BEHEERPLAN 2016 voor de HARLINGER monumentale Bruggen

Inhoudsopgave VOORWOORD... 3 VERANTWOORDING:... 3 Omschrijving werkzaamheden per onderdeel... 4 FRANEKEREINDSBRUG... 5 Algemene gegevens:... 6 Technische gegevens:... 6 Beknopt inspectieverslag d.d. 11-09-2015... 7 Te verwachten reserveringsbedragen:... 9 Te verwachten kosten:... 10 OOSTERBRUG... 11 Algemene gegevens:... 12 Technische gegevens:... 12 Beknopt inspectieverslag d.d. 11-09-2015... 13 Conclusie en advies:... 15 Te verwachten reserveringsbedragen:... 15 Te verwachten kosten:... 16 SINGELBRUG... 17 Algemene gegevens:... 18 Technische gegevens:... 18 Beknopt inspectieverslag d.d. 11-09-2015... 19 Conclusie en advies:... 21 Te verwachten reserveringsbedragen:... 21 Te verwachten kosten:... 22 TOTAALOVERZICHT ONDERHOUDSKOSTEN.... 23 MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 2 van 23

VOORWOORD De Monumentenstichting Harlingen is eind 2015 opgericht en heeft tot doel haar monumenten te behouden, in volle glorie te restaureren en daarna met zorg te onderhouden. Op 11 september 2015 is onze stichting eigenaar geworden van de Franekereindsbrug, de Oosterbrug en de Singelbrug in Harlingen. De bruggen zijn erg beeldbepalend en geliefd in onze historische binnenstad. Eind 2015 heeft de stichting een provinciale subsidie ontvangen van 600.000 voor de drie bruggen. De provincie stelt als eis, dat de bruggen eind 2017 allemaal zijn gerestaureerd. Hierna volgt een beheers situatie van de bruggen met als doel de kosten zo laag mogelijk te houden. Hiervoor is een beheerplan vervaardigd, dat in het vervolg elke 6 jaar zal worden geactualiseerd. Het plan is zodanig opgesteld, dat er jaarlijks een reserveringsbedrag moet worden veiliggesteld, zodat voor alle geplande onderhoudswerken gelden beschikbaar zijn. Voor calamiteiten zal dan op dat moment naar een oplossing moeten worden gezocht. Voor u ligt het beheerplan 2016 van de Monumentenstichting Harlingen met uitleg over de bijzonderheden en benodigdheden voor de 3 monumentale bruggen. Het plan is gemaakt aan de hand van de oude beheerplannen van de gemeente en de huidige inzichten. Er is een schema waarbij voor een cyclus van 6 jaar is gekozen waarbij het totaalbeeld van 48 jaar wordt getoond. In het beheerplan worden de eerste 14 jaar met cijfers verantwoord. Op onze website www.monumentenstichtingharlingen.frl of www.msh.frl kunt u de geschiedenis van de bruggen vinden en onze inspanningen volgen om de bruggen in stand te houden. Het bestuur van de Monumentenstichting Harlingen VERANTWOORDING: Adviesbureau Adonin heeft van de gemeente Harlingen de opdracht ontvangen het nu aanwezige beheerplan voor de bruggen uit 2010 te actualiseren. MSH heeft deze gegevens samen met Adonin en Hille Wagenaar (Beleidsmedewerker Infrastructuur Gemeente Harlingen) vertaald naar het MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016. Een onderdeel van dit beheerplan is een kostenoverzicht voor de te verwachten werkzaamheden. De prijzen zijn gebaseerd op het prijspeil van 2016. De kosten voor het reguliere onderhoud zijn gebaseerd op eerder gemaakte kosten in het verleden. Verder zijn de subsidiabele kosten verwerkt zijn deze opzet. Van de werkzaamheden is een tijdsplanning gemaakt, waarbinnen de verschillende werkzaamheden uitgevoerd moeten worden. MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 3 van 23

Omschrijving werkzaamheden per onderdeel 1. Klein onderhoud: (1 x per 1 jaar) - Kleine inspectie; - Herstel kleine beschadigingen; - Doorsmeren bewegingswerk; - Controle bewegingswerk en afsluitbomen. 2. Onderhoud beton- en metselwerk: (1 x per 6 jaar) - Herstel metselwerk; - Loszittend beton en overige beschadigingen herstellen; - Herstel ondersabelingen. 3. Klein Onderhoud schilderwerk: (1 x per 12 jaar start 6 jaar na restauratie) - Reinigen schilderwerk gehele brug; - Zo nodig treffen voorzieningen voor vuilopvang; - Reparatie van al het staalwerk volgens verfschema behandelen. 4. Groot Onderhoud schilderwerk: (1 x per 12 jaar) - Reinigen schilderwerk gehele brug; - Zo nodig treffen voorzieningen voor vuilopvang; - Alle staalwerk volgens verfschema behandelen. 5. Vervangen slijtlaag: (1x per 12 jaar) - Mate van slijten kan sterk verschillen. - Verwijderen oude slijtlaag en reinigen dek; - Eventueel onderhoud aan dekplanken; - Aanbrengen nieuwe slijtlaag. 6. Onderhoud remmingwerk: (1 x per 24 jaar) - Controle uitvoeren op staat van de palen en gordingen; - Vervangen beschadigde palen; - Vervangen beschadigd azobé; - Schilderen paalmutsen. 7. Groot Onderhoud remmingwerk: (1 x per 24 jaar) - Controle uitvoeren op staat van de palen en gordingen; - Vervangen beschadigde palen; - Vervangen beschadigd azobé; - Schilderen paalmutsen. 8. Groot onderhoud bewegingswerk: (1 x per 24 jaar) - Controle lagers en voeringen van de draaipunten. Zo nodig vernieuwen; - Vetleidingen en nippels vervangen; - Oplegstoelen controleren en zo nodig opnieuw stellen hiervan; - Tandwielen en heugelstang volledig reinigen en controleren; - Het geheel testen. 9. Groot onderhoud gehele brug: (1x per 24 jaar) - Volledige inspectie uitvoeren; - Controle fundering door duiker; - Diktemetingen staalwerk; - Controleren roestvorming; - Alle geconstateerde gebreken uitvoeren 10. Restauratie gehele brug: (1x per 48 jaar) - Volledige inspectie uitvoeren; - Controle fundering door duiker; - Diktemetingen staalwerk; - Controleren roestvorming; - Volledige demontage brug naar werkplaats - Controleren ijzerwerk en klinknagels - Opnieuw conserveren en volledig stralen, MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 4 van 23

FRANEKEREINDSBRUG Omschrijving uit monumentenregister (rijksmonumentnr. 385254) Aan het Franekereind gelegen smalle, met bomen afsluitbare draaibrug, opgebouwd uit geklonken samengestelde ijzeren liggers met een houten rijdek. Draaipijler en landhoofden bestaan uit beton en natuursteen, op palen gefundeerd. Op de brug en landhoofden een ijzeren balustrade met strak Jugendstilmotief, vervaardigd vermoedelijk omstreeks 1908 bij de firma R. Koster in Stadskanaal. IJzeren draaibrug met landhoofden, remmingswerk en balustrade uit circa 1908, van belang uit het oogpunt van industriële-archeologie en een daaraan gekoppelde functionele, maar verzorgde vormgeving, en vanwege de stedenbouwkundig belangrijke ligging - tezamen met de eveneens beschermde Singelbrug en Oosterbrug - op de kruising van de stadsgracht (singel) en de voormalige trekvaart naar Franeker. (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 5 van 23

Algemene gegevens: Naam brug Franekereindsbrug Type brug Draaibrug Bouwjaar 1914 (laatste restauratie 1992) Eigenaar Monumentenstichting Harlingen Beheerder Gemeente Harlingen Technische gegevens: Doorvaartbreedte 7,80 m 1 Doorvaarthoogte n.v.t. Totale bruglengte 18,50 m 1 Materiaal brugdek Staal in geklonken uitvoering Fundering Pijler en landhoofden op houten palen Opgaand werk Beton Leuningwerk Geklonken constructie Bewegingswerk Tandwielen met handbediening Afsluitbomen Handbediend Remmingwerk Basralocus palen, met azobé in stalen gordingen Paalmutsen uit plaatstaal MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 6 van 23

Beknopt inspectieverslag d.d. 11-09-2015 Staat van de onderbouw: Betonwerk: Matig, op meerdere plaatsen scheurvorming en/of kleine beschadigingen. Opsluiting: Redelijk, naast de brug één kleine uitspoeling. Staat van de draaibrug: IJzerwerk: Matig, roestvorming aan de liggers. Aanrijschade, corrosie aan de slagboomhouders MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 7 van 23

Een hoekstaal op de brug zit los. Houten dek: Goed Slijtlaag: Matig/slecht, grote delen liggen los. Staat van het bewegingswerk: Matig, veel roestvorming aan alle onderdelen van het bewegingswerk. Staat van het remmingwerk: Palen : Goed Gordingen : Goed Conserveringsdikte: De conserveringsdikte is op een tiental willekeurige punten gemeten, de resultaten staan in onderstaande tabel: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 329 336 408 351 381 358 125 867 538 256 MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 8 van 23

Conclusie en advies: Groot onderhoud aan de Franekereindsbrug is noodzakelijk om de veiligheid voor de (weg- en water-) gebruikers te garanderen. De revisie van de draaibrug zal inhouden: Staalconstructie: revisiewerkzaamheden van het aandrijfmechanisme en restauratiewerkzaamheden aan de brug. Aandrijf en loopwerk: loopwielen en hun draaipunten, tandkrans, loopbaan, aandrijfassen en wielen. Opzetwerk: de opzetas met krukken reviseren, de parallellogram overbrenging naar de opzetas dient vervangen te worden, aandrijfas en wielen. Houten dek Conservering Deze werkzaamheden waren in het voorgaande rapport reeds in 2014 voorzien. In 2016 zal een grote restauratie worden uitgevoerd. Geadviseerd wordt onderstaand onderhoudsschema aan te houden: Te verwachten reserveringsbedragen: MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 9 van 23

Te verwachten kosten: MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 10 van 23

OOSTERBRUG Omschrijving uit monumentenregister (rijksmonumentnr. 385261) Over de stadsgracht (singel) gelegen in 1908 door de firma W.F. Penning te Kampen vervaardigde aan één zijde met draaihekken afsluitbare ophaalbrug. De vernieuwde val is opgebouwd uit liggers van gewalst balkstaal en een houten dek. De bovenbouw is opgebouwd uit geklonken samengestelde liggers. In 1952 vernieuwde, op palen gefundeerde, aanbruggen met boogvormige voormetseling overgaand in houten walbeschoeiing. De over de brug en landhoofden geplaatste ijzeren balustrade met strak Jugendstil-motief is voor het grootste gedeelte eveneens in vereenvoudigde, doch bijpassende vorm vernieuwd. IJzeren ophaalbrug met aanbruggen, remmingswerk en balustrade, oorspronkelijk uit 1908, van belang uit het oogpunt van industriële-archeologie en een daaraan gekoppelde functionele, maar verzorgde vormgeving, en vanwege de stedenbouwkundig belangrijke ligging - tezamen met de eveneens beschermde Franekereindsbrug en Singelbrug - op de kruising van de stadsgracht (singel) en de voormalige trekvaart naar Franeker. (Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 11 van 23

Algemene gegevens: Naam brug Type brug Bouwjaar Eigenaar Beheerder Technische gegevens: Doorvaartbreedte 6,95 m 1 Oosterbrug Ophaalbrug 1908 (ca. 1956 verbreed) Monumentenstichting Harlingen Gemeente Harlingen Doorvaarthoogte n.v.t. Totale bruglengte 30,00 m 1 Aanbruggen Beton met voormetseling Beweegbaar dek Staal met houten dek vzv slijtlaag Fundering Houten- en betonpalen Opgaand werk van beton met metselwerk Bovenbouw Staal, geklonken constructie Leuningwerk Geklonken constructie Bewegingswerk Handbediend met heugelstang Afsluitbomen Handbediende draaihekken Remmingwerk Groenhart palen, met azobé gordingen, thermisch verzinkte stalen paalmuts MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 12 van 23

Beknopt inspectieverslag d.d. 11-09-2015 Staat van de onderbouw: Pijlers: Redelijk, een aantal scheuren en blootliggende wapeningsstaven. Betondek: Slecht, zeer veel losliggende betonschollen en blootliggende wapeningsstaven. De elektriciteitsvoorzieningen zijn ook niet goed onderhouden. De oplegging vertoond veel corrosie. MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 13 van 23

Staat van de bovenbouw: Val: Matig, corrosie aan de liggers en aan de voorkant van het val. De slijtlaag heeft veel kale plekken. Hamei en balans: Matig, veel corrosie. Leuningwerk: Slecht, op sommige plekken volledig doorgecorrodeerd. Conservering: Matig tot slecht Staat van de meerstoelen: Geheel : Goed Staat van het bewegingswerk: Heugelstang : Matig Lierwerk : Matig Ketting : Matig Conserveringsdikte: De conserveringsdikte is op een tiental willekeurige punten gemeten, de resultaten staan in onderstaande tabel: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 644 835 527 517 805 443 476 503 618 697 MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 14 van 23

Conclusie en advies: De ophaalbrug stamt uit 1908 en verkeert in een slechte technische staat. Het brugdek is, door indringing van zouten en door corrosie zwaar aangetast. Om deze reden en vanwege het feit dat door toenemende verkeersdrukte en zwaardere eisen die aan bruggen worden gesteld, is besloten om groot onderhoud aan de brug te doen plaatsvinden, waarbij het val van de brug zal worden vernieuwd. In 1952 zijn het brugdek en de onderbouw van deze brug al eens vernieuwd. In 1987 is het val vernieuwd, waarbij er destijds vanuit is gegaan dat de gekozen constructie een tijdelijke oplossing betrof voor een periode van +/- 5 jaar. De nieuwe brug betreft een replica van de oorspronkelijke brug waarbij rekening gehouden is met maatvoering/verhoudingen, detaillering en verfijning die zo dicht als mogelijk bij de oorspronkelijke brug komt. Het realiseren van deze nieuwe brug was volgens het voorgaande rapport al voorzien in 2011; staat nu gepland eind 2016/ begin 2017 Geadviseerd wordt onderstaand onderhoudsschema aan te houden: Te verwachten reserveringsbedragen: MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 15 van 23

SINGELBRUG Omschrijving uit monumentenregister (rijksmonumentnr. 385268) Over de stadsgracht (singel) gelegen in 1908 door de firma W.F. Penning te Kampen vervaardigde, met bomen afsluitbare ophaalbrug. De val bestaat uit liggers van gewalst balkstaal met houten dek. Bovenbouw opgebouwd uit geklonken samengestelde liggers. Aanbruggen: gemetselde met betonspecie aangesmeerde eenvoudig geprofileerde bogen overgaand in houten beschoeiing. In de ijzeren balustrade met strak Jugendstil-motief zijn aan elke zijde twee gietijzeren lantaarnpalen met florale motieven opgenomen. IJzeren ophaalbrug met aanbruggen, remmingswerk, balustrade en vier lantaarnpalen uit 1908, van belang uit een oogpunt van industriële-archeologie en een daaraan gekoppelde functionele, maar verzorgde vormgeving, en vanwege de stedenbouwkundig belangrijke ligging - tezamen met de eveneens beschermde Franekereindsbrug en Oosterbrug - op de kruising van de stadsgracht (singel) en de voormalige trekvaart naar Franeker. (Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 17 van 23

Algemene gegevens: Naam brug Singelbrug Type brug Ophaalbrug Bouwjaar 1908 Eigenaar Monumentenstichting Harlingen Beheerder Gemeente Harlingen Technische gegevens: Doorvaartbreedte 6,95 m 1 Doorvaarthoogte n.v.t. Totale bruglengte 30,00 m 1 Aanbruggen Beton Beweegbaar dek Staal met houten dek vzv slijtlaag Fundering Houten palen, opgaand werk van beton Bovenbouw Staal, geklonken constructie Leuningwerk Geklonken constructie Bewegingswerk Handbediend met heugelstang Afsluitbomen Handbediende draaihekken Remmingwerk Groenhart palen, met azobé gordingen, thermisch verzinkte stalen paalmuts MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 18 van 23

Beknopt inspectieverslag d.d. 11-09-2015 Staat van de onderbouw: Aanbruggen: Slecht, diverse betonschades aan alle betonnen onderdelen.wapeningscorrosie en kalkuitbloeiïngen aan de onderzijde. Naast de opleggingen is het beton zeer slecht en liggen sommige delen helemaal los. De randelementen vertonen craquelé en losliggende of ontbrekende delen. De HWA s zijn verstopt. Betonverf: Matig MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 19 van 23

Staat van de bovenbouw: Val: Redelijk, corrosie aan met name de onderflenzen en voorzijde van het val. De slijtlaag heeft een paar kleine kale plekjes. Hamei en balans: Redelijk, wel veel mos. Leuningwerk: Redelijk, de ondersabeling is bij een aantal stijlen beschadigd. Conservering : Matig, verkrijting. Staat van de meerstoelen: Geheel: Goed Staat van het bewegingswerk: Heugelstang: Geen gebreken zichtbaar Lierwerk: Geen gebreken zichtbaar Ketting: Keuring noodzakelijk Overig: Overig: Achter de beschoeiing nabij de brug treedt uitspoeling op. Conserveringsdikte: De conserveringsdikte is op een tiental willekeurige punten gemeten, de resultaten staan in onderstaande tabel: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 484 399 1359 1291 337 475 382 406 231 352 MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 20 van 23

Conclusie en advies: De ophaalbrug stamt uit 1908 en verkeert in een slechte technische staat. Op dit moment geldt een aslast-beperking van 1,2 ton op deze brug. De geplande werkzaamheden zijn noodzakelijk om de veiligheid voor de (weg- en water-) gebruikers te garanderen. Het kunstwerk is dringend aan groot onderhoud toe, waarbij het uitgangspunt zal zijn dat alles op dezelfde wijze (gebruik makend van dezelfde onderdelen) zal worden uitgevoerd. De revisie van de brug zal inhouden: Staalconstructie Houten dek Conservering Aanbruggen/ landhoofden De revisie was volgens het voorgaande rapport voorzien in 2017. Wij gaan ervan uit dat de restauratie in 2017 zal worden uitgevoerd Geadviseerd wordt verder onderstaand onderhoudsschema aan te houden: Te verwachten reserveringsbedragen: MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 21 van 23

TOTAALOVERZICHT ONDERHOUDSKOSTEN. MSH Beheerplan bruggen Harlingen 2016 Pag. 23 van 23