Jaarverslag Mook & middelaar Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Voor een mooi Mook & Middelaar! Wilt u meer weten? Contactpersoon Stef de Wit Functie adviseur ruimtelijke kwaliteit/rayonarchitect Telefoon 026 442 17 42 Email s.de.wit@geldersgenootschap.nl Website www.geldersgenootschap.nl Dit is een uitgave van het
Adviseren over ruimtelijke kwaliteit Met dit biedt de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit inzicht in haar werkwijze en plannen waarover in is geadviseerd. Dat is niet uitputtend, maar toont wel de breedte van de advisering: kwaliteit van bouwplannen, grote ruimtelijke In lijn met voorafgaande jaren liepen de ontwikkelingen in de gemeente ook afgelopen jaar terug. Dat doet echter niets af aan het plezier om middels advisering een positieve bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van plannen op welke schaal dan ook. ontwikkelingen en gemeentelijk beleid. Advisering vindt vooral plaats door de adviseur ruimtelijke kwaliteit. De commissie komt alleen in beeld bij complexe plannen. Het biedt raadsleden ook een nadere Integendeel, juist in deze tijd is het belangrijk dat de aandacht voor kwaliteit overeind blijft. Mensen nemen nu alleen een beslissing om te bouwen of verbouwen als het een meerwaarde geeft voor de toekomst. Met de crisis is het besef toegenomen dat de economische waarde van een pand afhangt van een zekere basiskwaliteit. Daarbij speelt ook de behoefte aan een goede omgeving, een omgeving die het waard is om te werken en te wonen. Ik probeer daarom altijd met de aanvrager mee te denken, rekening te houden met het programma maar ook met de omgeving. Regelmatig worden plannen namelijk vanuit de eigen wensen ontwikkeld met minder aandacht voor de invloed is op kennismaking met de commissie. Wij tonen hoe we de omgeving. Onmisbaar waren daarbij de toelichtingen en de betrokken houding van de meewerkende ambtenaren. de gemeente helpen bij het regisseren van ruimtelijke kwaliteit. Het gemeentelijk Stef de Wit beleid is daarbij uiteraard de leidraad. Als vaste adviseur kijken we hoe je evenwicht bewaart tussen vrijheid voor burgers en ontwerpers en heldere regie door de gemeente. Ruimtelijke kwaliteit ontstaat als gevolg van een wisselwerking tussen betrokkenheid, deskundigheid én regelgeving. Daarom wordt ingezet op een koers die aansluit bij de maatschappelijke tendens van minder regels en meer ruimte voor eigen initiatief, maar wél met behoud van de karakteristieken die de ge meente kwaliteit en identiteit geven. Dit hoopt een impuls te geven om ruimtelijke kwaliteit tot een terugkerend onderwerp van debat in uw gemeente te maken. Wij nodigen de raadsleden daarom uit om de mandaat- of commissievergadering te bezoeken, of om met ons ter plekke te gaan kijken hoe de borging van ruimtelijke kwaliteit gestalte krijgt.
Franciscanessenstraat te Molenhoek Woning De advisering over dit bouwplan voor een vrijstaande woning heeft zich toegespitst op het enerzijds bieden van ruimte voor ambitieus initiatief en anderzijds de afstemming op de gebouwde omgeving, zoals het welstandsbeleid vraagt. Deze omgeving bestaat uit een woonstraat met projectmatige ontworpen (half-) vrijstaande woningen. Door de markante kapvorm en de lichte steenkleur hebben deze woningen een sterk eigen en onder- ling samenhangende uitstraling. Voor de opdrachtgever en het ontwerp van de nieuwe woning zijn duurzaamheidsprincipes leidend geweest. Zo heeft de woning een gesloten gevel aan de noordzijde en opent het zich naar de zuiden. Dit is vertaald in de materialisering: een donkere baksteen benadrukt de geslotenheid, het hout en glas juist de openheid. Op zichzelf beschouwd is het een sympathiek en goed doordacht plan, dat in de laatste opzet voldoende samenhang vertoont met de omgeving. Met de keuze voor de hoeklocatie krijgt de projectmatig opgezette woonwijk een toegevoegde waarde. Daarom is uiteindelijk positief geadviseerd. Ontwerp: Lab of Urban Transformation Zuidgevel van de woning aan de Franciscanessenstraat
Terugblik In lijn met voorafgaande jaren liepen de ontwikkelingen in de gemeente ook afgelopen jaar terug. Dat doet echter niets af aan het plezier om middels advisering een positieve bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van plannen op welke schaal dan ook. Integendeel, juist in deze tijd is het belangrijk dat de aandacht voor kwaliteit overeind blijft. Mensen nemen nu alleen een beslissing om te bouwen of verbouwen als het een meerwaarde geeft voor de toekomst. Met de crisis is het besef toegenomen dat de economische waarde van een pand afhangt van een zekere basiskwaliteit. Daarbij speelt ook de vraag naar een goede omgeving, een omgeving die het waard is om te werken en te wonen. Ik probeer daarom altijd met de aanvrager mee te denken, rekening te houden met het programma maar ook met de omgeving. Regelmatig worden plannen namelijk vanuit de eigen wensen ontwikkeld waarbij minder wordt afgevraagd wat de invloed is op de omgeving. Bezoek aan de kassen in het park van Jachtslot Mookerheide Onmisbaar waren daarbij de toelichtingen en de betrokken houding van de meewerkende ambtenaren Stef de Wit
Landgoedwinkel en parkeerterrein Jachtslot mookerheide In het kader van het restauratieplan voor het kassencomplex en het Parkbos bij het Jachtslot De Mookerheide, wordt de aanleg van een nieuw parkeerterrein en de bouw van een landgoedwinkel voorgesteld. De bestaande parkeergelegenheid in de directe nabijheid van het Jachtslot wordt opgeheven. De hier gelegen halfverharding wordt vervangen door gras en de bestaande boomgroepen worden uitgebreid met halfhoge struiken. Het nieuwe parkeerterrein wordt ruimtelijk ingepast door hagen, struiken en bomenrijen. De landgoedwinkel komt ten zuiden van het nieuwe parkeerterrein op de plaats waar vroeger een plantenkas heeft gestaan. De winkel heeft een footprint van 260m 2, gelijk aan het grondplan van de voormalige kas. Het idee is om hier producten te verkopen uit eigen tuin, maar ook van kleine biologische telers uit de omgeving. Voor het ontwerp wordt gedacht aan een moderne, bij de aangrenzende tuin passende vormgeving. De plannen zijn positief ontvangen. Bestaande parkeergelegenheid Ontwerp: Natuurmonumenten
Draagvlak voor ruimtelijke kwaliteit De tijd dat de inrichting van onze leefomgeving grotendeels in plannen en regels was vastgelegd, ligt achter ons. De regulering, decentralisatie, eigen verantwoordelijkheid: het zijn begrippen die al vele jaren de toon zetten, ook in het ruimtelijk domein. Tegenwoordig is het een andere overheid die de kwaliteit van de leefomgeving regisseert. Dit gebeurt steeds meer samen met burgers. Het besef is doorgedrongen dat ruimtelijke kwaliteit niet louter met regels valt te sturen en dat beleid meer effect heeft als dit gepaard gaat met input vanuit de samenleving. Door burgers meer ruimte te geven voor eigen initiatieven voelen deze zich meer verantwoordelijk voor de kwaliteit van hun leefomgeving. De overheid kan de aandacht hierdoor verleggen van regels en normen naar regie en stimulering. Zie bijvoorbeeld innovatieve instrumenten als de kookboeken voor de leefomgeving (www.omgevingswet.pleio.nl). Basisschool De Grote Lier Wij signaleren bovenstaande tendensen ook bij de gemeente Mook en Middelaar, waar in het het kader van de wens tot deregulering, in een nieuwe welstandsnota is vastgesteld. Naast een actualisatie in technische zin (invoering Wabo) is namelijk gestreefd naar kort maar krachtig document. Door een beknopt, transparant en helder toetsingskader te bieden is met deze nota de toegankelijkheid van het welstandsbeleid vergroot.
De Omgevingswet komt eraan Naar verwachting treedt in 2018 de Omgevingswet in werking: een integrale wet voor de fysieke leefomgeving. Doel hiervan is ondermeer dat gemeentelijke bestuurders een bredere afweging kunnen maken bij het realiseren van ruimtelijke projecten. Niet de regels staan voorop, maar de vraag of een project een bijdrage levert aan een goede ruimtelijke kwaliteit en hierdoor meerwaarde oplevert. De gemeente is hierbij vooral een uitnodigende regisseur. Voorwaarde om als gemeente regie te voeren op ruimtelijke kwaliteit is dat er een heldere visie met doelstellingen ligt en waarin de kernkwaliteiten van de gemeente zijn verwoord. Dat gebeurt uiteraard in de nota ruimtelijke kwaliteit, maar met de komst van de Omgevingswet wordt een aantal nieuwe instrumenten geïntroduceerd, namelijk het omgevingsplan (verplicht) en de omgevingsvisie (facultatief). In een omgevingsplan worden vooral concrete richtlijnen opgenomen, vergelijkbaar met een bestemmingsplan. Een omgevingsvisie is bedoeld als integrale, strategische visie waarin keuzes worden gemaakt voor de inrichting van de leefomgeving. Aspecten als architectuur, cultuurhistorie, welstand, stedenbouw, landschap, milieu en economie worden in onderlinge samenhang bekeken. Daarmee is dit instrument straks hét middel om de ruimtelijke ambities van een gemeente aan te geven en burgers en bestuurders hiermee houvast te geven. Aanbevelingen: - Het lijkt nog ver weg, maar wij vragen nu alvast aandacht voor het opstellen van een omgevingsvisie. Dit is weliswaar niet verplicht, maar het is onmisbaar als de gemeente ruimte wil laten voor initiatieven en niet alles in regels wil vatten. Ook anticipeert u met een omgevingsvisie op een effectief ruimtelijk kwaliteitsbeleid als straks de Omgevingswet een feit is. - De procedures voor het opstellen van nieuwe bestemmingsplannen (op termijn omgevingsplannen ) en beeldkwaliteitplannen gelijk laten oplopen. Dit biedt een sterkere basis voor ruimtelijke kwaliteit. - (Nieuwe) raadsleden kunnen voor een nadere oriëntatie terecht bij de adviseur ruimtelijke kwaliteit om te kijken hoe advisering functioneert. Desgewenst kunnen hier via Gelders Genootschap ook cursussen voor worden georganiseerd.
Herstel park en restauratie kassen Jachtslot mookerheide De historische buitenplaats Jachtslot Mookerheide heeft een status als rijksmonument. Binnen de bescherming vallen naast het hoofdgebouw ook delen van de parkaanleg, 2 kassen zijnde een warme kas met plantenbakken en een koude kas, een dieptetuin, een wildkelder en een fruitmuur. Voor het parkbos en de 2 kassen is in opdracht van Natuurmonumenten een restauratieplan opgesteld. Het plan voor de kassen gaat uit van een sober en doelmatig herstel van de technische gebreken en het aanbrengen van een nieuwe verflaag. Er wordt als zeer positief ervaren dat de oorspronkelijk technische installaties hierbij gehandhaafd blijven. De voorgestelde werkzaamheden met betrekking tot het herstel van het parkbos hebben als doel het herstel van de oorspronkelijke ruimtewerking en sierwaarden. De in het restauratieplan omschreven uitgangspunten worden volledig onderschreven. Het initiatief gaat uit van een zeer zorgvuldige omgang met de ruimtelijke karakteristiek van dit waardevolle complex. Met het restauratieplan wordt Zicht op de koude kas Zicht op de warme kas en de dieptetuin een landschappelijke en ruimtelijke kwaliteitsverbetering bereikt. Ontwerp: Restauratiearchitecten De Steunbeer bv Restauratieplan tuin en kassencomplex
Werkwijze bij de advisering De adviseur ruimtelijke kwaliteit van Gelders Genootschap is vanuit zijn adviesrol het eerste aanspreekpunt voor gemeente en initiatiefnemers. Hij adviseert het college van B&W over het brede spectrum van ruimtelijke kwaliteit, zowel plannen, beleid als grote ruimtelijke ontwikkelingen. Het merendeel van de plannen wordt tweewekelijks ter plekke bij de gemeente door de adviseur ruimtelijke kwaliteit behandeld. Dit gebeurt onder mandaat van de commissie. Voortraject én oplossingsgericht Bij de advisering legt de adviseur ruimtelijke kwaliteit de nadruk op het begeleiden van plannen en initiatieven, liefst door vooroverleg in een vroeg stadium van planontwikkeling. Dan bestaat nog volop ruimte voor de initiatiefnemer. Door lokaal en digitaal te werken is deze werkwijze efficiënt en kostenbesparend voor de gemeente. Bovendien is dit klantvriendelijk richting burgers. Integratie met cultuurhistorie Wijzigingsplannen voor monumenten worden door de adviseur ruimtelijke kwaliteit en een adviseur cultuurhistorie van in een geïntegreerde mandaatcommissie behandeld. Dit maakt een frequente en snelle behandeling van dit soort plannen mogelijk. Bij voorkeur betrekt de gemeente de adviseur ruimtelijke kwaliteit al in de RO-fase van beleids- en planvorming. Ruimtelijke kwaliteit maakt dan vanaf het begin onderdeel uit van het planologisch en stedenbouwkundig traject.
Rol van de commissies De CRK (Commissie Ruimtelijke Kwaliteit) vergadert driewekelijks en concentreert zich vooral op complexe projecten, waarin naast welstand ook aspecten als stedenbouw, landschap, cultuurhistorie of openbare ruimte meespelen. Hiertoe is de commissie samengesteld uit meerdere disciplines. De commissie LKM (Limburgs Kwaliteitsmenu) is daarnaast een multidisciplinair adviesorgaan, bestaande uit de leden van de CRK, aangevuld met specifieke deskundigheid per dossier (financiële-, agrarische kennis of landschapsarchitectuur).
Riethorsterweg te Plasmolen Bedrijfswoning met kantoor Bungalowpark De Riethorst is een kleinschalig recreatieparkje ten westen van de Plasmolen. Ter verruiming van het recreatieve aanbod is het voornemen om de huidige bedrijfswoning op het terrein her te bestemmen als recreatiewoning en een nieuwe bedrijfswoning met kantoor te bouwen op een langgerekt kavel aan de overzijde. De Commissie LKM (Limburgs Kwaliteitsmenu) heeft in eerste instantie positief geadviseerd over het betreffende landschapsinrichtingsplan van SAB, waarna de kwalitatieve component aan de CRK is voorgelegd. Het bouwkundige plan voor de bedrijfswoning is daarbij goed ontvangen. De advisering heeft zich vervolgens gericht op de uitwerking van het landschapsinrichtingsplan. Een eerste schets is negatief beoordeeld omdat de oorspronkelijke uitgangspunten onvoldoende als uitgangspunt waren genomen hetgeen leidde tot een ontwerp met minder ruimtelijke kwaliteiten. Het uiteindelijk door Atelier 12 uitgewerkte plan laat daarentegen wel een goede vertaling van het beoogde streefbeeld zien. Bedrijfswoning met kantoor aan de Riethorsterweg Ontwerp landschapsinrichtingsplan: Atelier 12 Ontwerp bedrijfswoning: Architectenbureau Kerkhoff
Samenstelling commissie Voorzitter H. Vreeswijk, wethouder gemeente Scherpenzeel rayonarchitect/secretaris ir. S. de Wit, adviseur ruimtelijke kwaliteit stedenbouwkundiglid ir. P. Thole, architect en stedenbouwkundige architectlid A. de Vries, architect landschapsarchitect ir. A. Kho, landschapsarchitect Gelders Genootschap monumentendeskundige drs. R. Crols, adviseur cultuurhistorie Ambtelijke ondersteuning dhr. H. Gerrits Het afgelopen jaar is dhr. ir. S. de Wit een aantal maanden vervangen door dhr. ir. J. Boros, eveneens adviseur ruimtelijke kwaliteit bij het. Commissie vlnr: Henk Vreeswijk, Peter Thole, Stef de Wit en Abel de Vries De cijfers Afgelopen jaar werden 42 plannen voorgelegd aan de adviseur ruimtelijke kwaliteit, deels in aanwezigheid van de aanvrager of ontwerper. Van deze plannen werd 81% ter plekke door de adviseur ruimtelijke kwaliteit van een positief advies voorzien. Voor 14% was een wijziging nodig. De voltallige commissie kreeg in totaal 2 plannen voorgelegd: beide een definitieve aanvraag. Dit betroffen voornamelijk grote ruimtelijke / stedenbouwkundige ontwikkelingen. Van alle voorgelegde plannen was binnen 2 weken na behandeling van een advies voorzien. Tevens werd voor 2 plannen een gecombineerd welstands- en monumentenadvies uitgebracht.
Uitzichttoren op de Mookerheide Recreatieve voorziening De uitkijktoren wordt op de stuwwal tussen de Mookerschans en de bosrand geplaatst en vervangt een bestaande uitkijkpost. De nieuwe toren beoogt door de forsere hoogte een ruimere blik naar het Maasdal waarmee de recreatieve waarde wordt vergroot. De toren heeft de vorm van een piramide vergelijkbaar met de toren in Afferden, echter met een geamputeerde top. Reden hiervoor is de maximaal toegestane hoogte van 10 meter conform het bestemmingsplan. De piramidevorm is zodoende niet meer herkenbaar en de toren mist daardoor samenhang en kwaliteit. Gelet op de bijzonder locatie (de naastgelegen Mookerschans is een rijksmonument) wordt een aanvullende ontwerpinspanning gevraagd. Geadviseerd is daarbij om dezelfde vorm een smallere footprint te geven. Zodoende kan een volwaardige piramidevorm worden verkregen binnen de hoogte van 10 meter. Tevens is geadviseerd om het balkon fijnere vorm te geven. Het plan is naar aanleiding van dit advies aangepast. Ontwerp: Natuurmonumenten Aanzicht van de uitkijktoren De bestaande uitkijktoren