COEN, COnjunctuurEnquête Nederland Tiende meting, 2 e kwartaal 211 Inhoudsopgave Samenvatting...2 BEDRIJFSLEVEN TOTAAL...3 Verbetering economisch klimaat zet door...3 Omzetverwachting positiever...4 Verwachting orderontvangst beter dan ooit...5 Orderpositie buitenland als te klein beoordeelt; exportverwachting positiever dan ooit...6 Stijging winstgevendheid neemt af...7 Werkgelegenheid trekt iets aan terwijl de verwachtingen negatief zijn....8 Investeringen nemen toe...9 Concurrentiepositie licht vooruit...1 Vraaguitval nog steeds veruit grootste productiebelemmering...11 Inhuur ZZP'ers...12 Ondernemersvertrouwen positiever dan ooit...13 SECTOREN...14 Landbouw...14 Industrie...15 Bouw...16 Groothandel...17 Detailhandel...18 Horeca, makelaardij en reisbranche...19 Vervoer...2 Diensten...21 Resultaten per sector...22 Cijfers voor de regio s...36 1
Samenvatting Economisch herstel zet verder door Conjunctuurenquête Nederland (COEN),, Kamer van Koophandel Den Haag Het ondernemersvertrouwen* was in het 1e kwartaal van 211 nog net positief. Voor het 2e kwartaal stijgt het vertrouwen naar een waarde van 11, net onder de landelijke score (12). Na een kleine hapering aan het begin van het jaar pakt het herstel van de regionale economie naar verwachting de draad weer op in het 2e kwartaal. Dit blijkt uit de resultaten van de Conjunctuurenquête Nederland (COEN), waarmee de Kamer van Koophandel vier keer per jaar de belangrijkste ontwikkelingen en verwachtingen van het Nederlandse bedrijfsleven in kaart brengt. In het aandachtsgebied van KvK Den Haag vertonen vooral de landbouw, de industrie en de groothandel een positief vertrouwen. In de transportsector ziet men het 2e kwartaal nog somber in. Voorlopig hoogtepunt Het oordeel van de ondernemers over het economisch klimaat bereikt in het 2e kwartaal een voorlopig hoogtepunt sinds de start van de monitor eind 28. Ondernemers verwachten ook weer een betere omzetontwikkeling voor het 2e kwartaal. De omzetprognose van de ondernemers is weliswaar grillig, maar wordt over het algemeen in gedempte vorm door de gerealiseerde omzetten gevolgd. Na een forse inzinking in het eerste kwartaal, verwachten ondernemers weer een flink herstel van het personeelsbestand. Op dit vlak blijkt de realisatie over het algemeen heel dicht aan te sluiten op de verwachtingen. De winstgevendheid vertoonde een aanzienlijke terugval in het eerste kwartaal, in lijn met de verwachtingen van ondernemers over de overige indicatoren in de vorige COEN. Ondernemers in Delft hebben met afstand het meeste vertrouwen Het ondernemersvertrouwen is in alle regio s positief, maar er zijn per regio zeer forse verschillen. Ondernemers in Delft hebben met afstand het meeste vertrouwen, gevolgd door het Westlandse bedrijfsleven. Ondernemers in de Alphense regio zijn het minst positief. Zowel voor de omzet als de export zijn de verwachtingen voor het 2e kwartaal zeer hoog gespannen in Delft. Ook in het Westland is de stemming op deze punten erg positief. Maar ook de Leidse agglomeratie en de Duin- en Bollenstreek zien het zitten als het om de (buitenlandse) omzet gaat. Ten aanzien van de export zijn de verwachtingen in de Alphense regio bescheiden, maar positief. De verwachtingen rond de ontwikkeling van het personeelsbestand lopen sterk uiteen. Delft en de Leidse regio springen in positieve zin in het oog, terwijl de bedrijven in de Alphense regio, de Duin- en Bollenstreek en de Haagse agglomeratie per saldo een verdere krimp in het personeelsbestand voorzien. Ook de verwachtingen voor de investeringen in 211 leveren een sterk gevarieerd beeld op, van een (zeer) sterke plus in Delft tot een lichte krimp in de Alphense regio en de Duin- en Bollenstreek. Detailhandel verwacht sterke omzetstijging; horeca verwacht dalende omzet De detailhandel in de regio verwacht voor de omzet een sterke stijging in het 2e kwartaal, op de voet gevolgd door de landbouw. De horeca voorziet per saldo een behoorlijke omzetdaling. De agrarische export verwachtte ten tijde van de enquête een positieve impuls**. Buitenlandse omzet van industrie, groothandel en transport zit in het 2e kwartaal naar verwachting eveneens in de lift. Deze sector voorziet echter wel een forse afname van het personeelsbestand. De detailhandel en de bouw verwachten ook een personeelsafname maar minder dan in de transportsector. De landbouw was positief gestemd over de omvang van het personeelsbestand en dat geldt ook voor de industrie, groothandel en dienstensector. Tenslotte voorzien alle sectoren met uitzondering van de diensten- en transportsector een positief 211 als het gaat om investeringen. Zie voor meer gegevens: www.kvk.nl/coendenhaag www.kvk.nl/coen http://www.cbs.nl/nl-nl/menu/informatie/deelnemers-enquetes/bedrijveninstellingen/coen/publicaties/resultaten/default.htm 2
BEDRIJFSLEVEN TOTAAL Verbetering economisch klimaat zet door Het oordeel over het economische klimaat is voor het eerst sinds de 1e meting van COEN in het 4e kwartaal 28 positief. De verwachting voor het volgende kwartaal is opnieuw positiever. Economisch klimaat 2 1 4e kw 28 1e kw 29 2e kw 29 3e kw 29 4e kw 29 1e kw 21 2e kw 21 1 3e kw 21 4e kw 21 3-2 -1-1 1e kw 211 6 3 2e kw 211 8 saldo pos./neg. -1-2 -3-31 -34-35 -15-22 -1-9 -9-4 -5-6 -41-53 -5-55 -46 realisatie verw achting Economisch klimaat 1% 9% 14 14 12 11 9 9 % ondernemers 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % 72 71 74 74 76 74 14 15 15 16 16 14 realisatie 1e kw realisatie 1e kw realisatie 1e kw verw acht 2e kw verw acht 2e kw verw acht 2e kw 211 211 211 211 211 211 Nederland Zuid-holland KvK Den Haag Nederland Zuid-holland KvK Den Haag verbeterd gelijk verslechterd 3
Omzetverwachting positiever Omzetindicatie 4 3 3e kw 28 4e kw 28 1e kw 29 2e kw 29 3e kw 29 4e kw 29 1e kw 21 2e kw 21 3e kw 21 4e kw 21 1e kw 211 2e kw 211 saldo pos./neg. 2 1-1 5 6-5 -13-4 -7-6 -12 16 4 3 14 9 8 1 19-2 -24-2 -21-24 -3-32 -4 realisatie verw achting Na het iets afzwakken van het herstel in het 1 e kwartaal, verwachten veel ondernemers uit het niet-financiële bedrijfsleven dat de omzet in het 2 e kwartaal zal stijgen. De omzetverwachting is sinds de start van de Conjunctuurenquête nog niet een zo positief geweest. Net als in voorgaande kwartalen is ook de verwachting over de ontwikkeling van de export positief. Alle sectoren, uitgezonderd de bouwsector, zijn nu optimistisch over de omzetverwachting voor het tweede kwartaal. Alleen in de bouwsector wordt nog een omzetdaling verwacht. Wel is ook in de bouw een positieve trend zichtbaar: de omzetverwachting is aanzienlijk minder pessimistisch dan in het vorige kwartaal. Omzetindicatie 1% 9% 8% 25 2 17 11 13 11 7% 6% 5% 4% 54 5 58 55 48 6 3% 2% 1% 27 3 25 34 39 29 % realisatie 1e realisatie 1e realisatie 1e verw acht 2e verw acht 2e verw acht 2e 211 211 211 211 211 211 Nederland Zuid-holland KvK Den Haag Nederland Zuid-holland KvK Den Haag verbeterd gelijk verslechterd. 4
Verwachting orderontvangst beter dan ooit Ondernemers verwachten per saldo een stijging van de orderontvangsten in het tweede kwartaal. Dit geldt zowel voor orders uit binnenland als buitenland, maar voor de binnenlandse orders in grotere mate. De totale orderpositie wordt, gelet op de tijd van het jaar, nog steeds als negatief beoordeeld, maar beduidend minder negatief dan in de voorafgaande negen kwartalen het geval was. Indicatie orderontvangsten 3 2 3e kw 28 4e kw 28 1e kw 29 2e kw 29 3e kw 29 4e kw 29 1e kw 21 2e kw 21 3e kw 21 4e kw 21 1e kw 211 2e kw 211 18 saldo pos./neg. 1-1 -2-6 1-16 -15-18 -22-6 -2-3 -9 9 1-1 9 5 1 8-3 -4-29 -35-3 realisatie verw achting Indicatie orderontvangsten 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % 18 16 16 57 6 58 1 9 8 63 64 66 26 24 26 27 27 26 realisatie 1e realisatie 1e realisatie 1e verw acht 2e verw acht 2e verw acht 2e 211 211 211 211 211 211 Nederland Zuid-holland KvK Den Haag Nederland Zuid-holland KvK Den Haag verbeterd gelijk verslechterd 5
Orderpositie buitenland als te klein beoordeelt; exportverwachting positiever dan ooit De realisatie van de exportomzet overtreft de verwachting die men het vorige kwartaal had. De verwachting voor het volgende kwartaal is opnieuw positiever. Exportindicatie 3 3e kw 28 4e kw 28 1e kw 29 2e kw 29 3e kw 29 4e kw 29 1e kw 21 2e kw 21 3e kw 21 4e kw 21 1e kw 211 2e kw 211 2 18 19 1 11 12 1 12 saldo pos./neg. -1-2 -5-1 -2-22 -16-15 -3-6 4 5-1 -7-3 -4-36 -36-34 realisatie verw achting exportindicatie 1% 9% 11,1 11,6 1,3 9, 11, 8,6 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % 58,3 55, 61,2 63,6 61,7 63,5 3,6 33,4 realisatie 1e realisatie 1e 28,5 27,4 27,3 27,9 realisatie 1e verw acht 2e verw acht 2e verw acht 2e 211 211 211 211 211 211 Nederland Zuid-holland KvK Den Haag Nederland Zuid-holland KvK Den Haag verbeterd gelijk verslechterd 6
Stijging winstgevendheid neemt af De winstgevendheid in het 1 e kwartaal van 211 is wat verslechterd ten opzichte van het 4 e kwartaal 21. Indicatie w instgevendheid 1 5 3e kw 28 4e kw 28 1e kw 29 2e kw 29 3e kw 29 4e kw 29 1e kw 21 2e kw 21 3e kw 21 4e kw 21 1e kw 211-1 2-5 -5 saldo pos./neg. -1-15 -2-16 -14-12 -8-25 -3-28 -28-26 -35-35 -4 w instgevendheid 1% 9% 8% 22 23 21 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % 62 62 62 16 15 16 realisatie 1e realisatie 1e realisatie 1e 211 21 21 Nederland Zuid-holland KvK Den Haag verbeterd gelijk verslechterd 7
Werkgelegenheid trekt iets aan terwijl de verwachtingen negatief zijn. Na de daling van de personeelssterkte in het eerst kwartaal, wordt voor het tweede kwartaal per saldo een stijging verwacht door 2% van de respondenten. De verwachte stijging van de personeelsterkte is te zien in alle sectoren, uitgezonderd de transport- en communicatiesector en de bouw. In de industrie en detailhandel zijn de optimisten overigens maar net in de meerderheid. Personeelsindicatie 1 5 3e kw 286 4e kw 28 4 1e kw 29 2e kw 29 3e kw 29 4e kw 29 1e kw 21 2e kw 21 3e kw 21 4e kw 21 2-1 1e kw 211 2e kw 211 2 saldo pos./neg. -5-1 -15-2 -1-12 -2-14 -19-12 -18-18 -9-17 -4-7 -6-8 -7-9 -25 realisatie verw achting Personeelsindicatie 1% 18,5 21,3 2,5 12, 13,6 11,1 8% 6% 4% 66,7 63,2 67,6 72,3 67,2 75,6 2% % 14,8 15,5 11,9 15,7 19,2 13,3 211 211 211 211 211 211 Nederland Zuid-holland KvK Den Haag Nederland Zuid-holland KvK Den Haag verbeterd gelijk verslechterd 8
Investeringen nemen toe. De investeringsverwachting voor dit jaar is in positieve zin bijgesteld. Vorig kwartaal was nog de verwachting dat er in 211 ongeveer hetzelfde geïnvesteerd zou worden als een jaar eerder. Nu wordt er per saldo door de ondernemers een stijging van de investeringen verwacht. investeringsindicatie 2 1 4e kw 28 1e kw 29 2e kw 29 3e kw 29 4e kw 29 1e kw 21 2e kw 21 3e kw 21 4e kw 21 1e kw 211 2e kw 211 saldo pos./neg. -1-2 5-21 -9-9 -4 2 5-3 -34-28 -26-4 verwachting Investeringsindicatie 1% 9% 15,6 17,2 13,5 8% 7% 6% 5% 4% 65,3 65,7 68,4 3% 2% 1% % 19,1 17,1 18,1 verw acht 2e verw acht 2e verw acht 2e 211 211 211 Nederland Zuid-holland KvK Den Haag verbeterd gelijk verslechterd. 9
Concurrentiepositie licht vooruit De concurrentie op zowel de Nederlandse als buitenlandse markt is na een terugval in het voorgaande kwartaal weer enigszins hersteld. Concurentiepositie 15 1 3e kw 28 4e kw 28 1e kw 29 2e kw 29 3e kw 29 4e kw 29 1e kw 21 2e kw 21 3e kw 21 4e kw 21 1e kw 211 saldo pos./neg. 5-5 -1 7-1 -2-1 -6-1 -7-1 2-8 -7 1-1 -5-5 -5 3 2 2 1 1 6 5 4 4 5-1 -15 Nederlandse markt Buitenlandse markt binnen EU Buitenlandse markt buiten EU Concurrentie op nederlandse markt 1% 7,6 8,7 5,4 8% 6% 4% 82,8 81,1 84,5 2% % 9,6 1,2 1,1 realisatie 1e kw realisatie 1e kw realisatie 1e kw 211 211 211 Nederland Zuid-holland KvK Den Haag verbeterd gelijk verslechterd 1
Vraaguitval nog steeds veruit grootste productiebelemmering Sinds het 1e kwartaal 211 ondervindt het merendeel van de ondernemers geen belemmeringen van de activiteiten. Belemmeringen activiteiten 2e kw 211 55 24 3 1 8 2 7 Geen 1e kw 211 4e kw 21 46 52 25 2 21 4 1 9 12 11 3 8 6 Onvoldoende vraag 3e kw 21 2e kw 21 45 45 26 26 3 1 3 1 14 14 4 6 5 6 Tekort aan arbeidskrachten 1e kw 21 37 33 31 13 1 4 Productiemiddelen, materiaal, ruimte 4e kw 29 4 29 8 1 13 2 8 Financiële beperkingen 3e kw 29 42 28 5 13 2 1 2e kw 29 42 28 5 1 13 3 8 Weersomstandigheden 1e kw 29 4e kw 28 43 47 15 23 21 1 1 1 1 6 4 2 8 1 Andere % 2% 4% 6% 8% 1% Belemmeringen activiteiten Geen Den Haag 55 24 3 1 8 2 7 Onvoldoende vraag 1e kwartaal 211 Zuid-holland 55 24 3 1 8 2 7 Tekort aan arbeidskrachten Productiemiddelen, materiaal, ruimte Financiële beperkingen Weersomstandigheden Nederland 57 23 3 2 8 1 7 Andere % 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 1%. 11
Inhuur ZZP'ers Van de respondenten gaf 45% aan in de afgelopen 12 maanden gebruik te hebben gemaakt van ZZP ers. Dit is een daling ten opzichte van de vorige meting (48%). Deze afname is in vrijwel alle sectoren te zien. Lagere kosten zijn niet de belangrijkste reden om ZZP ers in te huren. Dat geldt slechts voor 1% van alle bedrijven. Vooral hun unieke kennis en kunde en hun grotere flexibiliteit worden het meest als motief genoemd, net als in het vorige kwartaal. Daarnaast zijn het opvangen van pieken in de productie en het opvangen van tekorten aan gekwalificeerd personeel belangrijk. Inhuur ZZP'ers afgelopen 12 maanden Voor het eerst inhuur 1 2 3 4 5 6 Toename inhuur Afname inhuur Inhuur ongewijzigd Geen inhuur Geen inhuur Inhuur ongewijzigd Afname inhuur Toename inhuur Voor het eerst inhuur Nederland 54 3 9 6 1 Zuid-Holland 54 3 6 9 1 Kamer Den Haag 55 27 1 5 2 Redenen om ZZP'ers in te huren %bedrijven 1 2 3 4 5 6 7 Lagere (loon)kosten Opvang tekort aan personeel door ziekte Opvang pieken in het productieproces Opvang tekort aan gekw alificeerd pers. Flexibiliteit personeelsvoorziening Eigenschappen, kennis en ervaring Andere redenen/geen inhuur Andere redenen/g een inhuur Eigenscha ppen, kennis en Flexibiliteit personeel svoorzieni Opvang tekort aan gekw alific Opvang pieken in het Opvang tekort aan personeel Lagere (loon)kost en Nederland 58 12 1 8 8 3 1 Zuid-Holland 56 13 1 8 9 3 1 Kamer Den Haag 6 11 11 8 7 3 1 12
Ondernemersvertrouwen positiever dan ooit In het 2 e kwartaal van 211 herstelt het Ondernemersvertrouwen zich, na de terugval in het vorige kwartaal. De index komt hiermee weer op ongeveer hetzelfde niveau als in het 4 e kwartaal 21. De tijdreeks van het Ondernemersvertrouwen vertoont samenhang met de kwartaalreeks van de economische groei. 22, % Index Ondernemersvertrouw en en volumegroei bruto binnenlands product % 6-4, -3, 23 24 25 26 27 28 29 21 211-6 Index ondernemersvertrouw en; toename minus afname BBP-% jaarmutaties (rechteras) BBP-% mutaties (rechteras) Index ondernemersvertrouwen per regio 1% 8% 6% 4% 2% % -2% -4% Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Leidse 2e kwartaal Westland Zoetermeer/Oostland investeringen personeel export omzet 13
SECTOREN Landbouw resultaten Landbouw 4 35 3 25 2 15 1 5-5 omzet vorig kwartaal omzet komende kwartaal personeelssterkte vorige kwartaal personeelssterkte komende kwartaal investeringsverwach tingen Landbouw envisserij Nederland 18 33 12 18 2 4-2 9 3 Landbouw envisserij Kamer DenHaag 23 36 15 19 1 9 2 12 1 concurrentiepositie economisch klimaat afglopen kwartaal economisch klimaat komend kwartaal winstgevendheid De Landbouw ondernemers in de Haagse regio zijn per saldo op alle indicatoren positiever dan de ondernemers in de rest van Nederland. De verwachting voor het komende kwartaal is ook in alle gevallen optimistischer dan de resultaten van het afgelopen kwartaal. 14
Industrie Resultaten Industrie 25 2 15 1 5-5 omzet vorig kwartaal omzet komende kwartaal personeelssterkte vorige kwartaal personeelssterkte komende kwartaal investeringsverwachti ngen Industrie Nederland 17 19 5 1 8 3 8 7 3 Industrie Kamer Den Haag 18 18 6 15 5 1 6-2 concurrentiepositie economisch klimaat afglopen kwartaal economisch klimaat komend kwartaal winstgevendheid In tegenstelling tot het landelijk beeld oordeelt per saldo 2% van de regionale ondernemers in de Industriesector negatief over de winstgevendheid van de onderneming. Ondanks het feit dat economisch klimaat voor het komende kwartaal door minder ondernemers positief wordt beoordeeld als het afgelopen kwartaal, verwachten meer bedrijven meer personeel in dienst te nemen en meer te investeren. 15
Bouw. Resultaten bouw 3 2 1-1 -2-3 -4 omzet vorig kwartaal omzet komende kwartaal personeelssterkte vorige kwartaal personeelssterkte komende kwartaal investeringsverwacht ingen Bouwnijverheid Nederland -2-5 -12-4 11-7 -29-21 -24 Bouwnijverheid Kamer Den Haag 12-22 -2 22-2 -24-15 -8 concurrentiepositie economisch klimaat afglopen kwartaal economisch klimaat komend kwartaal winstgevendheid De ondernemers in de Bouwsector in het gebied van de Kamer van Koophandel Den Haag zijn per saldo positiever dan wel minder negatief dan de bouwbedrijven in de rest van Nederland. Dat geldt voor alle indicatoren met uitzondering van de personeelssterkte in het afgelopen kwartaal. Hoewel het merendeel van de Haagse ondernemers het volgende kwartaal een stijging van de omzet en investeringen verwachten toch de meeste bedrijven afname van het personeel en een slechter economisch klimaat. 16
Groothandel Resultaten groothandel 35 3 25 2 15 1 5-5 omzet vorig kwartaal omzet komende kwartaal personeelssterkte vorige kwartaal personeelssterkte komende kwartaal investeringsverwacht ingen Groothandel Nederland 24 29 7 8 7 3 5 8 8 Groothandel Kamer Den Haag 26 24 8 6 7 6-1 3 1 concurrentiepositie economisch klimaat afglopen kwartaal economisch klimaat komend kwartaal winstgevendheid Hoewel de meeste groothandelaren in onze regio op het merendeel van de indicatoren positief oordelen, is men met betrekking tot de verwachting van de omzet en personeelsbestand voor het volgende kwartaal iets minder positief dan de rest van Nederland. Dit geldt ook voor het economische klimaat van afgelopen en komende kwartaal voor deze sector. 17
Detailhandel Resultaten detailhandel 5 4 3 2 1-1 -2-3 -4 omzet vorig kwartaal omzet komende kwartaal personeelssterkte vorige kwartaal personeelssterkte komende kwartaal investeringsverwacht ingen Detailhandel Nederland -9 32-13 2 5 2-13 7-28 Detailhandel Kamer Den Haag -14 41-22 -4 7 9-12 11-34 concurrentiepositie economisch klimaat afglopen kwartaal economisch klimaat komend kwartaal winstgevendheid Een zeer groot deel van de detaillisten verwacht een omzetstijging voor het volgende kwartaal ondanks de afname van omzet bij het merendeel in het afgelopen kwartaal. Ook oordeelden de meeste winkeliers over een afgenomen winstgevendheid. Dit neemt niet weg dat men per saldo vindt dat de concurrentiepositie is verbeterd en het economisch klimaat zal verbeteren in deze sector. Het landelijke beeld vertoont veel overeenkomst met de regionale constateringen. 18
Horeca, makelaardij en reisbranche Resultaten horeca 3 2 1-1 -2-3 omzet vorig kwartaal omzet komende kwartaal personeelssterkte vorige kwartaal personeelssterkte komende kwartaal investeringsverwachti ngen Horeca Nederland -8 21-5 7-1 2-8 1-8 Horeca Kamer Den Haag -26-15 -2 2 1 2-1 -6-17 concurrentiepositie economisch klimaat afglopen kwartaal economisch klimaat komend kwartaal winstgevendheid De Haagse Horecasector presteert op vrijwel alle indicatoren per saldo negatief en wel fors negatiever dan landelijk. Het is dan ook enigszins verwonderlijk dat men per saldo vindt dat de concurrentiepositie is verbeterd, men uitbreiding van het personeel verwacht en men meer gaat investeren. 19
Vervoer Resultaten vervoer 3 2 1-1 -2-3 omzet vorig kwartaal omzet komende kwartaal personeelssterkte vorige kwartaal personeelssterkte komende kwartaal investeringsverwachti ngen Vervoer Nederland 9 19-14 -8 3-6 -1 4-6 Vervoer Kamer Den Haag 25 11-25 -23-4 -6 1 3 4 concurrentiepositie economisch klimaat afglopen kwartaal economisch klimaat komend kwartaal winstgevendheid De vervoerders in de regio oordelen per saldo positief over de winstgevendheid en het economische klimaat. Dit vindt ongetwijfeld zijn oorzaak in de gerealiseerde en verwachte omzetstijging. Overigens vindt men de concurrentiepositie afgenomen. Meer ondernemers realiseerden en verwachten een afname van het personeelsbestand en zullen minder investeren. Landelijk en regionaal vertonen ook hier grote overeenkomsten. 2
Diensten Resultaten diensten 3 25 2 15 1 5-5 -1 omzet vorig kwartaal omzet komende kwartaal personeelssterkte vorige kwartaal personeelssterkte komende kwartaal investeringsverwachti ngen Diensten Nederland 1 24-7 1-3 6 8 16-4 Diensten Kamer Den Haag 1 21-2 11-6 9 18 22 concurrentiepositie economisch klimaat afglopen kwartaal economisch klimaat komend kwartaal winstgevendheid De dienstverleners zijn op vrijwel alle indicatoren positief zowel wat de realisatie als de verwachting betreft. De enige uitzonderingen hierop zijn de gerealiseerde personeelssterkte en verwachte investeringen. Deze zijn per saldo licht negatief. Ook hier vertonen de regionale resultaten grote overeenkomsten met de landelijke constateringen. 21
Resultaten per sector Productie/bedrijvigheid vorig kwartaal 1 8 6 4 2-2 Landbouw Industrie Bouw Vervoer Diensten Productie is toegenomen 44 33 6 32 27 Productie is vrijw el gelijk gebleven 44 58 81 55 65 Productie is afgenomen 11 1 13 13 9 productie vorig 33 23-8 2 18 Productie/bedrijvigheid komend kwartaal 8 7 6 5 4 3 2 1 Landbouw Industrie Bouw Vervoer Diensten Productie zal toenemen 5 24 33 24 29 Productie zal vrijw el gelijk blijven 39 72 59 69 64 Productie zal afnemen 12 5 8 7 7 productie komend 38 19 25 17 21 22
Orderontvangst afgelopen kwartaal 8 6 4 2-2 -4 Industrie Bouw Groothandel Horeca Vervoer Diensten Orders zijn toegenomen 25 27 22 28 19 31 Orders zijn vrijw el gelijk gebleven 62 25 61 46 71 58 Orders zijn afgenomen 13 48 17 26 11 11 orders vorig 12-21 6 2 8 2 Orderontvangst komend kwartaal 1 8 6 4 2 Industrie Bouw Groothandel Horeca Vervoer Diensten Orders zullen toenemen 25 28 28 29 17 29 Orders zullen vrijw el gelijk blijven 67 59 62 59 79 66 Orders zullen afnemen 9 13 1 12 4 5 orders komend 16 14 18 17 13 23 23
Verwachte export orders komend kwartaal 1 8 6 4 2 Industrie Groothandel Vervoer Diensten Export orders zullen toenemen 2 26 25 21 Export orders zullen gelijk blijven 72 7 67 79 Export orders zullen afnemen 9 4 8 Niet van toepassing export orders komende 11 22 16 21 Inkopen bij leveranciers komend kwartaal 1 8 6 4 2-2 -4 Landbouw Industrie Bouw Groothandel Detailhandel Horeca Diensten Inkoop orders zullen toenemen 32 2 6 2 38 17 23 Inkoop orders zullen gelijk blijven 51 72 7 75 47 77 7 Inkoop orders zullen afnemen 17 8 24 5 16 7 7 inkoop orders komend 15 11-17 15 23 1 16 24
Oordeel orderpositie 1 8 6 4 2-2 -4 Industrie Bouw Groothandel Horeca Vervoer Diensten Orderpositie is groot 5 7 4 4 7 3 Orderpositie is normaal/bevredigend 81 62 87 69 75 77 Orderpositie is klein 14 32 9 27 18 19 oordeel orderpositie -9-25 -5-24 -11-16 Oordeel buitenlandse orderpositie 1 8 6 4 2-2 -4 Industrie Groothandel Vervoer Diensten Orderpositie buitenland is groot 8 11 2 Orderpositie buitenland is normaal 79 87 84 81 Orderpositie buitenland is klein 13 13 5 18 oordeel orderpositie buitenland -5-13 6-16 25
Oordeel voorraden producten 1 8 6 4 2-2 Industrie Groothandel Detailhandel Voorraden zijn (te) groot 7 1 18 Voorraden zijn normaal 9 94 79 Voorraden zijn (te) klein 3 5 3 oordeel voorraden 3-3 16 Omzet vorig kwartaal 1 8 6 4 2-2 -4 Industrie Bouw Landbouw Groothandel Detailhandel Horeca Vervoer Diensten Omzet is toegenomen 4 27 12 4 12 11 39 22 Omzet is vrijw el gelijk gebleven 44 64 76 46 62 53 46 67 Omzet is afgenomen 16 9 12 14 26 37 14 12 omzet vorig 23 18 26-14 -26 25 1 26
Omzet komende kwartaal 8 6 4 2-2 Industrie Bouw Landbouw Groothandel Detailhandel Horeca Vervoer Diensten Omzet zal toenemen 51 23 27 34 51 1 19 29 Omzet zal vrijw el gelijk blijven 33 73 58 55 39 65 74 64 Omzet zal afnemen 15 4 15 1 1 25 8 7 omzet komende 36 18 12 24 41-15 11 21 Buitenlandse omzet vorig kwartaal 1 8 6 4 2-2 Landbouw Industrie Groothandel Vervoer Diensten Omzet export is toegenomen 52 36 34 32 6 Omzet export is vrijw el gelijk gebleven 35 58 6 51 81 Omzet export is afgenomen 13 6 6 17 12 omzet export vorig 39 3 28 15-6 27
Buitenlandse omzet komend kwartaal 1 8 6 4 2 Landbouw Industrie Groothandel Vervoer Diensten Omzet export zal toenemen 55 19 32 27 24 Omzet export zal vrijw el gelijk blijven 29 79 54 64 69 Omzet export zal afnemen 16 2 14 9 7 omzet export komend 39 17 18 18 16 Verkoopprijzen/tarieven komend kwartaal 1 8 6 4 2-2 Industrie Bouw Landbouw Groothandel Detailhandel Horeca Vervoer Diensten Prijzen/tarieven zullen toenemen 12 22 19 23 32 24 9 6 Prijzen/tarieven blijven vrijw el gelijk 72 75 73 77 6 74 87 9 Prijzen/tarieven zullen afnemen 16 3 9 1 8 2 4 5 prijzen/tarieven komende -4 19 1 22 24 22 5 1 28
Belemmeringen Weersomstandigheden Productie-middelen, materiaal, ruimte Tekort aan arbeidskrachten Andere oorzaken Onvoldoende vraag Financiële beperkingen Geen belem-meringen 1 2 3 4 5 6 7 8 Geen belemmeringen Financiële beperkinge n Onvoldoend e vraag Andere oorzaken Tekort aan arbeidskrachten Productiemiddelen, materiaal, Weersomst andigheden Diensten 53 7 28 5 7 Vervoer 46 28 12 8 5 1 Horeca 49 19 19 11 2 1 Detailhandel 7 4 16 7 2 2 Groothandel 55 6 28 2 1 4 4 Bouw 68 21 1 Industrie 71 6 13 4 4 3 Landbouw 53 2 17 3 1 6 29
Personeelssterkte afgelopen kwartaal 8 6 4 2-2 -4 Landbouw Industrie Bouw Groothandel Detailhandel Horeca Vervoer Diensten Personeelssterkte is toegenomen 28 16 2 19 4 6 6 16 Personeelssterkte is gelijk gebleven 59 69 74 7 71 68 63 67 Personeelssterkte is afgenomen 13 15 24 11 26 26 31 18 personeelssterkte vorige 15-22 8-22 -2-25 -2 Personeelssterkte komende kwartaal 1 8 6 4 2-2 -4 Landbouw Industrie Bouw Groothandel Detailhandel Horeca Vervoer Diensten Personeelssterkte toenemen 31 11 5 11 3 7 8 24 Personeelssterkte zal gelijk blijven 58 83 88 83 92 87 62 64 Personeelssterkte zal afnemen 12 5 7 6 6 5 3 13 personeelssterkte komende 19 6-2 6-4 2-23 11 3
Investeringen 1 8 6 4 2-2 Landbouw Industrie Bouw Groothandel Detailhandel Horeca Vervoer Diensten Investeringen zullen toenemen 28 26 29 21 22 18 9 11 Investeringen zullen gelijk blijven 55 64 64 65 63 74 78 72 Investeringen zullen afnemen 17 1 7 14 15 8 13 17 investeringsverw achtingen 1 15 22 7 7 1-4 -6 Concurrentiepositie op de Nederlandse markt 1 8 6 4 2-2 Industrie Bouw Landbouw Groothandel Detailhandel Horeca Vervoer Diensten Concurrentiepositie is verbeterd 19 9 1 13 12 6 3 13 Concurrentiepositie is gelijk gebleven 71 88 79 8 85 91 89 83 Concurrentiepositie is verslechterd 1 4 11 7 3 4 8 4 concurrentiepositie 9 5-2 6 9 2-6 9 31
Concurrentiepositie op de export markt binnen de EU 1 8 2e kwartaal 6 4 2-2 Landbouw Industrie Groothandel Vervoer Diensten Concurrentiepositie is verbeterd 32 7 18 2 9 Concurrentiepositie is gelijk gebleven 57 92 8 84 82 Concurrentiepositie is verslechterd 11 1 2 14 9 concurrentiepositie 2 6 16-12 1 Concurrentiepositie op de export markt buiten de EU 1 8 6 4 2-2 Landbouw Industrie Groothandel Vervoer Diensten Concurrentiepositie is verbeterd 35 8 11 1 Concurrentiepositie is gelijk gebleven 55 88 88 89 81 Concurrentiepositie is verslechterd 1 3 11 9 concurrentiepositie 25 5 11-1 1 32
Economisch klimaat afgelopen kwartaal 1 8 6 4 2-2 -4 Industrie Bouw Landbouw Groothandel Detailhandel Horeca Vervoer Diensten Economisch klimaat is verbeterd 22 19 5 11 3 7 11 24 Economisch klimaat is gelijk gebleven 57 72 65 77 81 76 8 69 Economisch klimaat is verslechterd 21 9 29 12 15 17 1 6 economisch klimaat 2 1-24 -1-12 -1 1 18 Economisch klimaat komend kwartaal 1 8 6 4 2-2 -4 Landbouw Industrie Bouw Groothandel Detailhandel Horeca Vervoer Diensten Economisch klimaat zal verbeteren 24 13 24 17 15 2 1 28 Economisch klimaat zal gelijk blijven 65 8 38 7 81 91 82 67 Economisch klimaat zal verslechteren 12 7 39 13 4 7 8 6 economisch klimaat 12 6-15 3 11-6 3 22 33
Winstgevendheid afgelopen kwartaal 1 8 6 4 2-2 -4-6 Industrie Bouw Landbouw Groothandel Detailhandel Horeca Vervoer Diensten Winstgevendheid is verbeterd 3 14 2 2 8 5 31 17 Winstgevendheid is gelijk gebleven 5 7 89 69 5 73 42 66 Winstgevendheid is verslechterd 2 16 1 11 42 22 27 17 w instgevendheid 1-2 -8 1-34 -17 4 34
Inhuur ZZP'ers afgelopen 12 maanden 1 8 6 4 2 Landbouw en visserij Industrie Bouw Groothandel Detailhandel Horeca Voor het eerst inhuur 1 1 1 7 1 2 4 Toename inhuur 6 7 14 3 5 1 9 Afname inhuur 3 11 2 5 4 5 33 4 Inhuur ongew ijzigd 14 36 57 8 32 24 32 25 Geen inhuur 77 47 9 79 61 64 31 59 Vervoer, opslag en communicati Diensten Redenen om ZZP'ers in te huren 1 8 6 4 2 Landbouw en visserij Industrie Bouw Groothandel Detailhandel Horeca Lagere (loon)kosten 1 2 17 1 2 Opvang tekort aan personeel door ziekte 3 1 5 4 4 1 4 5 Opvang tekort aan gekw alificeerd pers. 8 3 1 18 3 2 4 14 Opvang pieken in het productieproces 7 11 1 26 5 3 3 12 Eigenschappen, kennis en ervaring 11 5 12 2 4 6 1 9 Flexibiliteit personeelsvoorziening 11 4 7 15 3 22 9 26 Andere redenen/geen inhuur 6 76 56 81 66 68 34 1e kwartaal 211 Vervoer, opslag en communicati Diensten 35
Cijfers voor de regio s 36
Productie/bedrijvigheid vorig kwartaal 8 6 4 2 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Productie is toegenomen 22 45 33 23 32 41 34 Productie is vrijw el gelijk gebleven 68 52 48 62 64 44 59 Productie is afgenomen 1 4 19 15 4 15 7 productie vorig 12 41 14 9 27 27 27 Productie/bedrijvigheid komend kwartaal 8 6 4 2 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Productie zal toenemen 22 36 24 23 27 52 25 Productie zal vrijw el gelijk blijven 7 63 64 69 69 38 64 Productie zal afnemen 8 13 8 4 1 12 productie komend 14 36 11 15 22 43 13 37
Oordeel huidige productiecapaciteit 1 8 6 4 2-2 -4 Alphense Regio Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Productiecapaciteit is groot 5 16 7 2 18 18 Productiecapaciteit is normaal 87 79 88 93 36 81 Productiecapaciteit is klein 8 6 5 5 46 2 oordeel productiecapaciteit -3 1 3-4 -27 16 Orderontvangst afgelopen kwartaal 8 6 4 2-2 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Orders zijn toegenomen 22 35 29 2 4 29 28 Orders zijn vrijw el gelijk gebleven 64 55 54 6 57 6 49 Orders zijn afgenomen 14 1 17 2 4 11 24 orders vorig 8 25 11-1 36 17 4 38
Orderontvangst komend kwartaal 8 6 4 2 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Orders zullen toenemen 13 32 2 25 36 34 23 Orders zullen vrijw el gelijk blijven 75 67 68 66 61 6 64 Orders zullen afnemen 12 1 12 9 3 6 13 orders komend 2 31 8 16 33 29 1 Verwachte export orders komend kwartaal 1 8 6 4 2-2 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Export orders zullen toenemen 4 44 22 23 13 3 32 Export orders zullen gelijk blijven 85 46 66 76 85 67 66 Export orders zullen afnemen 11 1 13 2 2 3 2 export orders komende -7 34 9 21 11 27 29 39
Inkopen bij leveranciers komend kwartaal 1 8 6 4 2-2 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Inkoop orders zullen toenemen 22 38 2 26 18 38 16 Inkoop orders zullen gelijk blijven 56 56 58 59 78 52 71 Inkoop orders zullen afnemen 22 6 21 15 4 11 13 inkoop orders komend 32-1 11 14 27 3 Oordeel orderpositie 1 8 6 4 2-2 -4 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oos t-land Orderpositie is groot 5 9 5 3 2 9 8 Orderpositie is normaal/bevredigend 7 76 87 76 86 75 74 Orderpositie is klein 25 15 8 22 12 16 18 oordeel orderpositie -19-7 -3-19 -1-6 -11 4
Oordeel buitenlandse orderpositie 1 8 6 4 2-2 -4 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Orderpositie buitenland is groot 6 3 3 8 4 13 2 Orderpositie buitenland is normaal 85 92 85 77 92 84 7 Orderpositie buitenland is klein 9 5 13 14 4 3 28 oordeel orderpositie buitenland -3-2 -11-6 -1 1-26 Oordeel voorraden producten 12 1 8 6 4 2-2 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Voorraden zijn (te) groot 2 4 3 17 13 3 13 Voorraden zijn normaal 98 91 91 79 85 93 86 Voorraden zijn (te) klein 1 5 6 5 3 5 1 oordeel voorraden 1-1 -4 12 1-2 13 41
Omzet vorig kwartaal 8 6 4 2-2 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Omzet is toegenomen 25 23 29 24 26 34 21 Omzet is vrijw el gelijk gebleven 63 51 46 58 56 48 65 Omzet is afgenomen 12 26 25 18 19 18 14 omzet vorig 13-3 5 6 7 17 8 Omzet komende kwartaal 8 6 4 2 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Omzet zal toenemen 27 52 26 27 27 43 22 Omzet zal vrijw el gelijk blijven 62 43 59 63 58 48 67 Omzet zal afnemen 11 4 14 11 16 9 11 omzet komende 16 48 12 16 11 33 1 42
Buitenlandse omzet vorig kwartaal 8 6 4 2 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Omzet export is toegenomen 3 27 39 17 19 5 2 Omzet export is vrijw el gelijk gebleven 59 66 49 7 74 47 65 Omzet export is afgenomen 11 7 13 13 7 3 16 omzet export vorig 19 19 26 3 12 47 4 Buitenlandse omzet komend kwartaal 1 5 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Omzet export zal toenemen 11 45 3 23 2 4 29 Omzet export zal vrijw el gelijk blijven 8 54 5 69 75 54 59 Omzet export zal afnemen 9 1 19 8 6 6 11 omzet export komend 3 43 11 15 14 34 18 43
Verkoopprijzen/tarieven komend kwartaal 1 8 6 4 2 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Prijzen/tarieven zullen toenemen 23 16 23 13 23 17 13 Prijzen/tarieven blijven vrijw el gelijk 71 75 74 84 76 74 8 Prijzen/tarieven zullen afnemen 7 9 4 4 1 9 7 prijzen/tarieven komende 16 7 19 9 21 8 6 44
Belemmeringen activiteiten Weersomstandigheden Productiemiddelen, materiaal, ruimte Financiële beperkingen Andere oorzaken Onvoldoende vraag Geen belemmeringen 1 2 3 4 5 6 7 8 Geen belemmeringen Onvoldoende vraag Andere oorzaken Financiële beperkingen Productiemidd elen, materiaal, ruimte Weersomstan digheden Zoetermeer/Oostland 58 26 1 9 2 2 Westland 45 32 2 14 1 1 Leidse 46 14 7 19 3 2 Haagse 57 2 7 13 1 Duin- en Bollenstreek 67 18 3 6 1 3 Delft 7 15 2 3 2 Alphense Regio 62 18 1 7 2 45
Personeelssterkte afgelopen kwartaal 8 6 4 2-2 -4 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oos t-land Personeelssterkte is toegenomen 7 24 15 11 7 17 16 Personeelssterkte is gelijk gebleven 72 61 66 65 67 68 7 Personeelssterkte is afgenomen 22 15 19 24 26 14 14 personeelssterkte vorige -15 9-4 -14-19 3 2 Personeelssterkte komende kwartaal 1 2e kwartaal 21 8 6 4 2-2 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Personeelssterkte toenemen 7 23 9 14 15 17 11 Personeelssterkte zal gelijk blijven 8 71 77 68 82 75 81 Personeelssterkte zal afnemen 13 6 14 18 3 9 8 personeelssterkte komende -6 16-6 -4 12 8 2 46
Verwachte investeringen verslagjaar 1 8 6 4 2-2 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Investeringen zullen toenemen 19 26 2 12 19 28 15 Investeringen zullen gelijk blijven 61 65 6 77 7 52 72 Investeringen zullen afnemen 2 9 21 11 11 2 13 investeringsverw achtingen -2 16-1 1 9 8 2 Concurrentiepositie op de Nederlandse markt 1 2e kwartaal 21 8 6 4 2-2 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Concurrentiepositie is verbeterd 8 18 1 7 13 15 6 Concurrentiepositie is gelijk gebleven 87 75 86 88 82 76 87 Concurrentiepositie is verslechterd 5 7 4 5 5 9 7 concurrentiepositie 3 12 6 2 9 6-1 47
Concurrentiepositie op de export markt binnen de EU 1 8 6 4 2-2 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Concurrentiepositie is verbeterd 8 8 5 5 17 28 7 Concurrentiepositie is gelijk gebleven 82 92 93 86 81 68 81 Concurrentiepositie is verslechterd 1 1 2 9 2 4 12 concurrentiepositie -2 7 3-5 16 24-6 Concurrentiepositie op de export markt buiten de EU 1 8 6 4 2-2 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Concurrentiepositie is verbeterd 7 9 14 5 18 16 7 Concurrentiepositie is gelijk gebleven 76 91 85 88 82 81 81 Concurrentiepositie is verslechterd 17 1 7 2 11 concurrentiepositie -1 9 12-2 18 14-4 48
Economisch klimaat afgelopen kwartaal 1 8 6 4 2-2 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Economisch klimaat is verbeterd 17 8 11 14 2 18 11 Economisch klimaat is gelijk gebleven 72 78 71 7 72 7 78 Economisch klimaat is verslechterd 11 14 18 16 8 13 12 economisch klimaat 6-6 -7-2 12 5-1 Economisch klimaat komend kwartaal 1 8 6 4 2 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Economisch klimaat zal verbeteren 16 16 15 13 16 22 23 Economisch klimaat zal gelijk blijven 73 76 71 81 8 71 65 Economisch klimaat zal verslechteren 1 8 14 7 4 7 13 economisch klimaat 6 9 6 12 14 1 49
Winstgevendheid afgelopen kwartaal 8 2e kwartaal 21 6 4 2-2 -4 Alphense Regio Delft Duin- en Bollenstreek Haagse Westland Leidse Zoetermeer/Oostland Winstgevendheid is verbeterd 14 19 17 2 17 16 1 Winstgevendheid is gelijk gebleven 57 6 63 55 71 61 66 Winstgevendheid is verslechterd 3 21 2 25 11 23 24 w instgevendheid -16-2 -3-5 6-7 -15 5
Inhuur ZZP'ers afgelopen 12 maanden 1 2 3 4 5 6 7 Voor het eerst inhuur ZZP'ers Toename inhuur ZZP'ers Afname inhuur ZZP'ers Inhuur ongew ijzigd Geen inhuur ZZP'ers Geen inhuur ZZP'ers Inhuur ongew ijzigd Afname inhuur ZZP'ers Toename inhuur ZZP'ers Voor het eerst inhuur ZZP'ers Alphense Regio 56 26 16 2 Delft 44 43 8 1 5 Duin- en Bollen-streek 54 16 15 1 4 Haagse Agglo-meratie 36 36 17 6 5 Leidse Agglo-meratie 61 29 2 8 Westland 4 41 8 1 1 Zoeter-meer/Oost-land 6 2 11 9 1 51
Redenen om ZZP'ers in te huren 1 2 3 4 5 6 7 Lagere loonkosten ZZP'ers Opvang tekort aan personeel door ziekte Opvang tekort aan gekwalificeerd pers. Flexibiliteit personeelsvoorzienig Opvang van pieken in het productieproces Eigenschappen, kennis en ervaring ZZP'er Andere redenen Andere redenen Eigenschap pen, kennis en ervaring Opvang van pieken in het Flexibiliteit personeels voorzienig Opvang tekort aan gekw alifice Opvang tekort aan personeel Lagere loonkosten ZZP'ers Alphense Regio 55 8 16 12 2 5 2 Delft 5 27 15 6 2 Duin- en Bollen-streek 58 8 12 5 1 7 Haagse Agglo-meratie 42 15 4 2 14 4 2 Leidse Agglo-meratie 61 6 1 7 11 3 1 Westland 42 12 18 13 1 2 2 Zoeter-meer/Oost-land 61 14 7 13 3 1 52
De ConjunctuurEnquête Nederland (COEN) is het gezamenlijke conjunctuuronderzoek van VNO-NCW, MKB Nederland samen met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), de Kamers van Koophandel en het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid (EIB). Dit onderzoek brengt vier keer per jaar de belangrijkste ontwikkelingen en verwachtingen van het Nederlandse bedrijfsleven in kaart, uitgesplitst naar regio en bedrijfstak. Daarbij wordt in de analyse en de vraagstelling ingespeeld op actuele ontwikkelingen. Door de intensieve samenwerking van de partijen aan het conjunctuuronderzoek, dalen de administratieve lasten in verband met deze conjunctuurenquêtes met 25%, terwijl de kwaliteit van de statistiek verbetert en de onderzoekskosten dalen. De eerste enquête is in oktober en november 28 gehouden onder 12. ondernemers. De enquête is gebaseerd op kwalitatieve verwachtingen van ondernemingen en geeft daarom meer een stemmingsbeeld van ondernemingen over de huidige en toekomstige gang van zaken dan een kwantitatief beeld over die gang van zaken. 53