Meerjarenbegroting 2013-2017 Opgesteld door: Trees Galama en Ingeborg Stegeman Datum: 18 november 2013 Versie: versie 1.0 Route: BT: DO:12.11.2013 GMR:12.11.2013 Bestuur: 19.11.2013 18.12.2013 Vastgesteld op: 18 december 2013
Inhoud Inleiding 2 1 Visie en beleid 2 2 Uitgangspunten 4 3 Leerlingenaantallen 6 Marktaandeel 6 Demografische ontwikkelingen 7 Passend Onderwijs 7 Bekostiging leerlingen 8 4 Meerjarenbegroting 2014-2017 9 Rijksbijdragen 9 Personele lasten en personele inzet 9 Overige lasten 11 Begroot resultaat 2014-2017 11 5 Risico s en aanbevelingen 12 Dalende leerlingen aantallen 12-1-
Inleiding Voor u ligt de meerjarenbegroting van de Stichting ROOBOL. De komende jaren zullen de ontwikkelingen rondom Passend Onderwijs en de krimp de context bepalen waarbinnen ROOBOL onderwijs aanbiedt aan de kinderen in Noord Oost Friesland. Deze meerjarenbegroting geeft inzicht in deze ontwikkelingen en geeft een beeld van de impact daarvan op de exploitatie. 1 Visie en beleid Kinderen komen tot de beste prestaties in een omgeving waarin ze zich competent voelen, zich veilig voelen, zich gewaardeerd voelen, zichzelf kunnen zijn, betrokken zijn bij de leerstof, plezier hebben in leren en een volgende stap kunnen zetten in hun ontwikkeling. Wij willen het beste uit onze kinderen halen. De uitdagende, stimulerende leeromgeving biedt kinderen de mogelijkheid om zich competent te voelen en om zich te ontwikkelen. De drie psychologische basisbehoeftes: het leggen van relaties, het zich competent voelen en het ontwikkelen van autonomie zijn leidend bij het inrichten van leerprocessen. Dat betekent naast aandacht voor cognitieve vakken, specifieke aandacht voor de individuele leerlijnen, zelfstandig werken èn aandacht voor de sociaal emotionele ontwikkeling van kinderen (adaptief onderwijs; zorg op maat). Samenwerken, communiceren en eigen verantwoordelijkheid nemen voor het eigen leerproces bereidt hen voor op de wereld van morgen. Leerkrachten en ondersteuners presteren het beste in een omgeving waar ze zich competent voelen (zich veilig voelen, zich gewaardeerd voelen, zichzelf kunnen zijn, betrokken zijn bij de school, plezier hebben in hun werk) en waar ruimte is voor een persoonlijke en professionele ontwikkeling die leidt tot een klimaat waarin kinderen zich optimaal kunnen ontplooien. ROOBOL streeft naar een gezamenlijke afstemming binnen de scholen waardoor het personeel zich gewaardeerd voelt en ervaart dat men werk doet wat zinvol is en bijdraagt tot het bereiken van gemeenschappelijke doelstellingen door samen te ontwikkelen. Samen Ontwikkelen ROOBOL wil investeren in onderwijs, personeel, faciliteiten, huisvesting en goede communicatie en wil voortbouwen als lerende organisatie waarin het vanzelfsprekend is om te leren van zaken die niet op orde zijn of beter kunnen. Dat betekent een open en lerende houding van alle betrokkenen. Om de ontwikkeling van kinderen een optimale kans te geven werken we nauw samen met ouders, door het in stand houden van ouderraden en vertegenwoordiging van de Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad. De tevredenheid van ouders, leerlingen en personeel meten we cyclisch. Noordoost Friesland krijgt te maken met krimp; de bevolkingsdaling heeft gevolgen voor het primair onderwijs. Het is de verwachting dat het aantal basisschoolleerlingen in Noordoost Friesland de komende jaren daalt met gemiddeld 12 % tot 2025. Vanuit onze maatschappelijke opdracht, vindt ROOBOL dat ouders moeten kunnen kiezen voor algemeen toegankelijk openbaar onderwijs. We willen anticiperen op deze ontwikkelingen. Om de kwaliteit en de bereikbaarheid te behouden voor Noordoost Friesland gaan we de komende periode actief op zoek naar samenwerkingspartners waarbij we onze eigen identiteit niet uit het oog verliezen. Er is altijd een open oog naar de buitenwereld, we zijn extravert en ondernemend. We zetten, daar waar nodig, actief in op de interzuilaire samenwerking. We zijn in staat om over onze eigen grenzen te stappen zodat de dorpen een school kunnen behouden waarin leerlingen en ouders van meerdere identiteiten zich thuis voelen. Van kleurrijk openbaar naar kleurrijk interzuilair! Identiteit ROOBOL staat voor openbaar onderwijs, toegankelijk voor alle kinderen ongeacht afkomst. Ieder mens is uniek en we willen investeren in het samenbrengen van deze verschillen en zien -2-
het als een kans om van elkaar te leren. Respect voor elkaar vinden wij de belangrijkste waarde en al ons handelen is respectvol met ruimte voor de ander. Het klimaat waarin dit plaatsvindt is veilig en biedt de mogelijkheid tot ontwikkeling. Laagdrempelig en toegankelijk met een open cultuur waar ruimte is voor dialoog en medezeggenschap. Samen leren, onderzoeken en samen ontwikkelen leidt tot verbetering en vernieuwing van het onderwijs zodat ROOBOL zich kan onderscheiden door goed, kwalitatief, algemeen toegankelijk onderwijs dat aansluit bij de maatschappij van de toekomst. De visie, vertaald in het beleid, is de basis waaruit de begroting 2014 is opgesteld en van daaruit de meerjarenbegroting 2014 2017. De realisatie 2012 en de begroting 2013 zijn als financieel vertrekpunt gebruikt. -3-
2 Uitgangspunten Bij het opstellen van de meerjarenbegroting zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd. Algemene ontwikkelingen Met mogelijke fusies is in de opstelling van de begroting geen rekening gehouden. De fusies die al hebben plaatsgevonden zijn bovenschools opgenomen en worden toebedeeld op basis van de vastgestelde fusieplannen. De beschikbare financiële middelen voor Passend Onderwijs zijn nog niet bekend/definitief voor 2014 en zullen voorlopig worden opgenomen op bovenschools niveau vanaf augustus 2014. De onderwijsassistenten zullen vanaf 1 augustus bovenschools opgenomen in de begroting en worden ingezet voor Passend Onderwijs. Er is geen rekening gehouden met het verdwijnen van de kleine scholentoeslag met ingang van 2017. Leerling-telling De recente leerling-tellingen zijn opgenomen als basisgegevens, waarbij wordt uitgegaan van de T systematiek, wat betekent dat het leerlingen aantal op 1 oktober in het voorgaande jaar de basis is voor de begroting in het daaropvolgende jaar. De groeibekostiging wordt opgenomen en toegekend op basis van de werkelijke groei op 1 februari en de daarop volgende maanden. Bij de verwachte leerlingaantallen vanaf 2014 is uitgegaan van de prognoses die de directeuren aangeven afgezet tegen de prognoses van het Groninger Plan Verband. Baten Voor de baten vanuit OCW zijn de leerlingentellingen leidend. De bekostiging wordt berekend en omgezet per schooljaar. Baten die voortvloeien uit schoolspecifieke projecten worden in zijn geheel toebedeeld aan de betreffende scholen. Het ministerie heeft begin november bekend gemaakt dat naar aanleiding van het herfstakkoord extra middelen worden toegekend. Het lijkt te gaan om forse bedragen maar de uitwerking van dit akkoord heeft nog niet plaatsgevonden. Daarom is besloten om ongeveer de helft van de toegekende middelen op te nemen in de baten van de begroting. Tegenover dit bedrag zijn geen lasten opgenomen omdat de begroting al min of meer klaar was. Toerekening personele inzet Voor de scholen is de lumpsumfinanciering minus de overhead voor de directeurbestuurder, het bestuursbureau, het beleidsteam en de overhead voor BAPO en ouderschapsverlof, de grondslag voor de bepaling van de inzet van medewerkers in fte s. De bepaling van de inzet voor de overhead is minimaal, het uitgangspunt is dat de beschikbare middelen zoveel als mogelijk naar de scholen gaat Voor de toekenning op schoolniveau zijn er normen vastgesteld op basis waarvan de beschikbare middelen worden toegekend. De normen hebben betrekking op het aantal leerlingen per fte onderwijs en normale zorg, het aantal leerlingen per fte management, het aantal leerlingen per fte zorg onderwijs en het aantal leerlingen per fte OOP. Het uitgangspunt is 50 leerlingen gebaseerd op de benchmark van het onderwijsbureau Meppel. Er is geen rekening gehouden met de vervangingskosten die rechtstreeks bij het vervangingsfonds gedeclareerd kunnen worden. Dit geldt ook voor de opbrengsten. Hier is voor gekozen omdat de vergoeding één op één is aan de kosten. -4-
Door de overgang naar en nieuw allocatiemodel is besloten om 3 scholen een eenmalige extra bijdrage te geven van 30.000. Dit zijn de scholen die qua leerlingaantallen dicht op de normen zitten, en daarvan is bekend dat het voor deze scholen lastig is om uit te komen met de beschikbare middelen. Materiële kosten De begrote materiële kosten zijn gebaseerd op de middelen die beschikbaar worden gesteld door OCW. Er is nog geen rekening gehouden met de doordecentralisatie van de onderhoudskosten aan huisvesting met ingang van 1 januari 2015. De materiële middelen voor de LGF (rugzakmiddelen) worden vanaf 1 augustus opgenomen in de middelen Passend Onderwijs voor cluster 3 en cluster 4. -5-
3 Leerlingenaantallen Leerlingen vormen de basis waarop het ministerie van OCW de bekostiging van ROOBOL baseert. Bij het opstellen van de begroting en meerjarenbegroting is een goede inschatting van het leerlingen aantal onontbeerlijk. Vanaf 2009 zijn er historische gegevens beschikbaar en geven de directeuren jaarlijks een prognose van het verwachte aantal leerlingen op basis van hun marktpositie en het aantal geboorten per jaar. Wat opvalt is dat er nog geen peil te trekken is op de krimp. De verwachte daling komt niet overeen met de werkelijkheid. De groei in 2013 komt deels voort uit de fusie van de Jan van Zuilen skoalle met de Stile in Boelenslaan en de Lytse Wiman met de Mienskip. Vanaf 2015 zet de daling in verband met de krimp in volgens de prognoses van de directeuren. Marktaandeel In de volgende grafiek is de ontwikkeling van het marktaandeel zichtbaar. Bron: DUO -6-
Wat opvalt is dat het marktaandeel van ROOBOL redelijk constant is en zelfs een lichte groei laat zien. Het streven van ROOBOL is om in een krimpende markt het huidige marktaandeel te behouden en te laten groeien. Demografische ontwikkelingen De inschatting van toekomstige leerlingenaantallen wordt mede gebaseerd op de demografische ontwikkelingen. Wat opvalt is dat het werkelijke leerlingenaantal tot 2013 hoger is dan door het Groninger Planningsverband wordt aangegeven. Dit zien we ook terug in de prognoses die door de directeuren worden aangegeven. De verwachte 12% krimp leidt ertoe dat ROOBOL haar organisatie zo in moet richten om de krimp op te kunnen vangen. Dit vraagt om flexibiliteit op alle gebieden, personeel, huisvesting, etc. Bron: PVG Passend Onderwijs Vanaf 1 augustus 2014 wordt de wet Passend Onderwijs van kracht. Dit betekent dat leerlingen met een bijzondere ondersteuningsvraag in het reguliere onderwijs opgevangen dienen te worden. Vanaf 2003 kunnen deze leerlingen met een rugzak op het reguliere onderwijs blijven of een plaats krijgen in het speciaal onderwijs. Dit is mogelijk op basis van een indicatie. Voor cluster 1 en 2 blijft de huidige wetgeving en werkwijze bestaan, voor cluster 3 en 4 is de wet op Passend Onderwijs van toepassing. In de volgende grafiek zijn de telgegevens zichtbaar van de leerlingen in het reguliere onderwijs die door ROOBOL worden begeleid via de rugzakfinanciering: de leerlinggebonden financiering (LGF). -7-
Het gaat om totaal 23 leerlingen die met een LGF (rugzak) op de scholen van ROOBOL zitten. Van deze leerlingen zijn er 12 leerlingen die een cluster 2 indicatie hebben en buiten de wetgeving Passend Onderwijs vallen. Voor de overige 11 leerlingen is de wetgeving van kracht en valt de huidige leerling-gebonden bekostiging weg. Daarvoor in de plaats komt er een bekostiging om de zorg voor leerlingen met een bijzondere ondersteuningsvraag te realiseren. ROOBOL is bezig daar beleid op te ontwikkelen en daaraan gekoppeld zal het budget toegekend worden. In dit kader zullen de onderwijsassistenten bovenschools bekostigd worden. Bekostiging leerlingen De afgelopen jaren bedroeg de rugzakvergoeding ruim 200.000 per schooljaar. Dit stopt voor de leerlingen met een cluster 3 of cluster 4 indicatie op 1 augustus 2014. Vanaf deze datum is er een bedrag per jaar opgenomen van 100.000 aan vergoeding in het kader van passend onderwijs. Dit is een (voorzichtige) inschatting omdat nog niet duidelijk is hoe de middelen straks over de besturen verdeeld gaan worden. -8-
4 Meerjarenbegroting 2014-2017 Vanuit de verwachte leerlingenaantallen en de beschreven uitgangspunten is de volgende meerjarenbegroting opgesteld voor ROOBOL in de periode 2014-2017. Meerjarenbegroting Roobol Realistatie Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting Baten 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Rijksbijdrage OCW 9.439.981 9.235.099 9.531.709 9.381.091 9.126.415 8.874.183 Overige overheidsbijdragen 312.354 171.500 133.500 86.000 31.000 31.000 Overige baten 194.750 121.542 114.887 49.870 49.870 49.670 Totale baten 9.947.085 9.528.141 9.780.096 9.516.961 9.207.285 8.954.853 Lasten Personele lasten Lonen en salarissen 7.741.514 7.289.074 7.376.002 7.045.587 6.790.058 6.602.458 Overige personele lasten 265.798 474.400 522.078 443.608 400.659 397.471 Totale personele lasten 8.007.312 7.763.474 7.898.080 7.489.195 7.190.717 6.999.929 Afschrijvingen 349.041 383.145 375.016 385.099 376.633 368.207 Huisvestingslasten 512.273 523.830 516.575 505.175 502.175 503.175 Overige instellingslasten 805.428 839.903 750.872 718.336 675.487 644.487 Leermiddelen 235.087 202.967 219.747 197.037 189.397 189.017 Totale lasten 9.909.141 9.713.319 9.760.290 9.294.842 8.934.409 8.704.815 Financiele baten en lasten 73.459 35.500 35.200 35.200 35.200 35.200 Resultaat 111.403-149.678 55.006 257.319 308.076 285.238 De cijfers over 2013 betreffen de reeds vastgestelde begroting 2013. De jaren 2014 tot en met 2017 betreffen de begroting op basis van de geprognosticeerde leerlingaantallen en de uitkomsten van de gehanteerde uitgangspunten. Rijksbijdragen De daling van de rijksbijdragen over de periode tot en met 2017 wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door het dalende aantal leerlingen. Zoals bij de uitgangspunten al opgemerkt, is door het ministerie op het laatste moment bekend gemaakt dat er extra middelen richting het PO zullen komen. Omdat op het moment van maken van deze begroting niet bekend was om welke bedragen het exact gaat en op welke wijze deze middelen verantwoord moeten worden, is besloten om 100 per leerling op te nemen in de begroting langjarig. Er wordt over gesproken dat de extra middelen 239 per leerling zullen gaan bedragen. Wanneer er meer duidelijkheid is over de criteria die gekoppeld zijn aan het zogenaamde herfstakkoord en duidelijk is of het om structurele of incidentele middelen gaat kan er een heroverweging plaats vinden voor deze middelen. Personele lasten en personele inzet Door de daling van het aantal leerlingen is er ook een daling te zien in de personele lasten. In de schoolbegrotingen wordt de formatie langjarig aangepast aan de middelen die ingezet kunnen worden op basis van het aantal leerlingen. In de onderstaande grafiek is de -9-
ontwikkeling van het aantal fte s van de afgelopen jaren te zien en de verwachte ontwikkeling zoals deze is opgenomen in de begroting. ROOBOL heeft de afgelopen jaren gebruik gemaakt van het inlenen van personeel. Hiermee is een flexibele schil opgebouwd. In onderstaande grafiek is het aantal fte s te zien wat is ingeleend. Bron: Randstad Payroll Solutions Vanuit de meerjarenbegroting blijkt dat de flexibele schil daalt naar 3,75 fte in 2014 tot 0,62 fte in 2017. In verband met het dalen van het aantal leerlingen zal de flexibele schil naar boven bijgesteld moeten worden. De verhouding tussen medewerkers in vaste dienst en medewerkers in dienst via payrol zal steeds kleiner worden. Dit leidt, op basis van de nu bekende prognoses en gegevens, niet tot het plaatsen van medewerkers in vaste dienst in het risicodragend deel van de organisatie. Het (meerjaren)formatieplan wordt jaarlijks aangepast aan de werkelijke situatie. -10-
Overige lasten De overige lasten laten ook een dalende trend zien de komende jaren. Ook hier wordt dit veroorzaakt door het dalende aantal leerlingen. Wat wel opvalt is dat de overige lasten minder hard dalen dan de baten. Dit komt doordat veel kosten niet of nauwelijks naar beneden gaan wanneer er minder leerlingen zijn. Met name de kosten voor energie en schoonmaak zijn lastig aan te passen bij een dalend aantal leerlingen. Van belang is om zoveel mogelijk te anticiperen op leegstand. Indien lokalen terug kunnen worden gegeven aan de gemeente, zullen de lasten kunnen dalen. Ook de afschrijvingen laten een licht dalend verloop zien. Met name de investeringen in leermiddelen en ICT blijven doorlopen. Begroot resultaat 2014-2017 In 2014 komt het resultaat uit op 55.000 positief. De jaren daarna is er een hoger resultaat begroot. In 2014 is rekening gehouden met mogelijke afkooptrajecten met een aantal medewerkers. Daarnaast lopen de kosten van inleen personeel fors terug. Ook de projectkosten lopen af in de komende jaren. -11-
5 Risico s en aanbevelingen De ontwikkelingen waar ROOBOL mee te maken krijgt brengen organisatierisico s met zich mee. Met name de krimp heeft een enorme impact op de structuur en het beleid van ROOBOL. Ook Passend Onderwijs brengt risico s met zich mee. Dalende leerlingen aantallen Het aantal leerlingen bij ROOBOL ligt rond de 21% en we verwachten dit percentage te behouden of iets uit te breiden in relatie tot de krimp. Het betekent echter dat de komende jaren het leerlingenaantal verder zal dalen naar en uiteindelijk zal stabiliseren rond 1400 leerlingen. Met het dalende aantal leerlingen kan er een onderwijsinhoudelijk kwaliteitsprobleem ontstaan. Aanbeveling Het is van belang om hier tijdig op te anticiperen en het aantal scholen hierop aan te passen. Flexibiliteit is hierin van groot belang. De grootste kostenpost zijn de personele lasten en het is van belang om hierin flexibel te zijn. De flexibele schil van ROOBOL zal zeker 5% moeten bedragen om tijdig te kunnen anticiperen. Kleine Scholentoeslag Het verdwijnen van de kleine scholentoeslag in de huidige vorm, heeft een grote impact op de scholen van ROOBOL en raakt scholen in hun bestaansrecht. De kleine scholen toeslag bedraagt voor het schooljaar 2013-2014 900.000. Aanbeveling ROOBOL zal hier tijdig op anticiperen door een heldere en duidelijke koers te kiezen zowel op schoolniveau als organisatieniveau. Het proactief zoeken van de samenwerking met PC onderwijs en ketenpartners lijkt evident. Huisvesting Leegstand van delen van de scholen leidt tot hoge kosten en als er niet tijdig wordt ingegrepen zal het materiële kostenniveau onaanvaardbaar hoog zijn, denk hierbij vooral aan de energielasten. Het doordecentraliseren van het onderhoud aan scholen brengt eveneens risico s met zich mee. ROOBOL heeft schoolgebouwen die relatief oud zijn en waarbij er geen sprake is van duurzaamheid. Aanbeveling Het is van belang, in samenwerking met de gemeenten, de leegstand helder in kaart te brengen en daarvoor mogelijke oplossingen te zoeken. Het onderzoeken van de mogelijkheden om ketenpartners zoals kinderopvang, in de scholen te betrekken is aan te bevelen. -12-