Audit SDV Kader Utrecht, juni 2010

Audit SDV Kader Utrecht, juni 2010

Colofon Titel: Audit SDV Auteur: Uitgave: APS, Utrecht mei 2010 2 APS uitgave - Audit SDV

Inhoud Inleiding 5 Introductie Kwaliteitszorg 7 Wettelijke criteria voor goed kwaliteitsbeleid 7 Ontstaan van de audit 9 Uitgangspunten 9 Visie op Audit 9 Ideale uitgangssituatie voor de audit SDV 9 Vier basisbeginselen 11 Doelgerichtheid 11 Cyclisch 11 Systematisch 11 Integraal 11 Doelen bij de audit SDV 13 Normen en Criteria 15 Bezoek aan de opleiding 17 Auditcommissie 17 Procedure voor het bezoek 17 De Portfolio 19 De zelfevaluatieonderdelen 19 Verbeteren op basis van de zelfevaluatie 19 PDCA 21 Plan 21 DO 21 CHECK 21 ACT/ADAPT 22 Enkele bronnen 23 Deelnemers aan het ontwikkeltraject namens de opleidingen 25 APS uitgave - Audit SDV 3

4 APS uitgave - Audit SDV

Inleiding In 2010 heeft het bestuur van het Platform SDV de opdracht gegeven om een auditinstrument te ontwerpen voor de opleiding. Dit instrument heeft tot doel: - Kwaliteitszorg binnen de opleidingen structureren en zo helpen de kwaliteit te verhogen - Een vorm van beginkwalificatie vastleggen voor startende opleidingen - De interne discussie over (de kwaliteit van) de opleiding te entameren en structureren. Het ontwikkelde instrument valt in drie delen uiteen: 1. Een handleiding voor het samenstellen van een portfolio, waarin de opleiding een beschrijving geeft van de stand van zaken op het moment van zelfevaluatie. 2. Ideeën en suggesties om te komen tot een reflectie van de opleiding op de uitgevoerde zelfevaluatie. 3. Vragen die helpen bij het ontwerpen van doelen ter verbetering van de opleiding. Voor de totstandkoming van dit instrument is gebruikgemaakt van veel reeds beschreven en ontwikkeld materiaal. In de bronnenverwijzing worden deze materialen genoemd. Met dit materiaal wil de werkgroep die het auditmateriaal heeft voorbereid en ontwikkeld, het gesprek tussen de verschillende groepen en belanghebbenden binnen de opleiding op gang brengen. Het gaat hierbij niet om afrekenen en de beste willen zijn, maar om het streven dat iedereen die betrokken is bij de opleiding, hetzelfde doel voor ogen heeft: werken aan beter SDV-onderwijs aan alle kinderen. APS uitgave - Audit SDV 5

6 APS uitgave - Audit SDV

Introductie Kwaliteitszorg Een gangbare definitie van kwaliteitzorg is: 'het totaal van activiteiten, procedures en instrumenten, die bedoeld zijn om op een permanente, systematische en cyclische wijze de kwaliteit van het onderwijs te bepalen, te bewaken, te borgen en te verbeteren'. Meestal wordt dat vertaald in populaire vragen als: Doen we de goede dingen? Doen we de dingen goed? Hoe weten we dat? Vinden anderen dat ook? Wat doen we met die kennis en informatie? Daarbij komt ook dat het uitgangspunt van kwaliteitszorg in het onderwijs altijd moet zijn: wat levert het op in de klas, hoe wordt het onderwijs voor en aan de kinderen beter dan dat het was. Het proces van zelfevaluatie en Fremdevaluation zijn belangrijke onderdelen van het kwaliteitsproces. Wettelijke criteria voor goed kwaliteitsbeleid Kwaliteitsbeleid moet voldoen aan wettelijke criteria. De WVO regelt in artikel 24 de eisen voor het kwaliteitsbeleid van de scholen voor voortgezet onderwijs. Daarnaast hanteert de onderwijsinspectie criteria zoals die zijn verwoord in het toezichtskader po/vo. APS uitgave - Audit SDV 7

8 APS uitgave - Audit SDV

Ontstaan van de audit De audit is gemaakt door mensen die dagelijks werken binnen sdv. Zij kennen de opleiding in al haar geledingen, zowel de leerlingen en scholen, als het programma en uitgangspunten. Uitgangspunten De audit SDV is niet om af te rekenen met, maar om op te bouwen. Het moet de opleidingen de mogelijkheid geven om door zelfevaluatie, rapportage en intercollegiale consultatie handvatten, ideeën en concrete acties te geven, waardoor de opleiding zichzelf verbetert en zo het onderwijs aan alle leerlingen sdv verbetert. Uitgangspunt is dat de audit niet tot grote verhoging van de administratieve last en werkdruk mag leiden. Opleidingen moeten zien dat de audit uiteindelijk tijd oplevert. Visie op Audit De audit heeft primair tot doel de minimale basiskwaliteit te helpen realiseren, te borgen en zo de opleiding te stimuleren tot kwaliteitsverbetering. Kwaliteitsverbetering betekent hier dat de opleiding de doelen die zij formuleert nastreeft en realiseert, dit in een cyclisch proces. Het bestuur van het Platform heeft in de opdracht tot ontwikkeling van deze audit drie uitgangspunten geformuleerd: 1. Startende opleidingen moeten een vorm van minimale beginkwalificatie verwerven die de minimale kwaliteit van de opleiding garandeert, intern, maar ook extern en naar de collega-opleidingen. 2. Daarnaast moet het zelfde instrument gebruikt kunnen worden om de reeds draaiende opleidingen te monitoren en aldus verbeteringen te kunnen initiëren. 3. Het instrument moet gericht zijn op het initiëren van het gesprek intern, tussen de betrokken docenten, de docenten en de directie, de opleiding en de leerlingen en hun ouders over de opleiding, de zogenaamde horizontale verantwoording. Ideale uitgangssituatie voor de audit SDV De opleiding werkt volgens de visie en uitgangspunten van SDV. Deze visie en uitgangspunten worden breed gedragen. De opleiding beschikt over adequaat beleid en middelen om deze visie en uitgangspunten te realiseren. De opleiding kan aantonen dat de geformuleerde visie en uitgangspunten worden gerealiseerd. De opleiding kan aantonen dat zij de kwaliteit waar nodig verbetert en dat zij docenten en andere relevante partijen hierbij actief betrekt. APS uitgave - Audit SDV 9

10 APS uitgave - Audit SDV

Vier basisbeginselen Doelgerichtheid Belangrijk doel is horizontaal verantwoording af te leggen en te informeren. Elke school moet voldoen aan de wettelijke eisen en de kwaliteitscriteria zoals die zijn opgesteld door de onderwijsinspectie (zie verder). Dit is de verticale verantwoording. Daarnaast heeft de school de taak zich horizontaal te verantwoorden aan haar belangstellenden en belanghebbenden; kinderen, ouders, personeel en omgeving. Daarnaast heeft systematische kwaliteitszorg tot doel te komen tot verbetering en borging. Kwaliteitsbeleid als middel voor schoolontwikkeling en schoolverbetering. Cyclisch Verbeteren verloopt via het doorlopen van de kwaliteitscyclus of de leercyclus. Onderdeel hiervan is dat gewenste resultaten zo concreet mogelijk in doelen worden geformuleerd en de criteria waaraan deze resultaten moeten voldoen zo scherp mogelijk worden omschreven. In dat geval is het mogelijk de cyclus van Deming, de PDCA-cirkel te doorlopen. Systematisch De bewaking van de kwaliteit van de opleiding vraagt om systematisch werken. Welke activiteiten voeren we (periodiek) uit? Hoe voeren we die activiteiten uit? Welke middelen hebben we daarvoor ter beschikking? Een jaarplan is een middel om dit te verwerken. Integraal Kwaliteitszorg gaat over alle beleidsterreinen en heeft betrekking op de hele opleiding. Daarom is een integrale aanpak belangrijk. APS uitgave - Audit SDV 11

12 APS uitgave - Audit SDV

Doelen bij de audit SDV Uitgangspunt is dat alle opleidingen voldoen aan de minimale in de wet en door de onderwijsinspectie geformuleerde criteria. Deze standaarden worden als basis genomen. Bij de criteria die vanuit de Inspectie worden geformuleerd is opgenomen dat scholen "moeten toepassen of uitleggen." Dit sluit aan bij de start van deze audit. De audit SDV heeft als specifiek doel de bestaande situatie van de opleiding in kaart te brengen om zo uitspraken te kunnen doen over Hoe de kwaliteit van de opleiding zich verhoudt tot de in het platform afgesproken uitgangspunten.* Hoe aandachts- en verbeterpunten in de onderwijssituatie en de organisatie van de opleiding geformuleerd kunnen worden. Hoe de kwaliteit binnen de opleiding SDV te helpen structureren om zo de kwaliteit te helpen verhogen. Hoe een vorm van beginkwalificatie vastgelegd kan worden voor startende opleidingen. Hoe de interne discussie over (de kwaliteit van) de opleiding te kunnen entameren en structureren. De mogelijkheid voor de opleiding om in de vorm van een portfolio te kunnen laten zien hoe zij voldoet aan de criteria zoals die binnen de audit worden gehanteerd. * Het platform heeft in de Intentieverklaring opgenomen dat leden de opleiding aanbieden van 'hoge kwaliteit'. Als criteria worden o.a. genoemd dat de "opleiding een paradijk voor doeners is" en dat de opleidingen werken aan de "verbetering en borging van kwaliteit binnen de SDV-opleiding". Daarnaast wordt "duurzaamheid" voor de continuïteit van de opleiding genoemd en is kwaliteit een van de speerpunten. De criteria voor kwaliteit worden niet beschreven, maar worden bepaald "als leden met elkaar". APS uitgave - Audit SDV 13

14 APS uitgave - Audit SDV

Normen en Criteria In de handleiding worden op een aantal plaatsen normen genoemd. Bij die norm staat een aantal criteria. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling dat de criteria gebruikt worden als een soort schraplijstje: 'deze wel, en deze niet'. De norm is het uiteindelijke streven, de criteria zijn bedoeld om het gesprek intern hierover te stimuleren. Op basis van de criteria wordt gevraagd een eigen oordeel over de norm te geven. Leidraad hierbij kan zijn dat de bij de norm genoemde schaal van 0 tot 5 gebruikt wordt, waarbij 0 staat voor 'voldoen wij helemaal niet aan' en 5 voor 'hier voldoen wij helemaal aan'. Naast het aangeven van de score wordt gevraagd om op basis van de analyse en het gesprek, mogelijke verbeter- en aandachtspunten voor de opleiding aan te geven. Deze verbeterpunten moeten zo concreet mogelijk worden geformuleerd en kunnen zo deel uitmaken van de ingezette verbetercyclus. Uitdrukkelijk wordt gevraagd om met betrekking tot alle normen deze aandacht en verbeterpunten te formuleren. In het uiteindelijke plan van aanpak is het voor de opleiding heel legitiem om dan keuzen te maken. Niet alles hoeft en kan tegelijkertijd. Leg hierbij dan wel uit welke keuzen er waarom gemaakt worden. De normen rond materiële voorzieningen zijn lastig te geven. De beschikbaarheid is erg context- en schoolgebonden. De realisering van de opleiding SDV is echter voor een belangrijk deel afhankelijk van het beschikken over voldoende materiële voorzieningen. APS uitgave - Audit SDV 15

16 APS uitgave - Audit SDV

Bezoek aan de opleiding Auditcommissie De auditcommissie (het panel van critical friends) bestaat uit ten minste vier leden, waaronder idealiter een leerling van een der opleidingen. Daarnaast zijn er leden van collega-opleidingen. De leden zijn deskundig en hebben voldoende kijk op de inhoud en organisatie van de opleiding. Ze handelen onafhankelijk en gezaghebbend. Zij bezoeken de school en adviseren op basis van de aangeleverde portfolio, presentatie en gesprekken. Het panel wordt ondersteund door een externe secretaris en wordt procesmatig ondersteund vanuit het Platform. Procedure voor het bezoek Tijdsplanning Wij streven voor de duur van het gehele audittraject, na het inleveren van de portfolio door de opleiding, naar een periode van maximaal 3 maanden. Wij schatten in dat de opleiding zes weken nodig heeft voor het samenstellen van de portfolio 1. De school (opleiding) vraagt bij het Platform de audit aan. Het bestuur geeft opdracht tot uitvoeren van de audit door de auditcommissie. 2. Na gunnen stelt de opleiding op basis van de handleiding, een portfolio samen waarin zij een zelfevaluatie maakt van de opleiding. 3. De opleiding stelt de portfolio ter beschikking aan de auditcommissie. 4. Voorafgaande verkenning door de auditcommissie; de commissie vormt een algemeen beeld van de instelling aan de hand van de overgelegde documenten in de portfolio. 5. Bezoek gedurende één dag ter verdieping: - De inhoud van de portfolio wordt gepresenteerd door de opleiding aan de leden van de auditcommissie in een eigen gekozen vorm, waarbij docenten en leerlingen een rol spelen. - Uitvoering audit door gesprekken met relevante partijen: Teamleden Management Leerlingen (evt. ouders) Vertegenwoordigers externe omgeving (w.o. opdrachtgevers) 6. Oordeelsvorming - Oordeel in de vorm van een advies aan de opleiding: - Op basis van de portfolio, de gesprekken en de indrukken van het panel, wordt een oordeel geveld over de kwaliteit van de opleiding. Dit oordeel wordt verwoord in concrete verbeteradviezen. 7. De auditcommissie evalueert na afloop van de termijn of de geformuleerde doelstellingen zijn behaald en stelt haar uitkomsten daar naar bij. APS uitgave - Audit SDV 17

18 APS uitgave - Audit SDV

De Portfolio In het portfolio wordt verslag gedaan van wat de opleiding realiseert op de geformuleerde criteria, of in de portfolio wordt een beschrijving opgenomen van hoe de gevraagde kwaliteit gerealiseerd wordt. In het portfolio is opgenomen: Het (opleidings-)jaarplan. Andere specifieke SDV (beleids-)plannen (zoals samenwerkingsconvenanten, zorgplannen en dergelijke). Een reflectie op de stand van zaken van de opleiding aan de hand van het geleverde format (w.o. conclusies en verbeterpunten). Bewijzen. De zelfevaluatieonderdelen Een portfolio is een document waarin de opleiding laat zien waarop zij trots is en wat de inhoud en de kenmerken van de opleiding zijn. De portfolio levert gegevens op over de volgende onderdelen: Een korte beschrijving van de school waar deze opleiding SDV onderdeel van is, met enkele kenmerken en kengetallen. Een beschrijving van de materiële voorzieningen ter realisering van het programma SDV. Een beschrijving en analyse van de inhoud van het programma van de opleiding Een inzicht in de resultaten van de opleiding Conclusies en verbeterpunten. Verbeteren op basis van de zelfevaluatie In de portfolio worden conclusies en verbeterpunten opgenomen. Wij gaan ervan uit dat geen enkele opleiding perfect is. Een bekend aforisme zegt ook:"je hoeft niet ziek te zijn om beter te worden". Verbeterpunten zijn een richtsnoer voor de toekomst. Het gaat hierbij niet om een grote, allesomvattende organisatie of programma-ingrepen, maar om concrete ideeën en plannen om het programma te verbeteren op basis van de zelfevaluatie. Een hulpmiddel om deze ideeën en plannen meer houvast en structuur te geven is door een beroep te doen op de PDCA-cyclus. Opleidingen, teams en individuele medewerkers kunnen, door gebruik te maken van dit hulpmiddel, gestructureerd aan verbetering werken. APS uitgave - Audit SDV 19

20 APS uitgave - Audit SDV

PDCA Systematisch verbeteren begint met systematisch werken. Een manier om dit te doen is gebruik te maken van een hulpmiddel, het PDCA-principe. PDCA staat voor: Plan Do Check Act/Adapt. De PDCA-cyclus biedt mogelijkheden om gestructureerd na te denken over verbeteringen. Stel, dat uit de analyse en de portfoliorapportage naar voren komt dat er te weinig gekwalificeerde leerkrachten werken bij de opleiding. Binnen de opleiding werken weliswaar betrokken en goede docenten, maar niet iedereen heeft de juiste bevoegdheid. Dit is in de analyse geconcludeerd en er is tevens bij gezegd dat dit moet veranderen (verbeteren). Plan In deze fase worden op basis van de analyse plannen gemaakt en er worden doelen geformuleerd. In de literatuur zijn vele modellen voor doelen te vinden, RUMBA 1, SMART 2 (in de variëteiten USMART, SMARTIE). Welke vorm je ook kiest, kies ervoor dat je doelen in ieder geval voldoen aan de volgende eisen: - Maak je doelen concreet, kort en tijdsgebonden. - Zorg ervoor dat je doel haalbaar is binnen de tijd, middelen en mogelijkheden die je hebt. Blijvend bij het hierboven genoemde voorbeeld, wil je binnen afzienbare tijd een tweetal docenten bevoegd maken. Doel kan dan zijn Dit jaar volgen twee docenten van de opleiding SDV de opleiding, zodat zij per /datum/ bevoegd zijn. Wat je in ieder geval moet doen is in de gaten houden of er middelen voor zijn. Is er geld om de docenten op cursus te sturen. Als je geen geld ter beschikking hebt, moet je een ander doel formuleren, dat kan bijvoorbeeld zijn: Vanaf nu /datum/ worden bij vacatures alleen docenten in dienst genomen die voldoen aan de criteria van bevoegdheid. Dit doel is ruimer geformuleerd, maar nog steeds goed bruikbaar. Je kunt namelijk bij allebei de doelen de volgende stap in het PDCA proces nemen. DO Do staat voor uitvoeren. Je hebt de doelen geformuleerd rond de bevoegdheid en nu is het tijd voor actie. Je zoekt in het team twee docenten uit die niet bevoegd zijn en je haalt ze over om hun bevoegdheid te gaan halen. Je hebt er de middelen voor en je spreekt met hen af dat zij op cursus gaan. Voor wat betreft het tweede doel houd je bij elke vacature die er binnen de opleiding is in de gaten, dat je bevoegde docenten aanneemt, dat kan natuurlijk via de interne procedure, of via een externe procedure. CHECK Doel 1 heeft een looptijd van een jaar. Dat betekent dat je tijdens dat jaar eens een keer aan de twee docenten vraagt die in opleiding zijn hoe het gaat, maar belangrijker is dat je aan het einde van het jaar kijkt of je doel gehaald is. 1 RUMBA staat voor: Relevant, Begrijpelijk (Understandable), Meetbaar (Measurable), In termen van gedragsverandering (Behavioral), Haalbaar (Achievable) 2 SMART staat voor: Simple (simpel), Measurable (meetbaar), Acceptable (acceptable), Realistic (realistisch), Tangible (tastbaar) of Time framed (tijdsgebonden) APS uitgave - Audit SDV 21

Je hebt per die bepaalde datum gezegd dat ze bevoegd zijn. Is dat zo, dan heb je je doel gehaald, is het niet zo, dan moet je je doel gaan aanpassen Voor het tweede doel is de procedure vergelijkbaar. Iedere keer dat er een vacature is beoordeel je of je je doel gehaald hebt, namelijk het aanstellen van een bevoegde docent. ACT/ADAPT Handelen of aanpassen. In beide gevallen kijk je of je je doelen hebt gerealiseerd en of je ze misschien moet aanpassen. Het kan zijn dat je voor het volgende jaar nog eens twee mensen wilt laten scholen, of dat er een van de mensen om de een of andere reden er niet in is geslaagd zijn bevoegdheid te halen. In het geval van het vullen van vacatures kan het zijn dat er geen vacatures waren dit jaar en dat je je doel toch gaat aanpassen door mensen te gaan scholen, of wellicht was het niet mogelijk om bevoegde mensen aan te nemen, omdat ze er bijvoorbeeld niet waren. Dit moment in de cyclus geeft je de mogelijkheid om je doelen aan te passen en opnieuw te formuleren. Op deze manier werk je cyclisch aan verbeteringen. 22 APS uitgave - Audit SDV

Enkele bronnen Websites www.kwaliteitinkaart.nl/uploads/org_0/q5_magazine_20070402.pdf www.nvao.net/nieuw-accreditatiestelsel Publicaties Haan, de Truus, Jansen, Henk, De nieuwsgierige school. Hoe scholen zelf vorm kunnen geven aan kwaliteitszorg, Utrecht, november 2006 ISISQ5, Kees Horsman en Ingrid Tjio, Saus of marinade, kwaliteitsbeleid op scholen voor voortgezet onderwijs, Utrecht juni 2006 Q5, Kees Horsman en Ingrid Tjio, Systematisch werken aan onderwijskwaliteit VO. Q5-aanpak met handreikingen, suggesties en voorbeelden, Utrecht 2005 Mc Beath, John, Het zelfevaluatiepakket, voor docenten, docententeams en schoolleiders, Q5, Utrecht 2007 APS uitgave - Audit SDV 23

24 APS uitgave - Audit SDV

Deelnemers aan het ontwikkeltraject namens de opleidingen Jolanda Spier Marlies Haukes Henk Bijlmakers Bennie Draaijer Rick Jansen Peter van der Hulst Paul Maijstré Spectrum Harderwijk Echnaton Blariacumcollege VMBO 't Venster Trias College Trinitas College locatie Johannes Bosco Kalsbeekcollege Woerden APS uitgave - Audit SDV 25