vervoersmiddelen Overig Bron: UWV 25 Rabobank Cijfers &Trends Branche informatie, Schoonmaakbedrijven, 2013. 26 IVA (november 2009). Ontwikkelingen in de schoonmaakbranche. Onderzoek in opdracht Ondernemersorganisatie Schoonmaak- en bedrijfsdiensten (OSB). 27 UWV, Sectorbeschrijving Schoonmaak, 2013. 28 Aantal werkzame personen in de schoonmaak naar branche 2012, bron: UWV, Sectorbeschrijving Schoonmaak, 2013. OO. bladzijde 12 datum: 9-2-2015
Werkgelegenheid Het aantal banen van werknemers in de Schoonmaak is vanaf 2000 gestegen. Vanaf 2010 was er sprake van een lichte stagnatie maar door het UWV wordt verwacht dat er vanaf weer een lichte groei van het aantal banen van werknemers zal komen. De groei van het aantal banen is het grootst voor de mensen die als zelfstandige aan de slag zijn in de sector. 29 Het aantal banen van werknemers is in 2013 afgenomen met ongeveer 1000 banen. In zal dit aantal banen gelijk blijven en voor 2015 wordt groei van 1000 banen verwacht (groei van 0,5%). 30 In de Schoonmaak wordt er veel in deeltijd gewerkt. Gemiddeld hebben werknemers twee banen per arbeidsjaar en zelfstandigen anderhalf. Gemiddeld werken werknemers 4,5 uur per dag en 23 uur per week. 31 Na 2007 is bij minder bedrijven de personeelsomvang gegroeid. In 2012 was er bij 10 procent van de bedrijven sprake van personele groei terwijl dit in 2007 nog een kwart was. Tegelijkertijd is het aantal bedrijven dat wat betreft personeelsomvang kleiner is geworden sinds de crisis toegenomen van 12 procent van de bedrijven met een afname van personeel in 2007, naar 28 procent in 2012. 32 Werkloosheid en vacatures In figuur 6 (zie volgende pagina) is de ontwikkeling van het aantal niet-werkende werkzoekende 33 schoonmakers volgens registratie bij UWV weergegeven. Hierin is te zien dat het aantal werkzoekenden afgelopen wintermaanden hoger lag dan het aantal werkzoekenden in dezelfde maanden in 2013. In de zomermaanden lag het aantal werkzoekenden lager dan in de wintermaanden. In maart en april is er een langzame toename van het aantal werkzoekenden te zien. Het is nog te vroeg om te kunnen bepalen of er sprake is van een trend. 29 UWV, Sectorbeschrijving Schoonmaak, 2013. 30 UWV, Arbeidsmarktprognose -2015,, p. 30 31 UWV, Sectorbeschrijving Schoonmaak, 2013. 32 UWV, Sectorbeschrijving Schoonmaak, 2013. 33 Hierna ook wel werkzoekenden genoemd. Het gaat hierbij bij om personen die zich bij UWV inschrijven als werkzoekende zonder baan of minder dan 12 uur per week werken. Deze groep bestaat vooral uit uitkeringsgerechtigden met een WW- of WWB-uitkering maar het kunnen ook werkzoekenden zonder uitkering zijn. OO. bladzijde 13 datum: 9-2-2015
januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december januari februari maart april januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december januari februari maart april Rapportage arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie sector SenG Figuur 6. Ontwikkeling aantal niet-werkende werkzoekende schoonmakers januari 2013-april 34 2.000 1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 1.799 1.859 1.854 1.844 1.428 1.476 1.493 1.489 1.489 1.464 1.476 1.548 1.636 1.706 1.725 1.596 Bron: UWV, Niet-werkende werkzoekenden, peildatum 12-5- 2013 Het UWV houdt ook gegevens bij over het aantal vacatures per maand (nieuwe en reeds openstaande). De ontwikkeling van het aantal vacatures voor de schoonmakers is weergegeven in onderstaande figuur. Hierin is te zien dat het aantal vacatures de laatste maanden redelijk stabiel is. Het aantal vacatures in de maanden januari, februari en april van ligt zichtbaar hoger dan het aantal vacatures in dezelfde maanden van 2013 en sluit aan bij de verwachtingen. Figuur 7. Ontwikkeling aantal vacatures schoonmakers januari 2013-maart 35 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 128 166 86 80 222 180 184 79 179 159 177 85 225 192 166 193 196 227 174 197 213 177 145 107 112 104 128 104 114 100 135 166 2013 UWV, Vacatures, peildatum 12-5- Aantal nieuwe vacatures Aantal openstaande vacatures Bron: 34 In de figuur zijn de volgende beroepen meegenomen:. Schoonmaker laboratoriummateriaal en -glaswerk, schoonmaker machine, gebouwen, installaties, producten 35 In de figuur zijn vacatures voor de volgende beroepen meegenomen: Schoonmaker laboratoriummateriaal en -glaswerk, schoonmaker machine, gebouwen, installaties, producten. OO. bladzijde 14 datum: 9-2-2015
Volgens cijfers van het UWV zal het aantal vacatures in hoger uitvallen dan in 2013. In 2015 zal er wederom sprake zijn van een toename van het aantal ontstane vacatures. Ook het vacaturepercentage, het aantal ontstane vacatures als percentage van het aantal banen ontwikkelt zich positief in de sector en zal van 11 procent in 2013 stijgen naar bijna 15 procent in 2015. 36 In onderstaande figuur is dit grafisch weergegeven. Figuur 8. Aantal ontstane vacatures per jaar Schoonmaakbedrijven, hoveniers 2013-2015 30.000 25.000 20.000 20.000 24.000 27.000 15.000 2013 2015 UWV 37 3.2 Vooruitzichten voor de Schoonmaak In de tweede helft van 2013 is de omzet in de schoonmaakbranche gedaald. Deze daling heeft zich doorgezet in het eerste kwartaal van met een afname van 0,2 procent. De daling van de omzet is vooral waar te nemen in bedrijven die zich bezig houden met industriële reiniging. Bij interieurreinigende bedrijven was wel een lichte omzetstijging waar te nemen. Door de grote concurrentie in de schoonmaakbranche komen de prijzen en daarmee de omzet onder druk te staan. 38 Voor het volgende kwartaal in verwachten veel ondernemers meer omzet te genereren. Ondernemers in de schoonmaakbranche zijn positiever over het tweede kwartaal van dan in de voorgaande kwartalen. Een deel van de werkgevers verwacht dat het economisch klimaat voor hun bedrijf zal verbeteren en een groter deel verwacht daarmee ook meer personeel in te kunnen zetten. Het is voor het eerst dat het CBS hier een positieve ontwikkeling waarneemt. 39 De Rabobank verwacht in een stagnatie in de sector met een afname van het volume van 1 tot 3 procent. Dit komt onder andere door de concurrentie en de prijsdruk in de schoonmaak als gevolg van het economisch klimaat maar ook door het stabiliseren van de afzetmarkt en de toename van het aantal aanbieders. De afzetmarkt stabiliseert onder andere als gevolg van de afname van de groei van de vierkante meters kantoorruimte (onder andere onder invloed van Het Nieuwe Werken). Op langere termijn is de prognose neutraal aangezien de vraag naar schoonmaak zal toenemen wanneer de economie groeit. 40 Ook gaan de schoonmaakbedrijven op zoek naar nieuwe markten. De zorg is hier het meest aansprekende voorbeeld van. Verwacht wordt dat ook het schoonmaken in ziekenhuizen door schoonmaakbedrijven toe zal nemen. De zorg besteedde traditioneel weinig schoonmaakwerk uit 36 UWV, Arbeidsmarktprognose -2015,, p. 43. 37 UWV, Arbeidsmarktprognose -2015,, p. 49. 38 CBS, Kwartaalmonitor Zakelijke dienstverlening. Eerste kwartaal,. 39 CBS, Kwartaalmonitor Zakelijke dienstverlening. Eerste kwartaal,. 40 Rabobank, Cijfers & Trends Branche informatie, Schoonmaakbedrijven, OO. bladzijde 15 datum: 9-2-2015
maar is nu door bezuinigingen gedwongen samenwerking te zoeken met of uit te besteden aan schoonmaakbedrijven. 41 Een andere waarneembare trend in de sector is het verbreden van de dienstverlening via een facilitair totaalconcept waarbij ook dagschoonmaak een rol kan spelen. Dit kan vooral interessant zijn voor grotere schoonmaakbedrijven. Voor kleinere bedrijven is specialisatie een mogelijkheid om toegevoegde waarde te bieden en zich zo te onderscheiden van de concurrentie. Ook noemt de Rabobank de toename van strategische samenwerking en schaalvergroting in het inkoopproces om de efficiëntie te verhogen, maar ook in het ontwikkelen van diensten en producten. Ook is hierbij aandacht voor duurzaamheid en speelt automatisering en informatiemanagement een belangrijke rol bij de interdisciplinaire levering van diensten. 42 De toenemende vergrijzing van de sector zorgt voor een groeiende vervangingsvraag op de middellange termijn. Tegelijkertijd zorgt de vergrijzing van de Nederlandse samenleving als geheel voor een groeiende zorgsector en dus van de schoonmaakwerkzaamheden in de zorg. Het UWV verwacht dat de vraag naar gekwalificeerd personeel op de middellange termijn sterk zal toenemen. Met name in de specialistische schoonmaakberoepen kan een groot tekort ontstaan. 43 Volgens de arbeidsmarktprognose van het UWV blijft de vraag naar schoonmaakdiensten voorlopig onder druk staan. Voor wordt verwacht dat de werkgelegenheid op peil blijft. Voor 2015 wordt uitgegaan van een groei van 1000 banen. 44 41 UWV, Sectorbeschrijving Schoonmaak, 2013. 42 Rabobank, Cijfers &Trends Branche informatie, Schoonmaakbedrijven, 2013 en. 43 UWV, Sectorbeschrijving Schoonmaak, 2013. 44 UWV, Arbeidsmarktprognose -2015,, p. 39. OO. bladzijde 16 datum: 9-2-2015
4. Beschikbaarheid van bpv-plaatsen en het arbeidsmarktperspectief van leerlingen 4.1 Beschikbaarheid van bpv-plaatsen In de sector Schoonmaak en Glazenwassen worden sinds begin 2007 actief leerbedrijven geworven. Na de eerste periode van kleinschalige werving onder OSB-lidbedrijven is het aantal leerbedrijven sterk toegenomen en groeiende. Per 1 januari zijn 844 leerbedrijven door Savantis erkend, wat een toename is van 7 procent ten opzichte van vorig jaar. De aantallen en de ontwikkeling per kalenderjaar zijn weergegeven in onderstaande tabel. Tabel 4. Erkende leerbedrijven in de sector Schoonmaak en Glazenwassen, per 1 januari Jaar Aantal erkende leerbedrijven Ontwikkeling 2008 100-2009 390 +290% 2010 457 +17% 2011 548 +19% 2012 706 +28% 2013 786 +11% 844 +7% Bron: Savantis In onderstaande figuur is de ontwikkeling van deze toename van het aantal erkende schoonmaak bedrijven grafisch weergegeven. Hierin is te zien dat het aantal erkende leerbedrijven sinds 2008 elk jaar is gegroeid maar dat de groei de laatste jaren afneemt. Figuur 9. Ontwikkeling erkende leerbedrijven in de sector Schoonmaak en Glazenwassen 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Aantal erkende leerbedrijven 844 786 706 548 457 390 100 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Terwijl het aantal leerbedrijven constant is toegenomen is het aantal leerlingen de afgelopen twee schooljaren gedaald. Over het algemeen zijn er voldoende bpv-plaatsen beschikbaar voor schoonmaakleerlingen. De beschikbaarheid van bpv-plaatsen hangt voor een belangrijk deel samen met de opleidingsbereidheid van bedrijven. De schoonmaakbranche kent een aantal zeer grote OO. bladzijde 17 datum: 9-2-2015
bedrijven. Een groot deel van deze bedrijven is begonnen met opleidingstrajecten voor mboleerlingen en heeft vaak tientallen leerlingen in dienst. 4.2 Arbeidsmarktperspectieven voor schoolverlaters De schoonmaakbranche vergrijst, wat zorgt voor een toenemende vervangingsvraag op de middellange termijn, zeker voor de gediplomeerden in de specialistische beroepen. Ook wordt verwacht dat de werkgelegenheid bij schoonmaakbedrijven groter wordt doordat zorginstellingen meer schoonmaakwerkzaamheden uitbesteden. Dit leidt tot een toenemende vraag naar arbeid vanaf. Daarnaast is door de toenemende aandacht voor kwaliteit extra vraag naar goed opgeleid personeel en dus naar mensen met een mbo diploma in de schoonmaak. Het Researchcentrum Onderwijs Arbeidsmarkt (ROA) verwacht tot 2016 een omvangrijke uitbreidingsvraag voor de sector. Dit levert 13 duizend baanopeningen 45 op. Daarnaast zullen er naar verwachting 55 duizend baanopeningen ontstaan als gevolg dan de vervangingsvraag. 46 Hoewel dit voor schoonmaakbedrijven kan betekenen dat zij knelpunten ondervinden bij het werven van personeel voor deze functies betekent dit wel dat het arbeidsmarktperspectief voor leerlingen in de sector daarmee goed lijkt. Wel is de deeltijdfactor in de sector hoog en daarmee de kans op een fulltime baan lager. 45 Baanopeningen worden bepaald op basis van de totale vraag naar nieuwkomers op de arbeidsmarkt, zoals deze is bepaald door de werkgelegenheidsgroei (positieve uitbreidingsvraag) en de vervangingsvraag. 46 Bron: ROA, in UWV, Sectorbeschrijving Schoonmaak, 2013. OO. bladzijde 18 datum: 9-2-2015