(Demografische) ontwikkelingen op deelgebieden binnen de gemeente Voerendaal 1
(Demografische) ontwikkelingen op deelgebieden binnen de gemeente Voerendaal Demografische gegevens Pagina 3 Onderwijs Pagina 5 Sociale cohesie Pagina 6 Maatschappelijke voorzieningen Pagina 7 Gezondheid en zorg Pagina 8 Wonen Pagina 9 2
Demografische gegevens De gemeente Voerendaal zal volgens de prognose de komende decennia te maken krijgen met een bevolkingsdaling en een veranderende bevolkingssamenstelling. Dit kan van invloed zijn op de leefbaarheid in de gemeente. Bevolkingsprognose gemeente Voerendaal Jaar Voerendaal Kunrade Ubachsberg Klimmen Ransdaal Totaal 2008 6.878 1.579 3.305 996 12.758 2010 6.730 1.540 3.320 970 12.560 2015 6.560 1.480 3.180 970 12.190 2020 6.390 1.410 3.020 970 11.790 2025 6.230 1.320 2.860 960 11.370 2030 6.020 1.240 2.680 930 10.870 2035 5.730 1.140 2.500 890 10.260 2040 5.360 1.020 2.300 850 9.530 Bevolkingsprognose per kern Voerendaal Kunrade Jaar 0-14 jarigen 15-64 jarigen 65 en ouder 2008 1.081 4.506 1.291 2010 990 4.380 1.350 2015 860 4.170 1.530 2020 780 3.970 1.650 2025 810 3.610 1.810 2030 810 3.250 1.960 2035 750 3.000 1.970 2040 650 2.820 1.890 Ubachsberg Jaar 0-14 jarigen 15-64 jarigen 65 en ouder 2008 195 1.037 347 2010 200 990 360 2015 170 880 430 2020 160 780 460 2025 170 690 470 2030 150 610 470 2035 130 570 440 2040 100 540 390 3
Klimmen Jaar 0-14 jarigen 15-64 jarigen 65 en ouder 2008 510 2.191 604 2010 480 2.190 650 2015 380 2.030 770 2020 310 1.870 830 2025 300 1.690 870 2030 300 1.440 950 2035 300 1.250 950 2040 270 1.140 880 Ransdaal Jaar 0-14 jarigen 15-64 jarigen 65 en ouder 2008 145 675 176 2010 130 660 190 2015 130 610 230 2020 130 580 250 2025 130 550 270 2030 130 510 290 2035 120 480 290 2040 100 490 260 BRON: E,til 2008 4
Onderwijs De aanwezigheid van scholen is belangrijk voor de leefbaarheid. Het heeft een versterkende werking op de overige voorzieningen en verenigingen in een kern. Het is mede daardoor ook een belangrijke factor in de besluitvorming voor jonge gezinnen om zich ergens te vestigen. Momenteel zijn er 4 basisscholen in de gemeente Voerendaal, te weten: 1. Basisschool Cortemich in Voerendaal 2. Basisschool Bergop in Ubachsberg 3. Basisschool Ummer Klumme in Klimmen 4. Basisschool St. Theresia in Ransdaal De basisscholen in Klimmen en Ransdaal vormen samen één bestuur. Gevolgen van krimp Het aantal kinderen en daarmee het aantal leerlingen zal in Voerendaal afnemen. Zie hiervoor onderstaande tabel. Aantal leerlingen 2010 2015 2020 Cortemich 584 461 425 Bergop 107 105 108 Ummer Klumme 257 200 164 St. Theresia 92 84 76 TOTAAL 1037 850 773 BRON: leerlingenprognose basisonderwijs 2007 -/- 18% -/- 9% De afname van het aantal leerlingen is van invloed op de kwaliteit van het onderwijs. Minder kinderen betekent vaak samenvoegen van klassen, wat andere competenties van leerkrachten vereist. Dit resulteert in een grotere belasting van leerkrachten, maar vaak ook in minder aandacht per kind. Eveneens zal bij een krimpende bevolking het aantal beschikbare docenten afnemen. Ook de financiën van basisscholen komen onder druk te staan. De leerling-afhankelijke inkomsten nemen door een teruglopend aantal leerlingen af, terwijl de kosten niet evenredig afnemen. Daarnaast kunnen de scholen onder de opheffingsnorm terecht komen en daardoor nog meer financiën mislopen. 5
Sociale cohesie Om de mate van sociale cohesie te meten, kan worden gekeken naar de beleving van de inwoners op het gebied van leefbaarheid en veiligheid. De Voerendaalse bevolking is matig te spreken over hun gemeente in het algemeen. Ten opzichte van 2003 is de bevolking in 2007 minder positief. In 2003 geeft zij de gemeente een 6,5 terwijl in 2007 een 6,1 wordt toegekend. In deze score is de mate waarin de inwoners het eens zijn met de onderstaande stellingen. De gemeente waarin ik woon.... is een prettige woonplaats,. heeft een aantrekkelijk centrum,. heeft veel groenvoorzieningen,. heeft weinig mogelijkheden voor sport en recreatie,. biedt aantrekkelijke uitgaansmogelijkheden,. heeft op cultureel gebied weinig te bieden. Ten aanzien van de sociale cohesie in de gemeente zijn de inwoners redelijk te spreken. Ten opzichte van 2003 is de bevolking in 2007 even positief. In 2003 geeft zij de gemeente een 6,7 terwijl in 2007 een 6,8 wordt toegekend. In deze score is de mate waarin de inwoners het eens zijn met onderstaande stellingen. De mensen gaan in deze buurt op een prettige manier met elkaar om; ik woon in een gezellige buurt waar veel saamhorigheid is; ik voel me thuis bij de mensen die in deze buurt wonen; de mensen kennen elkaar in deze buurt nauwelijks. BRON: Burgeronderzoek 2007 Verenigingen en vrijwilligers Daarnaast is het aantal vrijwilligers en verenigingen een graadmeter voor de sociale cohesie. Verenigingen vervullen een belangrijke rol in de samenleving. Om deze pijler van de maatschappij zo efficiënt mogelijk in stand te kunnen houden, heeft de gemeente Voerendaal de versterking van de verenigingen hoog in het vaandel staan. In het 4e kwartaal 2010 en 1e kwartaal 2011 zijn met de Voerendaalse verenigingen gesprekken gehouden om een indruk te krijgen van het reilen en zeilen bij de verenigingen. Te verwachten is dat de demografische ontwikkeling er voor zorgt dat het aantal leden van verenigingen en vrijwilligers zal afnemen. Deze bevestiging hebben wij ook tijdens de gevoerde gesprekken gekregen. Dit zorgt voor praktische en financiële problemen, omdat de kosten gelijk blijven terwijl de contributie-inkomsten afnemen. Met name bij de van oudsher traditioneel ingestelde verenigingen zoals fanfares, harmonieën, koren en ouderenverenigingen blijkt het lastig te zijn om jonge leden te vinden. Tegelijkertijd is te verwachten dat met de groeiende gezondheid van ouderen, zij ook meer en langer vrijwilligerswerk gaan doen. Uit het burgeronderzoek 2007 blijkt dat 36% van de inwoners van Voerendaal (18-jarigen en ouder) vrijwilligerswerk verricht. Voor de overige vormen van maatschappelijke participatie zie onderstaande tabel. Jaar Maatschappelijke participatie schaalscore (0= zeer laag) (10= zeer hoog) Sport Uitgaan Bezoek vrienden / familie Hobby 2003 4,1 41% 53% 91% 27% 36% 2007 4,1 41% 56% 91% 26% 36% Vrijwilligerswerk 6
Maatschappelijke voorzieningen Maatschappelijke voorzieningen worden gezien als een graadmeter voor de leefbaarheid. Ze zorgen voor ontplooiingsmogelijkheden voor de bewoners. Daarnaast zorgen ze voor ontmoeting en sociale cohesie. Voorzieningen zijn voor nieuwkomers bovendien belangrijke criteria om zich te vestigen. Maatschappelijke voorzieningen kunnen worden onderverdeeld in sport, recreatie en spel, voorzieningen voor doelgroepen en voorzieningen voor educatie. Tevredenheid buurtvoorzieningen Tevredenheid sportaccommodaties 61% 77% 57% Tevredenheid uitgaansgelegenheden In 2007 is gemiddeld 61% van de inwoners van de gemeente Voerendaal tevreden over de buurtvoorzieningen. Kijken we naar de afzonderlijke kernen dan zien we dat het tevredenheidspercentage het laagst is in Ubachsberg (51%) en het hoogst in Voerendaal (68%). Gemiddeld genomen laat de tevredenheid over de buurtvoorzieningen tussen 2005 en 2007 een lichte stijging zien (+3 procentpunten). Op kernniveau valt vooral de daling in Ubachsberg tussen 2005 en 2007 op (-2 procentpunten). Uit nadere analyses blijkt dat een (ruime) meerderheid van de inwoners van de gemeente Voerendaal over de meeste buurtvoorzieningen in 2007 tevreden zijn. Alleen over speelmogelijkheden (47%) en vooral jongerenvoorzieningen (16%) is een minderheid van de inwoners van Voerendaal content. De tevredenheidsverschillen tussen de Voerendaalse kernen zijn soms (zeer) groot, m.n. op de aspecten winkels (van 13% in Klimmen tot 92% in de kern Voerendaal), en sportgelegenheden in de buurt (van 56% in Ubachsberg tot 87% in Kunrade). Een blik op de ontwikkeling laat zien dat gemiddeld genomen m.n. de tevredenheid over de speelmogelijkheden afgenomen is (-8 procentpunten), terwijl de tevredenheid over het openbaar vervoer vooral een toename laat zien (+12 procentpunten). BRON: Burgeronderzoek 2007 7
Gezondheid en zorg Hoge levensverwachting en lage sterfte in Voerendaal In Voerendaal is de levensverwachting hoger dan het Nederlandse gemiddelde (82,5 versus 80,1 jaar). De sterfte is significant lager dan het landelijke gemiddelde (61,2 versus 72,1 per 10.000 inwoners). De meest voorkomende doodsoorzaken zijn in Voerendaal, net zoals gemiddeld in Nederland, hart- en vaatziekten en kanker. Gezondheidsproblemen bij 55-plussers Ernstige tot zeer ernstige eenzaamheid komt bij 8,8% van de 55-plussers in Voerendaal voor. Bij de 75- plussers is dit 12%. Het risico op een angststoornis of depressie neemt toe met het stijgen van de leeftijd. In vergelijking met Zuid-Limburg hebben de 55- en 75-plussers in Voerendaal een kleiner risico hierop (respectievelijk 5,3 en 7,7%). In Voerendaal heeft ruim één op de veertien 55-plussers in een tijdsbestek van drie maanden een letsel, vergiftiging of blessure opgelopen. In vergelijking met de regio wonen in Voerendaal minder ouderen die kansarm en niet vitaal zijn (28% versus 35%). Weinig psychosociale problemen onder Voerendaalse jongeren Van de jongeren in Voerendaal heeft 2,3% psychosociale problemen. Het percentage jongeren in Voerendaal dat wekelijks wordt gepest (2,8%) is lager dan in de regio (4,6%). Voortijdig schoolverlaten komt in Voerendaal minder voor dan in de andere Zuid-Limburgse gemeenten (1,8% versus 4,0%). Leefstijl vaak ongezond in Voerendaal Bij veel volwassenen (42%) en ouderen (55%) in Voerendaal is sprake van overgewicht en bij ouderen is een stijgende trend van de aan overgewicht gerelateerde ziekte diabetes waarneembaar (15%). Ook het percentage 13- en 14-jarige meisjes in Voerendaal met overgewicht is gestegen, maar de percentages liggen nog wel onder het regionale gemiddelde. In alle leeftijdscategorieën wordt te weinig groente en fruit gegeten en bijna één op de acht jongeren ontbijt niet dagelijks. Er zijn echter ook gunstige trends. Bijna driekwart van de Voerendaalse jongeren is lid van een sportvereniging en volwassenen en ouderen zijn minder gaan roken. De jongeren zijn daarentegen sinds 2005 meer gaan roken. Veel overmatig alcoholgebruik in Voerendaal In Voerendaal is overmatig alcohol drinken onder ouderen hoger (13%) dan in de regio (9,6%). Onder de jongeren is het binge-drinken (39%) beduidend hoger dan in de regio (31%). Veel woningen in Voerendaal hebben een binnenmilieuprobleem In de gemeente Voerendaal hebben veel woningen een probleem met het binnenmilieu. Vooral ventilatie in woningen is onder de maat. In 36% van de woningen is sprake van schimmel- en vochtplekken. Van de inwoners in Voerendaal ervaart 23% ernstige geluidshinder en heeft 11% ernstige slaapverstoring door geluid. Eén op de elf 55-plussers in Voerendaal ontvangt mantelzorg In Voerendaal ontvangt 9,1% van de 55-plussers mantelzorg. Veel Voerendaalse 55-plussers zijn zelf ook mantelzorger (15%) en de grootste groep bevindt zich onder 65- tot 75-jarigen (19%). Maar ook op hogere leeftijd (75 tot 85 jaar) wordt nog mantelzorg gegeven (6,9%). Van de mantelzorgers van 55 jaar en ouder is 19% belast. Dit is vergelijkbaar met de regio. Daarnaast is onder 55-plussers een behoefte aan sport- en beweegactiviteiten (7,8%) en bij de 75-plussers aan hulp in en om het huis via een vrijwilligersorganisatie (11%) en vervoer naar voorzieningen (13%). Investeren in gezondheid onontbeerlijk voor de toekomst Gezien de structurele bevolkingsdaling in Zuid-Limburg en Voerendaal is investeren in een gezonde samenleving zonder lichamelijke of psychische beperkingen broodnodig. Een samenleving waarin alle mensen volwaardig kunnen deelnemen aan maatschappelijke activiteiten zoals arbeid en mantelzorg, staat hierin centraal. Dit vraagt om een ander gezondheidsbeleid. Een beleid waarin nadrukkelijk gekozen wordt voor gezondheidsbevorderende en -beschermende maatregelen voor kwetsbare groepen. BRON:Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2010 / Een gezonde kijk op Voerendaal 8
Wonen De samenlevingskwaliteit wordt voor een groot deel bepaald door de woonomgeving en de kwaliteit en kwantiteit van woningen. Belangrijk is hierbij de match tussen vraag en aanbod van woningen. Ontgroening en vergrijzing brengen nieuwe specifieke woonwensen met zich mee. Totaal aantal woningen (2009) Gemiddelde woningwaarde Percentage koopwoningen Waardering koopwoning 5465 228.000 80% 8,1 (7,9 in Parkstad) Percentage huurwoningen Waardering huurwoning 20% 6,8 (6,7 in Parkstad) Vrijstaande woning Woning in rij Etagewoning Flat minder dan 5 woonlagen 33% 40% 15% 4% 0% 0% Flat meer dan 5 woonlagen Twee-ondereen-kap Seniorenwoning Eengezinswoning Flat / etagewoning 2% 87% 4% 7% BRON: universiteit Maastricht / Parkstadmonitor Anders 9