SCHOLEN ONDERSTEUNEN BIJ HET WERKEN AAN EEN KANSENRIJK EN ZORGBREED ONDERWIJS VOOR ALLE JONGEREN als een kerntaak van PEDAGOGISCHE BEGELEIDING en CLB Deze tekst is niveau-overstijgend en wil complementair zijn bij al wat reeds bestaat. Hij gaat dus enkel in op de rol van externe ondersteuners en richt zich in de eerste plaats tot de CLB-medewerkers en pedagogisch begeleiders zelf. Terzijde legt hij ook mogelijke verbindingen met andere externe ondersteuners. 1. INLEIDING: doelgroep en doelstelling Deze tekst is de actualisering van de gelijknamige versie uit 2014 1. Ondertussen is echter het M-decreet in voege getreden en werkt de overheid aan een decreet Leerlingenbegeleiding. Deze actualisering houdt dus rekening met het M-decreet en verwoordt de voor ons wenselijke situatie, die naar we hopen spoort met het te verwachten nieuwe decreet. Een aantal documenten en visieteksten in verband met dit thema worden ruim erkend: De visietekst van het VSKO: Uitgangspunten voor een kansenrijk en zorgbreed onderwijs voor alle kinderen en jongeren. Recht doen aan verschillen tussen leerlingen; Het begeleidingsplan PBDKO 2015-2018, voornamelijk het thema Zorgbreed en kansenrijk onderwijs (thema 6); De beleidsvisie VCLB, voornamelijk thema s Schoolondersteuning en Zorgcontinuüm; De principes van handelingsgericht werken (HGW) als gezamenlijk kader voor wie betrokken is bij de zorg op school 2 ; Een aantal bijkomende relevante teksten 3. 1 De tekst uit 2014 was op zijn beurt de herwerking van de in 2004 verschenen visietekst De externe ondersteuning van de zorgbrede werking van scholen 2 Het is immers essentieel dat school en CLB een gezamenlijke visie en methodiek ontwikkelen voor zorg, zie onder andere www.prodiagnostiek.be 3 Onder andere: Het Vademecum Zorg van het VVKBaO (D/2012/0938/04) de Visie op zorg voor de leerlingen in het secundair onderwijs (M-VVKSO-2012-028) de Visietekst schoolondersteuning van de VCLB (voor CLB-medewerkers) http://www.vclb-koepel.be/professionals/methodieken/schoolondersteuning/visie2 De rollen van de cliëntnabije CLB-medewerker van de VCLB (ontwikkeld voor CLB-medewerkers zie schema in bijlage 2 achteraan. In dit model wordt de volledige opdracht van een CLB-medewerker beschreven in 6 onderscheiden rollen die in totaal 8 resultaatsgebieden omvatten. In de context van onderhavige tekst zijn vooral de rollen hulpverlener, coach en netwerker van belang. De rol hulpverlener verwijst naar de rechtstreekse leerlingenbegeleiding en beschrijft zowel het vraaggestuurd leerlinggebonden aanbod als de verplichte activiteiten (medische consulten, leerplichtbegeleiding, vaccinaties en profylaxe van besmettelijke ziekten). De rol coach valt uiteen in coachen van leerkrachten (in het kader van individuele leerlingen) en schoolondersteuning (ondersteunen van zorgbeleid van de school). De rol netwerker verwijst naar de draaischijffunctie van het CLB in kader van leerlingenbegeleiding. VCLB en PBDKO Scholen ondersteunen bij het werken aan een kansenrijk en zorgbreed onderwijs voor alle jongeren versie 30 juni 2016 (definitief) p. 1
Het begrip zorg kent vanuit zijn ontstaan verschillende betekenissen. De visietekst Zorg VSKO 4 definieert het begrip breed en dus veel ruimer dan als aanpak van problemen, preventief werken of care. Zorg voor leerlingen wordt breed beschouwd als het geheel van initiatieven die door alle schoolbetrokkenen worden genomen om optimale ontwikkelingskansen te creëren voor alle leerlingen. In een open en toegankelijke school is diversiteit binnen de leerlingengroep een meerwaarde. Zorgbeleid vertrekt niet vanuit een deficit denken, maar vanuit een positieve benadering die in de eerste plaats emancipatorisch is met als doel dat elke jongere zich optimaal kan ontwikkelen, met al zijn mogelijkheden en talenten. De school maakt werk van een goed uitgebouwde zorgvisie waarin de verhoogde toegankelijkheid voor leerlingen centraal staat. Wij zijn voorstander van een zogenaamde universele benadering waarbij de onderwijsomgeving zodanig is aangepast dat ze toegankelijk is voor een diverse leerlingenpopulatie en beantwoordt aan volgende kenmerken: Leerinhouden worden op verschillende manieren aangeboden (diversiteit en flexibiliteit in instructie); Leerlingen kunnen op verschillende manieren blijk geven van hun kennis en vaardigheden; Leerlingen worden op verschillende manieren gemotiveerd en betrokken op het leerproces. Een universele benadering betekent niet dat er één optimale benadering bestaat voor alle leerlingen. Het betekent wel dat de school optimaal inspanningen wil leveren om tegemoet te komen aan de noden van een heel diverse leerlingenpopulatie door flexibel om te springen met instructie, materialen, methoden, doelstellingen, evaluatie en het motiveren of betrekken van leerlingen bij het leerproces. In het katholiek onderwijs gaat een bijzondere zorg uit naar leerlingen die het moeilijker hebben en minder kansen krijgen. Zo vermeldt de Opdrachtverklaring van het katholiek onderwijs in Vlaanderen (juni 1994) dat de katholieke school zich actief open stelt voor al wie in onze maatschappij, op welke manier ook, kansarm is. Katholieke scholen werken tegelijkertijd aan maatschappelijke kansenbevordering van kwetsbare groepen waarbij contextkenmerken aan de basis van de problematiek liggen en aan een beleid dat inspeelt op specifieke onderwijsbehoeften van leerlingen. Het is daarbij belangrijk beide aspecten mee te nemen, te benoemen en op elkaar af te stemmen. Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften krijgen - naast een brede basiszorg - verhoogde zorg. Waar nodig wordt voor hen uitbreiding van zorg en zorg op maat (eventueel via een Individueel aangepast curriculum) voorzien (continuüm van zorg). Participatieproblemen aan het onderwijs staan centraal. Hierbij is er steeds een interactie tussen de stoornis, beperking of handicap van de individuele leerling enerzijds en kenmerken van de omgeving anderzijds. De omgeving en de schoolcontext kunnen een obstakel of een facilitator vormen voor de participatie van de leerling aan het onderwijs. Het katholiek onderwijs engageert zich om alle aanpassingen die redelijk zijn te doen ten behoeve van optimale ontwikkelingskansen voor alle leerlingen. Zo werkt het katholiek onderwijs mee aan de verdere uitbouw van het inclusief onderwijs in Vlaanderen en waarborgt het het recht op onderwijs voor leerlingen die nood hebben aan gespecialiseerde zorg in een setting van buitengewoon onderwijs. De principes van Handelingsgericht werken (HGW) bieden in de school een gezamenlijk denkkader en helpen haar om de interne werking te optimaliseren. 4 Uitgangspunten voor een kansenrijk en zorgbreed onderwijs voor alle kinderen en jongeren. Recht doen aan uniciteit van alle leerlingen. VCLB en PBDKO Scholen ondersteunen bij het werken aan een kansenrijk en zorgbreed onderwijs voor alle jongeren versie 30 juni 2016 (definitief) p. 2
Vanuit de opdrachten van CLB en PB (punt 2) belicht de tekst de complementaire ondersteuningsactiviteiten van CLB en PB voor een kansenrijk en zorgbreed onderwijs voor alle jongeren. Hij kadert die in de zeven essentiële uitgangspunten van HGW (punt 3). Daarna besteedt hij ook aandacht aan wat CLB en PB onderscheidt in hun ondersteuningsactiviteiten. Daarbij gebruikt hij het kader van het continuüm van zorg in de leerlingenbegeleiding (punt 4). Uitgangspunt blijft steeds dat de school verantwoordelijk is voor het eigen zorgbeleid, waarover zij dus ook de regie voert. Zij staat echter niet alleen en ze kan zich hierbij laten ondersteunen door PB en CLB. Wat die ondersteuning kan inhouden, wordt verder beschreven. 2. OPDRACHTEN van PEDAGOGISCHE BEGELEIDING en CLB inzake ONDERSTEUNING van SCHOLEN Scholen hebben de verantwoordelijkheid voor en de regie over de uitbouw van het zorgbeleid. Het is de opdracht van de PBD om de scholen hierin te ondersteunen. School en PBD kunnen daarvoor samenwerken met CLB, waarbij de inbreng van het CLB zich beperkt tot inhoudelijke expertise inzake leerlingenbegeleiding. CLB en PB ondersteunen scholen dus elk vanuit de eigen specificiteit: Wat de doelgroep betreft richt CLB zich tot de scholen en de leerlingen, de PB richt zich enkel tot de scholen; Wat de focus betreft ondersteunt CLB de zorg en leerlingenbegeleiding vanuit inhoudelijke invalshoek, de PB ondersteunt procesmatig het beleid van de scholen (pedagogisch-didactisch en beleidsvoerend vermogen). Het VLOR advies over de krijtlijnen voor een hervorming van de leerlingenbegeleiding in Vlaanderen, dat eensgezind tot stand is gekomen, ondersteunt deze visie. Wat het te verwachten decreet Leerlingenbegeleiding precies zal vermelden, is op dit ogenblik nog niet geweten. In ieder geval is het in onze optie duidelijk dat we evolueren naar gestaag nog meer samenwerking tussen scholen, PB en CLB. Dat zal zich meer bepaald ook op regionaal niveau vertalen. Het op dit ogenblik geldende wettelijk kader van opdrachten van CLB en PB is vermeld in bijlage 1. 3. PEDAGOGISCHE BEGELEIDING EN CLB KIEZEN BEIDE voor het kader van HANDELINGSGERICHT werken Schoolbesturen, directies en personeelsleden, ouders of studenten en leerlingen bouwen samen, elk vanuit hun eigen verantwoordelijkheid en zorg, aan de schoolgemeenschap. Zoals boven vermeld ondersteunt de Pedagogische begeleiding de onderwijsinstellingen bij het realiseren van hun eigen christelijk opvoedingsproject en het werken aan de kwaliteitszorg. De Centra voor Leerlingenbegeleiding, aangesloten bij de Vrije-CLB-Koepel, werken aan de implementatie van het mission statement van de CLB-sector vanuit hun christelijke inspiratie en visie op mens en maatschappij en met het belang van de leerling als centraal aandachtspunt. VCLB en PBDKO Scholen ondersteunen bij het werken aan een kansenrijk en zorgbreed onderwijs voor alle jongeren versie 30 juni 2016 (definitief) p. 3
De vrije CLB s begeleiden de leerlingen in hun specifieke schoolcontext tegen de achtergrond van een multireligieuze en multiculturele maatschappij. Zij hebben bij hun begeleidingsactiviteiten speciale aandacht voor de totale persoon van de leerling. Daarin staat de ontplooiing van hoofd, hart en handen centraal en hebben attitudevorming en leren leven met, door en voor anderen uitdrukkelijk hun plaats. Kansenrijk en zorgbreed werken voor leerlingen kan dus breed beschouwd worden als het geheel van initiatieven die door alle schoolbetrokkenen worden genomen om optimale ontwikkelingskansen te creëren voor alle leerlingen: het staat niet naast het onderwijs- en opvoedingsgebeuren, maar maakt er integraal deel van uit. Aangezien kansenrijk en zorgbreed werken voor leerlingen in eerste instantie een verantwoordelijkheid is van de school en het hele schoolteam, is het essentieel dat de school in dat verband een gezamenlijke visie en methodiek ontwikkelt. Handelingsgericht werken (HGW) biedt een gezamenlijk kader voor al wie erbij betrokken is: leerlingen en ouders de leden van het schoolteam (directie, leerkracht, zorgcoördinator, leerlingenbegeleider, ); de externe partners van de school (CLB, PB) HGW bundelt de krachten van al deze interne en externe actoren door hen een gemeenschappelijke bril te geven. Dat is des te meer nodig in het kader van de implementatie van het M-decreet en de evolutie naar meer inclusief onderwijs. Vanuit die gezamenlijke bril werken deze interne en externe partners samen met andere schoolexterne partners of diensten. HGW beïnvloedt alle aspecten van het zorgbeleid en alle fases van de zorg. Doelgericht werken De ondersteuning door PBD en CLB is doelgericht, op basis van een grondige analyse van de ondersteuningsvraag. Doelstellingen bepalen gebeurt in overleg met alle betrokkenen. Doelen zijn positief en uitdagend geformuleerd, en zo SMART mogelijk. Afstemming en wisselwerking PBD en CLB houden bij hun ondersteuning rekening met de context van de leerkracht, het team, de school die ondersteuning vraagt en met de mogelijke verschillen tussen betrokken partijen. Ze gaan er bewust mee om en zoeken naar afstemming tussen de verschillende betrokken partijen. PBD en CLB geven ook expliciet aandacht aan hun onderlinge afstemming en wisselwerking als externe ondersteuners. Vanuit hun onderling verschillende context en opdracht, werken ze complementair en constructief samen in de ondersteuning van de school. Onderwijsbehoeften en ondersteuningsbehoeften centraal PBD en CLB stellen de ondersteuningsbehoefte van de leerkracht, het schoolteam, de school centraal: wat heeft deze leerkracht, dit team, deze school nodig om terug verder te kunnen zodat de leerlingen waarmee ze werken er beter van worden? PBD en CLB kunnen scholen ook helpen om de ondersteuningsbehoeften uit te klaren. Beide kunnen in hun rol als schoolondersteuner vanuit hun kijk op de noden en hun professionele achtergrond aandachtspunten aanbrengen. VCLB en PBDKO Scholen ondersteunen bij het werken aan een kansenrijk en zorgbreed onderwijs voor alle jongeren versie 30 juni 2016 (definitief) p. 4
De leerkracht doet ertoe PBD en CLB nemen het roer niet over, maar stellen alles in het werk om de leerkracht optimaal te ondersteunen in haar opdracht. Zij is immers de sleutelfiguur in het ontwikkelings-, opvoedings- en leerproces van leerlingen in de brede zin van het woord (gezond leven, bewust kiezen, succesvol leren ). Aandacht voor het positieve PBD en CLB geven bij hun ondersteuningsactiviteiten expliciet aandacht aan wat goed gaat bij deze leerkracht, dit team, deze school, en gebruiken dit als hefboom om hoge doelen te helpen stellen en verandering te faciliteren Door het positieve te betrekken en te benoemen, voorkomt men dat de focus (alleen) op problemen ligt. Het biedt aanknopingspunten om te handelen: het positieve versterken is soms beter dan het negatieve om te buigen. PBD en CLB geven ook expliciet aandacht aan wat goed gaat in hun onderlinge samenwerking als externe ondersteuners. Constructieve samenwerking Alle vragen, zorgen en verwachtingen van de school worden ernstig genomen en samen doorgepraat met de relevante betrokkenen. PBD en CLB werken hierbij, elk vanuit hun eigen rol en deskundigheid, constructief samen met de leerkracht, het team en de school die ondersteuning vraagt. Op die manier streven PBD en CLB naar een hoge betrokkenheid van alle participanten doorheen het ondersteuningstraject. Goede communicatie is daarbij essentieel. PBD en CLB werken ook onderling constructief en complementair samen in de ondersteuning van de school. Het samenbrengen van hun beider expertise (pedagogisch-didactisch, medisch, gedragswetenschappelijk) leidt tot een effectievere ondersteuning. Systematisch en transparant PBD en CLB ondersteunen de school op een systematische en transparante manier, zodat alle betrokkenen ten allen tijde op de hoogte zijn van de werkwijze die gevolgd wordt, de beoogde doelen, de vorderingen en de gemaakte afspraken. Formulieren en documenten kunnen hierbij helpen, maar mogen geen nodeloze planlast veroorzaken. PBD en CLB werken ook onderling op een systematische en transparante manier samen tijdens de ondersteuning van de school. 4. De DESKUNDIGHEDEN van CLB en PBD zijn COMPLEMENTAIR Uit het voorgaande blijkt dat CLB en Pedagogische begeleiding binnen eenzelfde referentiekader kunnen samenwerken. Beide diensten hebben echter ook hun specifieke deskundigheden en opdrachten. Op die manier werken zij complementair en elkaar versterkend. In die zin is het dus ook noodzakelijk dat er bij de bespreking van bijzondere bepalingen - ook al betreft het een document tussen school en CLB - met Pedagogische Begeleiding een goede afstemming is. In dit punt gaan we in op de specifieke eigenheid van beide diensten. We gebruiken daartoe het zorgcontinuüm als kader en beschrijven de samenwerking tussen CLB en PBD in de verschillende fasen van het zorgcontinuüm. VCLB en PBDKO Scholen ondersteunen bij het werken aan een kansenrijk en zorgbreed onderwijs voor alle jongeren versie 30 juni 2016 (definitief) p. 5
CLB Pedagogische Begeleiding Zie ook fase 1 en 2 Zie ook fase 1 en 2 Wanneer in de adviesfase van het HGD-traject blijkt dat de aanpassingen die nodig zijn om een leerling binnen de school mee te nemen binnen een gemeenschappelijk curriculum ofwel disproportioneel ofwel onvoldoende zijn, stelt het CLB voor de leerling een verslag op dat toegang geeft tot het buitengewoon onderwijs. Met dit verslag kan de leerling overstappen n aar het buitengewoon onderwijs van het betreffende type. Hij kan echter ook de vraag stellen aan een school voor gewoon onderwijs om studievoortgang te maken op basis van een individueel aangepast curriculum. Het CLB bespreekt de verschillende mogelijkheden met de leerling en zijn ouders, en begeleidt hen in het kiezen van een gepaste school. De pedagogische begeleiding ondersteunt scholen bij het uittekenen van een beleid rond een zorgzame overstap naar een individueel aangepast curriculum. Hij ondersteunt scholen gewoon onderwijs bij de afweging van de vraag van leerlingen om studievoortgang te maken op basis van een individueel aangepast curriculum Fase 3 INDIVIDUEEL AANGEPAST CURRICULUM Samen met de leerkracht en het schoolteam, en in overleg met de leerling Zie ook fase 0 en 1 en de ouders maakt het CLB een grondige analyse van de onderwijsbehoeften van de leerling en de ondersteuningsbehoeften van de leerkracht en de ouders. Vaak gebeurt dit aan de hand van een handelingsgericht diagnostisch traject, onder regie van het CLB. Het einddoel is een handelingsgericht advies over de gewenste ondersteuning, waar alle betrokkenen achter kunnen staan. Het CLB biedt waar nodig en waar mogelijk kortdurende individuele begeleiding aan de leerling (en zijn ouders) met een hulpvraag. De focus ligt daarbij op het samen met de leerling zoeken naar antwoorden en oplossingen voor de problematische situatie, zodat de leerling sterker wordt en terug op eigen kracht verder kan. Waar nodig werkt het CLB samen met externe hulpverleners, voor bijkomende diagnostiek en/of voor gespecialiseerde buitenschoolse hulpverlening. Het CLB treedt daarbij op als draaischijf en vertaler tussen school en hulpverlening (de onderwijs-behoeften van de leerling vertalen en overbrengen naar de externe hulpverlening, de inzichten en aanbevelingen vanuit de externe hulpverlening vertalen naar de klaspraktijk) Zie ook fase 0 en 1 De pedagogische begeleidingsdienst ondersteunt het beleidsvoerend vermogen van de scholen in samenwerking met CLB en eventuele externen, vanuit gedeelde verantwoordelijkheid en met aandacht voor ieders eigen opdracht en verantwoordelijkheid. Hij ondersteunt scholen bij het borgen of bijsturen van het eigen zorgbeleid (school behoudt immers regie van de zorg). Fase 2 UITBREIDING VAN ZORG Zie ook fase 0 Zie ook fase 0 Het CLB ondersteunt de leerkracht en het team in het bieden van verhoogde zorg aan leerlingen met specifieke noden. Het kan gaan om het bespreken, opvolgen en evalueren van lopende maatregelen die de school neemt, of het samen uitwerken van nieuwe maatregelen die een antwoord moeten bieden op de hulpvraag van de leerling. Het CLB werkt in deze fase niet rechtstreeks met de leerling, maar indirect via het coachen van de leerkracht en het team. De pedagogische begeleidingsdienst ondersteunt het schoolteam om zich te richten op leerlingen of groepen met specifieke onderwijsbehoeften binnen de reguliere werking en binnen het gemeenschappelijk curriculum. Hij ondersteunt leraren bij het uitwerken van maatregelen om te compenseren en te dispenseren. Hij reikt scholen een nascholingsaanbod aan in het omgaan met leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Fase 1 VERHOOGDE ZORG Het CLB gaat op basis van analyse van bevindingen over leerlingen en hun concrete problemen, zijn kennis van werkzame (evidence based) methodieken en materialen en zijn kennis van het welzijns- en gezondheidsnetwerk in gesprek met de school en doet voorstellen die het zorgbeleid en de brede basiszorg van de school kunnen optimaliseren. De concrete uitwerking ervan gebeurt door de school, waar nodig ondersteund door de PBD en CLB. Het CLB kan de school op vraag ondersteunen bij het uitzetten van schoolbrede preventieve acties of projecten inzake leerlingenbegeleiding en zorgbeleid, vanuit zijn medische en gedragswetenschappelijke expertise. De pedagogische begeleidingsdienst ondersteunt op vraag leraren pedagogisch (vak)didactisch in kwaliteitsvol onderwijs voor iedereen. Hij ondersteunt scholen bij de uitbouw van professioneel intern overleg inzake zorgbeleid. Hij ondersteunt scholen bij de uitbouw van een zorgbeleid vanuit de kenmerken van het beleidsvoerend vermogen. Hij coacht scholen en leraren, zorgcoördinatoren, bij de ontwikkeling van een krachtige leeromgeving voor alle leerlingen en bij het uitwerken van maatregelen om te stimuleren, te differentiëren en te remediëren. Hij ondersteunt scholen, leraren, bij het omgaan met verschillen en bij het uittekenen van een gelijke kansenbeleid. Hij ondersteunt de scholen en leraren in het communiceren met ouders. BREDE BASISZORG VCLB en PBDKO Scholen ondersteunen bij het werken aan een kansenrijk en zorgbreed onderwijs voor alle jongeren versie 30 juni 2016 (definitief) p. 6 Fase 0
BIJLAGEN Bijlage 1: Huidige opdrachten van CLB en Pedagogische begeleiding Pedagogische begeleiding Het decreet van 8 mei 2009 betreffende de kwaliteit van onderwijs beschrijft de opdrachten van de pedagogische begeleidingsdiensten. De PBDKO 5 vertaalde dat als volgt: De PBDKO ondersteunt de onderwijsinstellingen bij het realiseren van hun eigen christelijk opvoedingsproject en het werken aan kwaliteitszorg; De PBDKO heeft bijzondere aandacht voor de versterking van de beroepsbekwaamheid (onderwijsinhoudelijk en pedagogisch-didactisch) van de personeelsleden van de betrokken onderwijsinstellingen. Ze heeft hierbij vooral oog voor beginnende personeelsleden en leidinggevenden; De PBDKO reikt aan, stimuleert en ondersteunt onderwijsinnovaties bij haar instellingen; zij ontwikkelt initiatieven ter bevordering van de onderwijskwaliteit en stimuleert het beleidsvoerend vermogen van de betrokken instellingen; De PBDKO volgt op vraag van de inrichtende machten/schoolbesturen schooldoorlichtingen op en begeleidt instellingen bij de uitwerking van hun actiepunten; De PBDKO voert in het kader van externe ondersteuning van instellingen ontwikkelingstaken uit. De PBDKO werkt emancipatorisch, procesmatig en ontwikkelingsgericht, volgens het principe van de subsidiariteit, participatief en vraaggestuurd. Het behoort tot de kerntaak van pedagogisch begeleiders om scholen te ondersteunen in een kansenrijk en zorgbreed onderwijs: dat komt immers hun onderwijskwaliteit en de kwaliteit van hun leerlingenbegeleiding ten goede. Daarbij zijn zij verplicht om met verscheidene onderwijsactoren op verschillende niveaus te overleggen, dus ook met CLB. 5 Pedagogische Begeleidingsdienst Katholiek Onderwijs VCLB en PBDKO Scholen ondersteunen bij het werken aan een kansenrijk en zorgbreed onderwijs voor alle jongeren versie 30 juni 2016 (definitief) p. 7
CLB De opdracht van CLB inzake het ondersteunen van de zorgbrede werking van scholen is slechts een onderdeel van het volledige takenpakket van een CLB. Het ondersteunen van de zorgbrede werking van scholen valt uiteen in twee soorten activiteiten, die teruggaan op twee onderscheiden decretale opdrachten 6 van CLB. Deze opdrachten behoren tot het zgn. verzekerd aanbod van de centra 7 : vormen van ondersteuning die alle centra verplicht aanbieden aan de leerlingen, hun ouders en de scholen, en waarbij het de leerlingen, ouders en de scholen vrij staat om al dan niet op dit aanbod in te gaan: Opdrachten en activiteiten in het kader van het leerlinggebonden aanbod van CLB 8 Hier gaat het om ondersteunende activiteiten in functie van een concrete leerling. De CLB er neemt hierbij enerzijds de rol op van hulpverlener : de CLB er onthaalt de hulpvraag van de cliënt en stelt aan de hand van een aaneenschakeling van kernactiviteiten 9 een begeleidingstraject op zodat de cliënt een kwaliteitsvol antwoord of aanbod krijgt. Hij werkt hierbij emancipatorisch zodat de cliënt zijn ontwikkeling in eigen handen kan nemen. Als het nodig is, werkt de hulpverlener sensibiliserend of aanklampend. De CLB er helpt problemen oplossen, maar ook voorkomen. Bij rechtstreekse vragen van leerlingen en ouders zal het CLB, waar nodig en mits akkoord van leerlingen en ouders, ook overleggen en samenwerken met de school. Anderzijds neemt de CLB er binnen het leerlinggebonden aanbod de rol op van leerkrachtcoach. Als leerkrachtcoach werkt de CLB er vraaggestuurd en subsidiair 10 om leerkrachten en interne leerlingenbegeleiders te versterken in hun brede basiszorg, het signaleren van noden en het opvangen van leerlingen met specifieke zorgnoden ( consultatieve leerlingenbegeleiding). Opdrachten en activiteiten in het kader van de schoolondersteuning 11 door het CLB: Hier gaat het om ondersteunende activiteiten in functie van de school als organisatie. De focus ligt dus niet langer op geïdentificeerde leerlingen. De CLB er neemt hierbij de rol op van schoolondersteuner: vanuit bevindingen van het CLB bij individuele leerlingen en hun problemen, ondersteunt hij de school om haar zorgbeleid sterker te maken. Hij maakt, als dat nodig is, de school attent op leerlingennoden die de school kan helpen invullen. 6 Decreet van 1 december 1998 betreffende de centra voor leerlingenbegeleiding 7 BVR tot vaststelling van de operationele doelen van de CLB, art. 1, tweede lid 8 BVR tot vaststelling van de operationele doelen van de CLB, hoofdstuk 2, artikel 4 t/m 15 9 Volgende kernactiviteiten worden onderscheiden: onthaal, vraagverheldering, informatie en advies, diagnostiek, kortdurende begeleiding, samenwerken met het netwerk 10 Subsidiair werken is een werkingsprincipe uit het CLB-decreet dat zoveel wil zeggen als niet plaatsvervangend werken. (De term is geleend uit de bestuurskunde; letterlijk betekent het dat een hoger echelon niet moet overnemen wat een lager echelon even goed of even efficiënt kan uitvoeren). 11 BVR tot vaststelling van de operationele doelen van de CLB, hoofdstuk 3, artikel 16 t/m 26 VCLB en PBDKO Scholen ondersteunen bij het werken aan een kansenrijk en zorgbreed onderwijs voor alle jongeren versie 30 juni 2016 (definitief) p. 8
Hij coacht vanuit de eigen deskundigheid, inzichten en opdracht de school in de stappen die ze zet om een goede leer- en leefomgeving voor alle leerlingen te creëren. Naast algemene acties schenkt hij bijzondere aandacht aan prioritaire doelgroepen 12. De schoolondersteuning door CLB sluit aan bij de strategische doelstellingen, vermeld 13 in het decreet van 1 december 1998 betreffende de centra voor leerlingenbegeleiding en omvat volgende elementen: De samenwerking tussen de actoren inzake leerlingenbegeleiding, waaronder de school, het schoolpersoneel, de ouders, de leerlingen, de pedagogische begeleidingsdienst en het CLB, moet leiden tot de versterking van de deskundigheid van leerkrachten bij het opvangen van leerlingen en inzake signaaldetectie, en de uitbouw van een adequate vorm van leerlingenbegeleiding of zorgbeleid op school. Op het vlak van schoolondersteuning onderneemt het CLB aanvullend op de inspanningen van de school, vanuit zijn deskundigheid, de nodige acties om schoolinterne leerlingenbegeleiding te ondersteunen en te helpen optimaliseren. Het CLB vertrekt daarbij steeds vanuit de analyse van zijn bevindingen over leerlingen en hun concrete problemen. De school kan het CLB betrekken voor de ondersteuning bij verbetertrajecten Elk CLB biedt aan de scholen waarmee het een beleidscontract of een beleidsplan heeft afgesloten, ondersteuning aan die betrekking heeft op : tijdige, preventieve en gestructureerde informatieverstrekking over de structuur en organisatie van het Vlaamse onderwijs, het volledige onderwijsaanbod, de aansluiting tussen onderwijs en de arbeidsmarkt. Daartoe organiseert het CLB, in samenwerking met de school, acties rond studie- en beroepskeuze en participeert het actief in de uitvoering ervan. tijdige, preventieve en gestructureerde informatieverstrekking over de gezondheids- en welzijnsvoorzieningen. de draaischijffunctie tussen de school en een aanwijsbaar netwerk. Het CLB coördineert de samenwerking tussen de school, het CLB en de relevante schoolexterne welzijns- en gezondheidsvoorzieningen. Het CLB toetst samen met de school het aanbod af van deze schoolexterne diensten, en ondersteunt de school bij de implementatie van het schoolexterne aanbod. Het gaat hierbij zowel om proactieve en preventieve acties als om doorverwijzingen van individuele leerlingen. Het centrum werkt bij de uitvoering van zijn opdrachten in het kader van de preventieve gezondheidszorg samen met de betrokken externe partners mee aan de realisatie van de Vlaamse gezondheidsdoelstellingen 14, voor zover die betrekking hebben op de doelgroep van de centra. participatie in overleg met betrekking tot leerlingenbegeleiding of zorgbeleid, georganiseerd door de school (minimaal de participatie in het systematisch en gestructureerd overleg rond aan- en afwezigheden van leerlingen; participatie in ander overleg wordt afgesproken via het beleidscontract/bijzondere bepalingen). 12 Prioritaire doelgroepen worden bepaald in het Decreet CLB: art. 22: Het centrum begeleidt prioritair en intensief die leerlingen die in hun ontwikkeling en leerproces bedreigd worden. Het centrum besteedt daarbij bijzondere aandacht aan die leerlingen die door hun sociale achtergrond en leefsituatie leerbedreigd zijn art. 24 somt op welke specifieke groepen van leerlingen en scholen het CLB intensief en prioritair ondersteunt 13 Decreet van 1 december 1998 betreffende de centra voor leerlingenbegeleiding, artikels 16, 17, 23 en 24. 14 BVR van 31 juli 1991 inzake gezondheidspromotie, art. 1, 15 VCLB en PBDKO Scholen ondersteunen bij het werken aan een kansenrijk en zorgbreed onderwijs voor alle jongeren versie 30 juni 2016 (definitief) p. 9
participatie aan projecten op school gericht op het beleid rond prioritaire doelgroepen. Het CLB ondersteunt de school bij projecten (geïnitieerd door school of CLB) die maximale onderwijskansen willen bieden aan groepen van leerlingen die leerbedreigd zijn door hun sociale achtergrond of hun leefsituatie. Daarvoor werkt het CLB samen met de ouders, de leerlingen en hun maatschappelijke omgeving. Daarnaast adviseert het CLB binnen het kader van zijn deskundigheid inzake leerlingenbegeleiding de scholen op het vlak van gezondheid, veiligheid en hygiëne, ondersteunt het CLB de samenwerking van de scholen voor gewoon en voor buitengewoon onderwijs, en ondersteunt het CLB de school in acties die definitieve uitsluiting als tuchtmaatregel kunnen voorkomen. VCLB en PBDKO Scholen ondersteunen bij het werken aan een kansenrijk en zorgbreed onderwijs voor alle jongeren versie 30 juni 2016 (definitief) p. 10
Bijlage 2 : model van CLB-rollen VCLB en PBDKO Scholen ondersteunen bij het werken aan een kansenrijk en zorgbreed onderwijs voor alle jongeren versie 30 juni 2016 (definitief) p. 11