Rapportering Stad Antwerpen Alcoholblik Therapeutisch Advies Alcohol CGG VAGGA Free Clinic Jaarverslag 2013 Subsidiëring: Vereniging voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg Antwerpen vzw Door de Vlaamse overheid erkend Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg Boomgaardstraat 7, 2018 Antwerpen 03 285 95 60 03 230 39 89 cgg@vagga.be www.vagga.be Ondernemingsnummer
Rapportering Alcoholblik Jaarevaluatie 2013 CGG VAGGA 2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave----------------------------------------------------------------------------------------------------------------2 1. Inleiding----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------3 2. Samenstelling stuurgroep en medewerkers------------------------------------------------------------------------3 3. Doelgroep-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------4 4. Aanbod-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------4 4.1 Adviesgesprekken----------------------------------------------------------------------------------------------4 4.2 Ontwikkelingen interne werking m.b.t het project----------------------------------------------------5 4.3 Bijscholing, intervisies en supervisies---------------------------------------------------------------------5 5. Cijfermateriaal -------------------------------------------------------------------------------------------------------------7 5.1 Cijfers prioritaire doelgroep---------------------------------------------------------------------------------8 5.1.1 Aanmeldingen---------------------------------------------------------------------------------------------------8 5.1.2 Adviesgesprekken----------------------------------------------------------------------------------------------8 5.1.3 Doorverwijzingen----------------------------------------------------------------------------------------------8 5.2 Cijfers secundaire doelgroep -------------------------------------------------------------------------------8 6. Besluit en aanbevelingen------------------------------------------------------------------------------------------------9
Rapportering Alcoholblik Jaarevaluatie 2013 CGG VAGGA 3 1. Inleiding Het project Alcoholblik is een samenwerkingsverband tussen Stad Antwerpen, CGG Vagga en Free Clinic. Looptijd van het initiatief: 1 september 2011 31 december 2013. Er werd beslist om de convenant te verlengen tot 30 juni 2014. Vanaf 1 januari 2014 worden de projectmiddelen gehalveerd. Alcoholblik biedt adviesgesprekken aan voor mensen die door de dienst Sociale Interventie van de Stad Antwerpen worden doorgestuurd omwille van het alcoholverbod. De gesprekken gaan door in het woonkantoor in de Lange Beeldekensstraat 219, 2060 Antwerpen. Er is gekozen om de gesprekken te laten plaatsvinden los van de betrokken hulpverlenende organisaties en op een plaats die gemakkelijk te bereiken is voor de doelgroep. De administratieve opvolging van het project gebeurt door CGG Vagga. 2. Samenstelling stuurgroep en medewerkers Stuurgroep: Wim Vanspringel CGG- Vagga Ines De Paepe CGG Vagga Anneleen Lecoutre CGG Vagga Soaad El Allal Stad Antwerpen Winde Hoeyberghs Stad Antwerpen Eva De Bie Stad Antwerpen Tino Ruyters Free Clinic Frieda Matthys Free Clinic Jo Wittoek Free Clinic Medewerkers (1 VTE): Ines De Paepe CGG Vagga 19u/week Anneleen Lecoutre CGG Vagga 9,5u/week Jo Wittoek Free Clinic 19u/week In de loop van het werkingsjaar 2013 werd Aline De Coster binnen de stuurgroep opgevolgd door Soaad El Allal
Rapportering Alcoholblik Jaarevaluatie 2013 CGG VAGGA 4 3. Doelgroep Alcoholblik richt zich op: - prioritair: cliënten doorverwezen door medewerkers van de stad Antwerpen in het kader van een GAS-bemiddeling (Gemeentelijke Administratieve Sanctie). Dit zijn voornamelijk mensen die alcohol misbruiken of een alcoholverslaving hebben, vaak in combinatie met andere verslavende middelen. - secundair: mensen die problematisch alcohol gebruiken of afhankelijk zijn van alcohol en mensen met polymiddelengebruik waaronder ook veelvuldig alcohol. 4. Aanbod 4.1 Adviesgesprekken Wekelijks worden twee zitdagen georganiseerd in het Woonkantoor Noord, Lange Beeldekensstraat 217-219, 2060 Antwerpen. In 2013 vonden de zitdagen plaats op woensdagvoormiddag van 9u tot 12u en op donderdagnamiddag van 13u30 tot 16u30. Er vinden gemiddeld genomen drie adviesgesprekken plaats tijdens een zitdag in het woonkantoor. Sporadisch gingen er ook gesprekken door buiten de kantooruren. Dit aanbod is er voor cliënten die overdag niet op afspraak kunnen komen. De avondgesprekken kunnen niet doorgaan in het woonkantoor. Hierdoor wordt er door de hulpverlener per casus bekeken welke locatie het beste lijkt (Vagga of Free Clinic). Er wordt met de cliënten een hulpverleningstraject op maat besproken. Daarbij kan beroep gedaan worden op derden (hulpverleners, organisaties, familie ) die worden betrokken bij het zoeken naar een gepast hulpverleningsvoorstel, mits akkoord van cliënt. In de gesprekken worden hoofdzakelijk de technieken van de motiverende gespreksvoering toegepast. Indien de cliënt op deze uitnodigingen ingaat en zich coöperatief opstelt, wordt dit meegedeeld aan de sanctionerende ambtenaar (aan de hand van een positief advies). Deze kan met dit gegeven rekening houden om de sanctie te seponeren. Er werd een folder opgemaakt om mogelijke cliënten te informeren over het project en de samenwerking tussen de Stad Antwerpen en de hulpverlening. Deze folder wordt gebruikt door de Stad Antwerpen.
Rapportering Alcoholblik Jaarevaluatie 2013 CGG VAGGA 5 4.2 Ontwikkelingen interne werking m.b.t het project In de loop van het jaar 2013 werd het alcoholverbod uitgebreid met een paar straten. Reden van de uitbreiding waren enkele incidenten die plaats vonden onder invloed van alcohol. Hiernaast kwamen ook klachten van zowel buurtbewoners alsook de NMBS die te veel overlast ten gevolge van alcoholgebruik ondervonden. Wegens beroepsgeheim van de hulpverleners werd afgesproken geen inhoudelijke informatie terug te koppelen aan de stadsmedewerkers. Wel wordt er vanuit CGG Vagga maandelijks een overzicht doorgestuurd naar de stadsmedewerkers met hierin alle afspraken en de afgesloten dossiers. In de loop van 2013 werd opgemerkt dat het aantal aanmeldingen binnen het project beperkt bleef. Naar aanleiding hiervan kwam de bedenking naar voren of de huidige methodiek die gehanteerd wordt binnen het project wel de juiste is. Door de hulpverleners werd dan ook het afgelopen jaar een profielanalyse uitgevoerd van het cliënteel binnen het project. Deze analyse kwam tot stand op basis van cliëntbesprekingen. Hieruit konden twee grote groepen weerhouden worden: first offenders en recidivisten. Bij deze laatste groep kwam vanuit de stuurgroep vaker de bedenking of investeren vanuit het project Alcoholblik in deze groep nog langer zinvol is. Een meer specifiek, structureel aanbod lijkt mogelijks meer aangewezen. Er werd dan ook eind 2013 afgesproken recidivisten niet meer aan te melden binnen het project. Toch blijft de bezorgdheid naar deze groep bestaan en zal ook in het werkingsjaar 2014 stilgestaan worden bij de noden van deze groep. Wat de groep First offenders betreft werd naar het einde van het werkingsjaar 2013 door de Stad beslist om hen enkel een waarschuwing mee te geven. Hierdoor zal deze groep niet langer doorgestuurd worden in het kader van de adviesgesprekken. Tenslotte werd besloten om de adviesgesprekken in 2014 niet langer te laten doorgaan in het woonkantoor, maar in de vestiging van CGG Vagga (Boomgaardstraat 7, 2018 Antwerpen). De gegevens op de cliëntfolder werd hiervoor aangepast. 4.3 Bijscholing, intervisies en supervisies Als jong evoluerend project blijven we ons steeds bijscholen om de gepaste zorg te kunnen bieden. Hierbij aansluitend hechten we veel belang aan intervisies en supervisies. Volgende studiedagen werden door één of meerdere medewerkers gevolgd: - Lezing over alcohol, geweld en familiaal geweld, Professor Emeritus Joris Casselman, VZW Zijn, 21 maart 13. Tijdens de lezing werd enerzijds een integraal denkkader geschetst voor de complexe problematiek van alcoholgebruik en geweld. Anderzijds werden er ook concrete handvatten aangereikt voor een praktijkgericht handelen.
Rapportering Alcoholblik Jaarevaluatie 2013 CGG VAGGA 6 - Motiverende gespreksvoering, VAD. Deze 5-daagse vorming ging door in het najaar van 2012. De laatste follow-up dag vond plaats in februari 2013. Motivatie wordt niet beschouwd als een vast concept maar evolueert met de tijd zoals de cirkel van Prochaska en Diclemente aantoont. Om motivatietekorten te benaderen is een praktische methode van motiverende gespreksvoering ontwikkeld, gebaseerd op de theorievorming van Miller en Rollnick. Deze aanpak biedt een bredere kijk op de problematiek en heeft zijn waarde reeds bewezen binnen de verslavingszorg. - Psychodynamisch werken binnen de verslavingszorg, VAD Brussel, 5 december 2013 - Middelenmisbruik en mentale beperking, POPOVV, CGG VAGGA, 11 september 2013 en 2 oktober 2013. Op regelmatige basis vinden intervisies plaats binnen de afdeling verslavingszorg waarbij er gebruik kan worden gemaakt van de expertise van de verschillende hulpverleners, elk vanuit hun discipline. Indien nodig kunnen dossiers hier inhoudelijk uitgebreid besproken worden.
Rapportering Alcoholblik Jaarevaluatie 2013 CGG VAGGA 7 5. Cijfermateriaal 83 Aanmeldingen 159 Geplande adviesgesprekken 53 opgestarte adviesgesprekken 9 Doorverwijzingen 4 Lopende adviesgesprekken 96 Adviesgesprekken 75 Afgeronde adviesgesprekken 109 Cliënten in behandeling met een alcoholprobleem (secundaire doelstelling)
Rapportering Alcoholblik Jaarevaluatie 2013 CGG VAGGA 8 5.1 Cijfers prioritaire doelgroep 5.1.1 Aanmeldingen In 2013 werden 83 aanmeldingen gedaan door de stadsmedewerkers. 5.1.2 Adviesgesprekken In het werkingsjaar 2013 werden in totaal 159 adviesgesprekken ingepland op de twee zitdagen in het woonkantoor. Hiervan hebben er 96 gesprekken effectief plaatsgevonden. Er konden 53 individuele adviestrajecten opgestart worden met cliënten. Deze trajecten liepen van minstens 1 tot maximum 4 gesprekken en waarin in het laatste gesprek een advies geformuleerd kon worden door de hulpverleners. In totaal werden er 75 adviesgesprekken afgerond. Op einde van het werkingsjaar 2013 konden we nog 4 lopende adviesgesprekken tellen. 5.1.3 Doorverwijzingen 9 mensen werden effectief doorverwezen voor begeleiding naar verschillende instanties, waaronder CGG Vagga, Psychiatrisch ziekenhuis Stuivenberg, Free clinic, CAW en Dagcentrum De Vinken. We stellen vast dat weinig mensen effectief ingaan op een verwijzing. In veel gevallen, valt de motivatie tot verandering weg als de maatregel die aanleiding gaf tot de gesprekken ook wegvalt. 5.2 Cijfers secundaire doelgroep Een deel van de mensen die via Alcoholblik adviesgesprekken kregen, zijn ook patiënt in het laagdremelig substitutieprogramma van MSOC Free Clinic. Dit zijn de recidiverende polygebruikers (alcohol en drugs). Zij hebben vaak hun heroïnegebruik onder controle en zijn vrij stabiel met de hulp van substitutiemedicatie (methadon). We zien echter dat hun drang naar middelen en roes verschuift en dat ze meer en meer alcohol gaan drinken. Niet zelden hebben deze mensen het idee dat ze clean zijn. Dan bedoelen ze dat ze geen drugs meer gebruiken maar ze onderkennen daarbij moeilijk te verschuiving naar problematisch alcoholgebruik. Door de GAS-boetes kwamen een aantal van deze mensen bij Alcoholblik. Met de eerste adviesgesprekken als start konden zij gedurende langere tijd op een aanklampende wijze gevolgd worden door de bijkomende middelen van het project. Deze doelgroep kreeg binnen dit project meer aandacht waardoor sommigen een geïndividualiseerd traject op
Rapportering Alcoholblik Jaarevaluatie 2013 CGG VAGGA 9 maat konden afleggen. Het gaat om 36 cases. Deze mensen doorliepen adviesgesprekken bij Alcoholblik en worden verder opgevolgd binnen het MSOC. Fundamentele verandering teweeg brengen bij deze polygebruikers, vergt veel tijd (maanden, jaren) en volgehouden contact. Er dient bij deze groep ook op maat gewerkt te worden. Er is een groep aanwezig in Antwerpen die chronisch kampt met alcoholmisbruik. Dit fenomeen doet zich overal voor. Er zijn experimenten in Canada en Nederland (o.a. Amersfoort, Groningen ) waar wordt gewerkt met gecontroleerde alcoholverstrekking. De resultaten van deze aanpak zijn bemoedigend (zie http://www.sympopna.nl/presentatiesvc/workshop6.pdf). Dergelijke initiatieven maken het mogelijk om in contact te komen met de doelgroep. De gecontroleerde alcoholconsumptie bij deze chronische groep is daarbij voor een aanzienlijk deel van hen niet een eindstation maar wel een tussenstation naar meer stabiliteit, een betere woonvorm of klinische behandeling met eventueel zelfs abstinentie. Dankzij de middelen van Alcoholblik was er ook de mogelijkheid om extra in te zetten op mensen met een alcoholafhankelijkheid die via andere kanalen zijn ingestroomd (bvb OCMW). Er is in Antwerpen immers een tekort aan capaciteit voor wat betreft ambulante behandeling voor mensen met een alcoholproblematiek. Binnen de secundaire doelgroep waren er in 2013 73 nieuwe cliënten in behandeling met een alcoholprobleem (misbruik of afhankelijkheid). Deze cliënten zijn rechtstreeks ingestroomd bij CGG Vagga. 6. Besluit en aanbevelingen Vanuit de Stad werd in juni 2013 beslist de projectmiddelen voor 2014 te halveren. In de laatste stuurgroepen werd dan ook tijd besteed om de transitie van het project naar het nieuwe werkingsjaar 2014 vlot te laten verlopen. Vanuit de Stad werd er aangegeven dat de resterende middelen van Alcoholblik niet meer kunnen worden ingezet voor de mensen met ernstige problemen op verscheidene levensgebieden en een chronische verslavingsproblematiek. Toch blijft de bezorgdheid binnen de stuurgroep naar deze doelgroep bestaan. Het lijkt dan ook zinvol in 2014 langer stil te staan bij welke noden in deze groep aanwezig zijn en wat helpend voor hen kan zijn. Er werd ook besloten de First offenders niet langer te verwijzen naar de adviesgesprekken, maar hen een waarschuwing mee te geven. De doelgroep die nog beoogd wordt zijn overtreders van het alcoholverbod waar beoordeeld wordt dat het aanbod van Alcoholblik zinvol kan zijn en /of mensen die een eerste maal recidiveren. Gezien het onduidelijk is of dit voldoende instroom zal genereren zullen de middelen slechts tot 30-06-2014 beschikbaar zijn. Uit de cijfers blijkt dat heel wat gesprekken werden gevoerd met mensen die naast alcohol ook andere verslavingsvormen hadden ontwikkeld. Zij hadden in het verleden of waren momenteel nog in drughulpverleningsprogramma s (meestal MSOC Free Clinic). Daar
Rapportering Alcoholblik Jaarevaluatie 2013 CGG VAGGA 10 volgden zij het substitutieprogramma voor hun drugproblematiek, maar ontwikkelden ernaast een alcoholverslaving omdat een nuchter leven een bijzondere opgave blijkt te zijn. In bijna alle gevallen bleek het een groep mensen waarvan de oorsprong van hun huidige alcoholafhankelijkheid ligt in een sterke benadeling in de jeugdjaren. Tijdens de adviesgesprekken kwamen deze thema s telkens terug. Deze mensen, die op eigen kracht geen progressie kunnen maken omdat de ondersteuning uit hun directe netwerk ontbreekt, waren gebaat bij een intensieve, langdurige opvolging waarbij kleine stapjes een grote verandering voor hen kunnen betekenen. Een gedeelte van de projectmiddelen werd hiervoor ingezet (de opvolging van deze doelgroep binnen MSOC Free Clinic) en we zouden het wenselijk vinden dat in een of andere vorm opnieuw te kunnen continueren. Alcoholmisbruik is een veelvoorkomende problematiek in de algemene populatie. Door het alcoholverbod in de stationsbuurt komen een aantal van deze mensen in beeld. Er zijn echter veel meer mensen met deze problematiek die niet in beeld komen. Om hoeveel mensen het gaat is moeilijk in te schatten maar we kunnen er van uitgaan dat het om een behoorlijk grote groep gaat. Schattingen wijzen op 5 à 10% van de algemene bevolking die kampt met problematisch alcoholgebruik. Dat is natuurlijk niet allemaal zichtbaar in de publieke ruimte maar het is er wel. Getuige hiervan zijn het extra aantal mensen (73) dat via de reguliere weg en dankzij de secundaire doelstelling konden instromen in CGG VAGGA. De intentie van de GAS-bemiddeling is mensen die in de openbare ruimte alcohol gebruiken advies te geven rond alcoholproblematiek en hen de weg naar hulpverlening te wijzen. Dit is een moeilijk verhaal omdat velen gemakkelijk hun drinkgedrag minimaliseren. Dat kadert ook in de algemene tolerante houding die onze samenleving heeft tegenover alcohol. Het ligt maatschappelijk moeilijk om een strikter beleid rond alcoholgebruik door te voeren. Getuige hiervan de recente mislukking van het opmaken van een nieuw Alcoholplan en de vaststelling dat er totaal geen maatschappelijk draagvlak is voor maatregelen die problemen rond alcoholgebruik trachten te beperken. Als samenleving moeten we sterker inzetten op preventie. Een belangrijk element hierbij is echter de publieke opinie en die is nog niet mee. Er moeten inspanningen geleverd worden om de algemene bevolking meer te sensibiliseren rond de problemen van alcoholmisbruik. Aanvullend daarbij is dat er ook een vernieuwd wettelijk kader komt dat de beschikbaarheid van alcohol beter reguleert. Het beïnvloeden van de algemene mentaliteit rond alcohol is geen gemakkelijke opgave maar het is wel de uitdaging waar we als samenleving voor staan. Ook voor de Stad is er die uitdaging om te blijven stilstaan bij hoe in de toekomst kan worden omgegaan met alcoholmisbruik binnen de stad.