2010 Fininfo Jaargang 1 editie 6 27/11/2010 1) Intro 2) Europees slagveld 3) De Eurozone in crisis 4) Over Ierland 5) Epiloog Gelezen op mijn blog? - Europa in de problemen : klik hier - Does QE really stimulate economic activity? klik hier Ronald Hendrickx http://fininfo.skynetblogs.be/
1. INTRO M et de gebeurtenissen van de afgelopen week op de financiële markten, kon ik niet anders dan vervroegd een nieuw nummer te maken. Laten we het de Europa in problemen -special noemen. Het ziet er in ieder geval niet goed uit voor de Europese landen. Veel leesplezier. 2. EUROPEES SLAGVEL D e staatsleningen van de PIIGS-landen staan momenteel zwaar onder druk, zelfs meer als ten tijde van de Griekenland-crisis. Ierland wordt al meer dan een week fors aangevallen, en het land komt navenant onder steeds zwaardere economische pressie te staan. Is de ECB dan zo begaan met onze Ierse vrienden? Volgens mij niet, maar vergeet niet dat door steun aan de Ierse banken alle rente op schulden die de Ierse banken hebben uitstaan bij andere Europese landen en banken gewoon kunnen worden blijven uitbetaald. In feite hebben we het dus gewoon over de Europese versie van de Amerikaanse QE2, waarbij over een breed front de grote Europese banken (en daarmee de overheden) in het zadel worden gehouden. Behalve de toegenomen spanning in de zwakste Europese landen is er echter nog meer aan de hand. China is druk bezig de economische banden met Griekenland en Ierland aan te halen, om zo een voet tussen de deur te krijgen in het Europese politieke krachtenspel. Maar daarnaast, en vooral, biedt de samenwerking met de armlastige Europese broeders ook een prima mogelijkheid om dollars om te wisselen voor Europese euro s en bezittingen. En het dumpen van de dollars heeft de afgelopen periode gezorgd voor de stijging van de euro ten opzichte van de dollar. Het resultaat zal zijn dat Europa zijn goed en have zo ingewisseld ziet worden voor waardeloze Amerikaanse dollars. Ondertussen doet de hoge euro Europa geen goed; de exportpositie verslechtert en tot ieders verbazing bleek de Nederlandse economie gekrompen afgelopen kwartaal. Dit spel is begonnen in Griekenland, maar wat zal China tegenhouden om ook andere Europese landen in nood te gaan helpen met deze economische samenwerking. Eindresultaat is dat China veel euro s krijgt en Europa veel dollars. De ECB zou dit kunnen stoppen door de PIIGS vol te stoppen met euro s, waardoor men China niet meer nodig heeft. In die zin zal het me dan ook niet verbazen als achteraf blijkt dat de huidige grote druk op Ierland en consorten het gevolg is van het handelen van enkele grote Europese en Amerikaanse banken, om daarmee QE2-Europa te kunnen legitimeren en de Chinese invloedssfeer wat in te dimmen. Hoe het af gaat lopen? Eén ding is zeker, wat betreft al het Westers papieren geld niet best. Steeds meer centrale banken zijn goud aan het kopen, zoals China, India en waarschijnlijk ook Duitsland.
In al het monetair geweld staan goud en zilver op het punt om door te breken. Of eigenlijk, dat zijn ze al. Wel worden de uitslagen naar boven en naar beneden steeds groter, als teken van de enorme onrust die gaande is. Die onrust speelt vooral bij het goudkartel, die de prijs van goud en zilver zo lang al onderdrukt heeft en die in het bezit zijn van forse shortposities. Geen wonder dan men van de week via de CME een kortstondige daling heeft veroorzaakt in de zilverprijs, door plotseling de margin met 30 % te verhogen. Uiteraard heeft u daar, als trotse bezitter van uw muntjes, geen enkele last van, maar de landgenoten die via opties e.d. het goud- en zilverspel proberen mee te spelen zullen de billen flink hebben gebrand! Ondertussen vindt de G20 plaats, een ontmoetingsplaats van wereldleiders die elkaar het economisch mes op de keel zetten om vervolgens met een fraai klinkende slotverklaring huiswaarts te keren. Brazilië, een van de opkomende economieën, heeft bedankt voor de eer. Men zag er het nut niet van in. Het leest als een thriller; de headlines van 16 november: Het Griekse tekort is veel groter dan gedacht. In plaats van 13,6 % van het BNP blijkt het 15, 6 % te zijn. De Portugese regering geeft aan zeer binnenkort financiële noodhulp nodig te hebben. Ierland wordt onder druk gezet de bail-out te accepteren of anders verantwoordelijk te zijn voor een full-blown monetaire crisis binnen Europa Oostenrijk houdt een bedrag van 190 miljoen tegen bestemd voor Griekenland Finland maakt openlijk bezwaar tegen noodhulp aan Ierland Zoals in Slagveld Europa al voorspeld, is het nu de beurt aan Europa om de aandacht af te leiden van QE2 Amerika door òf te imploderen òf akkoord te gaan met de Europese versie van QE2. Opmerkelijk zijn vooral de rol van Oostenrijk en Finland. Van Finland is het te begrijpen, want zij zijn het enige land onder de Europese vlag met een enigszins gezonde economie. Opmerkelijker is de rol van Oostenrijk. Zou het land als verlengde arm van grote buur Duitsland nu de knuppel in het Europese hoenderhok hebben gegooid? Er zijn een aantal landen met externe schuld, waarmee bedoeld wordt de niet-publieke schuld, oftewel vooral de schuld van de nationale banken. U ziet dan meteen hoe kwetsbaar Ierland is met een in verhouding enorme externe schuld, oftewel ruim $ 515.000 per capita. Interessant wordt ook de vraag of de IMF, lees het US, net als bij de bail-out van Griekenland nog een forse duit in het zakje gaat doen. Mogelijk is dat de interne politieke druk nu zo groot is geworden dat men het niet meer kan verkopen dat Europa ondersteund wordt. Wat ook mogelijk is dat Europa geslachtofferd wordt om de aandacht van de interne perikelen af te leiden, de euro door het putje gaat en de dollar triomfantelijk over blijft ( zolang het duurt). Het worden uitermate interessante en turbulente weken in Europa. Haalt de euro 2011? En als de euro het nieuwe jaar haalt, hoe zal het zich verhouden tot de dollar, en nog belangrijker, met zilver en goud?
Dat de margin op zilver vastgesteld door de CME plotseling voor een tweede keer vandaag (16 november) is verhoogd geeft te denken. Enerzijds moet men wel wanhopig zijn om deze maatregel zo snel op de eerste te laten volgen. Vooralsnog heeft het nauwelijks effect op de zilverprijs, en goud blijft boven zijn steun hangen. En dat doet een tweede vraag opkomen, van even groot belang als de vraag of de euro 2011 haalt. Zal de onderdrukking van goud en zilver 2011 halen, of zullen JP Morgan en HSBC noodgedwongen bakzeil moeten halen? De gevolgen daarvan zullen mijn inziens niet onder doen voor het ineenstorten van de euro, omdat het wereldwijde fiatgeldsysteem gekoppeld is aan de onderdrukking van de goud- en zilverprijs. Het zijn interessante en uitdagende tijden waar wij in leven. Een globaal monetair systeem staat op het punt van omvallen, ongeacht of het morgen gebeurt of over vijf jaar. (www.thesilvermountain.com) 3. DE EUROZONE IN CRISIS D e eurozone is in crisis. Zes maanden na Griekenland, trekt nu ook Ierland aan de alarmbel. Ook Portugal zit in slechte papieren. Komt er domino-effect? Hoe begon het... en hoe groot zijn de risico's? Zes maanden na Griekenland, vraagt ook Ierland internationale hulp om financieel het hoofd boven water te kunnen houden. Hoe is het zover kunnen komen? Moeten we vrezen voor een domino-effect? Netto maakt een stand van zaken op aan de hand van 5 vragen. 1. Waar ligt de oorsprong van het probleem? Ierland is, net zoals Griekenland 6 maanden geleden, verplicht om financiële hulp te vragen aan de Europese Unie en het IMF. Het land bezwijkt onder het gewicht van de dubieuze leningen die het gevolg zijn van de explosie van de vastgoedsector in de jaren 2000. Toen werd een hele waaier aan fiscale stimuli voorzien voor vastgoed, die overigens ondersteund werden door Europese hulp. De sector kende dan ook een fenomenale groei, die tot 2007 nog werd ondersteund door de indrukwekkende stijging van het beschikbare inkomen van de Ierse gezinnen. De kredietcrisis bracht het land echter in de problemen. Heel wat kredieten en beleggingen die gebouwd werden op die vastgoedkredieten, kunnen niet terugbetaald worden. Daardoor krijgen de Ierse banken enorme verliezen te verwerken. De Ierse staat schiet de banken snel te hulp, maar de financiële sector vertegenwoordigt 300 procent van het bbp Daarbij komt nog dat de Ierse bevolking de banken langzaam maar zeker de rug toekeert. De voorbije 6 maanden zijn de gelddeposito s nog maar eens met 5 miljard euro gedaald. Bovendien hebben de markten geen vertrouwen meer in de Ierse staat en willen ze alleen nog maar lenen aan een veel te hoge rente. Het land, dat meerderheidsaandeelhouder is van een financiële sector die virtueel failliet is, is dus verplicht om internationale hulp te vragen. 2. Wie zal dat betalen? Internationale hulp inroepen is duur en aan bepaalde voorwaarden onderworpen. Dat is niet meer dan normaal. Hulp vragen mag niet makkelijk zijn Er dreigt trouwens ook een ernstige politieke crisis in Ierland. De Ieren zijn niet te spreken over de besparingsmaatregelen opgelegd door de Europese Unie, het IMF en het gezond verstand. De budgettaire sanering is nochtans levensnoodzakelijk. De overheidsschuld zal in 2012 oplopen tot meer dan 110 procent van het bbp en het begrotingstekort
bedraagt bijna 32 procent van het bbp. Dat is het tienvoudige van de norm bepaald in het Verdrag van Maastricht. Bovendien kost de gekregen hulp ook geld. Het land zal intresten moeten betalen op de 90 miljard euro die het in principe zal krijgen via het Europees Fonds voor Financiële Stabiliteit (waar meer dan 700 miljard euro vrijgemaakt kan worden). De overheden gaan de benodigde som immers aan aanvaardbare rentevoeten lenen op de publieke markten (het Fonds geniet uiteraard een erg sterke EU-garantie die dat mogelijk maakt). Vervolgens gaan ze die lening aan een hogere rentevoet verder verkopen aan Ierland. Uiteindelijk is het de belastingbetaler die zal betalen. Maar steeds meer waarnemers denken dat wanneer er een herstructurering van de schuld komt, de privésector (pensioenfondsen, banken, hedge funds, enzovoort) ook in de buidel moet tasten door minderwaarden op zijn investeringen te aanvaarden. 3. Is er een risico op besmetting en dreigt de monetaire unie te barsten? Het besmettingsgevaar is reëel. De markten geven de indruk hun volgend slachtoffer al gekozen te hebben: Portugal. Dat blijkt uit de exorbitant hoge rente die gevraagd wordt om te lenen op de financiële markten. Duitsland, de Europese referentie bij uitstek, betaalt 3 procent om zich te financieren op 10 jaar. Griekenland en Ierland moeten 9 of 10 procent betalen en Portugal 7 procent De kredietgevers eisen die extreem hoge rentevoeten op de financiële markten omdat ze vinden dat het risico erg groot is. Andere vraag: kan de monetaire unie barsten? Het nulrisico bestaat niet. Het zal er op aankomen de lidstaten uit de problemen te helpen, de markten gerust te stellen en te ijveren voor een echte hervorming van het economisch beleid (in de ruime zin van het woord: budgettair, fiscaal, ) in Europa. Het wordt immers steeds duidelijker dat deel uitmaken van een monetaire unie ook betekent dat er meer fiscale en budgettaire raakvlakken nodig zijn. Sommigen pleiten trouwens voor sancties tegen het overschrijden van de begroting. Die sancties zouden zwaarder moeten zijn dan de symbolische sancties opgelegd door de Europese Raad (verlies van stemrecht, enzovoort) Als de lidstaten dat probleem kunnen oplossen, zal de Europese Unie er versterkt uitkomen. Maar ze zal dan misschien wel aan soevereiniteit moeten inboeten. 4. Kan een lidstaat uit de monetaire unie stappen? Zuiver juridisch gezien is dat niet mogelijk omdat het niet is voorzien in een verdrag. Het Verdrag van Lissabon vermeldt wel een procedure ( exit clause ), maar die is erg zwaar en leidt niet tot de volledige terugtrekking van de lidstaat. Stel dat de regels worden gewijzigd, welk belang heeft een lidstaat die in problemen verkeert, er dan bij om uit de eurozone te stappen? In het begin zou de lidstaat de monetaire devaluatie kunnen aanwenden om zijn competitiviteit te herstellen. Maar de collaterale (sociale en economische) schade zou ontzettend groot zijn, vooral omdat de schulden in euro uitgedrukt blijven. 5. Kunnen de markten ook hun pijlen op België richten? Dat kan altijd. Maar België beschikt wel over een aantal troeven die het land kunnen vrijwaren. Ten eerste heeft ons land geen vastgoedzeepbel gekend. Er bestaan wel fiscale stimuli, maar die zijn niet overdreven interessant. In tegenstelling tot andere landen zoals Ierland, zijn de intresten bij ons niet volledig aftrekbaar. Bovendien bezitten de Belgische gezinnen bijna 300 miljard euro aan cash. Dat is een aardig reservepotje. Op begrotingsvlak lijkt de situatie onder controle. Het feit dat we nog altijd geen regering hebben, lijkt paradoxaal genoeg gunstig te zijn voor het
deficit op korte termijn. Het begrotingstekort heeft weer normalere proporties aangenomen (minder dan 5 procent). Tot slot lijken de Belgische banken het ook beter te doen Maar België vertoont ook enkele zwakke plekken: er is nog altijd geen regering, noodzakelijke (en dure) hervormingen laten op zich wachten, het overheidstekort klimt wellicht tot ver boven 100 procent van het bbp en ons land is ondergedompeld in een onzekere politieke crisis. En financiële markten verafschuwen nu eenmaal onzekerheid (www.tijd.be) 4. OVER IERLAND D e redding van Griekenland en de oprichting van een omvangrijk noodfonds waren noodzakelijk om de euro te redden en verdere besmetting te vermijden. Supermacho Sarkozy zou, gesteund door dit noodfonds, de speculanten genadeloos aanpakken. Ze zouden voor ééns en voor altijd "weten wat hen te wachten stond". Luttele maanden later moet Sarkozy, samen met de rest van Europa, opnieuw het onderspit delven. Deze keer is het Ierland die gered moet worden. Niet dat het strikt noodzakelijk is voor de Ieren zelf. Zij aanvaarden de hulp vooral om verdere besmetting binnen de EU een halt toe te roepen. Maar in feite is er weinig dat je de Ierse bevolking kwalijk kan nemen. Zij waren de eersten om reeds in 2008 omvangrijke besparingen door te voeren om de begroting structureel gezond te maken. Het probleem is de gigantische banksector. De Ierse banken hebben een balanstotaal dat 6 tot 7 keer groter is dan het BNP van het land. En tijdens de hoogdagen van de financiële crisis had de Ierse regering zich garant gesteld voor de schulden van de binnenlandse banken. In feite was het een potje blufpoker. Want hoe kon Ierland nu garant staan voor banken die zoveel groter waren dan het land zelf? Snel werd duidelijk dat de overheid zijn beloftes niet kon waarmaken. De Ierse banken kampten met omvangrijke vastgoedverliezen en hadden nood aan tientallen miljarden euro's vers kapitaal. De overheid injecteerde 55 miljard euro maar het bleek niet voldoende. De financiële markten bleven met vragen zitten en de banken verloren miljarden aan deposito's. Een onhoudbare situatie. Zeker omdat het kleine Ierland de limieten van de financiële mogelijkheden had opgezocht. In 2007 had de Ierse overheid amper 24,8% schulden in verhouding tot het BNP maar dit bedrag liep bliksemsnel op tot 44,1% in 2008 en 64,5% in 2009. Voeg daar een begrotingstekort van 32% voor 2010 aan toe en je zit met een schuld van 100% tov. het BNP. Zo snel kan het dus gaan als je als kleine landje probeert een grote banksector recht te houden. Niettemin is dat precies wat men ook in de toekomst zal proberen te doen. Het reddingsplan dat er nu aankomt, dient vooral om de banksector te ondersteunen. Het zijn blijkbaar de nieuwe regels in de financiële wereld. Waar vroeger de obligatiehouders opdraaiden voor de verliezen wanneer een ontlener in gebrek bleef, wordt de factuur nu naar de bevolking doorgeschoven.
Je kan je de vraag stellen of schuldeisers die geld blijven lenen zonder vragen te stellen over terugbetaalbaarheid, niet op zijn minst een gedeelde verantwoordelijkheid hebben? De vraag is wie er hier eigenlijk "gered" wordt? De Ierse bevolking? Nee, zij betalen uiteindelijk de rekening via zware besparingen en hogere belastingen. Het zijn de banken die onverantwoordelijke leningen toestonden en de speculanten die de voorbije weken Ierse obligaties kochten "omdat Ierland toch wel gered zou worden", die de grote winnaars zijn van het reddingsplan. En dan nog kan je je de vraag stellen of het hiermee stopt. Het is niet door extra schulden te maken dat je je financiën op orde krijgt! Wat we nodig hebben, is een duurzame oplossing. En dan heb ik het over een schuldherschikking met de nodige "haircuts", gecombineerd met inspanningen van de Ierse bevolking. Een dergelijke aanpak zou ook fair zijn en de lasten verdelen over alle spelers in plaats van iedere keer maar weer de bevolking te laten opdraaien voor de fouten van anderen (namelijk de banken en de overheid) (www.beurs.com) 5. EPILOOG Na Griekenland is nu ook Ierland in de problemen gekomen, Portugal zal weldra volgen. Maar Europa zal pas écht in de problemen komen als Spanje aan de beurt is, en België. België is immers voor 5% van het BBP blootgesteld aan Ierse schulden. Indien Ierland de schulden niet kan terugbetalen, komt België pas echt in het oog van de schuldenstorm. Europa leeft al jaren boven zijn stand, en wil er alles aan doen om dit te handhaven. Alle middelen zijn goed. We drukken euro s alsof het dollars zijn. Dit zal onherroepelijk tot een hogere Europese (hyper?-)inflatie zorgen waardoor de gewone burger het geknoei van de heren specialisten weer kan betalen. Momenteel zorgt dit ervoor dat de euro fors in waarde daalt, maar morgen kan er in Amerika weer iets gebeuren waardoor de dollar weer daalt. Deze jojo zal uiteindelijk wel in evenwicht komen, maar beide zullen ze in waarde dalen ten opzichte van goud. Wil je je koopkracht behouden, zal je toch een deel (?) van je vermogen in goud moeten investeren (hoe je dat kan best kan doen, komt in een latere nieuwsbrief nog aan bod). De huidige crisis zorgt er ook voor dat Europa op 2 snelheden leeft. Duitsland raast als een denderde trein door het economisch landschap. Er wordt zelfs gesproken over een totale Duitse tewerkstelling, m.a.w. geen economische werkloosheid dus. En dat terwijl andere landen in een zware crisis leven. Dit is geen Europese UNIE, want elkaar helpen is uit den boze. Net een stelletje kleine kinderen die enkel uit zijn op de voordelen van een partnerschap. Dit alles zal er vermoedelijk voor zorgen dat de euro uit elkaar zal vallen, met een sterke Noord-Europese munt en een zwakke Zuid-Europese munt. Zolang de eigen volk eerst mentaliteit heerst in Europa, zullen we in de problemen blijven en zal de welvaart in Europa zichzelf vernietigen. Politiek gezien, lijkt een oplossing niet mogelijk, met alle gevolgen van dien. Laten we hopen dat het zover niet komt, maar veel tijd om orde op zaken te stellen is er volgens mij niet meer.