MONITORINGRAPPORT 2011 HAVEN- EN INDUSTRIETERREIN MOERDIJK

INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING... 4 2. GEGEVENSVERZAMELING... 5 3. MONITORINGRESULTATEN 2011... 7 3.1 Gevestigde bedrijven... 7 3.2 Ruimtegebruik... 8 3.3 Werkgelegenheid... 8 3.4 Logistiek... 9 3.5 Energie... 11 3.6 Afval... 12 3.7 Lucht... 13 3.8 Water... 15 3.9 Bodem... 16 3.10 Geluid... 16 3.11 Hinder... 16 3.12 Voldoen aan milieu en veiligheidsregels... 18 3.13 Veiligheid... 20 3.14 Natuur... 21 4. VERDUURZAMING VAN HET HAVEN- EN INDUSTRIETERREIN MOERDIJK... 22 4.1 Meerjarenprogramma DVM 2011-2015... 22 4.2 Projecten... 23 5. VEILIGHEID OP EN RONDOM HAVEN- EN INDUSTRIETERREIN MOERDIJK... 24 5.1 De brand bij Chemie-Pack... 24 5.2 Een veiliger havenen industrieterrein Moerdijk... 26 BIJLAGE 1: AFKORTINGEN... 31 BIJLAGE 2: SAMENSTELLING WERKGROEP MONITORING... 33

VOORWOORD Voor u ligt het monitoringrapport Zeehaven- en industrieterrein Moerdijk 2011. Voor u alweer het dertiende rapport. Voor mij in mijn functie als burgemeester van de gemeente Moerdijk echter het eerste rapport. Ik ben er trots op u dit rapport te mogen presenteren. Net zoals we trots mogen zijn op ons Zeehaven- en industrieterrein. Let wel, de vierde zeehaven van Nederland en een economische motor met een groot belang voor de vitaliteit van de regio. Een terrein met grote economische potenties. Het is een uitdaging voor provincie Noord-Brabant en gemeente Moerdijk om samen met het Havenschap Moerdijk die potenties optimaal te benutten. Met die opgave voor ogen werken we nu ook gezamenlijk aan de Havenstrategie Moerdijk 2030. Een toekomstvisie op het havenen industrieterrein, nadrukkelijk in samenhang met haar omgeving. Centraal uitgangspunt daarbij is evenwicht tussen de drie p s, people, planet en profit. Een goede balans is onmisbaar voor een duurzame bedrijfsvoering. Mooie woorden zult u zeggen. Maar wat zijn uw daden? Waar leiden die inspanningen toe? Juist dat wordt met deze rapportage in beeld gebracht. Dit rapport geeft inzicht bijvoorbeeld in alle relevante milieuaspecten. Inzicht in de aanwezige bedrijvigheid en het ruimtegebruik. Inzicht in de vervoersstromen en energiegebruik. Inzicht in klachten vanuit de omgeving. Dit rapport gaat daarnaast ook in op sociale duurzaamheid, waaronder de bijdrage van het Havenschap bijvoorbeeld aan de arbeidsmarkt. En dit rapport gaat in op de veiligheid van mensen werkend op- maar ook wonend in de nabijheid van het havenen industrieterrein. Van het belang van veiligheid zijn we ons weer meer bewust sinds de zeer grote brand bij Chemie-Pack. Ik ben dan ook zeer blij dat we eind september 2012 samen met de partners Provincie, Havenschap en Veiligheidsregio het actieprogramma Moerdijk Veilig hebben opgesteld. Kortom, dit rapport geeft inzicht in de huidige balans tussen people, planet en profit. Het is daarmee een onmisbaar monitoringsinstrument, op weg naar een duurzame toekomst voor ons Havenschap. Jac Klijs Burgemeester Moerdijk Zevenbergen, oktober 2012 Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 3

1. INLEIDING Op havenen industrieterrein Moerdijk werken het Havenschap, overheidsorganisaties en bedrijven aan het verduurzamen van het havenen industrieterrein. Deze samenwerking is door de partijen vastgelegd in het Meerjarenprogramma Duurzame Verbindingen Moerdijk 2011-2015. Het reeds bestaande monitoringproject is onderdeel van Duurzame Verbindingen Moerdijk. Het monitoringproject wordt uitgevoerd om de volgende doelstellingen te bereiken: input geven aan de verschillende duurzaamheidsprojecten die in het kader van Duurzame verbindingen Moerdijk worden uitgevoerd; voorlichting geven over de (milieu)situatie van het havenen industrieterrein Moerdijk naar derden en belanghebbenden. Het monitoringonderzoek wordt uitgevoerd door de werkgroep Monitoring waarin de volgende partijen zitting hebben: Havenschap Moerdijk; Gemeente Moerdijk; Waterschap Brabantse Delta; Provincie Noord-Brabant; Bedrijvenkring Industrieterrein Moerdijk; Brabant Water. De projectleiding en uitvoerende werkzaamheden zijn uitbesteed aan BMD Advies Zuid-Nederland. Het is dit jaar de 13 e keer dat het monitoringsonderzoek is uitgevoerd. In deze versie van het monitoringrapport worden in hoofdstuk 3 de gegevens voor het jaar 2011 gepresenteerd. In hoofdstuk 2 wordt uitgelegd hoe de gegevens uit hoofdstuk 3 verkregen zijn. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de actuele stand van zaken van de duurzaamheidsprojecten op het havenen industrieterrein Moerdijk. 2011 was, door de brand bij Chemie-Pack, een roerig jaar voor het havenen industrieterrein Moerdijk. De specifieke gevolgen van de brand bij Chemie-Pack zijn in de monitoringsgegevens van 2011(hoofdstuk 3) buiten beschouwing gelaten. In hoofdstuk 5 wordt nader ingegaan op de brand, de gevolgen en de afwikkeling hiervan. De brand heeft geleid tot een aantal initiatieven om de veiligheid op en rondom het havenen industrieterrein Moerdijk te vergroten. In de groene kaders in hoofdstuk 5 van deze rapportage wordt aandacht besteed aan vier van deze initiatieven. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 4

2. GEGEVENSVERZAMELING Voor het monitoringsonderzoek havenen industrieterrein Moerdijk worden jaarlijks gegevens verzameld bij diverse (overheids)instanties en de meest milieurelevante bedrijven. De werkgroepleden organiseren ieder voor hun eigen organisatie de gegevensverzameling (zie tabel 2.1). De coördinatie van de gegevensverzameling wordt uitgevoerd door BMD Advies Zuid-Nederland. Zij verzamelen tevens de gegevens bij de organisaties en individuele bedrijven die niet vertegenwoordigd zijn in de werkgroep Monitoring. De bedrijfsgegevens zijn verzameld bij de 17 meest milieurelevante bedrijven op het terrein. Uit voorgaande onderzoeken is gebleken dat deze bedrijven verantwoordelijk zijn voor 90% van de belangrijkste milieuparameters (lucht, water en energie). Om de gegevensstroom zo efficiënt mogelijk te laten verlopen en de bedrijven zo min mogelijk te belasten, zijn de bedrijfsgegevens van de meest milieurelevante bedrijven waar mogelijk uit de milieujaarverslagen van betreffende bedrijven gehaald die via het elektronisch loket (e-mjv) zijn ingediend en getoetst door de provincie of gemeente. De bedrijven die geen milieujaarverslag hoeven op te stellen hebben een vragenlijst ingevuld. Alle verzamelde gegevens zijn opgenomen in een database. Hierin zijn alle gegevens die sinds 1999 verzameld zijn, geregistreerd. Tabel 2.1: Partijen die gegevens aangeleverd hebben Instelling Aangeleverde gegevens Havenschap Moerdijk - jaarverslag Havenschap - gevestigde bedrijven - economische gegevens - voortgang duurzaamheidsprojecten - gegevens m.b.t. vervoer over de weg Provincie Noord-Brabant - afvalstoffengegevens - goedgekeurde E-PRTR-verslagen - metingen m.b.t. luchtkwaliteit - overzicht toezicht bij provinciale bedrijven Gemeente Moerdijk - overzicht milieucategorieën gemeentelijke bedrijven - BRZO-bedrijven binnen de gemeente - e-mjv s gemeentelijke bedrijven - stand van zaken bestemmingsplan - stand van zaken bodembeheerplan - overzicht toezicht gemeentelijke bedrijven RMD - klachtenregistratie Waterschap Brabantse Delta - volumestroom naar de riolering - aantal vervuilingseenheden - klachtenoverzicht - afgegeven vergunningen Brabant Water - geleverd drinkwater en industriewater Regionale Ambulancevoorziening (RAV) - aantal uitrukken van de ambulance Brandweer gemeente Moerdijk - aantal brandmeldingen met onderverdeling in soorten brand - loze meldingen - aantal hulpverleningen met onderverdeling in soorten hulpverlening Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 5

Tabel 2.2: Bedrijven waarvan de gegevens gebruikt zijn voor het monitoringsonderzoek 2011 Deelnemende bedrijven Provinciale bedrijven Afvalstoffen Terminal Moerdijk BV Attero BV Moerdijk Basell Benelux BV Coatex Netherlands BV Essent Energie Produktie BV, Moerdijk Shell Nederland Chemie BV Van Gansewinkel Ccd Moerdijk Gemeentelijke bedrijven Deege Coating Moerdijk Bedrijven die een vragenlijst hebben ingevuld Bewa Groep Moerdijk A & G Milieutechniek BV Ardagh Glass Benelux BV Biomassacentrale Moerdijk Dr. W. Kolb Nederland BV Omya Netherlands BV Slibverwerking Noord-Brabant NV Wuppermann Staal Moerdijk Tetra Pak Moerdijk B.V. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 6

3. MONITORINGRESULTATEN 2011 In dit hoofdstuk worden de verzamelde gegevens gepresenteerd per (milieu-)aspect. Per (milieu-)aspect wordt eerst een korte uitleg gegeven. Vervolgens worden de gegevens gepresenteerd in tabellen en/of grafieken. 3.1 Gevestigde bedrijven Tabel 3.1 laat het aantal gevestigde bedrijven per bedrijfstak zien van het jaar 2003 tot en met 2011. Wanneer bedrijven zich nieuw op het havenen industrieterrein Moerdijk willen vestigen of een grote wijziging willen doorvoeren, moeten zij een aanvraag indienen bij de Commissie Vestiging. Deze commissie bestaat uit vertegenwoordigers van Havenschap Moerdijk, gemeente Moerdijk, Regionale Milieudienst West-Brabant, provincie Noord-Brabant, brandweer Midden- en West- Brabant, Waterschap Brabantse Delta en Rijkswaterstaat Zuid-Holland. De gegevens met betrekking tot het aantal aanvragen bij de Commissie Vestiging zijn opgenomen in tabel 3.2. Tabel 3.1: Aantal gevestigde bedrijven per bedrijfstak op het havenen industrieterrein Moerdijk van 2009 t/m 2011 2009 2010 2011 Industrie 60 62 62 Bouwnijverheid 25 27 27 Reparatie van consumentenartikelen en handel 40 44 44 Vervoer, opslag en communicatie 100 100 100 Verhuur en handel in onroerend goed, verhuur 170 171 171 van roerende goederen en zakelijke dienstverlening Overig 5 5 5 Totaal 400 409 409 Tabel 3.2: Aanvragen commissie vestiging 2009 t/m 2011 2009 2010 2011 Adviesaanvragen 12 13 17 Positief beoordeeld 10 10 14 Negatief beoordeeld 1 0 0 Ingetrokken 1 0 0 Nog in behandeling 0 3 3 Het aantal bedrijven op het havenen industrieterrein Moerdijk is in 2011 gelijk gebleven ten opzichte van 2010. In 2011 zijn er bij de Commissie Vestiging 17 aanvragen ingediend. Voor 14 aanvragen werd een positief vestigingsadvies gegeven. De overige 3 aanvragen waren op 31 december 2011 nog in behandeling. De meeste aanvragen betroffen nieuwe vestigingen in het kader van logistieke dienstverlening, opslag/tankcleaning en recycling. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 7

In 2011 is door de Commissie Vestiging een nieuw toetsingskader vastgesteld. In dit nieuwe toetsingskader wordt bekeken of nieuw te vestigen bedrijven een bijdrage kunnen leveren aan de speerpunten van Duurzame Verbindingen Moerdijk, namelijk: duurzame koppelingen; duurzame bedrijfsvoering; duurzame inrichting en ontsluiting; sociale duurzaamheid. 3.2 Ruimtegebruik In tabel 3.3 zijn gegevens opgenomen met betrekking tot de hoeveelheid uitgegeven grond. Het gaat hierbij om nieuw uitgegeven grond en grond die door het Havenschap is terug gekocht en opnieuw in erfpacht is uitgegeven. Tabel 3.3: Hoeveelheid uitgegeven grond op het havenen industrieterrein Moerdijk van 2002 t/m 2011 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Totaal uitgegeven grond in hectare 19,6 73.6 71,9 16,3 3,9 8,4 21,6 19,1 6,0 12.6 In 2011 is in totaal 12,6 ha grond uitgegeven. In 2011 hebben de volgende projecten binnen het Havenschap Moerdijk plaatsgevonden met betrekking tot grondgebruik: in 2010 is gestart met het bouwrijp maken van het gebied Tradepark West. Dit terrein is in 2011 volledig ontwikkeld; in 2011 is de Energieweg opgeleverd. Deze weg ontsluit het perceel ten westen van het kabel- en leidingtracé van Shell Nederland Chemie BV naar Basell Benelux B.V.; tegen het einde van 2011 is van één van de gevestigde bedrijven een deel van het braakliggende terrein teruggekocht en vervolgens in erfpacht uitgegeven; voor één van de bedrijven is een kadevoorziening gebouwd die in erfpacht is uitgegeven aan de gebruiker. Stand van zaken bestemmingsplan Er wordt al geruime tijd door de gemeente Moerdijk en het Havenschap gewerkt aan de algemene herziening van het bestemmingsplan Industrieterrein Moerdijk. Bij de wijzigingen van het bestemmingsplan wordt vooral aandacht besteed aan regelingen met betrekking tot externe veiligheid en het ontwikkelen dan wel toepassen van turbines. De categorisering van de bedrijven blijft gelijk. De procedure voor het aanpassen van het bestemmingsplan is in gang gezet. Naar verwachting is het bestemmingsplan medio 2014 definitief. 3.3 Werkgelegenheid Het havenen industrieterrein Moerdijk biedt werkgelegenheid aan: werknemers in dienst van de gevestigde bedrijven. Dit is directe werkgelegenheid; aan mensen die werken voor bijvoorbeeld toeleveranciers van de gevestigde bedrijven. Dit is indirecte werkgelegenheid. In onderstaande tabel zijn de werkgelegenheid gegevens opgenomen. Deze gegevens zijn voor de jaren 2007 en 2009 t/m 2011 bepaald door onderzoeksbureau Heliview. In 2008 is er geen onderzoek uitgevoerd. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 8

Tabel 3.4: Werkgelegenheid havenen industrieterrein Moerdijk 2007 en 2009 t/m 2011 2007 2009 2010 2011 aantal direct werkzaam 13.598 10.583 10.096 9.326 aantal indirect werkzaam 13.000 10.583 10.096 8.165 Uit de gegevens van Heliview blijkt dat de werkgelegenheid in het havenen industrieterrein Moerdijk is afgenomen. Dit geldt zowel voor de directe als indirecte werkgelegenheid, respectievelijk 8% en 10% in 2011. Dit heeft vermoedelijk te maken met de economische recessie. 3.4 Logistiek In deze paragraaf worden de transportgegevens gepresenteerd voor de modaliteiten: water; spoor; weg; buis. Water In de haven van Moerdijk komen zowel zee- als binnenvaartschepen. In onderstaande tabel is het transport per schip opgenomen. Tabel 3.5: Logistieke gegevens scheepvaart2002 t/m 2011 Jaar Aantal schepen Goederenoverslag Scheepvaart Zee Binnenvaart Zee (x 1.000 ton) Binnenvaart (x 1.000 ton) totaal (x 1.000 ton) 2002 1.506 8.181 4.436 5.036 9.472 2003 1.432 8.148 4.244 5.324 9.568 2004 1.514 8.116 4.495 6.173 10.668 2005 1.630 9.260 5.127 7.275 12.402 2006 1.662 9.926 5.144 7.931 13.075 2007 1.675 10.639 5.259 8.933 14.192 2008 1.806 10.838 5.605 9.729 15.334 2009 1.737 9.621 5.035 8.599 13.634 2010 2.007 11.705 6.118 12.614 18.732 2011 2.069 13.804 6.747 15.020 21.767 In 2010 is het transport per schip al toegenomen en in 2011 heeft deze trend zoals verwacht doorgezet (37,4% stijging in 2010 ten opzichte van 2009 en 16,2% stijging in 2011 ten opzichte van 2010). De stijging van het vervoer per schip zowel in de binnenvaart als in de zeevaart is met name toe te schrijven aan nieuwe activiteiten van één van de aan de haven gevestigde bedrijven. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 9

Spoor In onderstaande tabel zijn de gegevens met betrekking tot logistiek per spoor opgenomen. Tabel 3.6: Logistieke gegevens spoor2002 t/m 2011 Jaar Aantal wagons Vervoerd product (x 1.000 ton) Vervoerd product per wagon (x 1.000 ton) 2002 16.024 666 41,56 2003 11.684 527 45,10 2004 13.561 616 45,42 2005 22.534 616 27,34 2006 28.906 781 27,02 2007 29.266 709 23,93 2008 31.232 699 22,38 2009 28.781 749 26,02 2010 27.716 720 25,98 2011 26.769 664 24,80 Het vervoer per spoor is in 2011 verder gedaald. Ten opzichte van 2010 heeft er een daling van 7,8% plaatsgevonden van het aantal wagons dat per spoor goederen vervoert. Ook de beladingsgraad van de wagons is afgenomen. De belangrijkste reden voor het terugvallen van de volumes van het spoorvervoer is de prijsstelling van de modaliteiten water-, weg- en spoorvervoer. Daardoor maken bedrijven vaker de keuze om over water of weg te vervoeren. Wegvervoer Sinds september 2011 is de camera-installatie voor de kentekenregistratie en tel- en weegmogelijkheden voor het wegverkeer in gebruik genomen. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in de categorieën personenauto s en vrachtwagens die het havenen industrieterrein Moerdijk op rijden. Zie onderstaande tabel. Tabel 3.7: Aantallen inkomende vervoersbewegingen over de weg van september tot december 2011 Sept Okt Nov Dec Totaal Auto 280.000 274.000 245.000 206.000 1.005.000 Vrachtauto 116.000 103.000 86.000 77.000 383.000 De laatste 4 maanden van 2011 zijn circa 1.005.000 auto s en 383.000 vrachtenwagens het havenen industrieterrein Moerdijk opgereden. In 2011 heeft de verkeerssituatie rond het einde van de Middenweg een aantal wijzigingen ondergaan waardoor de verkeersproblemen ter plaatse grotendeels zijn verholpen. Buisleiding Op het havenen industrieterrein Moerdijk vindt transport van gassen en vloeistoffen via de buisleiding plaats. Dit transport wordt gecoördineerd door LSNed. De buisleidingstraat verbindt industrieterreinen in Rotterdam, Moerdijk, Vlissingen en Antwerpen met elkaar. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 10

Figuur 3.1: Ligging buisleidingenstraat De volgende gassen en vloeistoffen worden van of naar Moerdijk door de buisleidingenstraat vervoerd: zuurstof; vloeibaar koolwaterstof; ethyleen; propyleen; aardgas; butaan/butyleen; C5-Pyrolysebenzine; propyleenoxide; ethyleenoxide. 3.5 Energie Op havenen industrieterrein Moerdijk worden diverse soorten energiebronnen gebruikt. In deze paragraaf wordt gerapporteerd over het gebruik van de drie belangrijkste energiebronnen van de onderzochte bedrijven, namelijk: elektriciteit; aardgas; warmte. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 11

Elektriciteit De bedrijven op havenen industrieterrein Moerdijk kopen elektriciteit in bij het energiebedrijf. Daarnaast wordt er door een aantal bedrijven zelf duurzame elektriciteit opgewekt en wordt door bedrijven elektriciteit gebruikt uit duurzame energieprojecten. In totaal gaat het hierbij om1.753.000 MWh aan elektriciteit. In onderstaande grafiek is de verdeling tussen deze bronnen van elektriciteit opgenomen. Figuur 3.2: Elektriciteitsinkoop en opwekking onderzochte bedrijven 2011 Tussen de onderzochte bedrijven zitten verschillende bedrijven die elektriciteit leveren aan het net of aan andere bedrijven. In totaal gaat het om 2.449.000 MWh. Aardgas De onderzochte bedrijven hebben in 2011 664.217.000 m 3 aardgas ingekocht. Warmte Uit de e-mjv s van de onderzochte bedrijven blijkt dat zij tezamen 8.740 TJ aan warmte hebben ingekocht. Van deze warmte is 6.050 TJ verkocht aan andere bedrijven op het havenen industrieterrein Moerdijk. De warmte wordt bijvoorbeeld gebruikt om elektriciteit op te wekken. 3.6 Afval In onderstaande tabel zijn de hoeveelheden afgevoerde afvalstoffen voor de onderzochte bedrijven opgenomen voor de jaren 2008 t/m 2011. Daarnaast is in figuur 3.3 een overzicht gegeven van de toegepaste verwerkingsmethoden van de afvalstoffen van 2009 tot en met 2011. Tabel 3.8: Afgevoerd afval 2009 t/m 2011 2009 2010 2011 Hoeveelheid (ton) Hoeveelheid (ton) Hoeveelheid (ton) Niet gevaarlijk afval 741.000 1.488.000 1.187.000 Gevaarlijk afval 420.900 343.500 393.000 Totaal 1.161.900 1.831.500 1.580.000 Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 12

Figuur 3.3: Verwerkingsmethode afvalstoffen 2009 t/m 2011 1.800.000 1.600.000 1.400.000 1.200.000 1.000.000 800.000 600.000 400.000 hergebruik/nuttige toepassing verbranden storten 200.000-2009 2010 2011 De hoeveelheid afgevoerde afvalstoffen is in 2011 ten opzichte van 2010 met ongeveer 5% gedaald. Net als voorgaande jaren wordt het grootste deel van de vrijgekomen afvalstoffen hergebruikt of nuttig toegepast. 3.7 Lucht Emissies naar de lucht is een belangrijk onderwerp op havenen industrieterrein Moerdijk. De grote bedrijven rapporteren over hun emissiegegevens aan het bevoegd gezag. Daarnaast voert provincie Noord-Brabant onderzoek uit naar de luchtkwaliteit op en rondom het havenen industrieterrein. Bedrijfsgegevens In de volgende figuren zijn de resultaten voor de jaren 2007 t/m 2011 opgenomen. Figuur 3.4: Luchtemissie in kg 2007 t/m 2011 Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 13

Figuur 3.5 Luchtemissie in kg 2007 t/m 2011 Voor de meeste emissies is een dalende trend te zien. De emissie van CO 2 is met circa 10% afgenomen tot het niveau van 2010. Dit komt door een daling van de CO 2 emissie bij de vier van de onderzochte bedrijven. De emissie van NO x is in 2011 ten opzichte van 2010 met 10% gestegen. Dit komt door een stijging bij één van de bedrijven. Luchtkwaliteitsonderzoek provincie Noord-Brabant De provincie Noord-Brabant heeft aan RIVM opdracht gegeven om gedurende 5 jaar (2008-2012) de luchtkwaliteit te meten nabij havenen industrieterrein Moerdijk. Met deze metingen wordt de invloed van de activiteiten op havenen industrieterrein Moerdijk op de luchtkwaliteit van de omgeving in beeld gebracht. De gegevens tot en met 2010 zijn in onderstaande tabel opgenomen. Bij het ter perse gaan van dit rapport waren de gegevens over 2011 nog niet beschikbaar. Tabel 3.9: Resultaten luchtkwaliteitsonderzoek 2008 t/m 2010 (gegevens 2011 nog niet beschikbaar) Jaar Concentratie (µg/m 3 Gemiddelde bijdrage Gemiddelde bijdrage ) industrieterrein in (µg/m 3 ) industrieterrein in % PM 10 2008 2009 2010 NO 2 2008 2009 2010 Benzeen 2008 2009 2010 25.4 23.3 25.5 28.9 25.2 28.0 2.9 0.9 0.3 3.7 3.3 2.1 11 4 1 13 13 7 2.1 1.9 1.8 0.5 29 De belangrijkste conclusies uit de rapportage zijn dat de gemeten jaargemiddelde NO 2, PM 10 en benzeenconcentraties lager zijn dan de luchtkwaliteitseisen uit de Wet milieubeheer. De bijdrage aan de jaargemiddelde concentraties van NO 2, PM 10 en benzeen zijn in 2010 lager dan in 2008 en 2009. Dit komt omdat in 2010 de wind minder vaak uit de richting van het industrieterrein kwam. Uit de metingen van de komende jaren moet blijken of de dalende trend zich voortzet. Deze daling kan een gevolg zijn van lagere achtergrondconcentraties, meteorologische condities of afname van emissies in de omgeving. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 14

3.8 Water Op het havenen industrieterrein Moerdijk worden door de bedrijven de volgende soorten water gebruikt: drinkwater; industriewater: dit is water voor industriële processen waarvoor niet de hoogst mogelijke waterkwaliteit noodzakelijk is; oppervlaktewater: dit wordt met name gebruikt om te koelen; grondwater: er wordt grondwater onttrokken ten behoeve van het saneren van bodemverontreiniging. Het waterverbruik en lozingen op havenen industrieterrein Moerdijk zijn in de volgende tabellen opgenomen. Tabel 3.10: Waterinname 2007 t/m 2011 Drinkwater 1 Industriewater 1 Oppervlaktewater 2 Grondwater (gebruik t.b.v. bodemsanering) 2 Eenheid m³ m³ m³ m³ 2007 1.803.000 7.708.000 986.373.000 1.017.000 2008 1.838.000 5.604.000 893.170.000 1.094.000 2009 1.160.000 5.250.000 1.012.811.000 998.000 2010 1.314.000 5.560.000 984.133.000 1.075.000 2011 1.286.000 5.722.000 982.665.000 969.000 1 gegevens van Brabant Water 2 gegevens van de onderzochte bedrijven Tabel 3.11: Lozing op riolering 2007 t/m 2011 (gegevens aangeleverd door Waterschap Brabantse Delta) Directe lozing riolering v.e.'s* geloosd prijs per v.e. geloosd volume Aantal v.e. s euro's m³ 2007 80.300 46,50 6.556.000 2008 73.800 49,50 6.072.000 2009 69.400 46,50 6.032.000 2010 79.700 47,00 6.095.000 2011 79.300 47,95 5.750.000 * v.e.= vervuilingseenheid Tabel 3.12: Lozing koelwater op oppervlaktewater2007 t/m 2011 Indirecte lozing koelwater op oppervlaktewater Geloosd volume Geloosde warmtevracht m³ MW 2007 1.018.439.000 800 2008 889.987.000 889 2009 1.009.663.000 880 2010 983.350.000 1043 2011 982.034.000 996 De inname van drink-, oppervlakte- en industriewater is nagenoeg gelijk gebleven ten opzichte van 2010. Het water dat geloosd is op de riolering, bevatte 79.300 vervuilingseenheden (v.e.). De v.e. is de eenheid waarin de vervuiling van afvalwater wordt gemeten en waarmee in Nederland de heffing wordt vastgesteld. Het geloosde koelwater bevatte een warmtevracht van 996 MW. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 15

3.9 Bodem In 2011 is de basis voor een nieuw bodembeheerplan uitgewerkt. In 2012 is de bodemkwaliteitskaart van het buitengebied van West-Brabant opgesteld. In dit plan worden gebieden aangewezen waarin hergebruik van licht verontreinigde grond is toegestaan waarbij ook het hergebruik op elkaars grondgebied mogelijk wordt gemaakt. De bijbehorende regionale Nota Bodembeheer dient nog opgesteld te worden. Hierbij wordt samengewerkt met de gemeente Rucphen, Halderberge, Zundert, Steenbergen, Roosendaal, Bergen op Zoom en Woensdrecht. 3.10 Geluid Het havenen industrieterrein Moerdijk is conform de Wet geluidhinder een gezoneerd industrieterrein. De bedrijven die op het terrein gevestigd zijn, mogen samen het voor de zone vastgestelde geluidsniveau niet overschrijden. Het Havenschap heeft in het kader van de tender Zeehaven Innovatieproject (ZIP) een projectplan ingediend met betrekking tot de haalbaarheid van handel in geluidrechten. Dit project beoogt op innovatieve wijze slim met geluidsruimte om te gaan zonder dat de reeds vigerende geluidzone wordt overschreden. Door deze werkwijze wordt er een waarde gegeven aan geluidsruimte en wordt het voor bedrijven aantrekkelijke om, daar waar mogelijk, afstand te doen van hun geluidsruimte. Naar verwachting wordt het onderzoek, waaraan onder meer 10 bedrijven meewerken, in april 2013 afgerond. Daarnaast moet in 2013 duidelijk worden wat er moet veranderen aan weten regelgeving om het verhandelen van de geluidsrechten mogelijk te maken. 3.11 Hinder Indien omwonenden of bedrijven hinder ondervinden van een bepaalde activiteit of bedrijf, kunnen zij een klacht indienen. Daarnaast kan een bedrijf een melding doen in het geval van voorzienbare en onvoorzienbare voorvallen. De gemeente Moerdijk en provincie Noord-Brabant hebben de Regionale Milieudienst West-Brabant, hierna te noemen RMD, aangewezen als regiepunt voor het registreren en behandelen van milieuklachten en meldingen afkomstig vanuit de gemeente Moerdijk. Klachtenprocedure Zodra een klacht of melding wordt ingediend, wordt deze 24 uur per dag, 7 dagen per week direct doorgegeven aan een medewerker van de RMD. Er wordt vrijwel altijd direct telefonisch contact opgenomen met de melder/gehinderde. Enerzijds om na te gaan of de hinder nog aanwezig is, anderzijds om nadere informatie te verkrijgen die nodig is voor het uitvoeren van het onderzoek. Vervolgens wordt gekeken of de bron van de hinder te achterhalen is en of deze (direct) kan worden weggenomen. Na afloop is er veelal nog contact met de melder om het resultaat van het onderzoek mede te delen. Door de RMD is een analyse van de milieuklachten en -meldingen gemaakt die veroorzaakt zijn door activiteiten op en rondom het havenen industrieterrein Moerdijk over 2011. Ook klachten die gemeld worden door bewoners van buiten de gemeente Moerdijk (denk bijvoorbeeld aan de Hoekse Waard), maar waarvan de vermoedelijke oorzaak zich op of rondom het havenen industrieterrein Moerdijk bevindt, zijn in de analyse meegenomen. In onderstaande tabellen is informatie te vinden over het aantal klachten voor de periode 2008 t/m 2011. Voor het jaar 2011 zijn in figuur 3.6 de klachten onderverdeeld in categorieën. Tevens is een overzicht opgenomen m.b.t. het aantal klachten over de gezondheid. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 16

Tabel 3.13: overzicht klachten 200 t/m-2011 Soort klacht 2008 2009 2010 2011 Totaal 279 307 244 385 Figuur 3.6 Soort klachten onderverdeeld Algemeen; 10 Water; 1 Lucht ; 366 Bodem; 0 Geluid; 7 Trillingen; 1 Algemeen Bodem Geluid Trillingen Lucht Water Tabel 3.14: Klachten met betrekking tot gezondheid 2011 Gezondheidsklachten 2011 Luchtwegklachten 5 Misselijkheid/maag- darmklachten 6 Irritatie ogen en/of slijmvliezen 4 Hoofdpijn 3 Bezorgdheid/angst 3 Overig 6 Totaal 27 Er kan onderscheid gemaakt worden in drie soorten klachten, te weten: klachten die voortkomen uit de reguliere bedrijfsvoering, klachten die voortkomen uit ongewone bedrijfsvoering en klachten veroorzaakt door andere activiteiten op of rondom het havenen industrieterrein (bijvoorbeeld scheepvaart). In 2011 kon in 226 gevallen de oorzaak van de klacht achterhaald worden. Melding ongewone voorvallen Bedrijven zijn wettelijk verplicht om ongewone voorvallen (incidenten) te melden. Een ongewoon voorval kan variëren van een kleine vervuiling met een gevaarlijke stof tot een grote brand of explosie. Tabel 3.15: Overzicht ingediende meldingen ongewone voorvallen 2008 t/m 2011 2008 2009 2010 2011 Provincie 245 236 176 296 Gemeente 6 8 8 22 Totaal 251 244 184 318 Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 17

Het aantal ingediende meldingen is in 2011 gestegen. Dit komt enerzijds door een steeds pro actievere houding van de bedrijven op het haven en industrieterrein Moerdijk en anderzijds omdat het bevoegd gezag het meldingsgedrag van de bedrijven stimuleert. Indien een bedrijf bij de reguliere bedrijfsvoering ongewone situaties verwacht meldt het bedrijf deze situatie vooraf bij het bevoegd gezag. In twee gevallen kon een relatie gelegd worden tussen het gemelde voorval en de klachten, dit betrof in totaal 97 klachten. Over het jaar 2011 heeft de RMD voor het eerst een uitgebreide jaarrapportage over de klachten en meldingen opgesteld. Naar aanleiding van de rapportage van 2011 trekt de RMD de volgende conclusies: Het patroon van de verdeling van de klachten over de verschillende categorieën blijft stabiel. De luchtklachten voeren nog steeds de boventoon (circa 90%). Het aantal klachten is toegenomen. Die toename wordt voornamelijk veroorzaakt door een klachtengolf van 100 (lucht)klachten in december 2011. Er is nog steeds één bedrijf dat het overgrote deel van de (lucht)klachten veroorzaakt. Ondanks de aandacht voor de klachtenproblematiek van zowel het bedrijf zelf als van de zijde van het bevoegd gezag en ondanks de steeds verder gaande maatregelen, blijken al deze inspanningen nog onvoldoende effect te hebben op het terugdringen van het aantal klachten. Naar aanleiding van de resultaten van de jaarrapportage zijn de volgende acties uitgevoerd om het aantal klachten in de toekomst te verminderen: aanpassing vergunningsvoorschriften van bedrijven; input voor uitvoering reguliere en extra controles; aanpassing bedrijfsvoering van de betreffende bedrijven; gezamenlijk onderzoek (gemeente, provincie, RMD en bedrijven) naar bronnen van emissies van organische stoffen door gebruik te maken van de meetresultaten van meetstations. Om de continuïteit in de afhandeling van de klachten en het verbeteren van de kwaliteit van het proces te waarborgen hebben de drie uitvoerende instanties, gemeente Moerdijk, provincie Noord-Brabant en RMD afgesproken een uitvoeringsoverleg in te stellen om de klachten periodiek te monitoren en te analyseren. Zij zullen hun bevindingen rapporteren aan de bevoegde gezagen. De (periodieke) overzichten zijn na het voorleggen aan de verantwoordelijke besturen ook beschikbaar voor de overige instanties zoals Havenschap Moerdijk, Burenraad, B.I.M. etc. 3.12 Voldoen aan milieu en veiligheidsregels (Milieu-)vergunningen Bedrijven moeten aan diverse milieuregels voldoen. Afhankelijk van hun activiteiten moet een bedrijf een Omgevingsvergunning (voorheen milieuvergunning) aanvragen of moeten zij voldoen aan het Besluit algemene regels voor inrichtingen (Activiteitenbesluit). Een bedrijf kan vallen onder het bevoegd gezag van de provincie of gemeente. Dit is afhankelijk van de grootte van een bedrijf of de activiteiten die er plaatsvinden. Daarnaast dienen sommige bedrijven een vergunning aan te vragen voor het lozen van afvalwater op het oppervlakte water. Dit betreft met name het afvalwater uit het productieproces. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 18

De gemeente of provincie controleren de bedrijven die gevestigd zijn op het havenen industrieterrein Moerdijk of zij voldoen aan de voorschriften uit de vergunning en/of het activiteitenbesluit. Daarnaast worden er controles uitgevoerd op de brandveiligheid van de bedrijven. Het uitvoeren van de controles vindt vaak plaats in een voor de gelegenheid samengesteld team van o.a. gemeente, provincie, brandweer, Waterschap, Rijkswaterstaat. In 2011 zijn er in totaal bij 49 bedrijven controles uitgevoerd. BRZO-bedrijven Bedrijven, die door de hoeveelheid en aard van de aanwezige gevaarlijke stoffen een zwaar ongeval kunnen veroorzaken, vallen onder het Besluit Risico Zware Ongevallen (BRZO). Het aantal bedrijven dat onder het BRZO valt is in de volgende tabel opgenomen. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen de bedrijven die onder het bevoegd gezag van de gemeente en provincie vallen. Tabel 3.16: BRZO-plichtige bedrijven op havenen industrieterrein Moerdijk 2011 Type bedrijf Aantal BRZO-bedrijven Gemeentelijke bedrijven 4 Provinciale bedrijven 10 Totaal 14 In de risicocontourenkaart van de provincie Noord-Brabant (figuur 3.7) is met de oranje vierkantjes aangegeven waar de BRZO-bedrijven zich bevinden. De risicokaart is digitaal beschikbaar via de website van de provincie (www.brabant.nl). Figuur 3.7: Risicocontourenkaart van het havenen industrieterrein Moerdijk Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 19

Urgentie A1* Urgentie A2* Totaal Urgentie A1* Urgentie A2* Totaal Urgentie A1* Urgentie A2* Totaal Urgentie A1* Urgentie A2* Totaal Urgentie A1* Urgentie A2* Totaal 3.13 Veiligheid Hulpverleningsdiensten Met betrekking tot het uitrukken van de hulpverleningsdiensten op havenen industrieterrein Moerdijk, hebben de brandweer en de Regionale Ambulancevoorziening (RAV) informatie aangeleverd. De RAV is sinds 2005 een zelfstandige organisatie. De RAV Brabant Midden-West-Noord is onderverdeeld in 2 regio s, namelijk RAV West- en Midden-Brabant en RAV Noord-Brabant. In de gehele regio zijn 19 standplaatsen ingericht van waaruit 59 ambulances rijden. In de volgende tabellen is het aantal inzetten van hulpdiensten (RAV en brandweer) in 2011 opgenomen. Het gaat hier om het totaal aantal inzetten op het gehele havenen industrieterrein bij bijvoorbeeld bedrijfsongevallen, incidenten en verkeersongelukken. Tabel 3.17: Inzet RAV op het havenen industrieterrein Moerdijk 2007 t/m 2011 2007 2008 2009 2010 2011 Aantal inzetten eerste hulp, geen vervoer 11 6 17 20 7 27 13 5 8 20 9 29 11 27 38 Aantal inzetten vervoerd naar ziekenhuis 44 15 59 27 19 46 24 12 36 40 19 59 37 16 53 Totaal inzetten in het gebied 55 21 76 47 26 73 37 17 44 60 28 88 48 43 91 * urgentie A1 betekent levensbedreigend (binnen 15 minuten op locatie aanwezig), urgentie A2 betekent niet levensbedreigend (binnen 30 minuten op locatie aanwezig). Tabel 3.18: Toelichting op de inzetten in 2011 Aantal inzetten eerste hulp, geen vervoer A1 A2 totaal onwel wording 7 17 24 verkeersongeval 3 1 4 bedrijfsongeval 1 7 8 overig 2 2 TOTAAL 11 27 38 Aantal inzetten vervoerd naar ziekenhuis A1 A2 totaal onwel wording 13 4 17 verkeersongeval 4 3 7 bedrijfsongeval 12 5 17 overig 8 4 12 TOTAAL 37 16 53 Tabel 3.19: Inzet brandweer op het havenen industrieterrein Moerdijk 2011 Eenheid 2007 2008 2009 2010 2011 Totaal aantal meldingen Aantal 114 115 144 122 118 Loze meldingen Aantal 82 77 120 97 85 Daadwerkelijk optreden voor binnen- en buitenbranden Aantal 16 26 17 18 23 Daadwerkelijk optreden hulpverlening Aantal 16 12 7 7 10 Uit de gegevens van de RAV blijkt dat zij in 2011 25 keer zijn uitgerukt om te assisteren bij een bedrijfsongeval. In de overige gevallen gaat het om andere incidenten, zoals onwel wordingen of verkeersongevallen. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 20

De brandweer heeft in 2011 118 meldingen ontvangen. In 72% van de gevallen waarbij de brandweer is ingezet, gaat het om een loze melding. Het gaat dan bijvoorbeeld om meldingen via brandmeldsystemen. De 23 daadwerkelijke optredens zijn onder te verdelen in: 15 binnenbranden; 8 industriële buitenbranden, waarvan 1 scheepsbrand. Bij deze branden is de brand bij Chemie-Pack wel opgenomen. De 10 daadwerkelijke hulpverleningen zijn onder te verdelen in: 3 ongevallen beknelling; 1 treinongeval; 1 stormschade; 5 industrieel ongeval. 3.14 Natuur Rondom het havenen industrieterrein Moerdijk liggen de natuurgebieden het Hollands Diep en De Biesbosch. Deze zogenaamde Natura 2000 gebieden zijn van grote invloed op de verdere intensivering c.q. uitbreiding van bedrijven op het havenen industrieterrein Moerdijk. Indien bedrijven activiteiten op het havenen industrieterrein willen uitvoeren of uitbreiden dienen zij hun invloed op de natuur mee te nemen in de vergunningaanvraag. Omdat het om complexe materie gaat is eind 2009 de werkgroep Natura 2000 opgericht. Deze werkgroep heeft tot doel om communicatie tussen bedrijfsleven en bevoegd gezag te verbeteren en te zoeken naar oplossingen voor de problematiek rondom Natura 2000 voor de diverse bedrijven. Het gaat hierbij met name om een gebiedsgerichte aanpak voor de Natura 2000 problematiek. De volgende onderdelen behoren tot de doelstelling van de werkgroep Natura 2000. Voor de korte termijn wordt gezocht naar blauwdruk voor een passende beoordeling. Voor de (middel)lange termijn wordt aansluiting gezocht bij de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS). Daarnaast volgt de werkgroep Natura 2000 de ontwikkelingen en gevolgen van de beheerplannen Hollands Diep en de Biesbosch. De bovengenoemde stukken zijn nog in procedure. Zodra bekend is wat de inhoud van deze stukken gaat worden, kan de beoordeling aangepast worden. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 21

4. VERDUURZAMING VAN HET HAVEN- EN INDUSTRIETERREIN MOERDIJK In dit hoofdstuk worden de laatste ontwikkelingen op het gebied van de verduurzaming van het havenen industriegebied Moerdijk weergegeven. 4.1 Meerjarenprogramma DVM 2011-2015 Op 17 februari 2011 is de intentieovereenkomst Samen werken aan Duurzame Verbindingen Moerdijk 2011-2015 getekend. Deze overeenkomst is getekend door Havenschap Moerdijk, gemeente Moerdijk, Bedrijvenkring Industrieterrein Moerdijk (BIM), provincie Noord-Brabant, Waterschap Brabantse Delta en Rijkswaterstaat Zuid- Holland. De intentieovereenkomst DVM 2011-2015 is een vervolg op het masterplan Duurzame Haven- en industrieterrein Moerdijk (DHM) uit 2007 en het provinciaal proeftuinproject Duurzame Verbindingen Moerdijk (DVM) uit 2009. De intentieverklaring kent de volgende 4 speerpunten: Duurzame koppelingen: het koppelen van reststromen tussen bedrijven. Het gaat hierbij om een nuttig gebruik van de reststoffen van het ene bedrijf door het andere bedrijf. Het uiteindelijke doel is het realiseren van een ringleiding en utility center voor alle koppelingen. Duurzame bedrijfsvoering: het toepassen van duurzame energie en realisatie van innovatieve productieprocessen binnen individuele bedrijven. Het uiteindelijke doel is om duurzame bedrijfsvoering ook leidend te laten zijn bij het aantrekken van nieuwe, hoogwaardige bedrijvigheid. Duurzame inrichting en ontsluiting: het stimuleren van multimodaal transport, collectief personenvervoer en gezamenlijke faciliteiten. Het doel is het verminderen van de belasting door vervoer over de weg en optimaal gebruik van de beschikbare ruimte en faciliteiten. Sociale duurzaamheid: dit gaat om arbeidsparticipatie vanuit de omgeving, actieve en open communicatie naar de omgeving en gedeelde voorzieningen. Het doel is dat Moerdijk in harmonie met haar omgeving opereert. Om uitvoering te geven aan deze speerpunten is een organisatie opgesteld. Deze organisatie bestaat uit een stuurgroep DVM waar bestuurders van de DVM partijen aan deelnemen, een kernteam met vertegenwoordigers van provincie, gemeente, havenschap, waterschap en de BIM en werken projectgroepen voor de daadwerkelijke uitvoering. De werken projectgroepen zijn: werkgroep Monitoring commissie Vestiging werkgroep Natura 2000 project Koplopers werkgroep Milieuklachten project BIM kennisplatforms werkgroep Geluid project Mobiliteit werkgroep Communicatie project Sociale duurzaamheid werkgroep Water project Energyweb Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 22

4.2 Projecten Bij de diverse onderwerpen in hoofdstuk 3 is vaak ook al ingegaan op de acties van de verschillende werkgroepen. Hieronder wordt nog een aantal projecten uitgelicht. Sociale duurzaamheid Door de gemeente worden diverse projecten opgezet en uitgevoerd om het sociale gezicht van duurzaamheid te bevorderen. Met ondersteuning van de provincie is een scholengemeenschap een project eco-certificering gestart. Dit zal de eerste certificering van een school van voortgezet onderwijs in Brabant zijn. Er heeft overleg plaatsgevonden tussen gemeente, bedrijven en onderwijs over de 3 O s (overheid, ondernemers en onderwijs). Doel van het overleg is een structurele samenwerking te bewerkstellingen om te komen tot een beter vestigingsklimaat voor ondernemers, het vergroten van de arbeidskansen voor de inwoners van gemeente Moerdijk en regio en een kwaliteitsinjectie voor de verscheidenheid van het beroepsonderwijs. BIM-kennisplatform Het BIM-kennisplatform is opgesteld om diverse onderwerpen aan de orde te stellen. In 2011 zijn de volgende onderwerpen aan de orde geweest: crisiscommunicatie, omgevingsvergunning, pilot zelfredzaamheid, koplopers duurzaamheid, Duurzame Verbindingen Moerdijk 2011-2015 en medische zorg bij calamiteiten. Voor 2012 komen de volgende onderwerpen aan de orde: duurzaam ondernemen, handhaving programma gemeente, bedrijfshulpverlening, systeemtoezicht gezondheidszorg en bedrijfsbrandweer. Daarbij heeft de gemeente het initiatief genomen om bedrijven de mogelijkheid te bieden deel te nemen aan project Milieubarometer van Stimular. Energyweb XL De afgelopen jaren hebben onderzoek en inventarisaties aangetoond dat op en rond het havenen industrieterrein Moerdijk veel potentie aanwezig is om energie te hergebruiken. Het doel van het project Energyweb XL is om dit hergebruik van energie te realiseren door middel van koppelingen tussen bedrijven, een ringleiding en het opzetten van een Utility Center. Met deze duurzame verbindingen kan in een tijdsbestek van 5 tot 7 jaar een potentieel van ruim 100 MW aan restwarmte en substantiële hoeveelheden aan stoom en CO₂ beschikbaar gemaakt worden. De raming is een besparing van 12.000.000 m 3 aardgas per jaar en een reductie van 20 Kton aan CO₂ emissie alleen al voor de vier Energyweb clusters. Daarnaast zijn er ideeën voor het realiseren van het warmtenet buiten het industrieterrein. Te denken valt aan een koppeling met het nog te ontwikkelen Logistiek Park Moerdijk, de Spiepolder en het nabijgelegen Agro & Food Cluster Nieuw Prinsenland. Naar verwachting kan hierdoor een extra CO 2 -reductie van 85 Kton bereikt worden. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 23

5. VEILIGHEID OP EN RONDOM HAVEN- EN INDUSTRIETERREIN MOERDIJK 5.1 De brand bij Chemie-Pack Het jaar 2011 was een roerig jaar voor havenen industrieterrein Moerdijk. De grote brand bij het bedrijf Chemie-Pack op 5 januari 2011 heeft veel impact gehad en de nazorg zal intensief en kostbaar zijn. Door de brand werden Chemie-Pack en een naburig bedrijf geheel verwoest. Door gemeente Moerdijk en provincie Noord- Brabant is een site opgezet waar de laatste ontwikkelingen met betrekking tot de opruiming van het terrein van Chemie-Pack te lezen is: http://saneringchemiepack.nl/actueel In deze paragraaf wordt, daar waar mogelijk, aangegeven welke effecten de brand heeft gehad op de diverse milieucompartimenten. Afval Uit de afvalregistratie van provincie Noord-Brabant blijkt dat er in 2011 in totaal circa 40.000 ton afval is afgevoerd dat te relateren is aan de brand. Het gaat in totaal om 422 vrachtwagens. Lucht Tijdens de brand zijn veel schadelijke stoffen vrijgekomen. Hierbij zijn verhoogde concentraties vluchtige organische stoffen aangetroffen in de luchtmonsters. Ook de sloop en sanering van het terrein van Chemie-Pack hebben gevolgen voor de luchtkwaliteit. Wanneer de grond in beweging wordt gebracht bij sloop- en ruimingswerkzaamheden, kunnen (andere) stoffen vrijkomen. Daarom is bij de sloop en sanering een gezondheidsplan opgesteld. Om de luchtwaarden te kunnen blijven controleren, worden op en rond het terrein van Chemie-Pack continu op drie locaties luchtmetingen gedaan. Water Bij het blussen van de brand zijn grote hoeveelheden bluswater en chemicaliën in de nabijgelegen sloten terecht gekomen. Het water was verontreinigd met diverse gevaarlijke stoffen. Tijdens de brand is getracht het wegstromende bluswater op te vangen in riolen en een naastliggende afgedamde sloot, om het mengen met gewoon rioolwater zoveel mogelijk te voorkomen. Waterschap Brabantse Delta heeft het water opgevangen, opgepompt en afgevoerd naar een afvalverwerker (rapport Plan van aanpak Sloop en ruiming terrein Chemie-Pack, V&S Milieu Adviseurs BV 31 mei 2011). Sinds januari 2011 wordt het regenwater opgevangen en opgeslagen. De gemeente en provincie bouwen samen een zogenaamde custom-made waterzuiveringsinstallatie op de locatie. Eerst wordt hierin het opgevangen regenwater gezuiverd (dit betrof voor 2011 ruim 3.000 m 3 ). Daarna wordt de zuivering gebruikt om het vervuilde grondwater te zuiveren. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 24

Bodem Door de brand bij Chemie-Pack is grond en grondwater verontreinigd geraakt. Daarom is gestart met de bodemsanering op het terrein van Chemie-Pack en de nabije omgeving. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt in grond- en grondwatersaneringen. Het bovengrondse deel is uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van de gemeente Moerdijk. Voor de ondergrondse sanering is provincie Noord-Brabant verantwoordelijk. Beide overheden trekken in het project gezamenlijk op. De grondsanering is gefaseerd uitgevoerd tot medio 2012. Bij het schoonmaken, opruimen, afvoeren en opleveren van het terrein van Chemie-Pack is extra aandacht besteed aan de mogelijke aanwezigheid of het weer vrijkomen van chemische stoffen. Alle stoffen op het terrein zijn aandachtig onderzocht en herverpakt afgevoerd volgens strenge milieu-eisen. Na het afvoeren van alle materialen, is het terrein opgeschoond en zijn de verhardingen gereinigd. De grondwatersanering duurt naar verwachting vijf tot tien jaar. Als voorbereiding hierop is een beveiligingssysteem aangelegd dat er voor moet zorgen dat de verontreinigingen in de bodem zich niet verder verspreiden. Het beveiligingssysteem richt zich op die gebieden waar in het grondwater puur product aanwezig is en waarbij de verontreinigingen met het hemelwater voor verdere verspreiding naar omliggende sloten kan zorgen. Hinder Tijdens en kort na de brand zijn vanuit de omgeving veel meldingen binnen gekomen bij het meldpunt van de RMD. Deze zijn niet allemaal individueel geregistreerd, maar zijn clustergewijs opgepakt. Natuur In het volgende kader is het verhaal opgenomen van Ecoloog Roland-Jan Buijs over de invloed van de brand bij Chemie-Pack op de natuur. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 25

Gezocht: nieuw thuis voor meeuwen Dat de brand bij Chemie-Pack in januari 2011 grote gevolgen heeft voor de flora en fauna hoeft geen nadere toelichting. Ecoloog Roland-Jan Buijs zorgt ervoor dat de meeuwen die hun thuis hadden op het terrein van Chemie-Pack, op zoek gaan naar een veilige stek. Meeuwen zijn trouwe beesten. Ze hebben een navigatiesysteem in hun koppies en komen op precies dezelfde locatie terug waar ze het jaar daarvoor op het dak hebben gebroed. Ze kijken niet nauw naar de omgeving. Dat het terrein van Chemie-Pack voor hen geen geschikte locatie meer is, zien ze niet. Aan het woord is ecoloog Roland-Jan Buijs. Hij is al jaren betrokken bij het beheer van flora en fauna op havenen industrieterrein Moerdijk. Broedende vogels mogen eigenlijk niet verstoord worden, dat is wettelijk zo vastgelegd in de flora- en faunawet. Maar het is nu te gevaarlijk voor de vogels op het terrein. De mensen die werken aan de sanering, dragen beschermende kleding, terwijl de meeuwen met hun pootjes direct in aanraking komen met de chemicaliën die in de bodem zitten. Daarnaast vormen de meeuwen een risico voor de mensen die werken aan de sanering van het terrein. Broedende meeuwen zijn erg beschermend tegenover hun nest en hun jongen, ze zijn makkelijk agressief naar indringers. Dat is niet alleen onprettig, het vergroot ook de kans op het maken van fouten. Een situatie die voor niemand wenselijk is, zegt Buijs. De gemeente Moerdijk maakte zich hard voor een speciale ministeriële ontheffing, zodat de ecoloog met een ontmoedigingsbeleid kon starten. Roland-Jan Buijs: Met behulp van propaangaskanonnen probeerde ik de vogels in het broedseizoen af te schrikken. Wanneer de meeuwen dan toch al een nest hadden gemaakt op het terrein, mocht ik deze door de ontheffing verwijderen. Helaas zijn meeuwen erg eigenwijs en gehecht aan hun plekje. Ze laten zich niet makkelijk verplaatsen, sommige vogels maakten toch weer een nieuw nest op dezelfde locatie. Gelukkig heb ik uiteindelijk toch veel meeuwen kunnen overtuigen. Van vogels die toch kans zagen zich te vestigen zijn de jongen afgevangen en overgebracht naar het vogelrevalidatiecentrum in Zundert. Hiermee werd voorkomen dat de jonge meeuwen in aanraking kwamen met de chemicaliën op het terrein, of bedolven werden onder het puin tijdens sloopwerkzaamheden. Alternatief broedgebied voor de vogels is gevonden in het Hollands Diep tegenover het havenen Industrieterrein Moerdijk. Hier bevindt zich het baggerdepot Hollands Diep en aangrenzend de Sassenplaat. Het Havenschap heeft de Sassenplaat geadopteerd van beheerder Staatsbosbeheer en zorgt er daarmee voor dat er een uitstekende plaats is voor vogels als de meeuw. De meeuwen die voorheen hun thuis hadden op het terrein van Chemie-Pack, moeten zich gaan aansluiten bij de meeuwenkolonies die gevestigd zijn op de Sassenplaat. Ringonderzoek heeft uitgewezen dat steeds meer meeuwen hun weg vinden naar deze duurzame stek, besluit ecoloog Roland-Jan Buijs. 5.2 Een veiliger havenen industrieterrein Moerdijk Veiligheid en gezondheid op en rondom het havenen industrieterrein was altijd al een belangrijk onderwerp voor de DVM-partijen. Na de brand bij Chemie-Pack is deze aandacht verder verscherpt en is een aantal projecten in het kader van veiligheid gestart. De aanbevelingen van de Inspectie Openbare Orde vormen een belangrijk uitgangspunt voor de invulling van deze projecten. Voor het monitoringsonderzoek 2011 is een aantal initiatiefnemers en betrokkenen bij deze projecten geïnterviewd. De interviews zijn hier opvolgend opgenomen in de groene kaders. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2011 26