Stichting Voorkom! Productenboek WERKEN AA N WEERBAARH EID Stichting Voorkom! Postbus 91 3990 DB Houten Tel: (030) 63 73 144 Fax: (030) 63 40 706 stichting@voorkom.nl www.voorkom.nl Postbank: 16.09.147 Rabobank: 32.98.23.299
Inhoudsopgave Inleiding 3 Leeswijzer 4 Basisonderwijs Born to be clean Preventieprojecten Module 1 - Roken, blowen en alcohol 6 Module 2 - Roken, blowen, alcohol en internet 7 Module 3 - Internet 8 Module 4 - Alcohol 9 Ouderparticipatie Ouderparticipatie 1 - Pre-project 11 Ouderparticipatie 2 - T-time 12 Ouderparticipatie 3 - Afterglow - zonder kinderen 13 Ouderparticipatie 4 - Afterglow - met kinderen 14 Ouderparticipatie 5 - Themaweek 15 Ouderparticipatie 6 - Internet 16 Ouderparticipatie 7 - De overstap 17 Ouderparticipatie 8 - Heeft u even? 18 Praktische aanvulling ouderparticipatie 19 Inhoudsopgave Voortgezet onderwijs Dat maak ik zelf wel uit! Preventieprojecten Lesmethode 21 Roken 22 Alcohol 23 Drugs 24 Gokken 25 Internet 26 Overig aanbod Ouderparticipatie 28 Docententraining 29 Hoe was je weekend? 30 Lesopzet Dat maak ik zelf wel uit! 31 Lagerhuis 32 Aanbod voor basisonderwijs en voortgezet onderwijs Posters 34 Voorkom! Home Party 35 Alcoholvrije cocktails 36 2
Inleiding Stichting Voorkom! heeft inmiddels meer dan 25 jaar ervaring met verslavingspreventie op scholen. Wij merken dat onze aanpak veel impact heeft op de leerlingen, omdat onze preventiewerkers hun harten weten te raken. Scholen ontdekken dat het effect scoort wanneer we jongeren handvatten bieden om nee te kunnen zeggen tegen verslavende middelen. Mede daardoor breidt ons werkterrein jaarlijks verder uit. Dat geeft ons telkens weer nieuwe kansen en nieuwe uitdagingen. Inleiding De resultaten van onze voorlichting zijn soms direct zichtbaar. Regelmatig komt het voor dat jongeren ons bij de verschillende projecten in vertrouwen nemen of om advies vragen. Voor henzelf of voor hun omgeving. Maar het frustreert velen, werkzaam in preventie en hulpverlening, dat nog veel jongeren verkeerd kiezen. Dat heeft vaak veel te maken met hun omgeving. Daarin spelen ouders, vrienden en persoonlijke omstandigheden een belangrijke rol. Daarom willen wij ook aan deze omgevingsfactoren aandacht besteden. In onze preventieprojecten willen we de jongeren na laten denken over de vragen: Hoe ga ik om met mijn vrienden? en Hoe ga ik om met problemen?. Ook de ouders willen wij nadrukkelijk voorlichten over de invloed van alcohol en andere middelen op jongeren. Daarnaast staan wij stil bij de rol die ouders kunnen spelen op dit terrein. De invloed van ouders is veel groter en belangrijker dan ouders zelf vaak denken! Om scholen te stimuleren het onderwerp verslavingspreventie samen met ouders op de agenda te zetten, is dit productenboek ontwikkeld. Scholen weten dat ouders er met betrekking tot dit onderwerp vaak bijgesleept moeten worden. Toch is voorlichting hierover van groot belang voor hun kind, mogelijk zelfs van levensbelang. In dit productenboek staan verschillende creatieve methoden om ouders via hun kinderen bij dit onderwerp te betrekken. Graag willen we samen met scholen hiermee aan de slag gaan. Er is op dit terrein echt nog een slag te winnen. Laten we met een gezamenlijke inspanning gaan voor een veranderingsproces in het denken van jongeren en hun ouders! STICHTING VOORKOM! Theo van der Sluijs directeur 3
Leeswijzer Doel Voor u ligt ons productenboek. Met dit productenboek willen wij u een overzicht bieden van al onze producten. Als Stichting Voorkom! hebben we een aanbod neer willen zetten dat aansluiting vindt bij u als school. Wij willen de leerlingen bereiken en hen verstandige keuzes doen maken als het gaat om middelengebruik. Daarnaast vinden wij het van groot belang om ook de ouders van de leerlingen hierbij te betrekken. Zij spelen een cruciale rol in de keuzes die hun kinderen maken. Dit is met name het geval voor nog jonge kinderen. Vandaar ons uitgebreide aanbod voor ouderparticipatie binnen het basisonderwijs. Wij weten hoe moeilijk het is ouders warm te krijgen voor ouderavonden. Daarom hebben wij diverse creatieve manieren bedacht waaruit u kunt kiezen. Leeswijzer Inhoud Dit productenboek is als volgt opgebouwd. Het eerste deel gaat over onze producten voor het basisonderwijs. Hierin worden de preventiemodules beschreven en diverse vormen van ouderparticipatie gepresenteerd. In het tweede deel treft u producten aan voor het voortgezet onderwijs. De preventieprojecten worden uiteengezet en daarnaast ons overige aanbod, zoals ouderparticipatie en docententraining. Tot slot vindt u nog een aantal producten die zowel binnen het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs kunnen worden ingezet. Advies leerjaren De projecten voor de basisschool zijn bedoeld voor leerlingen van groep 8. De ouderparticipatie is bedoeld voor ouders van leerlingen van groep 8. Het advies voor de projecten binnen het voortgezet onderwijs is als volgt: - Project Roken: leerjaar 1 - Project Alcohol: leerjaar 1 of 2 - Project Internet: leerjaar 1 of 2 - Project Drugs: leerjaar 2 of 3 - Project Gokken: leerjaar 4 Tot slot Wij horen graag van u wat u van dit productenboek vindt. We staan altijd open voor verbeteringen en aanvullingen van uw kant. 4
Basisonderwijs Born to be clean Preventieprojecten Preventieprojecten basisonderwijs 5
Roken, blowen en alcohol Omschrijving Deze module omvat het standaardlespakket van Stichting Voorkom! voor groep 8 van de basisschool, bestaande uit de thema s roken, blowen en alcohol. Allereerst wordt besproken wat een sigaret is en doet en wat de gevolgen zijn van roken voor het lichaam. Daarnaast trainen wij de weerbaarheid van de leerlingen, waarbij hen geleerd wordt om nee te zeggen tegen zaken die ze niet willen en niet te bezwijken voor groepsdruk. Blowen is het tweede onderwerp van het eerste dagdeel. Ook worden andere drugs besproken waarmee jongeren het snelst in aanraking kunnen komen. Tijdens het tweede dagdeel komt het onderwerp alcohol aan de orde: Wat is het? Wat doet het? Wat zijn de gevolgen voor je lichaam en je hersenen? Welke extra risico s loop je als je op jonge leeftijd begint met het gebruik van alcohol? Aansluitend gaat de klas in gesprek met een ervaringsdeskundige: iemand die verslaafd is geweest. De leerlingen mogen alle mogelijke vragen stellen aan deze ervaringsdeskundige. Zo wordt hen duidelijk wat het écht betekent om verslaafd te raken. Benodigde tijd: Twee dagdelen van 2 uur, met ongeveer een week ertussen in verband met verwerkingsopdrachten. Dagdeel 1: roken en blowen Dagdeel 2: alcohol, met een ervaringsdeskundige Module 1 - Roken, blowen en alcohol Uitvoering: Stichting Voorkom! Taak school: Lesbrief uitprinten Docent aanwezig bij project Apparatuur aanwezig (Digibord of DVD + TV) Leermiddelen: Lesbrief Basisschool Robotroker Sjakie (On)gewone gewoonten Ik kan niet zonder DVD Roken Thuisopdracht: interview Rollenspel Alcoholdemo Meningenmuur DVD Alcohol Dilemma s 6
Roken, blowen, alcohol en internet Omschrijving Deze module bestaat uit module 1 (zie p. 4), uitgebreid met het thema internet. Het thema internet wordt tijdens een derde dagdeel behandeld. De goede kant van internet en computergebruik komt allereerst aan de orde. Vervolgens worden de minder goede kanten besproken en de risico s die onverstandig computergebruik met zich mee kan brengen. Tijdens deze les komen onderwerpen aan bod als gamen, online pesten, MSN, profielsites, webcam en pokeren. De leerlingen gaan zien dat de computer niet alleen een gebruiksvoorwerp is, maar ook een apparaat waaraan je verslaafd kunt raken. Besproken wordt waar de gevaren zitten en hoe een (beginnende) internetverslaving te herkennen is. Benodigde tijd: Drie dagdelen van 2 uur, met ongeveer een week ertussen in verband met verwerkingsopdrachten. Dagdeel 1: roken en blowen Dagdeel 2: alcohol, met een ervaringsdeskundige Dagdeel 3: internet Uitvoering: Stichting Voorkom! Taak school: Lesbrief uitprinten Docent aanwezig bij project Apparatuur aanwezig (Digibord of DVD + TV) Internetaansluiting Leermiddelen: Lesbrief Basisschool Robotroker Sjakie (On)gewone gewoonten Ik kan niet zonder DVD Roken Opdracht interview Rollenspel Alcoholdemo Meningenmuur DVD Alcohol Dilemma s alcohol Lesbrief Internet PowerPoint Internet DVD Internet Dilemma s internet Module 2 - Roken, blowen, alcohol en internet 7
Internet Omschrijving In deze module wordt het thema internet behandeld. De goede kant van internet en computergebruik komt allereerst aan de orde. Vervolgens worden de minder goede kanten besproken en de risico s die onverstandig computergebruik met zich mee kan brengen. Tijdens deze les komen onderwerpen aan bod als gamen, online pesten, MSN, profielsites, webcam en pokeren. De leerlingen gaan zien dat de computer niet alleen een gebruiksvoorwerp is, maar ook een apparaat waaraan je verslaafd kunt raken. Besproken wordt waar de gevaren zitten en hoe een (beginnende) internetverslaving te herkennen is. Module 3 - Internet Benodigde tijd: Eén dagdeel van 2 uur Uitvoering: Stichting Voorkom! Taak school: Lesbrief uitprinten Docent aanwezig bij project Apparatuur aanwezig (Digibord of DVD + TV) Internetaansluiting Leermiddelen: Lesbrief Internet PowerPoint Internet Rollenspel Meningenmuur DVD Internet Dilemma s Internet 8
Alcohol Omschrijving Stichting Voorkom! geeft er de voorkeur aan om op de basisschool eerst de thema s roken en blowen te behandelen, voordat het thema alcohol aan bod komt. Wanneer een school of gemeente er echter voor kiest ons alleen het thema alcohol te laten behandelen, dan wordt naast een aantal algemene aspecten rondom verslaving uitsluitend dit thema besproken. Aan de orde komt: Wat is alcohol? Wat doet het? Wat zijn de gevolgen voor je lichaam en voor je hersenen? Welke extra risico s loop je als je op jonge leeftijd begint met het gebruik van alcohol? Aansluitend gaat de klas in gesprek met een ervaringsdeskundige: iemand die verslaafd is geweest aan alcohol. De leerlingen mogen alle mogelijke vragen stellen aan deze ervaringsdeskundige. Zo wordt hen duidelijk wat het écht betekent om verslaafd te raken. Module 4 - Alcohol Benodigde tijd: Eén dagdeel van 2 uur Uitvoering: Stichting Voorkom! Taak school: Lesbrief uitprinten Docent aanwezig bij project Apparatuur aanwezig (Digibord of DVD + TV) Leermiddelen: Lesbrief PowerPoint Alcohol Rollenspel Alcoholdemo Meningenmuur DVD Alcohol Dilemma s Alcohol 9
Basisonderwijs Born to be clean Ouderparticipatie Ouderparticipatie basisonderwijs 10
Pre-project Pre-project is een ouderavond voorafgaand aan het preventieproject met de leerlingen van groep 8. Tijdens deze ouderavond worden de thema s besproken waarover de leerlingen voorlichting zullen krijgen (zie de beschrijving van de modules). Daarnaast wordt met de ouders gesproken over belangrijke keuzemomenten in het leven van jongeren en de rol die ouders daarbij kunnen vervullen. Pre-project heeft als doel de ouders voldoende te informeren, zodat zij met hun kind kunnen praten over risicovol middelengebruik en verslaving. Titel Een pakkende titel voor de avond is essentieel. Deze kan de school zelf bepalen. Voorbeelden zijn: - Naar het VO: laat ze niet (ver)drinken! - Bruggers, breezers en biertjes - Uit je bol zonder alcohol! - Welke rol speelt alcohol?! - Don t blow it! Ouderparticipatie 1 - Pre-project 11
T-time Bij T-time bieden we ouders van groep 8 de gelegenheid om het laatste dagdeel van de voorlichting van Stichting Voorkom! in de klas bij te wonen. Dit dagdeel gaat over het thema alcohol en wordt afgesloten met een ervaringsdeskundige. Deze kan uit eigen ervaring vertellen wat het is om verslaafd te zijn geweest. Ouders krijgen op deze manier te horen welke informatie hun kind krijgt en zien hoe het onderwerp leeft bij de leerlingen. Benodigde tijd en ruimte De preventieles die ouders kunnen bijwonen neemt een dagdeel van 2 uur in beslag. Omdat veel ouders overdag werken, zullen ze niet allemaal kunnen komen. Dit moet ingecalculeerd worden als gekozen wordt voor T-time. Afhankelijk van het aantal ouders kan de preventieles in een klaslokaal of in de aula worden gehouden. Ouderparticipatie 2 - T-time Presentatie door leerlingen Tussen het eerste en tweede dagdeel van de voorlichting kan er met de leerlingen een korte presentatie, toneelstukje of iets dergelijks over verslaving worden ingestudeerd. Duur: 15-20 min. Voor ideeën: zie Afterglow of themaweek. Deze presentatie kan worden opgevoerd voor de ouders tijdens T-time, het tweede dagdeel. Dit vergroot de motivatie van ouders om aanwezig te zijn. Evaluatie en vervolg T-time Na afloop van T-time wordt er kort met de aanwezige ouders geëvalueerd. Als zij het belang inzien van deze voorlichting, ook aan ouders die niet aanwezig konden zijn, kan er nog een aparte ouderavond of homeparty worden georganiseerd. Een homeparty is een voorlichting voor een kleine groep ouders bij één van de ouders thuis (zie Voorkom! Party). Voorwaarde is wel dat (een paar) ouders bereid zijn deze ouderavond / homeparty te organiseren in samenwerking met de school en/of de ouderraad. T-time kan ook worden gebruikt als aanloop naar een al geplande ouderavond. 12
Afterglow zonder kinderen Afterglow is een ouderavond net na de voorlichting op school over roken, blowen en alcohol. Bij Afterglow zullen ouders in grote lijnen dezelfde informatie krijgen als de kinderen, maar daarnaast wordt ook aandacht besteed aan belangrijke keuzemomenten in het leven van jongeren en aan de rol en invloed van ouders daarbij. De kinderen zelf zijn hierbij niet aanwezig. Uitnodiging De leerlingen schrijven zelf de uitnodiging aan de ouders, met aanmeldingsstrook. Omdat uit ervaring blijkt dat ouders niet in groten getale de weg naar een ouderavond weten te vinden, worden de kinderen ingeschakeld om hen uit te nodigen. Voorbereiding door de kinderen De kinderen zijn niet aanwezig op deze avond, maar kunnen wel iets creatiefs voorbereiden. Ouders zullen eerder geneigd zijn te komen als de avond onderdelen bevat waarbij hun kind betrokken is geweest. Te denken valt aan een: - presentatie, toneelstukje opgenomen om te tonen op de avond zelf - expositie - posterpaneel, collage - meningenmuur - geschilderd t-shirt, dat ouders aantrekken op de avond zelf - sms Inhoudelijk hebben deze onderdelen allemaal betrekking op de voorlichting die de kinderen hebben gehad. Toelichting presentatie De presentatie of het toneelstukje (15-20 min.) kan met de leerlingen worden ingestudeerd en worden opgenomen, zodat dit op de avond zelf aan de ouders kan worden vertoond. Advies is om zoveel mogelijk kinderen mee te laten doen in zo n stukje, zodat zo veel mogelijk ouders op de ouderavond komen. Ouderparticipatie 3 - Afterglow zonder kinderen Toelichting sms De kinderen knutselen een mobieltje waarop een persoonlijke sms staat voor hun ouders. Deze wordt op de stoel van de ouders gelegd. Of de kinderen maken een berichtje dat in een envelop voor de ouders wordt klaargelegd. 13
Afterglow met kinderen Afterglow is een ouderavond net na de voorlichting op school over roken, blowen en alcohol. Bij Afterglow zullen ouders in grote lijnen dezelfde informatie krijgen als de kinderen, maar daarnaast wordt ook aandacht besteed aan belangrijke keuzemomenten in het leven van jongeren en aan de rol en invloed van ouders daarbij. Deze Afterglow met kinderen zal bestaan uit een gezamenlijk gedeelte van ouders en kinderen en uit een gedeelte met voor elk een apart programma. Tijdstip In verband met de aanwezigheid van de kinderen kan de ouderavond het beste vroeg op de avond worden gehouden, bijvoorbeeld van 19.00 tot 21.00 uur. Opbouw van de avond Gezamenlijk: Ontvangst en presentatie De avond kan worden begonnen met een presentatie door de kinderen (15-20 min.). Verschillende vormen zijn mogelijk: - toneelstukje, rollenspel, korte presentatie - levend memory - quiz Een toneelstukje of presentatie kan van tevoren worden ingestudeerd met de kinderen n.a.v. de voorlichting die de kinderen hebben gehad. Quiz: ouders kunnen b.v. raden wat het kind uitbeeldt of zegt te zijn ( Ik ben vaak de eerste illegale drug die gebruikt wordt. Antwoord: een joint. Of: Ik ben een drankje dat vooral heel populair is onder kinderen. Antwoord: de breezer). Ouderparticipatie 4 - Afterglow met kinderen Apart: Kinderen Na hun opvoering mogen de kinderen in een andere zaal op een alternatieve manier bezig zijn met het onderwerp: knutselen (bijv. poster maken, T-shirt beschilderen), film kijken, alcoholvrije cocktails maken (eventueel voor de ouders) etc. Apart: Ouders Een preventiewerker van Stichting Voorkom! geeft voorlichting en komt terug op de opvoering van de kinderen. Veel aandacht wordt besteed aan keuzemomenten in het leven van jongeren en de rol die ouders daarbij kunnen vervullen. Gezamenlijk: Ervaringsdeskundige en afsluiting Eventueel kunnen de kinderen weer in de zaal komen als de ervaringsdeskundige vragen beantwoordt. Daarna wordt de avond afgesloten. 14
Themaweek De school organiseert een themaweek rond het thema drugs, gezondheid, alcohol of iets soortgelijks. In deze themaweek participeert Stichting Voorkom! door het geven van voorlichting. Daarnaast kan er in deze week een ouderavond worden gehouden rond het thema. De ouderavond kan ingevuld worden volgens het concept van het vorige programma, Ouderparticipatie 4 - Afterglow met kinderen. De school kan echter ook kiezen voor een andere invulling. Uitvoering - Het thema: wordt door de school vastgesteld. Hierbij kan gedacht worden aan: drugs, alcohol, gezondheid, genotsmiddelen, eten en drinken, verslaving, voorbereiding op het voortgezet onderwijs. - Kinderen krijgen in deze themaweek twee dagdelen voorlichting van Stichting Voorkom!, passend bij het thema. - Tijdens een ouderavond worden de ouders betrokken bij het thema. - Op de ouderavond kunnen de kinderen iets presenteren over het thema, zoals een collage, een quiz, een presentatie of een toneelstuk (bijv. over groepsdruk, hoe zeg ik nee? of stoer doen!). - Mogelijke onderwerpen voor een presentatie bij het thema alcohol zijn: - alcohol: wat doet het met je lichaam? - alcohol en feestjes - alcohol en verslaving - alcohol en sport - De kinderen krijgen na hun presentatie een eigen invulling van de rest van de avond, bijvoorbeeld knutselen, film kijken of alcoholvrije cocktails maken. Ouderparticipatie 5 - Themaweek 15
Internet Op de informatieavond internet voor ouders worden de mogelijkheden van internet besproken. Ook komen de gevaren aan bod. Samen met alcohol is internet voor jongeren de grootste dreiging van risicovol gebruik en verslaving. Het computergebruik kan een obsessie worden. Via internet kunnen jongeren bijvoorbeeld verslaafd raken aan chatten, gamen of gokken. Tijdens de voorlichting krijgen ouders tips over verantwoord gebruik van de computer, over het stellen van grenzen en over het omgaan hiermee. De informatieavond kan met of zonder de kinderen worden gehouden. Onderwerpen die aan de orde kunnen komen zijn: MSN De webcam Online pesten Gamen E-mailen Surfen op internet Profielsites Muziek downloaden Pokeren Porno Ouderparticipatie 6 - Internet 16
De overstap De overstap naar het voortgezet onderwijs brengt voor jongeren grote veranderingen met zich mee. De school is groter, de lesmethoden zijn anders, er zijn nieuwe klasgenoten. Een spannende periode. Op het voortgezet onderwijs komen leerlingen ook vaker in aanraking met verslavende middelen, bijvoorbeeld doordat ze omgaan met oudere schoolgenoten. Het omgaan met middelen als roken, blowen en alcohol is van invloed op het succes van een leerling op school. Veel scholen organiseren een bijeenkomst om ouders voor te bereiden op de overstap naar het voortgezet onderwijs. Ouders zijn vaak gemotiveerd om naar zo n ouderavond te komen. Het is goed mogelijk om tijdens zo n bijeenkomst een uur in te ruimen voor voorlichting aan ouders over verslavende middelen. Op deze manier kunnen zij worden geïnformeerd over de middelen waarmee hun kind in aanraking kan komen en welke risico s deze middelen met zich meebrengen. Ook kan worden gesproken over manieren waarop ze hier samen met hun kind mee om kunnen gaan. De vorm van de presentatie door Stichting Voorkom! kan in overleg met de school worden ingevuld. Ideeën kunnen worden opgedaan bij de verschillende mogelijkheden van ouderparticipatie, zoals die op de voorgaande pagina s zijn beschreven. Ouderparticipatie 7 - De overstap 17
Heeft u even? Heeft u even? houdt in dat Stichting Voorkom! met een stand aanwezig is op de avond van de 10- minuten gesprekken op school. Als het niet uitkomt om een ouderavond te organiseren of als het niet lukt om ouders bij elkaar te krijgen, is dit een alternatief. Opzet Ouders moeten vaak wachten, omdat andere gesprekken uitlopen of omdat ze te vroeg gekomen zijn. Bij onze informatiestand zal een preventiewerker aanwezig zijn, die in korte gesprekjes informatie kan geven aan ouders die geïnteresseerd zijn en hun vragen beantwoorden. Ook zal er schriftelijke informatie aanwezig zijn over de onderwerpen: alcohol, drugs, roken, gokken en internet. Aandachtspunten Plaats: Het is prettig als de stand op een plek staat waar ouders langs komen als ze richting het lokaal gaan waar de gesprekken plaatsvinden. Uitnodiging: Het is goed bij de uitnodiging voor de 10-minuten gesprekken te vermelden dat er een stand van Stichting Voorkom! aanwezig zal zijn. Ouders kunnen er dan voor kiezen iets eerder te komen. Materiaal: De school zorgt voor een grote tafel die kan dienen als stand; Stichting Voorkom! zorgt voor de aankleding en de schriftelijke informatie. Ouderparticipatie 8 - Heeft u even? 18
Praktische aanvulling ouderparticipatie Op de voorgaande pagina s is gesproken over verschillende manieren om ouders te betrekken bij de voorlichting. Op deze pagina vindt u nog enkele praktische aanwijzingen om alles goed te laten verlopen. Uitnodigen Ouders kunnen per brief en/of mail worden uitgenodigd. Stichting Voorkom! heeft digitaal een voorbeeld van een uitnodigingsbrief met aanmeldingsstrook beschikbaar. Ook is het goed gerichte informatie te plaatsen in de schoolkrant of op het schoolnieuws. Daarnaast kan ervoor worden gekozen om een vrijwilliger van de school (een ouder/ belmoeder) de ouders te laten nabellen, zodat alle ouders ook echt worden bereikt. Het is ook mogelijk samen te werken met de ouderraad. Extraatjes voor ouders Om het voor ouders aantrekkelijk te maken naar een ouderactiviteit te komen, kunnen de volgende zaken worden aangeboden: - Het cocktailboekje van Stichting Voorkom! In dit boekje vinden ouders ideeën voor heerlijke alcoholvrije cocktails. - Tegoedbon voor een gratis alcoholvrije cocktail. Deze cocktail kan kant-en-klaar worden aangeboden of door de ouders zelf ter plekke worden gemaakt. - Posters om thuis op te hangen, zodat het kind ervaart dat de ouders achter het project staan. Praktische aanvulling ouderparticipatie Taken Stichting Voorkom! - levert zonodig digitale uitnodigingsbrieven aan - verzorgt de voorlichting - denkt mee over de verdere uitvoering - stelt posters, cocktailboekjes en benodigde info beschikbaar Taken school - kiest thema, pakkende titel en vorm van de ouderparticipatie - verstuurt uitnodigingen en verwerkt aanmeldingen (regelt zonodig een belmoeder) - plaatst bericht in schoolkrant en/of op schoolnieuws - zorgt voor benodigde ruimte en apparatuur - zorgt zonodig voor de cocktails - kiest werkvorm voor de presentatie door de leerlingen en voert deze uit 19
Voortgezet onderwijs Dat maak ik zelf wel uit! Preventieprojecten Preventieprojecten voortgezet onderwijs 20
Lesmethode Het preventieplan van Stichting Voorkom! bestaat uit 3 fases. De lessen Kennisoverdracht, Herkenning en Ken je grenzen vormen samen een proces dat noodzakelijk is voor een effectieve voorlichting over verslaving. Les 1: Kennisoverdracht Deze eerste les moet bij de leerlingen leiden tot het vormen van een eigen mening op basis van kloppende feiten. In deze les wordt de lesbrief behandeld: de nadruk ligt op kennisoverdracht. De kenmerken van de middelen en van verslaving worden duidelijk uitgelegd. Feiten staan centraal, fabels worden ontkracht. Les 2: Herkenning Deze tweede les moet bij de leerlingen leiden tot een kritische houding ten opzichte van verslavende middelen. Het doel is dat zij inzicht krijgen in oorzaken van verslavingen en eigen gedrag gaan herkennen. Hierbij staat centraal: Hoe ga ík om met problemen? en Hoe ga ík om met mijn vrienden? Les 3: Ken je grenzen Deze laatste les moet leiden tot het beïnvloeden van het gedrag van de leerling. Door het verhaal van een ervaringsdeskundige, iemand die zelf verslaafd is geweest, willen we nieuwsgierigheid naar middelen wegnemen. De leerlingen mogen alle mogelijke vragen stellen aan de ervaringsdeskundige. Hierbij stuurt de preventiewerker aan, zodat de volgende lijn zichtbaar is: - Hoe ben je zo ver gekomen? (Oorzaken) - Wat heeft de verslaving aangericht? (Gevolgen) - Hoe moeilijk is het om te stoppen? De leerlingen leren grenzen te herkennen en grenzen te stellen. De docent is een sleutelpersoon bij signalering van problemen bij leerlingen. Preventiewerkers van Stichting Voorkom! zijn ervaren in het boven tafel krijgen van problemen van leerlingen. In de evaluatie na afloop van een project wordt besproken hoe de school de problematiek verder gaat oppakken. Preventieproject voortgezet onderwijs - Lesmethode Het advies voor de projecten binnen het voortgezet onderwijs is als volgt: - Project Roken: leerjaar 1 - Project Alcohol: leerjaar 1 of 2 - Project Internet: leerjaar 1 of 2 - Project Drugs: leerjaar 2 of 3 - Project Gokken: leerjaar 4 21
Roken Omschrijving De lesmethode zoals beschreven op p. 21 wordt in de lessen voor dit project gevolgd. Les 1: Kennisoverdracht Aan de orde komen vragen als: Wat is een sigaret? Welk effect heeft een sigaret? Welke gevolgen heeft roken voor je lichaam? Wanneer ben je verslaafd? Les 2: Herkenning & Ken je grenzen Aan de hand van de DVD Roken komen oorzaken en gevolgen van roken aan de orde. Daarnaast worden valkuilen besproken, zoals groepsdruk en problemen, en hoe je daarmee om kunt gaan. Benodigde tijd: 2 lesuren van minimaal 50 minuten. Bij voorkeur in de vorm van een blokuur. Uitvoering: Stichting Voorkom! Taak school: Passend lesrooster maken Lesbrief Roken uitprinten Docent aanwezig bij project Apparatuur aanwezig (Digibord of DVD + TV) Leermiddelen: Lesbrief Roken V.O. Robotroker Sjakie DVD Roken Rollenspel Dilemma s Preventieproject voortgezet onderwijs - Roken 22
Alcohol Omschrijving De lesmethode zoals beschreven op p. 21 wordt in de 3 lessen voor dit project gevolgd. Les 1: Kennisoverdracht Aan de orde komen vragen als: Wat is alcohol? Welk effect heeft alcohol? Welke gevolgen heeft alcohol voor je lichaam en je hersenen? Welke extra risico s loop je als je op jonge leeftijd begint met het gebruik van alcohol? Les 2: Herkenning Aan de hand van de DVD Alcohol komen oorzaken en gevolgen van alcoholverslaving aan de orde. Daarnaast worden valkuilen besproken, zoals groepsdruk en persoonlijke problemen, en hoe je daarmee om kunt gaan. Les 3: Ken je grenzen In deze les gaat de klas in gesprek met een ervaringsdeskundige: iemand die zelf verslaafd is geweest aan alcohol. De leerlingen mogen hem/haar alle mogelijke vragen stellen. Benodigde tijd: 3 lesuren van minimaal 50 minuten Uitvoering: Stichting Voorkom! Taak school: Passend lesrooster maken Lesbrief Alcohol uitprinten Docent aanwezig bij project Apparatuur aanwezig (Digibord of DVD + TV) Leermiddelen: Lesbrief Alcohol DVD Alcohol Rollenspel Dilemma s Preventieproject voortgezet onderwijs - Alcohol 23
Drugs Omschrijving De lesmethode zoals beschreven op p. 21 wordt in de 3 lessen voor dit project gevolgd. Les 1: Kennisoverdracht Aan de orde komen vragen als: Welke drugs zijn er? Welk effect hebben drugs? Welke gevolgen hebben drugs voor je lichaam en je hersenen? Welke extra risico s loop je als je op jonge leeftijd begint met drugsgebruik? Blowen zal in deze les extra aandacht krijgen, omdat veel jongeren hiermee in aanraking komen. Les 2: Herkenning Aan de hand van de DVD Drugs, een wazige droom komen oorzaken en gevolgen van drugsverslaving aan de orde. Daarnaast worden valkuilen besproken, zoals groepsdruk en persoonlijke problemen, en hoe je daarmee om kunt gaan. Les 3: Ken je grenzen In deze les gaat de klas in gesprek met een ervaringsdeskundige: iemand die zelf verslaafd is geweest aan drugs. De leerlingen mogen hem/haar alle mogelijke vragen stellen. Benodigde tijd: 3 lesuren van minimaal 50 minuten Uitvoering: Stichting Voorkom! Taak school: Passend lesrooster maken Lesbrief Drugs uitprinten Docent aanwezig bij project Apparatuur aanwezig (Digibord of DVD + TV) Preventieproject voortgezet onderwijs - Drugs Leermiddelen: Lesbrief Drugs DVD Drugs, een wazige droom Rollenspel Dilemma s 24
Gokken Omschrijving De lesmethode zoals beschreven op p. 21 wordt in de 3 lessen voor dit project gevolgd. Les 1: Kennisoverdracht Aan de orde komen vragen als: Wat is gokken? Welke gokspelen zijn er? Wanneer ben je gokverslaafd? Les 2: Herkenning Aan de hand van de DVD Gokken, weet wat je doet komen oorzaken en gevolgen van gokverslaving aan de orde. Daarnaast worden valkuilen besproken, zoals groepsdruk en persoonlijke problemen, en hoe je daarmee om kunt gaan. Les 3: Ken je grenzen In deze les gaat de klas in gesprek met een ervaringsdeskundige: iemand die zelf verslaafd is geweest aan gokken. De leerlingen mogen hem/haar alle mogelijke vragen stellen. Benodigde tijd: 3 lesuren van minimaal 50 minuten Uitvoering: Stichting Voorkom! Taak school: Passend lesrooster maken Lesbrief Gokken uitprinten Docent aanwezig bij project Apparatuur aanwezig (Digibord of DVD + TV) Leermiddelen: Lesbrief Gokken DVD Gokken, weet wat je doet Rollenspel Dilemma s Preventieproject voortgezet onderwijs - Gokken 25
Internet Omschrijving In deze les wordt het thema internet behandeld. De goede kant van internet en computergebruik komt allereerst aan de orde. Vervolgens worden de minder goede kanten besproken en de risico s die onverstandig computergebruik met zich mee kan brengen. Tijdens deze les komen onderwerpen aan bod als gamen, online pesten, MSN, profielsites, webcam en pokeren. De leerlingen gaan zien dat de computer niet alleen een gebruiksvoorwerp is, maar ook een apparaat waaraan je verslaafd kunt raken. Besproken wordt waar de gevaren zitten en hoe een (beginnende) internetverslaving te herkennen is. Benodigde tijd: 2 lesuren van minimaal 50 minuten. Bij voorkeur in de vorm van een blokuur. Uitvoering: Stichting Voorkom! Taak school: Passend lesrooster maken Lesbrief Internet uitprinten Docent aanwezig bij project Apparatuur aanwezig (Digibord of DVD + TV) Internetaansluiting Leermiddelen: Lesbrief Internet PowerPoint Internet Rollenspel DVD Internet Dilemma s Preventieproject voortgezet onderwijs - Internet 26
Voortgezet onderwijs Dat maak ik zelf wel uit! Overig aanbod Overig aanbod voortgezet onderwijs 27
Ouderparticipatie Er komen veel verschillende prikkels op jongeren af. Steeds weer moeten jongeren kiezen hoe ze hiermee om willen gaan. Voor ouders is het soms lastig om hun kinderen op een goede manier te begeleiden in het maken van die keuzes. Om ouders hierbij te ondersteunen kunt u als school samen met Stichting Voorkom! een voorlichtingsavond organiseren voor ouders. De avond passen we aan op een door u gekozen thema. De mogelijke thema s zijn: - Alcohol - Drugs - Gokken - Roken - Internet Inhoud De avond zal worden geleid door een preventiewerker. De voorlichting zal praktisch worden toegespitst: hoe ouders met hun kinderen kunnen omgaan met betrekking tot het thema (alcohol, drugs enz.). Ouders kunnen tips en adviezen krijgen op dit gebied en er zal voldoende foldermateriaal zijn om mee te nemen. Na de voorlichting is er gelegenheid om vragen te stellen. Na de pauze komt een ervaringsdeskundige aan bod: iemand die zelf verslaafd is geweest. Ouders kunnen alle mogelijke vragen stellen aan de ervaringsdeskundige over zijn/haar leven. Taken Stichting Voorkom! - levert zonodig digitale uitnodigingsbrieven aan - verzorgt de voorlichting - zorgt voor informatie en foldermateriaal Taken school - kiest een thema - stelt 1,5 à 2 uur beschikbaar voor de preventiewerker en ervaringsdeskundige - nodigt de ouders uit (ouders van de hele school; of alleen ouders van leerlingen die voorlichting krijgen) en verwerkt aanmeldingen - zorgt voor aanwezigheid van beamer + scherm (in overleg mee te nemen door preventiewerker) Omschrijving ouderparticipatie voortgezet onderwijs 28
Docententraining Vraagt u zich wel eens af waarom Peter sinds een paar maanden zo traag reageert en vaak voor zich uit staart? Of waarom Larissa af en toe zo melig is in de klas dat ze haar evenwicht niet meer kan bewaren? Het komt op veel scholen voor dat jongeren onder schooltijd verschillende middelen gebruiken, zonder dat u dat als docent opvalt. Een docententraining kan daar verandering in brengen. Doel en inhoud Het doel van een docententraining is de docenten bewust maken van de middelen die er zijn, wat het effect is op jongeren en welke zichtbare gevolgen kunnen optreden. Zo kunnen docenten eerder en beter signaleren en aanpakken. Een docententraining kan goed dienen als voorbereiding op een project met de leerlingen. Dan wordt er ook uitleg gegeven over het project en de rol van de docent tijdens het project. Thema U kunt een thema kiezen waarover uw docenten meer zouden willen weten. De mogelijke thema s zijn: - Alcohol - Drugs - Gokken - Roken - Internet Taken Stichting Voorkom! - verzorgt de training - zorgt voor informatie en foldermateriaal Taken school - kiest een thema - stelt 1,5 à 2 uur beschikbaar voor de preventiewerker en ervaringsdeskundige - informeert docenten over de training - zorgt voor beamer + scherm (in overleg mee te nemen door preventiewerker) Omschrijving docententraining voortgezet onderwijs 29
Hoe was je weekend? Hoe was je weekend? is een lesbrief waarmee een docent op maandagochtend met de klas kan napraten over het afgelopen weekend, met name over het gebruik van drugs en alcohol. Hoe was je weekend? is bedoeld voor de bovenbouw en kan daarom tegelijk de projectkennis naar boven halen die de leerlingen in eerdere jaren hebben opgedaan over verslavende middelen. Doel is de leerlingen te laten nadenken over de keuzes die ze maken en hebben gemaakt. Daarnaast is het doel dat leerlingen zich bewust worden van de mogelijke effecten van hun keuzes, bijvoorbeeld op hun schoolprestaties als ze op maandag weer in de schoolbanken zitten. Wat? Les Hoe was je weekend? Hoe was je weekend? Doel? Leerlingen bewust te maken van hun keuzes en de effecten daarvan Voor wie? Leerlingen Door wie? Door de docent Hoe? Stichting Voorkom! heeft een lesbrief ontwikkeld voor de docent. Aan de hand van deze lesbrief kan de docent met de klas praten over onderwerpen als uitgaan, clean blijven, drinken, blowen en gebruik van andere drugs. De lesbrief is te downloaden op www.voorkom.nl of kan worden opgevraagd bij Stichting Voorkom!! 30
Dat maak ik zelf wel uit! Onderstaande lesopzet is ontwikkeld in het kader van de Landelijke Posteractie Voortgezet Onderwijs 2010. Deze lesopzet heeft als doel met leerlingen in gesprek te raken over de invloed die anderen (bijv. ouders en vrienden) hebben op hun gebruik van verslavende middelen. Doel is hen zich bewust te laten worden van die invloed en hen na te laten denken over waarom zij dingen doen. Zodat zij bewust en gemotiveerd keuzes kunnen maken. Wij hopen dat deze lesopzet u helpt met uw leerlingen in gesprek te gaan! - Wie mag er van jou invloed op je uitoefenen? - Ouders, vrienden, school, kerk, club, anders - Wie of wat bepaalt of je een eerste sigaretje, drankje, blowtje enz. neemt? - Wie of wat bepaalt of je vaker gaat roken, drinken, blowen enz.? - Wie mag zich met jouw gebruik bemoeien en wie niet? Waarom? - Welke invloed is sterker: die van je ouders of die van je vrienden? Waarom? Lesopzet Dat maak ik zelf wel uit! - Wanneer zou jij zeggen: genoeg is genoeg? - Welke argumenten heb jij: - Om niet te gaan roken - Om niet te gaan drinken - Om niet te gaan blowen - Om niet te gaan gokken - Om niet te gaan internetten - Welke argumenten worden er gebruikt (of gebruik jij) om mensen over te halen om dit toch te gaan doen? - Bestaan er ook zwakke momenten? Noem eens voorbeelden? Hoe kun je daarmee omgaan? - Speel een rollenspel (2 of meer personen): - Bied iemand iets aan (drankje, blowtje, sigaret) en probeer hem (meerdere keren) over te halen dit te nemen. - Hoe reageer je als je dit niet wilt? Motiveer. 31
Lagerhuis Ons debatteerprogramma Het Lagerhuis is gebaseerd op het bekende tvprogramma. In het Lagerhuis kunnen leerlingen actief debatteren over verslavende middelen. Ze moeten zich een mening te vormen over een aantal stellingen over roken, alcohol, drugs. Spelenderwijs leren zij hun mening te verwoorden en te verdedigen. Hierdoor worden zij weerbaarder en beter in staat om voor hun mening uit te komen. Ook als ze drank of drugs krijgen aangeboden. Lagerhuis Wat? Debatteerprogramma Het Lagerhuis Doel? Leerlingen weerbaar maken en bijdragen aan meningsvorming Voor wie? Voor leerlingen van de bovenbouw Door wie? Door docenten Hoe? Het debatteren in het Lagerhuis vindt plaats volgens vaste regels. Deze regels krijgen de leerlingen vooraf te horen tijdens een les Nederlands of mentoruur. Het Lagerhuis kan klassikaal worden uitgevoerd, maar ook met meerdere klassen tegelijk die het tegen elkaar opnemen. Stichting Voorkom! heeft een draaiboek beschikbaar waarin de rolverdeling beschreven staat, de opstelling en mogelijke stellingen. 32
Aanbod voor basisonderwijs en voortgezet onderwijs Aanbod voor basisonderwijs en voortgezet onderwijs 33
Posters Eén van onze centrale producten zijn onze posters. Elk jaar laten we een nieuwe posterserie ontwerpen ter ondersteuning van onze activiteiten. Onze posters zijn geschikt als ondersteuning van onze preventieprojecten en ouderavonden bij u op school. Maar ook buiten onze projecten om kunt u de posters gebruiken. Ze kunnen bruikbaar zijn voor uw eigen lessen of u kunt ze gewoon ophangen in uw lokaal, als leuke blikvanger of om uw leerlingen na te laten denken over middelengebruik. Posters Wat? Posters Doel? Ondersteuning van de preventieprojecten; Leerlingen aan het denken zetten over middelengebruik Voor wie? Docenten Hoe? U kunt de posters kosteloos opvragen bij Stichting Voorkom! Hieronder ziet u voorbeelden van onze posters. Voor een completer overzicht kunt u terecht op onze website bij downloads. Posterseries van voorgaande jaren zijn gedeeltelijk nog bij ons verkrijgbaar. 34
Voorkom! Home Party Een Voorkom! Home Party is een huiselijke bijeenkomst bedoeld voor ouders van jongeren in de leeftijdsgroep 10 t/m 16 jaar. Stichting Voorkom! verzorgt de voorlichting over het gekozen thema. De huiselijke omgeving biedt ruimte voor diepere gesprekken en het uitwisselen van ervaringen. Uitvoering Een Voorkom! Home Party kan door iedereen worden gehouden die zijn of haar huis wil openstellen voor ouders van jongeren van 10 t/m 16 jaar. Dat kunnen vrienden, familie, buren en/of kerkgenoten zijn. De gastheer/-vrouw zorgt voor de deelnemende ouders, eventueel in samenwerking met de ouderraad van de school. Met elkaar wordt een onderwerp gekozen voor de avond. In overleg met Stichting Voorkom! wordt een datum en tijdstip bepaald. Stichting Voorkom! verzorgt de voorlichting over het gekozen thema. Er wordt allereerst feitelijke informatie gegeven over het thema. Daarnaast is er ook gelegenheid voor vragen van ouders en het uitwisselen van ervaringen. Ook zal een ervaringsdeskundige vertellen over zijn verslavingsverleden. Taken Stichting Voorkom! - zorgt voor een preventiewerker en ervaringsdeskundige - verzorgt de voorlichting - zorgt voor schriftelijke informatie, posters enz. Omschrijving Voorkom! Home Party Taken organisator - verstuurt uitnodigingen en verwerkt aanmeldingen - stelt huis open 35
Mocktails Mocktails is een andere benaming voor alcoholvrije cocktails. Ze zijn een lekker alternatief voor alcohol en zijn ook nog eens leuk om te zien. Veel ouders worstelen met het probleem Mijn kind is nog geen 16 maar wil wel alcohol. U kunt ouders helpen alternatieven te vinden door samen met hen mocktails te maken tijdens een ouderavond. Of u kunt ze kant en klaar aanbieden in de pauze of als afsluiting van een ouderavond. Ook leerlingen kunt u laten zien dat drankjes zonder alcohol lekker kunnen zijn en leuk zijn om te zien. U kunt bijvoorbeeld mocktails maken tijdens het afscheidsfeestje van klassen die van school gaan. Of op een ander moment dat u geschikt lijkt. Mocktails Wat? Mocktails maken Doel? Alternatieven bieden voor alcoholische drankjes Voor wie? Ouders en leerlingen Door wie? Door de school, samen met ouders en/of leerlingen Hoe? Stichting Voorkom! heeft een stappenplan uitgewerkt hoe u het programma Mocktails kunt uitvoeren. Ook een inhoudelijke inleiding is beschikbaar. Uit het cocktailboekje kunt u ideeën opdoen voor mocktails. Deze informatie is op te vragen bij Stichting Voorkom! 36