ja 1
Marktvisie Nu Vorige week Verwachting komende week Hoogste 2014 Laagste 2014 Macroeconomisch Presteert de Duitse economie net zo goed als het nationale elftal? AEX 406,50 413,50 419,7 380,6 USD per EUR 1,361 1,359 1,393 1,349 Olie Brent ($) Front month Elektra (EUR/MWh) Zijn er voldoende risico s voor een prijs rond de 108 dollar? 107,50 109,80 115,5 103,4 Elektra kan stijging gasprijs niet bijhouden. Cal 15, base, NL 42,30 41,75 44,60 41,20 Cal 15, peak, NL 50,30 50,00 55,60 50,80 Gas (EUR/MWh) Waarom loopt de gasprijs op? Cal 15 23,80 23,50 26,34 23,30 Day Ahead 16,40 15,30 27,20 18,20 2
Macro-economie Afgelopen week De afgelopen week liep de spanning op de financiële beurzen weer flink op. Even werd gevreesd dat de Portugese bank Banco Espirito Sancto het nieuwe Lehman Brothers zou worden. Maar ondanks het feit dat de bank en de Portugese economie er niet goed voor staan, ontstond er na twee dagen van daling toch weer wat interesse om te kopen. O.a. doordat de renteverhoging in de VS wel eens eerder zou kunnen komen dan verwacht. Wellicht dat Yellen, die vandaag in het congres haar beleid toelicht, hierover een tipje van de sluier oplicht. Van de ECB worden voorlopig geen acties verwacht. Slechts 13% van de analisten, gepolst door Bloomberg na afloop van de speech van Draghi gisteren, gaan er van uit dat de rente in 2015 zal stijgen. Dat was vorige maand nog 31%. Dezelfde analisten zijn net als het IMF ook minder positief over de economische situatie in Europa. De stress van vorige week geeft weer eens aan hoe kwetsbaar we nog zijn. Vooruitblik Beleggers in de VS zijn een stuk positiever en gaan uit van een 6% groei van de bedrijfsresultaten. Zij kijken dan ook vol verwachting naar de bijbehorende outlook van de diverse bedrijven uit. In Europa hoopt men nog steeds dat de Duitse economie net zo goed blijft draaien als het nationale elftal. De publicatie van de ZEW-cijfers, net na het schrijven van deze update zijn daarvoor een goede indicatie. Wanneer het Zentrum für Europäische Wirtschaftsforschung een getal boven de 67 publiceert, dan zal dat met gejuich worden ontvangen op de beurs. Anders blijft het afwachten wat de bedrijven, Yellen of de Chinezen te melden hebben. Het Chinese GDP komt vannacht naar buiten. Later deze week volgen dan ook nog eens de huizencijfers uit de VS en het consumenten vertrouwen aldaar. 3
Wisselkoers (dollar per euro) Met de speeches van Draghi en Yellen voor de boeg kwam de EUR/USD koers nauwelijks van z n plaats de afgelopen week. De statements van Draghi gisteren hadden ook nog geen effect. Hij herhaalde grotendeels zijn boodschap van juni dat de ECB probeert om het MKB te ondersteunen door goedkoop geld aan banken te lenen. De markt gaat er van uit dat ook Yellen vandaag in herhaling valt tijdens haar testimony in het congres. De verhouding EUR/USD zal dan niet veranderen. Hierdoor zal het IMF om acties van de ECB blijven roepen. De inflatie is volgens het IMF te lang te laag, vandaar dat zij blijven aansturen op meer quantitative easing in Europa. Donderdag krijgen we weer een update van de inflatie in de vorm van het CPI. Het CPI, dat als indicator voorheen onder macro-economie viel, is intussen verschoven naar deze rubriek. Want de Consumenten Prijs Index is een prima indicator voor de inflatie in Europa en daarmee ook voor de toekomst van de euro t.o.v. de dollar. USD per EUR 1,40 1,39 1,38 1,37 1,36 1,35 1,34 1,33 1,32 EURUSD 1,31 EURGBP 1,30 Wisselkoers GBP per EUR 0,85 0,84 0,83 0,82 0,81 0,80 0,79 0,78 0,77 0,76 0,75 16-Jun 23-Jun 30-Jun 7-Jul 14-Jul 4
Olie, kolen Afgelopen week Olie-exporten vanuit de Libische havens Ras Lanuf en Es Sidr maken het mogelijk dat Libië intussen weer +/- 470.000 vaten olie per dag exporteert. Dat zijn ruim 300.000 vaten meer dan een maandje terug. Omdat deze kwaliteit ongeveer gelijk is aan Brent olie uit de Noordzee heeft dit veel invloed op de prijs. Deze heeft intussen zelfs weer even onder de 107 dollar per vat gestaan. Wel is er inmiddels weer een kleine haven gesloten en wordt er gevochten bij de belangrijkste luchthaven van Libië. Hiermee wordt weer maar eens aangetoond dat het risico voor een nieuwe stijging niet weg is. Ook in Irak wordt flink gevochten en zijn er wederom doden gevallen bij bomaanslagen in Bagdad. Daar komt nog eens bij dat een staakt-het-vuren in Israël nog wel enkele dagen op zich kan laten wachten. Ook rommelt het opnieuw in Yemen en in Oekraïne. Hierdoor liep de prijs weer snel op richting de 108 dollar. Dat is nog steeds een daling van 2% week-op-week en bijna 5% maand-op-maand. Kolen voor levering Cal-15 zijn wederom onder de 78 dollar gezakt en door de sterkere euro betaalde je nog maar net 57 euro per ton. Het wegvallen van de vraag zorgt, naast het gebrek aan discipline bij de producenten en het WK dat achter de rug is en de vakanties die zijn begonnen, voor een daling Kolen, die je goed kunt opslaan, moeten het op de korte termijn namelijk meer en meer afleggen tegen de huidige Day Ahead gasprijs. Met name in de UK. Ze blijven dus liggen waardoor de vraag in Cal-15 daalt. De spanningen in Oekraïne hebben overigens wel een prijsopdrijvend effect. 5
USD/BBL 120 118 116 114 112 110 108 106 Brent oil, front month EUR/BBL 90 88 86 84 82 80 78 76 104 Brent Crude USD/BBL 74 102 Brent Crude EUR/BBL 72 100 70 16-Jun 23-Jun 30-Jun 7-Jul 14-Jul Vooruitblik Komend weekend loopt ook de deadline voor Iran af. Zij zouden dan met de 6 wereldmachten afspraken moeten hebben gemaakt betreffende hun kernprogramma. Een deal die draait om het beperken van uraniumverrijking en het produceren van plutonium ligt nog niet binnen handbereik. Er is wel wat vooruitgang geboekt sinds de vorige deal in november. Maar waarschijnlijk nog niet genoeg om de handelssancties op o.a. olie te verlichten. Volgens Frank Walter Steinmeier, Duitse minister van buitenlandse zaken, is het nu aan Iran om te bepalen of ze mee willen werken. Naast Iran zijn er in het Midden-Oosten en Oekraïne redenen genoeg te vinden om de prijs rond de 108 dollar te handhaven. Tegenvallende bedrijfsresultaten en macro-economische indicatoren zouden echter tot een nieuwe test van het 106 dollar-niveau kunnen leiden. Aangezien er genoeg kolen lijken te zijn voor iedereen, blijft de outlook voor deze commodity bearish. 6
Gas Korte termijn Day Ahead prijzen zijn weer iets opgelopen. O.a. door een verstoring van de Engelse productie gisteren. Hierdoor liep de aanvoer bij de St. Fergus terminal flink terug, waardoor het Engelse systeem short kwam te zitten en moest interen op het volume dat in de pijpleidingen zit. De stijging was het grootst aan de voorkant van de curve, bijvoorbeeld de maanden augustus en september maar werkte ook door op het Cal-15 contract. De constante aanvoer van LNG blijft de prijs echter onder druk zetten. De volumes op de Nederlandse gashandelsmarkt TTF zijn in juni voor het eerst sinds het bestaan groter dan die van de NBP in de UK. Dit komt o.a. door de situatie in Oekraïne, Russisch gas is immers belangrijker voor Europa dan voor de UK. En daar komt bij dat steeds meer grote banken, vanwege verscherpt toezicht, zijn gestopt met het verhandelen van gas voor speculatieve doeleinden. De toegenomen liquiditeit van de TTF markt zien we daarom vooral terug aan de voorkant van de curve. Lange termijn Natuurlijk zorgt de onrust in het oosten van Oekraïne voor het stijgen van de prijs. Desalniettemin is er een kans aanwezig dat de oktoberprijs zal dalen richting het huidige spotmarkt niveau. We zien immers al dat de oktoberprijs hard daalt, terwijl die van december min of meer gelijk blijft. Dat is o.a. het gevolg van de warme winter en de volle voorraden. Hierdoor zijn er geen injecties meer nodig in oktober en kan dit gas worden verkocht op de spotmarkt. De oktoberprijs staat nog hoger als gevolg van de onrusten in Oekraïne en Rusland. Er bestaat namelijk een risico dat er de komende winter geen transit meer plaatsvindt door Oekraïne. Al het gas vanuit Rusland naar Europa moet dan via de Nordstream pijpleiding. De Nordstream heeft voldoende capaciteit om de vraag in de zomer te dekken. Maar heeft volgens onze berekeningen / inzichten niet genoeg ruimte om de piekvraag bij winterweer te dekken. We hebben dus Oekraïne als transitland nodig als het koud wordt in de winter. 7
De situatie in Oekraïne laat zich momenteel het beste omschrijven als een impasse. Hier zullen we hoogstwaarschijnlijk pas in oktober of november uit raken. Misschien nog wel later als winterweer op zich laat wachten. Oekraïne beschikt immers over een eigen voorraad waar ze uit kunnen putten. Voordat ze weer gas uit Rusland moeten halen of Europese pijpleidingen gaan aftappen. Door westerse leveringen, zo n 27 mcm per dag vanaf september, worden weer een aantal dagen/weken gewonnen afhankelijk van het weer. Natuurlijk kunnen incidenten de prijs wel opdrijven maar zolang de leveringen aan Europa doorgaan, lijkt dat dan tijdelijk te zijn. Wie in Q4 een stand-off verwacht tussen Oekraïne en Gazprom zou eens stil moeten staan met welke Q1 positie zij de winter in willen gaan. EUR per MWh 26,0 TTF en Zeebrugge gas 24,0 22,0 20,0 18,0 16,0 14,0 Zeebrugge Cal15 12,0 Cal-15 TTF TTF day-ahead 10,0 16-Jun 23-Jun 30-Jun 7-Jul 14-Jul Vooruitblik De komende week wordt de injectiecapaciteit van Rough, de grootste gasopslagplaats van de UK, gehalveerd. Dat komt niet als verrassing. En heeft zodoende weinig tot geen effect. Zeker 8
gezien het feit dat de voorraad toch al 88% vol zit. De technische reden van de halvering is het feit dat injectie moeilijker wordt naarmate de voorraad verder vol komt te zitten. Dat dit een maand eerder is dan voorgaande jaren heeft er voor gezorgd dat de prijzen nu al lager staan. De ontwikkelingen in Oekraïne hebben momenteel veel meer impact op de prijs. Deze volgen we dan ook op de voet. Mogelijke luchtaanvallen zetten nu de prijs al een halve euro hoger. Wat zou het prijseffect zijn als de pijpleiding naar Europa geraakt wordt of door separatisten wordt aangevallen? 9
Elektriciteit Korte termijn (elektra voor morgen en volgende maand) De spotprijzen zijn erg laag. Er zijn verschillende factoren die hier een rol in spelen. Ten eerste is de vraag erg laag. Het is in grote delen van Europa vakantie. Ten tweede is het weer erg mild en er is veel wind. Als de laatste factor: als er geen wind is, dan is de spotprijs voor gas zo laag dat het loont om gascentrales tijdelijk in te zetten. Er is geen enkele reden, behalve dan een eventuele onderbreking van de gaslevering vanuit Oekraïne, om aan te nemen dat de spotprijzen omhoog zullen gaan. Ook in dat uiterste geval is dit meer een effect voor de prijzen op langere termijn dan in de spot. Lange termijn De powerprijzen zaten de hele week in een dalende trend. Fuels, met name gas, waren erg bearish. De kolenprijs maakte even een pas op de plaats om aan het eind van de week toch de dalende trend weer op te pakken. Vrijdag in de namiddag gingen de prijzen wel wat omhoog. Dit werd toen veroorzaakt door winstnemingen. Maandag werden de gasprijzen omhoog gezet door oplaaiende onrust in Oekraïne. Kolen en CO 2 reageerden niet, maar de powerprijzen reageerden onmiddellijk. Het is geen echte spike, maar er wordt nu wel een premie betaald omdat dit de kans op onderbrekingen van de gasleveringen van Rusland via Oekraïne aan West-Europa vergroot. Als het rustiger wordt, zal de prijs vanzelf langzaam weer gaan dalen. Fundamenteel is er geen enkele reden om aan te nemen dat de prijzen omhoog zouden gaan. Maar geo-politieke spanningen kunnen dit wel veroorzaken. 10
EUR/MWh 56 54 52 50 48 46 44 42 40 38 36 34 32 30 Elektriciteit Cal15 DE Base Cal15 BE Base Cal15 NL Peak Cal15 NL Base 16-Jun 23-Jun 30-Jun 7-Jul 14-Jul Vooruitblik Met de zomer voor de boeg gaan we ook een nog minder liquide periode in. Klanten en handelaren zijn immers met vakantie. Door de lage volatiliteit van met name de Duitse markt zagen we de liquiditeit al wat teruglopen. Want als prijsbewegingen gering zijn, gaan speculatieve handelaren namelijk geen posities meer aan. Voor klanten resulteert dit in ruimere bid-offer spreads. Voor de goede orde, op dagen dat de gasprijs beweegt, zien we wel veel handel in elektra producten maar helaas loopt dan de prijs snel op. 11
Darkspread en sparkspread De spreads bleven erg constant de afgelopen week maar de angst voor een correctie bleef bestaan. En gisteren was het dan zover. Met name de sparkspread kreeg het zwaar te verduren. De gasprijs liep snel op en de stroomprijs kon deze stijging nauwelijks bijhouden. Omdat ook de CO 2 -prijs steeg, liep de clean sparkspread flink terug. De stijging van de kolenprijs viel in dit perspectief mee, waardoor deze centrales rendabeler werden. EUR/MWh Dark spread, Spark spread 20 15 10 Darkspread Base Cal15 Sparkspread Peak Cal15 5 0 16-Jun 23-Jun 30-Jun 7-Jul 14-Jul -5 12
Emissies Kolen, gas, power, alles werd duurder gisteren. Dus ook CO 2. Aangezien er toch wel wat verkocht werd gisteren met name door de verbeterde clean darkspreads. De technische weerstanden bij 5,84 euro per certificaat hielden niet waardoor we nu weer dicht bij de 6 euro zijn beland. Analisten, geraadpleegd door Point Carbon, verwachten dat de prijs verder oploopt in de 2e helft van het jaar. Richting de 7,5 euro per certificaat. O.a. door de door backloading lagere veiling volumes en de mogelijke introductie van het Market Stability Reserve in 2017. Maar dit wordt pas besloten na aantreding van de nieuwe Europese regering in november. Wat overigens niet wil zeggen dat de prijs niet kan oplopen in de voorgaande onderhandelingsperiode. De eerst volgende gesprekken zijn gepland voor 22 juli. EUR per ton CO 2 7,0 Emissierechten 6,5 6,0 5,5 5,0 4,5 4,0 CO2 Cal14 3,5 3,0 16-Jun 23-Jun 30-Jun 7-Jul 14-Jul 13
Weer Bron: Meteo Consult Klik hier voor de link of ga naar www.weer.nl/nederland/nederland.html als de link niet werkt. 35 Celsius 30 Temperatuurvoorspelling - De Bilt 25 20 15 10 5 Temperatuurvoorspelling Normaal gemiddelde 0 14
Legal Disclaimer De informatie in de Essent Marktinformatie is bedoeld als informatie in algemene zin ten behoeve van professionele partijen en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De Essent Marktinformatie geeft een verwachting van de marktontwikkelingen en dient niet beschouwd of gebruikt te worden als een (beleggings)advies of een voorstel of aanbod tot het kopen en/of verhandelen van financiële instrumenten in de zin van de Wet op het financieel toezicht (Wft).. Beslissingen op basis van informatie uit de Essent Marktinformatie zijn uw eigen verantwoordelijkheid en komen voor uw rekening en risico. Essent heeft de grootst mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het samenstellen van de Essent Marktinformatie en de daarin vermelde informatie. Niettemin kan Essent niet garanderen dat alle informatie in de Essent Marktinformatie altijd actueel, juist en/of volledig is. Aan de informatie in de Essent Marktinformatie kunnen geen rechten worden ontleend. De informatie in de Essent Marktinformatie kan onderhevig zijn aan wijzigingen. Essent is niet verplicht om u hierover te informeren. Essent is niet verplicht om de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. Essent sluit iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele schade (direct danwel indirect) die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie in de Essent Marktinformatie of het gebruik daarvan. Verwijzingen De Essent Marktinformatie kan verwijzen naar door derden verstrekte informatie, al dan niet door middel van hyperlinks. Essent heeft dergelijke informatie niet beoordeeld en geverifieerd op redelijkheid, juistheid, volledigheid of actualiteit. Essent staat niet in voor de inhoud en het functioneren van websites van derden. Essent sluit iedere aansprakelijkheid voor schade ten gevolge van deze verwijzing (-en) uit. Intellectuele eigendomsrechten Essent is exclusief rechthebbende op alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de in de Essent Marktinformatie gepresenteerde inhoud, inclusief maar niet beperkt tot alle auteursrechten en merkrechten op alle teksten, logo's, illustraties en foto's, of is gerechtigd tot gebruik door derde rechthebbenden. Niets van de Essent Marktinformatie mag zonder schriftelijke en voorafgaande toestemming van Essent worden gereproduceerd of gebruikt, anders dan het downloaden en het bekijken daarvan op een enkele computer en/of het printen van de benodigde hardcopies ten behoeve van bedrijfsmatig gebruik binnen uw eigen onderneming. Online communicatie Essent garandeert niet dat naar haar gestuurde e-mails of andere elektronische berichten tijdig worden ontvangen en verwerkt. Essent sluit iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele schade ten gevolge van het niet of te laat ontvangen ervan. Toepasselijk recht Op deze disclaimer is Nederlands recht van toepassing. De rechtbank te s-hertogenbosch is bij uitsluiting bevoegd te oordelen over eventuele geschillen die in verband met deze disclaimer kunnen ontstaan. 15