Viskwekerij de Stroom Chris Kuiper Jasper Daniëls Jop Slaats Stef van Grinsven Pim van Hout Projectgroep: ABC K4B2 Avans Hogeschool s-hertogenbosch Begeleider: Arthur Rijkers 31-05-2013
Voorwoord Naar aanleiding van een opdracht voor Viskwekerij de Stroom uit Oirschot hebben we met projectgroep K4B2 een concept bedacht voor de bevordering van de verkoop van Afrikaanse meerval. Onze groep bestaat uit Chris Kuiper, Jop Slaats, Jasper Daniëls, Stef van Grinsven en Pim van Hout. Samen zijn wij de uitdaging aangegaan om Viskwekerij de Stroom te onderzoeken en er vervolgens een concept voor te schrijven. De viskwekerij heeft namelijk de afgelopen tijd veel geïnvesteerd, maar wil nu een goed lopend concept hebben waar in de realiteit ook gebruik van kan worden gemaakt. Toen we de opdracht kregen had niemand uit onze projectgroep echt kennis van de viskwekerij markt. Dat betekend dat we ons flink hebben moeten inlezen. We hebben daardoor allemaal erg veel kunnen leren over deze zeer interessante markt. Het is goed dat we dankzij onze opleiding zoveel kennis binnen verschillende soorten markten in zo n korte tijd kunnen opdoen door bezig te zijn met veel verschillende bedrijven in projecten. Daarnaast leer je ook heel goed hoe je contact moet hebben en onderhouden met je opdrachtgever. Het schrijven van het stuk verliep vrij goed. We hebben binnen de groep nauwelijks echt problemen gehad en onze onderzoeken zijn naar ons idee erg goed uitgevoerd. Dat betekend dat ook ons concept op waarheden zijn gebaseerd en zeker in de markt kan worden geïntegreerd. We willen voor de hulp aan dit stuk graag Jack van der Sloot bedanken voor het feit dat hij ons als studenten de kans biedt om met een echte ondernemer en een echt bedrijf samen te werken. Hij heeft ons met alle macht willen helpen en ons van zoveel mogelijk essentiële informatie voorzien. Daarnaast willen we graag Arthur Rijkers bedanken voor de begeleiding in het proces naar het einddocument toe. Dit document is geschreven voor een school opdracht van de opleiding Advanced Business Creation, een opleiding van Avans Hogeschool in Den Bosch. We wensen u veel plezier met het lezen van het stuk.
Inhoud Inleiding... 4 Aanleiding... 4 Probleemstelling... 4 Missie & Visie... 4 Interne analyse... 5 Doelstelling... 5 Toekomst... 5 Marketing... 6 Externe analyse... 8 Bedrijfstakanalyse... 8 Vijfkrachtenmodel van Porter... 9 Algemene marktfactoren... 12 Afnemersanalyse... 13 Concurrenten analyse... 14 SWOT-analyse... 17 Concepten vanuit de Swot... 17 Marketingstrategie... 19 Product... 19 Prijs... 20 Plaats... 20 Promotie... 21 Doelgroepsegmentatie... 22 Productiestrategie... 23 Financiële strategie... 26 Kosten en opbrengsten van de workshop... 29 Kosten en opbrengsten Supermarkt... 29 Business Canvas model... 30 Bijlagen... 32
Inleiding Ondernemer Jack van der Schoot was vroeger eigenaar van een landbouwbedrijf. Hij had samen met zijn vader een varkenshouderij en zag de omzet in zijn bedrijf dalen. Door de dalende omzet moest hij actie ondernemen. Hij is toen samen met zijn vrouw en twee kinderen verhuist naar Canada om daar een doorstart te maken als varkenshouder. Na enige tijd in Canada begon het gezin heimwee te krijgen en kwamen vragen als we moeten als gezin toch ook in staat zijn om in Nederland ons brood te verdienen? al snel op tafel. Jack en zijn gezin zijn terug gevlogen naar Nederland, vastberaden daar te blijven en een doorstart te maken met het bedrijf. De oude varkenshouderij stal hebben ze afgebroken, het terrein is vernieuwd en er zijn mooie houten huisjes bijgebouwd. Jack en zijn gezin zijn een nieuw pad ingeslagen en het bedrijf gaat nu door het leven als Viskwekerij de Stroom. De Viskwekerij dankt zijn naam aan het kronkelende riviertje De Beerze waar het bedrijf aan grenst. In dit fraaie beeklandschap kweekt het gezin de Afrikaanse meerval. Dit gebeurt op een milieubewuste wijze en zonder medicijnen. Jack geeft aan dat hij hiermee viskwekerijen in een positief daglicht wil zetten. Jack heeft de afgelopen tijd veel geïnvesteerd in onder andere een horeca vergunning, bed & breakfast, keukens en noem maar op. Nu is het tijd voor de volgende stap. Zorgen dat er geld verdiend gaat worden. In dit document wordt het door ons verzonnen concept compleet uitgelegd. Naast onze interne en externe onderzoeksrapporten en strategieën wordt in dit document ook de marketing, productie en het financiële plaatje voor het concept toegelicht. Aan het bedenken van het concept is een brainstormsessie vooraf gegaan. Hierbij hebben we geprobeerd om zoveel mogelijk informatie uit onze onderzoeken mee te nemen. Aanleiding De aanleiding voor dit project is dat Viskwekerij de stroom graag haar naamsbekendheid wil vergroten als recreatie oord en bed & breakfast. Viskwekerij de stroom heeft een gigantisch mooi grondgebied. De viskwekerij voorziet in alle gemakken voor natuurliefhebbers, scholen, kinderfeesten, etc. Echter is het bij het grote publiek nog niet zo bekend. De vraag is nu: welke acties moeten worden ondernomen om de naamsbekendheid van Viskwekerij de Stroom te doen stijgen en er dus voor te zorgen dat het bedrijf meer bezoekers krijgt? Hierbij moet rekening gehouden worden met bijvoorbeeld de moeilijke bereikbaarheid m.b.v. het openbaar vervoer en het feit dat alle doelgroepen voor de verschillende activiteiten de viskwekerij biedt worden bereikt. Probleemstelling Viskwekerij de stroom heeft een hele mooie omgeving die nog door te weinig mensen wordt gezien. De viskwekerij wil graag meer aandacht voor het mooie natuurgebied, de pasgebouwde wandelbrug, en natuurlijk hun lekkere vis. Er is een plan om een festival te organiseren om dit te bewerkstelligen. Hiervoor zijn vele partners nodig en het dient geheel georganiseerd te worden. Missie & Visie Missie: Met de activiteiten die Viskwekerij de Stroom uitvoert, mensen wat te leren en te laten genieten van de natuur van omgeving de Beerze. Visie: Viskwekerij de Stroom geloofd dat iedereen moet genieten van de mooie omgeving die de Beerze biedt.
Interne analyse Viskwekerij de stroom Ondernemer Jack van der Schoot was vroeger eigenaar van een landbouwbedrijf. Hij had samen met zijn vader een varkenshouderij en zag de omzet in zijn bedrijf dalen. Door de dalende omzet moest hij actie ondernemen. Hij is toen samen met zijn vrouw en twee kinderen verhuist naar canada om daar een doorstart te maken en als varkenshouder door te gaan. Na enige tijd in canada begon het gezin heimwee te krijgen en kwamen vragen als we moeten als gezin toch ook in staat zijn om in Nederland ons brood te verdienen? al snel op tafel. Jack en zijn gezin zijn terug gevlogen naar Nederland, vastberaden daar te blijven en een doorstart te maken met het bedrijf. De oude varkenshouderij stal hebben ze afgebroken, het terrein is vernieuwd en er zijn mooie houten huisjes bijgebouwd. Jack en zijn gezin zijn een nieuw pad ingeslagen en het bedrijf gaat nu door het leven als Viskwekerij de Stroom. De Viskwekerij dankt zijn naam aan het kronkelende riviertje De Beerze waar het bedrijf aan grenst. In dit fraaie beeklandschap kweekt het gezin de Afrikaanse meerval. Dit gebeurt op een milieubewuste wijze en zonder medicijnen. Jack geeft aan dat hij hiermee viskwekerijen in een positief daglicht wil zetten. Ook ziet hij zichzelf als pionier op dit gebied, zo heeft hij de mogelijkheid om het teeltwater opnieuw kan gebruiken nadat het door rietbed filters is gezuiverd. Helaas is deze techniek voor hem nog niet winstgevend genoeg en worden de rietbed filters op dit moment niet gebruikt. Sfeer: natuurlijk, hout, rood, rieten stoelen, houten bungalowhuisjes, grint, veel groen, houtkachel, scouting, vuur korf, water, boerenland, vis, hergebruikte voorwerpen van varkenshouderij (hek en deuren), regen terugwin installatie, grint, kruidentuin, groentetuin. Doelstelling Over 5 jaar wil de stroom een onderneming zijn waar mensen vanuit de verre omgeving komen, om het natuurgebied van Oirschot te beleven. Toekomst Viskwekerij de Stroom wil in de toekomst omzet maken door kookworkshops te geven. Daarnaast wil het bedrijf in het weekend en doordeweeks het boerderijterras goed laten draaien. Woensdag en Zaterdag wordt ruimte verhuurd voor PGB kinderen en daarnaast verhuur van ruimtes, presentaties, vergaderingen, Bed & Breakfast. Jack gaf verder aan meer te willen gaan specialiseren. Het bedrijf heeft sinds enkele weken een horeca vergunning die veel mogelijkheden biedt. Zo gaf hij aan iets met kruiden en kookworkshops te willen gaan doen. Dit is makkelijk te combineren met de vele groepen die hij in de zomer krijgt. De groepen hebben meestal een grote van 10 tot 15 mensen. Het hoofdseizoen is mei tot en met september en is erg afhankelijk van het weer. Er komen ongeveer 8 á 10 groepen per week en dit is voornamelijk voor of na de vakantie. Dit zijn veelal bedrijfsuitjes en familiereünies.
Marketing Product Op het terrein bevindt zich een mooi en authentiek ingericht houtenbungalow waar bezoekers aan de viskwekerij ontvangen worden met een hapje en een drankje. Na een korte introductie met wat foto s op de beamer wordt er buiten een rondleiding gestart. De rondleiding gaat langs de onbemande bezoekersruimte, het prieeltje, de Bed & Breakfast, viskwekerij, rietbedfilter, vlindertuin, kikkerpoel en de Beerze. Na afloop kun je bij goed weer pootje baden in de waterfontein. De Bed & Breakfast ruimte achter op het terrein biedt ruimte voor tien personen om te overnachten. Het is uitstekend geschikt voor familiereünies, personeelsuitjes en bedrijfscursussen. Voor de bedrijfscursussen is een extra ruimte beschikbaar achter het slaap en eet gedeelte. Dit is een grote hal waar nog veel dingen mee kunnen worden gedaan. De viskwekerij biedt bezoekers de unieke mogelijkheid om de natuur van Oirschot te beleven. Jack is Erkend Natuur Beheerder en IVN watergids en kan je alles vertellen over het landschap en de omgeving. Zijn vrouw heeft zich gespecialiseerd in kruiden en heeft vroeger in de verzorging gezeten. Bij de viskwekerij zijn de volgende producten te koop: gerookte meerval, meerval files en een kok maakt van onze vissen ook andere dingen zoals, meerval paai, meerval kroketten, meerval loempia, meerval soep, broodjes gerookte meerval. Lijst met producten: Bed & Breakfast Viskwekerij: producten met meervallen Natuureducatie: op het gebied van meervalkwekerij en thema water en natuur Boerderijterras: voornamelijk in de zomer appelflappen en Fris Verhuur van de ruimte: voornamelijk zakenmensen PGB: woensdag middag en zaterdag om de twee weken komen hier kinderen met een rugzakje Toeristenpoort: je kunt hier je auto neer zetten om een natuurgebied te betreden *Bejaarden opvang *Proeverijen *Deze producten wil de ondernemer in de toekomst gaan toevoegen aan zijn product portfolio. Prijs Prijzen gastenverblijf p.p.: Prijzen excursies p.p.: 25,- exclusief 0ntbijt 5,- inclusief 1 koffie/thee 7,50 ontbijt 7,50 inclusief verse appelflap en 2 koffie/thee Op basis van minimaal 2 nachten Minimum 6 personen Verder gebruikt Jack vaste prijzen in zijn boerderijterras en de verkoop van zijn meervallen en aanverwante producten (De meerval is een hoog segment vis van 10,50 de kilo, gerookt 19,50 de kilo). Plaats Alle producten die de Viskwekerij verkoopt worden verkocht op het bedrijf zelf. Hij heeft enkele restaurants uit de omgeving die zijn vis afnemen, maar dit zijn slechts kleine hoeveelheden.
Omgeving Viskwekerij de Stroom maakt deel uit van de elf verschillende natuurgebieden in Oirschot. Unieke landgoederen, dichtbegroeide bossen, uitgestrekte heidevelden, prachtige bolle akkers, landelijke beekdalen, bloemrijke graslanden en plantrijke vennen wisselen elkaar af. Het gebied is pure natuur en straalt de echte Oirschotse gastvrijheid uit. Er zijn tientallen fiets- en wandelroutes die bezoekers kunnen trotseren. Het Groene Woud is een gebied van 35.000 hectare dat een driehoek tussen Eindhoven, Tilburg en s-hertogenbosch vormt. Het gebied heeft ruim 7.500 hectare aan natuur dat bestaat uit bossen, moerassen, heide en agrarische populierenlandschap. Het is in 2005 uitgeroepen tot nationaal landschap wegens zijn kenmerken. 1 Jack ziet de bedrijven uit de regio die vaak ook aangesloten zijn bij de Coöperatie niet als zijn concurrenten. Hij vindt dat de bedrijven samen een sterke groep ondernemers vormt die elkaar kunnen aanvullen. De bedoeling is dat er meer mensen naar het gebied komen en de bedrijven de mensen naar de andere bedrijven doorverwijzen en zo concullega s van elkaar worden. Een aantal bedrijven die hij kon opnoemen zijn een wijnproeverij, veel accommodaties, paardenstalen en horecabedrijven. Waarvan 3 die scholen ontvangen. Het bedrijf is lid van de Coöperatie Het Groene Woud. Deze corporatie heeft een belangrijke rol in het gebied Het Groene Woud. Samen met maatschappelijke partners willen de verenigde ondernemers het groene woud laten groeien tot een sterk streekmerk. 2 Een van de doelstellingen is dat het gebied bekend staat als aantrekkelijk woon-, werk-, leef- en recreatiegebied, waarbij het merk Het groene Woud een grote meerwaarde heeft voor de streek. En dit moet weer bijdragen aan een sterk florerende regionale economie. 1 Bron: Coöperatie Het Groene Woud. Van oudsher is Oirschot een agrarisch dorp. De landbouwbedrijven zijn over de afgelopen jaren afgenomen en er zijn nieuwe innovatieve ondernemingen voor in de plaats gekomen. Ze hebben veel gedaan aan productvernieuwing, smaakverbetering en verbreding van diensten. Op veel boerderijen staan de deuren altijd open voor liefhebbers van smakelijke streekproducten of authentieke overnachtingen. Maar ook voor educatie, een leuke dagbesteding of recreatieactiviteiten. Promotie: - Website (wordt vernieuwd) - Facebook, Twitter, LinkedIN - Smartphone applicatie van de omgeving wordt gemaakt, er komt een scherm op het terrein te staan. - Mond op mond reclame - Op beurzen en markten met de rook ton staan om meervallen te verkopen, deelt hier kaartjes uit en folders. - Folders en kaartjes bij concullega s - Restaurants en campings nemen vis af Budget: Gelieve niet teveel investeren. Er is al veel geïnvesteerd en het is de bedoeling dat het nu eigenlijk begint te lopen. Er mag nog een beetje geïnvesteerd worden, namelijk 5000,- 1 http://nl.wikipedia.org/wiki/het_groene_woud 2 http://www.hetgroenewoud.com/werk+samen/co%c3%b6peratie
Externe analyse Bedrijfstakanalyse De bedrijfstakanalyse wordt gebruikt om de externe omgeving van Viskwekerij de Stroom in kaart te brengen. Het geeft inzicht in de aantrekkelijkheid van de markt waarin Viskwekerij de Stroom actief is. Ook biedt het de mogelijkheid om kansen en bedreigingen te identificeren. De kansen en bedreigingen die hieruit voortkomen dienen als input voor de SWOT-analyse waarop de uiteindelijke strategiekeuze gebaseerd wordt. DESTEP Demografisch - Vergrijzing; 3,6 miljoen 65-plussers in 2025 3 (bijlage 2) - Bevolkingsdaling in meer dan 60% van de gemeenten in Nederland 4 (bijlage 3) Economisch - Gemiddeld geven vakantiegangers in Brabant 106 per persoon uit. 5 (bijlage 4) - Prijs grootste barrière voor kopen biologisch eten. 6 Sociaal-cultureel - Een grotere bestaanszekerheid heeft ervoor gezorgd dat steeds meer de immateriële zaken belangrijker worden zoals de kwaliteit van het leven, persoonlijke autonomie en individualiteit. 7 - Vakanties in Nederland stabiel. Geen groei door crisis. 8 (bijlage 5) - Meerval niet in top 10 meest gegeten vissoort. 9 (bijlage 6) Technologisch - CleanHatch: Nieuwe ontwikkeling voor schoonmaak viskwekerij. 10 - Elektrische fiets: ouderen kunnen er makkelijker op uit. 11 Ecologisch - Dierenwelzijn grootste reden voor kopen biologische producten. 12 - Supermarkten halen visnorm niet. In 2016 moet alles vis duurzaam zijn 13 Politiek-juridisch - Etiketten en logo s voor biologische producten gelden strenge regels. 14 - Nieuwe regelingen voor een betere toekomst voor viskwekers. O.a. een keurmerk voor meerval. 15 3 http://www.observatorium.nl/page/2519/en 4 http://www.observatorium.nl/page/2517/en 5 http://statline.cbs.nl/statweb/publication/?dm=slnl&pa=71069ned&d1=a&d2=0,13-14,28,56-78&d3=8-9&hdr=t&stb=g1,g2&vw=t 6 http://www.groenkennisnet.nl/dierenwelzijnsweb/pages/nieuws.aspx?npid=2223 7 http://www.kennislink.nl/publicaties/gammacanon-23-culturele-verandering 8 http://www.cbs.nl/nl-nl/menu/themas/vrije-tijd-cultuur/publicaties/publicaties/archief/2012/2012- vakanties-van-nederlanders-2011-pub.htm 9 http://www.visbureau.nl/cijfers/consumptiecijfers/consumptiecijfers_2012/ 10 http://www.europanu.nl/id/vj4871mblizx/nieuws/cleanhatch_technologische_oplossing_voor?ctx=vg9pjpw5 wsz1&v=1&printmo=1 11 http://auto-en-vervoer.infonu.nl/fietsen/73513-elektrische-fiets-en-ouderen.html 12 http://www.groenkennisnet.nl/dierenwelzijnsweb/pages/nieuws.aspx?npid=2223 13 http://www.distrifood.nl/formules/algemeen/2011/12/supermarkten-halen-visnorm-niet-dis141624w/ 14 http://ec.europa.eu/agriculture/organic/eu-policy/legislation_nl 15 http://www.rijksoverheid.nl/nieuws/2011/02/07/toekomst-voor-viskweek-in-nederland.html
Vijfkrachtenmodel van Porter Macht van afnemers Vis - Afnemers kopen vis massaal in de supermarkt. Supermarkten kopen hoog volume en krijgen een beter prijs. Hierdoor is de prijs voor de consument ook goedkoper dan in een speciaalzaak of overige plekken. 16 - Het belang van de afnemer niet groot. Er wordt vaak reclame gemaakt over de gezondheid van vis op je leven. Twee keer per week vis eten is gezond. De consument in Nederland neemt toch genoegen met een keer in de drie weken vis gemiddeld. 17 - Het product de Afrikaanse meerval is een heterogeen product. De smaak verschilt per viskwekerij en ook de verpakking is anders. Hierdoor kan de consument anders reageren op de meerval op andere plekken. Het kan dus voorkomen dat de consument speciaal voor die ene Afrikaanse meerval ergens naartoe gaat. - Overstappen naar een andere aanbieder brengt voor de afnemer geen extra kosten met zich mee. De meerval wordt overal rond dezelfde prijs aangeboden, behalve op plekken waar de meerval verwerkt wordt tot gerechten. Bij Viskwekerij de Stroom zijn de prijzen goedkoop vergeleken met andere aanbieders. - De meerwaarde voor de afnemer is een biologisch geweekte meerval. Daarnaast ook de mooie omgeving waar deze meerval gekweekt wordt. De beleving die erbij hoort zal dat extra beetje geven waarvoor mensen speciaal hierheen komen. Verder krijgt de consument evenveel vis voor ongeveer dezelfde prijs. - Een koper is slecht geïnformeerd over de viskwekerij. Ter plekke wordt de koper pas geïnformeerd over hoe de vis wordt gekweekt en wat de prijzen hiervan zijn. De koper zal dus niet op basis van eerder verkregen informatie naar deze plaats toekomen. Weekend weg - Gemiddeld wordt er 106 euro besteed per persoon aan vakanties in Brabant. - Er kunnen groepen tot 10 personen worden overnachten dus een betere prijs bij afname van een hoog volume is niet aanwezig. - Mensen komen naar Viskwekerij de Stroom om even tot rust te komen. Even er tussen uit met familie, vrienden, verenigingen en bedrijven. Ze willen genieten van het platteland en de natuur, maar ook leren hoe dit de laatste tijd is veranderd. Zo wordt het een gezellig en leerzaam uitje met een hapje en drankje. Gezien dit een toeristenpoort is, is het voor de afnemers een redelijk belang om hier naar toe te gaan. Een substituut van deze omgeving is er niet, maar er zijn wel substituten slaapplaatsen en activiteiten. Het belang van de omgeving is dus groot, maar het belang van de viskwekerij is niet erg groot. - Het product is heterogeen. De viskwekerij heeft allerlei activiteiten die ervoor zorgen dat deze plek uniek is ten opzichte van andere bedrijfjes in de buurt. Daarom krijgt de afnemer op deze plek veel meer waarde voor zijn geld dan bij andere aanbieders. De kosten van deze viskwekerij zijn ook erg laag voor een afnemer dus overstappen naar een andere aanbieder kost vaak wat extra. - De afnemer moet meer geïnformeerd worden over de prijzen etc. want dit is ook een onderscheidende factor. 16 http://www.visbureau.nl/fileadmin/user_upload/visbureau/downloads/cijfers/2012/2012_-_volumeaandelen_afzetkanalen_binnen_totaal_vis schaal_-_en_schelpdieren.jpg 17 http://www.visbureau.nl/cijfers/consumptiecijfers/consumptiecijfers_2011/
Bedrijfsuitjes/vergaderingen - Viskwekerij de Stroom is een van de goedkope vergaderplaatsen. Voor 40 personen vraagt hij maar 400 euro. En als ze er eten en drinken bij willen nog eens 400 euro. Dit komt uit op 20 p.p. voor de vergaderzaal en eten en drinken. Voor de meeste unieke en inspirerende vergaderplaatsen zijn bedrijven voor alleen al de plaats meer dan 1000 kwijt en vaak wordt er boven de 50 p.p. gevraagd voor de ruimte en eten en drinken. - Bij een hoog volume gaan we er van uit dat nog steeds dezelfde prijs wordt aangehouden. Maar zelfs dan is het nog veel goedkoper dan bij andere vergaderzalen op unieke locaties. - Het belang van een vergadering op unieke locaties is redelijk groot. Bedrijven zijn toch op zoek naar inspirerend plaatsen waar ze tot aparte en unieke ideeën kunnen komen. Helaas zijn er veel unieke locaties in Nederland waar bedrijven zich kunnen vestigen. Een substituut maakt dus vaak niet uit. Het ligt er maar net naar welke locatie een bedrijf op zoek is. De prijs en de natuurlijke producten zijn voor Viskwekerij de Stroom onderscheidend. Voor bedrijven is dit wel een belangrijke factor. - Het product is heterogeen. Geen enkele locatie voldoet aan dezelfde eisen en ook het eten en drinken wordt van eigen bodem voorzien en is dus erg uniek. - Er zijn hoge kosten verbonden aan het overstappen naar een andere aanbieder zoals boven genoemd. - De afnemer krijgt voor een lagere prijs dezelfde opbrengst. Voor een hogere prijs kan er dus ook veel meer opbrengst verwacht worden. - De koper is goed geïnformeerd op de website. Toch zouden wat specifiekere prijzen op de website zichtbaar moeten zijn voor meer duidelijkheid. Macht van leveranciers Voor de vis en het vissenvoer heeft Viskwekerij de Stroom een partnerschap met Fleuren & Nooijen. Verder kan de viskwekerij geen hinder ondervinden van andere leveranciers. In dit geval is de macht van Fleuren & Nooijen redelijk groot, omdat zonder deze leveringen van vis en vissenvoer, Viskwekerij de Stroom geen vissen kan kweken. Wel zijn er nog meerdere bedrijven die dit kan leveren dus daarom is de macht van de leveranciers niet zo heel groot.
De mate waarin substituten en complementaire goederen verkrijgbaar zijn Vis Er zijn ongeveer 66 viskwekerijen in Nederland. Hiervan is ongeveer 1/3 deel Afrikaanse Meerval. Dit zijn allemaal substituten voor Viskwekerij de Stroom. Daarnaast is ook alle andere vis die te halen is bij supermarkten, ambulante vishandel, visspeciaal zaken en overige aankoopplaatsen substituut voor de Afrikaanse meerval. Er is dus enorm veel aanbod van vis. Viseducatie en natuureducatie wordt niet zoveel gegeven. Er zijn maar een aantal viskwekerijen voor de Afrikaanse meerval en ze zullen niet allen educatie over dit fenomeen geven. Hierin onderscheid viskwekerij de Stroom zich van anderen. Weekend weg Voor weekendjes weg, ontspanning, fietsactiviteiten, wandelactiviteiten en vakanties zijn er ontzettend veel aanbieders in Nederland. We bakenen dit dus af op geografisch gebied. Viskwekerij de Stroom ligt in een uniek natuurgebied. Alle andere activiteiten nabij natuurgebieden zullen meegerekend worden tot substituten. Maar nog steeds zijn dit er enorm veel. Viskwekerij de Stroom onderscheid zich door de producten eten, drinken en activiteiten tijdens dit weekendje weg ten opzichte van andere aanbieders. Toch heeft de afnemer een grote keuze in plekken waar hij/zij zich kan ontspannen of van de natuur te genieten. Bedrijfsuitjes/vergaderingen Wat geldt voor het weekendje weg, geldt ook voor de vergaderingen en bedrijfsuitjes. Er zijn tal van plekken waar bedrijven hiervoor terecht kunnen. Het enige verschil zit in de unieke plek, het etenswaar en de goedkope prijs. De unieke plek kan weliswaar vervangen worden door andere unieke locaties, maar het etenswaar van plaatselijke en biologische producten en de goedkope prijs is nergens anders te vinden. Dreiging van nieuwe toetreders - Bestaande aanbieders zijn concullega s van elkaar. Ze beïnvloeden elkaar en kennen elkaar. Een nieuwe toetreder kan hier zeker in opgenomen worden en zal hiervan dus weinig concurrentie ondervinden. Iemand die gelijkwaardige producten maakt zal hier wel hinder van ondervinden en de kans op toetreding in de gemeenschap is moeilijk. - Er is veel kapitaal nodig om te starten. Slaapplaatsen, viskwekerij etc. kosten enorm veel geld. - Bij nieuwe producten ligt er een kans voor toetreders in de markt. Als de nieuwe toetreder iets unieks bedenkt voor een nieuw product kan dit al gauw een gat in de markt zijn. - Viskwekerij de Stroom is zelf een distributiekanaal. De nieuwe toetreder zal dus ook een eigen distributie kanaal moeten creëren. Wel kan hij opgenomen worden in de groep van concullega s. Zo niet, zal het erg lastig worden. - De overheid kan ook flink tegenwerken. Gezien de mooie omgeving en de bescherming hiervan zal er niet gauw plaats gemaakt worden voor een nieuwe toetreder. - De gevestigde bedrijven hebben nog geen groot merk. De toetreders zullen hier weinig hinder van ondervinden. Interne concurrentie van spelers op de markt zie concurrenten analyse
Algemene marktfactoren Marktomvang - Er is een enorm groot aanbod aan weekendjes weg en activiteiten om te doen in de natuur. Verder zijn er ook vele plaatsen waar bedrijven vergaderingen houden in de natuur. En als laatste de viskwekerijen. Op dit moment zijn er ongeveer 66 viskwekerijen 18. Marktgroei - De markt is weer in de groei. In de periode van 2000 tot 2009 is de markt sterk gedaald, maar sinds 2009 zijn er weer meerde viskwekerijen. Daar waar er in 2009 ongeveer 36 viskwekerijen waren, zijn het er nu ongeveer 66. In 2000 waren dit er meer dan 100. Maar van de meervalkwekerijen zijn er veel overgestapt op Claresse en is de productie van Afrikaanse meerval verminderd. 19 Trends - Afname productie Afrikaanse meerval. Overstap op Claresse. 20 Conjunctuur - De economische crisis heeft ervoor gezorgd dat er minder geld wordt besteed aan vis door de Nederlandse consumenten. En als er vis wordt gekocht wordt dit vaak in supermarkten gedaan. Seizoensgevoeligheid - In de lente en zomer is er veel meer vraag naar deze markt dan tijdens de herfst of winter. 18 http://www.zoekned.nl/bedrijven/viskwekerijen/7 19 http://www.visserijnieuws.nl/nieuws/7797-asc-meervalkweek-mogelijkviskwekers-moeten-keuze-makenvoor-vissoorten.html 20 http://www.fishion-aquaculture.com/kwekerijen/claresse/
Afnemersanalyse Viskwekerij de Stroom heeft veel verschillende afnemersgroepen. Dat komt omdat het bedrijf in veel verschillende behoeften voorziet. Viskwekerij de Stroom maakt deel uit van de elf verschillende natuurgebieden in Oirschot. Unieke landgoederen, dichtbegroeide bossen, uitgestrekte heidevelden, prachtige bolle akkers, landelijke beekdalen, bloemrijke graslanden en plantrijke vennen wisselen elkaar af. Het gebied is pure natuur en straalt de echte Oirschotse gastvrijheid uit. Er zijn tientallen fiets- en wandelroutes die bezoekers kunnen trotseren. Segmentatie - Meerval eters vanaf 18 jaar. - Wandelaars en natuurliefhebbers tussen 18 en 65 jaar. De leeftijdsverdeling van de regelmatige wandelaars is als volgt 21. 18 24 5% 25 34 15% 35 49 30% 50 64 40% 65+ 10% Geografisch - In principe kan Viskwekerij de Stroom vanuit heel Nederland bereikt worden met de auto of taxi. - Brabant staat in de top 4 van populairste wandelprovincies 22. - Viskwekerij de Stroom werkt in haar regio goed samen met veel andere bedrijven die zich in de zelfde markt begeven 23. Demografisch - De doelgroep voor Viskwekerij de Stroom bevindt zich tussen 25 en de 65 jaar - De doelgroep bestaat voornamelijk uit ouderen, gezinnen en families 24. Ontwikkelingen/trends - Door vergrijzing stijgt de grootste wandelgroep (tussen 50 en 65) 25. - Wandelen is erg laagdrempelig 26. - Wandelaars besteden samen jaarlijks ruim 1,8 miljard euro 27 - Mensen wandelen het meest frequent in hun directe woonomgeving, maar het liefst in bossen (67%) 28. - 4,3 Miljoen mensen trekken per week 1 tot 5 uur voor uit voor een wandeling, terwijl 1 miljoen mensen tussen de 5 en 15 uur per week wandelen 29. - Het motief voor wandelen komt voor 85% voort uit een behoefte aan ontspanning, 66% gezondheid en 53% natuurbeleving 30. (bijlage 1) 21 http://wandelnet.nl/sites/wandelnet.nl/files/filemanager/publicaties_en_cijfers/nationalewandelmonitordownloadpdf.pdf 22 http://wandelnet.nl/sites/wandelnet.nl/files/filemanager/publicaties_en_cijfers/nationalewandelmonitordownloadpdf.pdf 23 Viskwekerij de Stroom 24 Viskwekerij de Stroom 25 http://wandelnet.nl/ 26 http://wandelnet.nl/ 27 http://wandelnet.nl/ 28 http://wandelnet.nl/ 29 http://wandelnet.nl/ 30 http://www.monitorvrijetijdentoerisme.nl
Concurrenten analyse Viskwekerij de stroom is een organisatie in het natuurgebied van de Beerze heeft een horeca bedrijf en zet zich in voor het natuurgebied van de Beerze dit doen ze vooral doormiddel van het aanbieden van excursies. Daarom zijn er natuurlijk een hoop concurrenten. Maar moeten ze deze concurrenten wel als collega s zien? Of kunnen het ook collega s zijn. Dit vindt viskwekerij de stroom zelf ook. Samen met al de andere bedrijven word het natuurgebied de Beerze op de kaart gezet. Hoe meer er te beleven is hoe meer toeristen er naar het natuurgebied komen. Zo zullen er ook meer bezoekers komen naar de viskwekerij zelf. We noemen de concurrenten dan ook geen concurrenten meer, maar Concullega s. Dit zijn de concullega s die de grote en de kleine Beerze op de kaart van Nederland zetten. Werkgroep Het Groene Woud. Organisatie De Mortelen boeren Hierbij alleen gekeken naar de organisaties binnen het natuurgebied van De Beerze die een excursie aan bieden aan de consumenten. Het Molenhuis te Kasteren In het buurtschap Kasteren, gemeente Boxtel, ligt nabij rivier de Dommel een historisch agrarisch complex uit 1758. Het complex omvat het molenhuis, een bakhuis met logies accommodatie en een Vlaamse schuur. U kunt kennismaken met onze ecologische moestuin en genieten van de schitterende omliggende natuurgebieden Dommeldal en Scheeken. In het kunstatelier worden artistieke workshops gegeven. Bij onze paardenaccommodatie kunt u lessen volgen en rondritten maken door de streek. Kanotochten op de Dommel en rondleidingen door het gebied zijn op afspraak mogelijk. Hoeve Bosrand Is gelegen aan de rand van de Kampina, waar de fam. Oomen een biologisch rundveebedrijf heeft met Blonde d'aquitaine en Brandrode koeien. De runderen worden ingezet voor begrazing van Kampina en het Smalwater. Hoeve Bosrand is het Brabantse alternatief voor: - Voorlichting, excursies, gecombineerd met lunches of barbecue. - Bezichtiging van de potstal met koeien en kalfjes via skybox. - Rechtstreekse verkoop van rundvlees aan consumenten via bezorgdienst. - Ruime pensionkamers met eigen sanitair, keuken- voorzienig en tv voor fietser, wandelaar, ruiter en zakenman/vrouw met uitzicht vanaf het terras op de kikkerpoel, steenuilenkast, torenvalken en natuur- gebied Kampina. Melkgeitenbedrijf "DE 4 VENNEKESHOEVE" Midden tussen de natuurgebieden de Kampina, de Baest en de Mortelen ligt het melkgeitenbedrijf van familie van de Ven, de 4 vennekeshoeve. Dit bedrijf is vernoemd naar het ruilverkavelinggebied dat de boerderij omringd èn een nabijgelegen brug, nl. de viermannekesbrug. Het cijfer 4 staat voor de 4 kinderen van de Ven die ook deel uitmaken van dit familiebedrijf. Op dit melkgeitenbedrijf bent u van harte welkom om een kijkje te komen nemen achter de schermen. Er verblijven ongeveer 1450 melkgeiten en u kunt een rondwandeling over het bedrijf maken; de eigenaars geven u graag uitleg over het wel en wee van hun bedrijf! U maakt kennis met de fokkerij en de gezondheidszorg en ziet verschillende geitenrassen. Misschien worden er op dat moment wel lammetjes geboren! Natuurlijk is er gelegenheid om verse geitenmelk en diverse soorten geitenkaas te proeven.
Melkveebedrijf Beekmans Onze koeien moeten lekker in hun vel zitten! Dat is het motto van dit vooruitstrevende melkveebedrijf. In 2010 hebben de koeien een geheel nieuwe stal gekregen met daarin alle aandacht voor dierenwelzijn, milieu en arbeidsvreugde. De koeien kunnen 24 uur per dag naar eigen believen gemolken worden. De boerin geeft op haar eigen no-nonsense wijze uitleg over de dagelijkse gang van zaken op hun bedrijf. Hier wordt de basis gelegd voor een lekker stukje kaas of de overheerlijke zuivel en Mona toetjes van Friesland Campina. Tijdens een 1,5 uur durende rondleiding maakt u kennis met de hedendaagse melkveehouderij. Spoordonkse Watermolen In het dorp Spoordonk ligt aan de rivier de Beerze een prachtige watermolen. Deze Watermolen dateert uit 1453. Sinds 1994 is de inrichting van de korenmolen in alle eer hersteld. U kunt hier kennismaken met het vak van molenaar en alles wat erbij komt kijken. Van het meel wat gemalen is bakt de molenaarsvrouw brood, waarvan u kunt proeven. Op afspraak worden er rondleidingen verzorgd voor groepen. Sinds april 2007 is de prachtige ontvangstruimte een welkome aanvulling om hier heerlijk te genieten van koffie/ thee en molencake of andere heerlijkheden. Voor meer informatie verwijzen wij u naar onze website; www.spoordonksewatermolen.nl Café t Kroegkse en Zaal de Stapperij Hebt u iets te vieren? Wilt u van een avondje stappen een onvergetelijk feest maken? Bent u op zoek naar een mogelijkheid voor een geweldig personeels- feest? Of wenst u een ideale ruimte voor vergaderingen, besprekingen, bijeenkomsten, arrangementen of seminars? Stap dan eens binnen bij De Stapperij. Deze unieke ambiance bij café t Kroegske in Oirschot biedt voor iedere feestelijke maar ook zakelijke gelegenheid de juiste combinatie van sfeer, gezelligheid, ruimte en vele mogelijkheden. Met een sfeervolle zaal, geschikt voor zowel kleine als grote gezelschappen, een prachtige vergaderruimte, diverse culinaire keuzes en een team van enthousiaste en ervaren medewerkers staat De Stapperij garant voor een uitstekende verzorging. Wilt u meer weten? Vraag naar de folder met uitgebreide informatie. Melkveebedrijf t Boterik Dicht bij de kern van Oirschot ligt melkveebedrijf t Boterik. Het is een gangbaar melkveebedrijf waar je kunt zien hoe een kalfje opgroeit tot koe, en hoe een koe van gras melk maakt. Het is erg interessant voor volwassenen en een beleving voor kinderen om het ritme van de boerderij te ervaren. Belevend leren staat hoog in het vaandel! De excursie bestaat uit een rondleiding en kan afgesloten worden met een handmelkwedstrijd. Duur ongeveer 2 uur, prijs afhankelijk van de groep grootte. B & B Hoeve Polsdonk Hoeve Polsdonk is een Brabantse langgevel boerderij met een rieten dak. Al sinds 1200 is er een "Hoeve Polsdonk". De huidige boerderij, gebouwd in 1874, is een gemeentelijk monument waar altijd Familie Vlemminx heeft gewoond. Er zijn 3 slaap- kamers met badkamer. 2 kamers voor 2-4 personen en 1 kamer voor 2 personen. Ook is er de mogelijkheid om een agrarische excursie op ons bedrijf te maken. Dit bestaat uit een excursie naar de varkens, limousinkoeien en een bezoek aan de boerderijwinkel. Kosten B & B vanaf 25 tot 35 euro p.p. inclusief ontbijt. Kosten rondleiding (1 uur, afhankelijk van het aantal personen) vanaf 3 tot 5 euro p.p.
Mini-Camping - DoeBoerderij "De Steenuil" Voor een aangename vakantie in een mooie omgeving. De camping ligt bij natuurgebied De Mortelen. Vanuit de camping diverse fiets-, wandel routes. Doeboerderij: op onze Doe boerderij kunt u het boerenleven van dichtbij mee maken. Voor jong en oud is er van alles te beleven! DoeBoederij/minicamping 'De Steenuil' Op een avontuurlijke manier maken u en uw kinderen kennis met het boerenleven. Edelherten en Rundveehouderij "De Hagelaar" De Hagelaar is een zorgboerderij waar mensen tot rust kunnen komen. De producten van het bedrijf, vlees van edelherten en blonde koeien worden aan huis verkocht. Een wandeling over de boerderij en uitleg hoort hier natuurlijk bij. Ook is het mogelijk om te logeren op de hertenboerderij. Bed & Breakfast, voor fietsers wandelaars of gewoon logeren op de boerderij is erg leuk bij deze gastvrije mensen van de Hagelaar. Groepsvakanties en vakanties voor zorg- vragers zijn op deze boerderij een aanrader. Hiervoor zijn mooie "Groene Woud vakantiehuisjes" op het boerenerf aanwezig. Ook kun je logeren in een van de zeer luxe kamers van Hotel De Goei Kamer. Voor wandel- en fietsarrangementen met of zonder I-pack, en een bezoekje aan het boerenterras bent u bij ons aan het juiste adres. Arrangementen zijn er met Best-ZOO, Toon Vertier en Aqua-Best. Paling kwekerij en rokerij Reijrink Er gaat niets boven de smaak van een vers gerookte paling. De paling wordt er op ambachtelijke wijze gerookt op beukenhout. Hierdoor ontstaat een delicatesse, die in de wijde omgeving zijn weerga niet kent. Wilt u worden overtuigd van de kwaliteit van de paling, laat u dan verrassen tijdens een excursie. Gedurende het hele jaar is de palingkwekerij op afspraak te bezichtigen. Hierbij wordt u ontvangen in een blokhut waar u, na een kopje koffie uitleg krijgt over de paling. Daarna wordt een bezoek gebracht aan de kwekerij en rokerij. Tussendoor wordt u getrakteerd op een toastje met paling. Na afloop van de excursie is het mogelijk om paling te kopen in de eigen winkel van het bedrijf.
SWOT-analyse Kansen: - Overheidsplannen voor betere toekomst viskwekerij - Vergrijzing - Online boekingen Bedreigingen: - Meerval minder populair om te eten - Vis steeds minder populair - Mensen nemen veel eigen eten en drinken mee bij wandelingen/fietstochten - Steeds strengere regels voor biologische producten Sterktes: - Concullega s - Natuurgebied wordt sterk gepromoot - Pionier op de viskwekerijmarkt - Beleving Zwaktes: - Moeilijk bereikbaarheid - Maar plek voor 10 personen - Tegenwerking van uitbreiding door omwonende - Online marketing Concepten vanuit de Swot Vergrijzing kookworshops bij de ouderenzorg Vanwege de aankomende en lang blijvende trend van de vergrijzing van de samenleving is dit een groot aandachtspunt. Een ouderenzorg/opvang gaat erg veel kosten en daarom is een kookworkshop met meerval bij de ouderen thuis een goede tussenweg. Deze ouderen zijn in sommige gevallen niet mobiel genoeg om naar de viskwekerij te komen en daarom is een kookworkshop op locatie een goede uitkomst. Voor de ouderen die wel de mogelijkheid hebben om naar de viskwekerij te komen is een vervolg op de viskwekerij natuurlijk onvermijdelijk. Wandelaars/fietsers lunchpakketje Uit onderzoek is gebleken dat veel mensen die een dagje gaan wandelen of fietsen in mooie natuurgebieden hun eigen drinken en etenswaren meenemen. Doordat viskwekerij De Stroom de toeristenpoort is voor een mooi natuurgebied waar vaak mensen wandelen of fietsen kan het een ideaal zijn om voor deze mensen voor een paar euro lunchpakketjes te verkopen voor onderweg. Op deze manier hoeven ze niet af te wijken van de route en kunnen ze in de natuur zelf genieten van de meerval. Restaurants, Supermarkten, Plaatselijke visspeciaalzaken De consumptiecijfers van 2012 geven aan dat bijna 84% van de vis die geconsumeerd wordt in Nederland, gekocht wordt in de Supermarkt. Daarnaast wordt er 11% vis verkocht door ambulante vishandel en in visspeciaalzaken. Hierdoor blijft er maar 5% over die op overige plaatsen verkocht wordt. Het is dus niet onverstandig om ook die andere 95% te kunnen implementeren.
Zelf kraampje op markt Een van de manieren om die andere 95% aan te spreken is natuurlijk om zelf op de markt te gaan staan in dorpen/steden. Een eigen stand met allerlei verschillende bereide gerechten met de meerval. Dit is niet alleen goed voor de naamsbekendheid, maar er valt ook aardig wat mee te verdienen. Of zorg eventueel dat de meerval wordt opgenomen in het assortiment van deze standjes. Online kookworkshops Veel mensen zijn bekend geworden met filmpjes op Youtube. Ze verdienen er meestal ook nogal wat aan. Plaats regelmatig filmpjes met daarin chef koks die de verschillende producten met meerval maken. Ook de kookworkshops met kruiden passen hier goed bij. Dit is vooral een marketinginstrument. Visrestaurant op de viskwekerij Naast vis te leveren aan restaurants in de buurt, is een visrestaurant op de plaats zelf natuurlijk veel leuker. Een speciaal restaurant waar mensen eventueel zelf hun vis kunnen vangen of bereiden, maar er kan natuurlijk ook gewoon een kok in dienst genomen worden. Voor een heerlijk avondje vis tapas of visgerechten. Kookboekje bij afname, verschillende manieren om meerval klaar te maken. Wat erg fijn is voor mensen, wat ook een belangrijke reden is om iets nieuws te proberen, is dat mensen willen weten hoe ze iets moeten bereiden. Als iemand niet weet hoe hij vis moet bereiden, is de kans ook erg klein dat hij/zij deze vis gaat kopen om te proberen. Met een recept of kookboek wordt de drempel al veel lager. Dit kan in een folder of kookboekje die je meekrijgt bij afname. Als deze persoon weer eens het boek erbij pakt is een vervolgaankoop niet ver weg. Helemaal als het gerecht de eerste keer goed is gelukt, zal de klant alleen maar sneller opnieuw een aankoop doen. Meer productie meerval Elk van deze activiteiten heeft te maken met de meerval. Dit is omdat wij hier de grootste kans in zien. Ook vergen de activiteiten meer productie van vis en is dat de reden dat de productie volgens ons omhoog zal moeten. Het huidige kweeksysteem geeft ook ruimte voor aanzienlijk meer visproductie (huidige productiegraad 20%). Wij zien hier een grote kans in voor een laag investeringsbedrag.
Marketingstrategie Product Het product waar wij ons op richten is het stimuleren van de verkoop van de Afrikaanse Meerval op de kwekerij. Omdat de kwekerij nu pas 20% van de productiegraad benut die de kwekerij tot zijn beschikking heeft, denken wij dat er een grote kans zit in het vergroten van de productiegraad in de meervalverkoop. De vaste kosten voor deze hogere productiegraad zijn toch al gemaakt. Maar hoe gaan we deze grote hoeveelheid vis afzetten? Het basisproduct Het basisproduct is het verkopen van de meerval op de kwekerij zelf, hierbij staat de beleving bij het bereiden van de meerval centraal. Bezoekers komen naar de kwekerij zelf toe, hier krijgen ze een rondleiding en worden ze bewust van de mooie omgeving die de Beerze te bieden heeft. Vervolgens gaan de bezoekers naar de meervallen toe en krijgen ze een mooie uitleg over de meerval. De bezoekers krijgen de mogelijkheid om een meerval uit te kiezen en deze op een professionele manier samen met een chef-kok klaar te maken. Op een Bourgondische wijze zullen mensen kennis maken met deze Afrikaanse meerval. Er zal een divers aanbod zijn van o.a. meerval pasteitjes en andere lekkernijen bereid met meerval, aardappelen en groenten. Daarnaast krijg je ook nog heerlijke wijn, koffie of thee. Het is een mooi dagje uit op de kwekerij waarbij de beleving centraal staat, je kennis maakt met de meerval en het mooie natuurgebied van de Beerze en niet te vergeten een heerlijke maaltijd gemaakt door een professionele kok. Het uitgebreide product De kwekerij gaat zijn vis niet alleen afzetten op de kwekerij zelf ze gaan ook distribueren aan supermarkten in de omliggende regio s van Oirschot. Bij het kopen van meerval in de kwekerij zit geen beleving en het is ook niet de populairste vis die men koopt in de supermarkt. Daarom zal er bij aankoop van het product verwezen worden naar Kwekerij de Stroom. Op de verpakking zal een dergelijke quote staan als: Voor echte Bourgondische meerval ga je naar Kwekerij de Stroom. Het zal in ieder geval duidelijk zijn dat men in Oirschot op de viskwekerij kan genieten van professioneel bereide meerval. Mensen vinden het leuk om te weten waar het product in de supermarkt vandaan komt. Zeker wanneer het streekproducten zijn. Het totale product De beleving staat dus centraal in het hele concept, dit wordt nog versterkt door het aanbieden van een online kookworkshop op social media. Hierbij zullen er enkele lessen op video worden vastgelegd waarbij de chef-kok uitlegt hoe je op verschillende manieren de meerval klaar kunt maken. In deze kookvideo s zal ook heel kort de omgeving van de kwekerij in beeld gebracht worden, wat dan dient als stiekeme promotie voor het natuurgebied van de Beerze. De website met de online kookworkshops zullen op de Kwekerij zelf gepromoot worden, maar ook op de verpakkingen in de supermarkten. Er zal een folder gemaakt worden waarop informatie over de kwekerij beschikbaar is en waarbij verwezen word naar de online kookworkshops zodat men thuis deze verrukkelijke vis klaar kan maken.
Prijs Ons concept heeft als doel de verkoop van de Afrikaanse meerval te stimuleren. Maar waarom zouden de klanten nu toch voor de meerval van Kwekerij de stroom kiezen? De beleving van het product geeft meer waarde aan de klanten. Workshops De workshops creëren o.a. deze beleving rondom de meerval voor de consument. Daarom hanteren we voor de workshops een vrij gedifferentieerde strategie. De prijs strategie die we voor de workshops gaan hanteren is de zogenaamde eindprijs min methode. Dit betekend dat we gaan kijken wat de kosten zijn voor het geven van een kookworkshop met meerval, daar een bepaalde winstmarge bovenop zetten en een prijs generen die voor de consument redelijk is. Deze uiteindelijke prijs is de kostprijs voor de consument per persoon voor het deelnemen aan een meerval kookworkshop op Viskwekerij de Stroom. Na de workshop krijgt de consument uiteraard de mogelijkheid om meer en/of vaker meerval te kopen. De verkoop hiervan word door viskwekerij de Stroom gestimuleerd tijdens de workshops. Hiervoor worden de vaste prijzen van 10,50 per kilo verse meerval en 19,50 per kilo gerookte meerval gerekend. Totale prijs kookworkshop: 45,- p.p. Retail Daarnaast gaan we de Afrikaanse meerval aanbieden aan verschillende lokale supermarkten. De meerval van Viskwekerij de Stroom moet in deze worden gezien als kwalitatieve en natuurlijk gekweekte meerval uit de omgeving. Het doel hiervan is voor zowel de supermarkten als de consument die hier koopt een hoge kwaliteitsperceptie te creëren. Voor de verkoopprijs aan de retail hanteren we dezelfde prijsstrategie als bij de kookworkshops. Om de meerval na 6 maanden verkoop klaar te maken (in verpakking) voor de supermarkten kost 6,- per meerval. We hanteren voor de supermarkten een winstmarge van 33%. Totale prijs meerval voor supermarkten: 9,- per kilo Plaats Viskwekerij de stroom gaat kookworkshops aanbieden met de zelfgekweekte Afrikaanse meerval. De kookworkshops van viskwekerij de stroom zullen plaatsvinden op het terrein van de viskwekerij zelf in Oirschot. Hier wordt dus van de consument verwacht dat ze naar de viskwekerij komen. Het is dus handig om een kaart te maken op de site waarop de consument kan zien hoe hij naar locatie kan komen. Dit is de belangrijkste dienst van viskwekerij de Stroom. De viskwekerij gaat ook Afrikaanse meervallen verkopen aan supermarkten. Hiervoor zullen ze dus samen met de supermarkt afspraken moeten maken over het vervoer. Door een klein logistiek onderdeel op te zetten binnen het bedrijf zouden ze dit probleem op kunnen lossen. Binnen dit proces zitten nog een of twee schakels aangezien de meervallen ook schoongemaakt en verpakt moeten worden. Er moeten dus afspraken met een verpakkingsbedrijf gemaakt worden en vanuit het verpakkingsbedrijf moeten de vis bij de supermarkt komen en wordt het bij de visafdeling gelegd.
Promotie Workshops De workshops worden gegeven op viskwekerij de Stroom. Het gaat hier om de beleving die de consument heeft bij het koken van de Afrikaanse meerval. Een chef kok gaat samen met de consument de vis koken en er allerlei lekkere gerechten van maken. Terwijl de klant zich vermaakt met het koken wordt dit gefilmd met uitleg van de chef kok. Deze filmpjes worden op youtube en de site van Viskwekerij de Stroom gezet. Uiteraard zijn op deze filmpjes niet alle gerechten te zien zodat je mensen die de vis lekker vinden sneller naar de viskwekerij trekt. Door meer met Social Media te doen krijg je automatisch al meer betrokkenheid bij de viskwekerij. Verder zouden de gasten die foto s maken bijvoorbeeld kunnen vragen om viskwekerij in de foto te taggen waardoor ze automatisch al gratis reclame zou krijgen. Verder gaan we in de omgeving bij bijvoorbeeld vvv s folders plaatsen met daarin een uitnodiging voor een kookworkshop. Vis in de winkel (supermarkten) We willen meer afzet gaan creëren door vis te gaan verkopen aan supermarkten. We zullen een scherpe prijs neer moeten zetten en er zal vanuit de consument ook vraag naar de vis moeten komen. Het is voor een product heel moeilijk om te overleven in een supermarkt. Dit komt door de enorme hoeveelheid aan producten. De consument zal ook overgehaald moeten worden, omdat ze wanneer ze een product lekker vinden hier vaak bij blijven. Dit gaan we verhelpen door een stand neer te zetten in de supermarkt waar mensen de Afrikaanse meerval in verschillende kleine hapjes kunnen proberen. Verder zullen we dan een in het oog springende aanbieding doen waardoor mensen de vis niet vergeten maar er juist een kopen. Mochten mensen geen vis kopen, dan kunnen ze een folder mee naar huis nemen. Dit zal om uit te proberen eerst alleen in één Jumbo en één Albert Heijn plaatsvinden. Viskwekerij de stroom had als doelstelling om meer aandacht te krijgen voor de natuur van de Beerze en de omgeving. Om dit te stimuleren gaan we bij de Afrikaanse meerval die in de supermarkt wordt verkocht een plattegrond weggeven van de omgeving de Beerze met een aantal looproutes die langs viskwekerij de stroom komen. Hiermee zou je dus meer mensen in de omgeving van de Beerze krijgen en meteen meer omzet genereren doordat mensen dan langs de viskwekerij komen. Ook zal de site van viskwekerij de stroom op de verpakking staan met een duidelijke begeleiding naar de video s waarop de vis bereidt wordt zodat mensen dit thuis daadwerkelijk toe kunnen passen. Restaurants In een later stadium is het misschien interessant om restaurants te benaderen. In de beginfase achten wij het risico te hoog, omdat we niet weten of restaurants meteen al interesse hebben in de meerval. Daarom willen we de vis eerst promoten door hem populairder te maken onder de consument. Dit doen we doormiddel van de kookworkshops en de vis goed promoten in de supermarkten. Hierbij krijgt de consument veel informatie over de meerval en word de consument getriggerd om de vis vaker te gaan eten. Pas als dat gelukt is kan het interessant zijn om te focussen op restaurants.
Doelgroepsegmentatie Tot ons concept behoren twee doelgroepen. De één hoort bij de retail, deze groep is onze algemene doelgroep. En de andere doelgroep zijn de deelnemers van de kookworkshop welke onze focus doelgroep zal zijn. Kookworkshops Er zullen voornamelijk groepen mensen meedoen aan de kookworkshops. Dit zijn mensen die van vis houden en een gezamenlijke activiteit willen doen. Hierbij kunnen we denken aan personeelsuitstapjes, familiedagen en verjaardagen. We richten ons op bezoekers uit de regio van Oirschot die graag meer willen weten over regioproducten van de Kwekerij. De doelgroep bestaat dus uit: Mannen en vrouwen die van streekproducten houden tussen de 25 en de 65 jaar in de regio van Oirschot. Retailbranche Supermarkten De mensen die we willen bereiken bij de verkoop in supermarkten zoals de Albert Hein, de Jumbo en de Emté. Hierbij zullen we ons focussen op klanten met een modaal inkomen vanaf 18 jaar die regelmatig vis bereiden. Restaurants We gaan vis afzetten bij de restaurants die gebruik willen maken van streekproducten. Hierbij zullen we ons richten op bezoekers van restaurants in de regio van Oirschot met een boven modaal inkomen tussen de 30 en de 65 jaar. Dit omdat de restaurants in regio Oirschot vrij prijzig zijn en er vaak mensen gaan eten met een boven modaal inkomen.
Productiestrategie Het concept is om bezoekers van Viskwekerij de Stroom op een unieke manier kennis te laten maken met de overheerlijke Afrikaanse meerval en de mooie omgeving waar de kwekerij gevestigd is. Voordat er kookworkshops kunnen worden gegeven waar men leert wat voor gerechten er gemaakt kunnen worden met deze bijzondere vis moet er eerst een langdurig proces doorlopen worden. Dit begint bij het inkopen van opgekweekte vis en vissenvoer. Inkoop Viskwekerij de Stroom beschikt over een kweekinstallatie met grote bakken die gevuld zijn met onder andere regenwater. Het water wordt constant rondgepompt en gezuiverd door speciale filters waar bacteriën het water zuiveren. Het bedrijf koopt zijn vis in bij een gespecialiseerd opkweekbedrijf, de vissen zijn op dat moment 2 maanden oud. De vissen worden in polyester bakken gestopt waar ze kunnen groeien. Om de vissen te laten groeien gebruikt de viskwekerij speciaal vissenvoer. Dit bestaat voor 15% uit vismeel en voor 85% uit planten (tapioca, graan). - Opgekweekte meervallen - Speciaal vissenvoer Kosten: - 5000 pootjes van 0,15 cent per stuk - Vissenvoer 1,10 per kilo (0,9 kilo nodig voor 1 kilo vis) - Transport is 0,12 cent per kilometer Kweken De Afrikaanse meerval moet gekweekt worden met een watertemperatuur van 25 graden. Het kweekproces duurt 6 maanden en tijdens dit proces worden ze van kleine bakken overgebracht naar grotere bakken, op deze manier hebben ze meer ruimte wat de kwaliteit van de vis bevorderd. Het kweekproces gebeurt op een milieuvriendelijke manier en zonder medicijnen. Een keurmerk hiervoor ontbreekt helaas. De Meerval heeft niet heel veel eten nodig, dit komt omdat hij zijn voedsel efficiënt gebruikt. - Duurt 6 maanden - Eten geven - Vis overbrengen naar grote bakken Kosten: - Kweekproces 1500 euro op basis van 5000 vissen - Fileren Wanneer de vissen 6 maanden hebben doorgebracht in de kwekerij zijn ze te oogsten. De vissen worden dan overgebracht naar een bedrijf dat gespecialiseerd is in het fileren van vis en het verpakken hiervan. De vissen worden opgehaald, gefileerd, verpakt en dan weer terug gebracht op de kwekerij.
Fileren - Vis uit de bakken halen - Transport naar fileer bedrijf - Fileren - Verpakken - Transport terug naar de kwekerij Kosten: - 1,25/2,25 per 2,5 kilo vis waarvan je 1 kilo filet overhoudt - (42%- 45% van de meerval is bruikbaar voor een filet, hangt af van de grote en kwaliteit) - Transport 0,12 cent per kilometer Kwekerij de Stroom Wanneer de vissen aankomen op de kwekerij moet er een verdeling gemaakt worden over hoeveel vis er gehouden wordt en hoe veel vis er wordt verkocht aan lokale restaurants en supermarkten. Dit hangt af van de hoeveelheid workshops die er gehouden zullen gaan worden, maar ook hoeveel het bedrijf denkt te verkopen op de viskwekerij zelf. De gefileerde vis die op de kwekerij blijft zal moeten worden ingevroren tot hier iets mee wordt gedaan. - Verdeling maken van de vis - Invriezen van de gefileerde vis Kosten: Een kilo verpakte en gefileerde meerval zit tussen de 5 a 6 euro kosten, transport is voor eigen rekening en ijs ook. 70% van de kosten bestaat uit vissenvoer, de overige kosten zijn fileren, gas, licht, water, afschrijving van het kweeksysteem, onderhoud en transport. Kookworkshops Er zal door een top kok verschillende workshops worden voorbereid die allemaal in het teken zullen staan van de Meerval. Wanneer er zich genoeg mensen hebben opgegeven voor een workshop zal een top kok worden ingehuurd om samen met de mensen van de kwekerij een unieke workshop te geven. De viskwekerij beschikt over een grote hal waar voldoende ruimte is om de workshops te geven. Wel zal deze moeten worden omgebouwd tot een keuken waar de deelnemers de gerechten kunnen gaan maken. Hiervoor zal voldoende keukenapparatuur en -gerei moeten worden ingekocht. De workshops kunnen worden gecombineerd met een rondleiding over het terrein en educatie over het natuurgebied. - Verschillende workshops voorbereiden - Aanmeldingsmogelijkheid - Inhuren van een top kok - Aanpassen van de grote hal - Inkopen van keukenapparatuur-en gerei - Kookworkshops combineren met rondleiding en educatie over het natuurgebied. - Kookworkshops opnemen voor promotiefilmpjes Het aantal meervallen per kookworkshop is 20. Per jaar zullen er 48 kookworkshops plaatsvinden. Dit betekend dat er bijna duizend meervallen per jaar extra gekweekt moeten worden. De productiegraad gaat hierdoor met 30% omhoog ten opzichte van de huidige productie.
Supermarkten De vis die na een zorgvuldige calculatie van de hoeveelheid die het bedrijf nodig heeft voor de kookworkshops en verkoop op de viskwekerij zelf zal worden gedistribueerd naar supermarkten in de omgeving. Hiervoor zal contact gelegd moeten worden met deze supermarkten en afspraken gemaakt moeten worden over de leveringen. - Contacten leggen met lokale supermarkten - Afspraken maken over leveringen - Bijhouden van contacten en leveringen - Leveren aan de supermarkten - Transport - Opstellen van facturen - Opsturen van facturen De meerval die gekweekt moet worden voor de supermarkt is erg hoog. Per jaar zijn er ongeveer 1700 meervallen nodig om één supermarkt te bevoorraden. Gezien we rekening houden met zestien supermarkten in de buurt zal er bijna 27.000 meerval gekweekt moeten worden. De productie gaat hiermee met 450% omhoog ten opzichte van de huidige productie. De totale productiegraad zal dus op 90% komen van wat er geproduceerd kan worden. Wij weten niet of Jack hier de tijd voor heeft, de nodige materialen etc. Gelukkig hebben wij bij de kosten de berekeningen goed uitgelegd en kan Jack de aantallen aanpassen. Zo kan het aantal supermarkten naar beneden gaan, of het aantal kilo per supermarkt. De kosten en opbrengsten zullen dan ook met dezelfde aantallen dalen en de marge blijft gewoon hetzelfde. Het ligt dus geheel aan Jack hoeveel vis hij gaat kweken en verkopen.
Financiële strategie Kookworkshops Vergelijkbare kookworkshops - Dinning 56 (duurzame vis)31 Gehele kookworkshop duurt 4 uur, waarvan 2,5 uur in de studio. 49,50 pp. - BlossoM kookworkshops (duurzame vis)32 de kookspecial varieert in prijs tussen de 29,50 en 47,50 per persoon, dit is afhankelijk van de locatie. De workshop is inclusief koffie en/of thee, 2 drankjes, een hapjesbuffet, recepten met uitleg en een receptenboekje. - Peter pan Kookstudio (duurzame vis)33 Kookworkshop met diner: 69,00 pp. Standaard drankarrangement 17,50 pp. Luxe drankarrangement 25,00 pp. Met rondleiding 90,00 pp. Kosten workshops (we gaan uit van 4 workshops per maand) = 48 per jaar. Aantal deelnemers: 10 personen Aantal keukenbladen: 5 Variabele kosten: Aantal meervallen: 20 (2 pp.) ( 5 kweekkosten x 20) = 100 Aantal drank: 20 (2 consumpties pp.) + onbeperkt koffie/thee (4 flessen lichte witte wijn, droog) 20 (4x 5 fles wijn) Aantal arbeidsuren: 8 (2x4 chef-kok) 100 (( 20 x 4uur) x 2) Hoeveelheid groente/aardappelen: 500g aardappelen, 1 kilo groente(paprika, courgette etc.), Kruiden 25 (1 bak groente/kruiden per keuken) Kosten per workshop: 20 + 100 + 25 + 100 = 245 voor 10 personen ( 24,50 per persoon) Vaste kosten: Gas/water/elektriciteit per jaar: 1x per week intensief 5 mini keukens gebruiken ongeveer hetzelfde als 7 dagen in de week met 4 personen. Dus ongeveer 2000 (kosten groot geschat) 5 kookplaten 4-pits: 5x 79 = 200 (afschrijving 5 jaar) ( 40 p.j.) Keukenkast gemiddeld 200 x 5 = 1000 (zelf maken kan ook) (afschrijving 5 jaar) ( 200 p.j.) 2240 kosten. Kosten per kookworkshop: 2240/48 = 46,70 ( 4,67 per persoon) Kosten per persoon per workshop 29,17 Opbrengsten kookworkshops De prijs van een kookworkshop inclusief rondleiding, consumpties etc. is vastgesteld op 45,- Als we uit gaan van 4 workshops per maand, zijn dat er 48 per jaar. Dat betekend dat er 480 personen per jaar een kookworkshop komen volgen. 480 personen x 45 = 21.600 omzet. De kosten waren 29,17 per persoon. 480 personen x 29,17 = 14.001,60 Nettowinst = 21.600-14.001,60 = 7.598,40 31 http://www.kookstudio56.nl/kookworkshops-arnhem/workshop-koken-seizoen-ingredienten/ 32 http://www.blossomevents.nl/#!kookworkshops/vstc2=kookspecial 33 http://www.peterpan.nl/prijzen_kookworkshop
Supermarkten in de omgeving Jumbo supermarkten - Oirschot, De Loop (0 km) - Boxtel, Oosterhof(9,3 km) - Moergestel, Rootven (9,6 km) - Eindhoven, Biarritzplein (9,7 km) - Hilvarenbeek, Hilverstraat (12,2 km) - Son en Breugel, Nieuwstraat (12,3 km) Albert Heijn - Oirschot, De Loop (0 km) - Oisterwijk, Dorpsstraat (9,1 km) - Boxtel, Prins Hendrikstraat (10 km) - Best, Boterhoek (11,3 km) - Best, Wilhelminaplein (12,6 km) C1000 - Middelbeers, T Ven (8,3 km) - Helvoirt, Achterstraat (16,7 km) Coop - Liempde, Nieuwstraat (11,6 km) Emté - Oisterwijk, Fabriekspad (9,4 km) - Oisterwijk, Pannenschuurplein (11,2 km) - Haaren, Driehoeven (13 km) - Diessen, Julianastraat (13,7 km) Plus - Boxtel, Van Beekstraat (10,2 km) - Best, Den Ekker (11,7 km) - Best, Rendierhei (12,1 km)
Kosten Supermarkten Het aantal per supermarkt ligt vooral aan de marketing die je erbij doet. We hebben met filiaalmanager Patrick Straver34 van de Jumbo in Heeswijk-Dinther gesproken en die stond open voor het idee. Wel weet hij te vertellen dat maar 1 op de 10 producten het overleeft die nieuw in het schap komen. De rest wordt weer uit het schap gehaald. Daarom is een goede marketing/promotie noodzakelijk. De winkels Jumbo, Albert Heijn, Plus en Émte staan erg open voor lokale producten die goed zijn. Maar er zit altijd een risico aan. Daarom zal er één filiaal per supermarkt uitgekozen moeten worden waar de verkoop gestart word. Is dit een succes, dan nemen andere filialen de meerval ook graag in de schappen. Onderlinge contacten tussen filialen zijn namelijk erg goed en spreken elkaar regelmatig. We hebben cijfers ontvangen van de verkoop van vis in de maand mei in een Jumbo. De meerval is te vergelijken met de Pangasiusfilet. Deze heeft géén promotie gehad en er wordt 35 kilo per 3 weken verkocht. Een iets duurdere Pangasiusfilet: 21 kilo per 3 weken. De populaire zalm(ook stuk duurder) wordt al bijna 90 kilo per 3 weken verkocht. De verwachting is, gezien de iets mindere populariteit, dat de kilo vis die per 3 weken wordt afgenomen rond de 50 kilo. Dit komt mede door de marketing en promotie activiteiten. We kijken in afname per maand. De afname komt dan uit op ongeveer 65 kilo per maand. Transportkosten: Supermarkten liggen niet verder weg dan 12km. Gemiddeld rijd een auto 1 op 1435. Dus we gaan uit van twee liter benzinekosten. Gebruik huidige auto. 2x 1.75 = 3,50 per rit. Levering 1x per week aan elke supermarkt. Uitgaande van alle 16 supermarkten = 16 ritten per week. 16 x 3,50 = 56 euro. Per jaar is dit 52x 56 = 2900 transportkosten. Aantal meervallen: 1 meerval is 1,5 kilo vis. Kweekkosten: 6 per kilo filet. Kweekkosten zijn dus 65x 6 = 390 per maand. Per jaar: 390/4 = 97,50x52 weken = 5070 kweekkosten. Diepvrieskosten: Gemiddeld 90 euro per jaar aan elektriciteit36. Aanschaf (2x500 liter) = 72637 Afschrijving 5 jaar = 145,20 per jaar. Samen is dit 325,20 per jaar. Opbrengsten Supermarkten De prijzen van vissen liggen over het algemeen niet erg hoog. De vastgestelde 10,50 kan dus eigenlijk niet gerealiseerd worden. Gezien de supermarkt er ook nog een winstmarge op moet hebben. Wel kan de vis voor deze prijs in de supermarkt liggen. Daarom zal de inkoopprijs voor de supermarkt rond de 9 euro moeten gaan liggen per kilo. Een kilo kweekkosten voor de viskwekerij is 6. Per kilo zal Viskwekerij de Stroom dus 3 verdienen. We gaan uit van een afname van 65 kilo per maand. Dat betekend dat er 65x 9 = 585 aan omzet verdiend wordt per maand per supermarkt. Per jaar is dat 585/4 = 146,25x52 weken = 7605 omzet. De kosten per supermarkt per jaar zijn 2900 transportkosten/16 supermarkten = 214,50 + 5070 kweekkosten per supermarkt + 325,20 diepvrieskosten/16 supermarkten = 20,33 215,50 + 5070 + 20,33 = 5305,83 kosten per jaar per supermarkt. De nettowinst voor Viskwekerij de Stroom is dan 7605-5305.83 = 2299,17 per supermarkt per jaar. Gezien we zestien supermarkten in de buurt hebben gevonden die eventueel mee zouden willen werken om de Afrikaanse Meerval in de schappen te leggen kan dit bedrag zestien keer zo groot worden. Dat betekend natuurlijk wel dat ook de meervalkweek zestien keer zo groot moet worden. Daarnaast kan er met supermarkten onder leiding van ondernemers een andere prijs afgesproken worden dan met supermarkten die onder loondienst geleid worden. Dit moet worden afgesproken met afdeling inkoop. 34 Patrick Straver, filiaalmanager Jumbo Heeswijk-Dinther. 35 http://gemiddeldgezien.nl/meer-gemiddelden/68-gemiddeld-verbruik-auto 36 http://www.greenem.nl/columns/2012/01/865/wat-kost-een-vriezer-per-jaar 37 http://www.vriezer.nl/zanussi/zfc649wap/
Kosten en opbrengsten van de workshop Kosten en opbrengsten Supermarkt
Business Canvas model Key partners: - Fleuren & Nooijen, Leveren, en transporteren van meerval pootjes. - Jumbo Supermarkten, Distribiteur meervallen - Stan & ollie catering (Koken met meerval) - Corporatie het Groene Woud - Vereniging land van Oirschot Key activities: - Kweken van Afrikaanse meerval - Geven van kookworkshops - Verkopen en blijven verkopen aan afnemers Key Resources: - Viskwekerij de Stroom - De meerval pootjes - Visvoeding - Keukens voor de workshops - Kookgerei - Customer relationship management systeem (klanten database) Value proposition: - Educatie op het gebied van kweken, klaarmaken en opeten van de meerval op een unieke natuurrijke locatie. Customer relations: - Zeer persoonlijke relatie met deelnemers kookworkshop - Een uitdagend en gezond brand dat kookliefhebbers aanzet om meer te koken met vis Channels: - Website - Flyers vvv kantoren - Corporatie het Groene Woud - Supermarkten (displays en schapaankleding) - Facebook - Twitter - Youtube Customer segments: - Consumenten uit de omgeving van Oirschot die boodschappen doen in de supermarkt tussen de 18 en 65 jaar die bereid zijn met vis te koken. Cost Structure: - Loon chefkok - Inkoop visvoeding - Inkoop meerval pootjes - Energiekosten - Fileer kosten Revenue Streams: - Verkoop van meerval aan supermarkten - Workshops - Natuureducatie
Bijlagen Bijlage 1: Bijlage 2:
Bijlage 3: Bijlage 4: Bijlage 5: In het vakantiejaar 2011 is 82 procent van de Nederlandse bevolking op vakantie geweest, een percentage dat de laatste jaren vrij stabiel is. Absoluut gezien komt dit neer op 12,8 miljoen vakantiegangers. Samen waren zij goed voor 36,3 miljoen vakanties. Bij bijna de helft van deze vakanties bleef men in eigen land. In Nederland werden 8,3 miljoen lange vakanties doorgebracht. De gemiddelde duur daarvan was 9,6 dagen. Daarnaast trok men er in eigen land 9,5 miljoen keer op uit voor een korte vakantie. De korte vakanties duurden gemiddeld 3,3 dagen. Het totaal aantal overnachtingen voor binnenlandse vakanties bedroeg 92 miljoen. Bijlage 6: