Monitor Economische Ontwikkeling eerste halfjaar 2012

Transcriptie

1 Monitor Economische Ontwikkeling eerste halfjaar 2012 Thema: (Duurzame) Arbeidsmarkt Regio Amersfoort De Regio Amersfoort is een samenwerkingsverband van de gemeenten Amersfoort, Baarn, Bunschoten, Eemnes, Leusden, Soest en Woudenberg

2 De Regio Amersfoort is een samenwerkingverband van de gemeenten Amersfoort, Baarn, Bunschoten, Eemnes, Leusden, Soest en Woudenberg Dit is de Monitor Economische Ontwikkeling (MEO) regio Amersfoort voor het eerste halfjaar van De monitor is opgesteld door de Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland in opdracht van de Raad voor Economische Ontwikkeling (REO). Deze monitor geeft inzicht in de economische ontwikkeling in de regio Amersfoort in het eerste halfjaar van 2012, en toetst de doestellingen uit de Economische Visie Amersfoort 2030 en de effecten van de daarop gebaseerde Economische Agenda. Het thema van deze monitor is '(Duurzame) Arbeidsmarkt'. Aanleiding hiervoor zijn de REO adviezen over het arbeidsmarktbeleid en wonen in de regio Amersfoort. Voor deze publicatie is samengewerkt met de gemeente Amersfoort (afdelingen Sociale Zekerheid en Onderzoek & Statistiek). In het kader van het thema '(Duurzame) Arbeidsmarkt' is een uiteenlopend aantal arbeidsmarktindicatoren voor de regio Amersfoort geanalyseerd. Voorbeelden hiervan zijn de bruto en netto participatiegraad, het aantal niet-werkende werkzoekenden en het aantal openstaande vacatures. Zo ontstaat een goed beeld van de stand van zaken op de arbeidsmarkt in de regio Amersfoort. Deze indicatoren zijn echter slechts gedeeltelijk een operationalisering van de duurzaamheid van de arbeidsmarkt. In aanvulling op deze indicatoren is in 2012 de verkenning 'Werkgevers over het ondersteunen van hun werknemers' uitgevoerd door de gemeente Amersfoort. Dit kwalitatieve onderzoek brengt in beeld hoe werkgevers in de regio zich inspannen om de capaciteiten van hun werknemers te behouden en/of te versterken, specifiek voor bepaalde oudere werknemers of lager opgeleiden. Ook geeft het zicht op hoe werkgevers hierbij afstemming zoeken met onderwijsinstellingen en organisaties in de eigen branche, binnen de regio en via koepelorganisaties. Naast de analyse van de (duurzame) arbeidsmarkt in de regio Amersfoort zijn enkele andere indicatoren gemeten: het aantal starters, het aantal opheffingen en de prestaties en verwachtingen van ondernemers met betrekking tot het economisch klimaat, de omzet, de export en de personeelssterkte. Deze indicatoren zijn tot en met het eerste halfjaar van 2012 in beeld gebracht. Samenvatting Resultaten eerste halfjaar 2012 Starters en opheffingen Aantal starters Aantal opheffingen Saldo starters en opheffingen Prestaties en verwachtingen van ondernemers Economisch klimaat Omzet Export Personeelssterkte Arbeidsmarkt 1 Bruto participatiegraad Netto participatiegraad Werkloosheidspercentage Aantal niet-werkende werkzoekenden Aantal openstaande vacatures t.o.v. eerste halfjaar 2011 t.o.v. eerste halfjaar 2011 t.o.v. eerste halfjaar 2011 t.o.v. eerste halfjaar 2011 t.o.v. eerste halfjaar 2011 t.o.v. eerste halfjaar 2011 t.o.v. eerste halfjaar 2011 t.o.v t.o.v t.o.v t.o.v. eerste halfjaar 2011 t.o.v. eerste halfjaar 2011 Waarde van de indicator is gunstiger of ongunstiger t.o.v. vorig peilmoment 1 De meest recente waarden van de enkele arbeidsmarktindicatoren dateren uit Deze waarden zijn vergeleken met de waarden uit Voor de overige arbeidsmarktindicatoren en de indicatoren m.b.t. starters en opheffingen en de prestaties en verwachtingen van ondernemers, dateren de meest recente waarden uit het eerste halfjaar van Deze waarden zijn vergeleken met de waarden uit het eerste halfjaar van

3 De Regio Amersfoort is een samenwerkingverband van de gemeenten Amersfoort, Baarn, Bunschoten, Eemnes, Leusden, Soest en Woudenberg Starters en opheffingen Groei aantal opheffingen, afname aantal starters en natuurlijke aanwas De regio Amersfoort telde in het eerste halfjaar van 2012 zo'n gestarte ondernemingen. Dit zijn circa 8% minder starters dan in het eerste halfjaar van Toch is het aantal starters nog altijd zeer fors vergeleken met eerdere halfjaren. Daarnaast kende de regio Amersfoort in het eerste halfjaar van 2012 ook een omvangrijk aantal opheffingen, namelijk Dit is een toename van maar liefst 36% ten opzichte van het eerste halfjaar in Sinds 2006, het begin van de meting, was het aantal opheffingen nog nooit zo hoog. Hierdoor is de natuurlijke aanwas, het saldo van starters minus opheffingen, kleiner geworden. In het eerste halfjaar van 2012 bedroeg deze 280, terwijl dit een jaar eerder nog 730 was. Wel is het saldo sinds 2006 altijd positief geweest. Het grote aantal starters en opheffingen is hoofdzakelijk het gevolg van de economische crisis die zich sinds 2008 voordoet. Mensen in loondienst verloren hun baan en zijn zelf gaan ondernemen, terwijl ook de verminderde marktruimte het aantal opheffingen flink heeft doen oplopen. Regiospecifieke factoren zijn voor deze ontwikkelingen niet aan te wijzen, te meer omdat deze ontwikkeling van het aantal starters en opheffingen zich ook op nationaal schaalniveau voordoet. Het aantal starters en opheffingen per 100 vestigingen was in de regio Amersfoort en in nagenoeg gelijk in het eerste halfjaar van Meer starters in horeca, maar minder in groothandel en facilitaire diensten In de meeste economische sectoren is het aantal starters in het eerste halfjaar van 2012 ten opzichte van een jaar eerder afgenomen, met name in de sectoren groothandel en facilitaire diensten. Dit zijn sectoren die (nog) erg veel hinder ondervinden van de economische crisis. De horecasector in de regio Amersfoort kende wel veel starters in het eerste halfjaar van Zowel ten opzichte van vorig jaar, als vergeleken met het nationale schaalniveau. Overigens behoorden de meeste starters in de regio Amersfoort, net als in de laatste jaren, tot de dienstensectoren en de sectoren horeca, vervoer, bouw en detailhandel. Vooral meer opheffingen in de industrie en detailhandel Uitgezonderd de sectoren horeca en algemene diensten, is het aantal opheffingen in de regio Amersfoort in alle sectoren toegenomen. Met name in de sectoren industrie en detailhandel waren er beduidend meer opheffingen. In het eerste halfjaar van 2012 vond het overgrote deel van de opheffingen plaats in de dienstensectoren en de sectoren detailhandel en vervoer. Economisch klimaat, omzet, export en personeelssterkte Ondernemers negatiever over economisch klimaat In het eerste halfjaar van 2012 beoordeelden de ondernemers in de regio Amersfoort het economisch klimaat in de regio negatiever dan een jaar eerder, zo blijkt uit de Conjunctuurenquête (COEN). In het tweede kwartaal constateerde per saldo maar liefst 30% van hen dat het economisch klimaat is verslechterd. Daarmee zijn zij overigens nagenoeg even negatief als gemiddeld in. Op korte termijn verwachten de ondernemers in de regio Amersfoort geen noemenswaardig herstel van het economisch klimaat. Herstel omzet nog twijfelachtig Ondernemers in de regio Amersfoort zijn nog onzeker of de omzet zich weer enigszins zal herstellen, zo toont de COEN. In het eerste kwartaal van 2012 constateerde per saldo een groter aandeel van de ondernemers een omzetverlies dan in het eerste kwartaal van In het tweede kwartaal van 2012 beoordeelden de ondernemers het omzetsaldo weliswaar positiever, echter dit was grotendeels het gevolg van positieve seizoenseffecten. Gezien de sombere verwachtingen voor de korte termijn is een herstel van de omzet nog niet in zicht. Ondernemers constateerden voorzichtig herstel van de export In het tweede kwartaal van 2012 beoordeelden de ondernemers in de regio Amersfoort hun export per saldo weer positief. Dit is een voorzichtig herstel ten opzichte van het tweede halfjaar van Echter, vergeleken met het eerste halfjaar van 2011 is het exportsaldo nog niet verbeterd. Ook gezien het feit dat ondernemers in de regio Amersfoort op korte termijn geen verdere opleving van de export verwachten, valt het te betwijfelen of de export de economie in de komende periode vlot trekt. Ondernemers ook negatief over personeelssterkte Als gevolg van de overwegend negatieve resultaten van het economisch klimaat, de omzet en de export waren de ondernemers in de regio Amersfoort in het eerste halfjaar van 2012 ook negatief gestemd over de personeelssterkte. In het tweede kwartaal heeft een kwart van hen het personeelsbestand moeten inkrimpen. Ook hiervoor geldt dat de ondernemers in de regio Amersfoort slechts iets minder negatief waren dan gemiddeld in. 4

4 De Regio Amersfoort is een samenwerkingverband van de gemeenten Amersfoort, Baarn, Bunschoten, Eemnes, Leusden, Soest en Woudenberg Arbeidsmarkt Netto participatiegraad gegroeid De netto participatiegraad (banenindex), de verhouding tussen het totaal aantal banen en de potentiële beroepsbevolking, voor de regio Amersfoort bedroeg 0,70 in het eerste halfjaar van Voor 70% van de potentiële beroepsbevolking in de regio Amersfoort was er dus een baan in de eigen regio. In 2006 was de netto participatiegraad nog 0,68. In 2011 was er dus voor meer inwoners van de regio Amersfoort een baan beschikbaar in de eigen regio, doordat het aantal banen verhoudingsgewijs meer toenam dan de potentiële beroepsbevolking. Landelijk is de netto participatiegraad gegroeid van 0,70 tot 0,73. Deze toename was sterker dan in de regio Amersfoort, doordat landelijk het aantal banen sterker is gegroeid. Nog geen ideale woon-werkbalans in de regio Amersfoort De bruto participatiegraad, de verhouding tussen de beroepsbevolking en de potentiële beroepsbevolking, in de regio Amersfoort is gegroeid tot 0,73 in % van de potentiële beroepsbevolking bood zich dus actief aan op de arbeidsmarkt. Dit was in 2006 nog 71%. Er van uitgaande dat werken wonen volgt, wordt door deze groei van het aanbod aan arbeidskrachten het vestigingsklimaat in de regio positief beïnvloedt. Het aanbod aan arbeidskrachten is steeds meer bepalend voor de concurrentiekracht van een regio. In het geval van een gezonde woon-werkbalans zijn de netto en bruto participatiegraad aan elkaar gelijk, zodat voor iedereen die wil werken in de eigen regio een baan beschikbaar is. In 2011, net als in 2006, was de bruto participatiegraad echter groter dan de netto participatiegraad. Het verschil tussen beiden is niet verkleind, doordat behalve het aantal banen ook de beroepsbevolking is gegroeid. Zoals hierna zal blijken, is vooral de oudere en hoogopgeleide beroepsbevolking in omvang gegroeid. Hierdoor is een bruto arbeidsparticipatie van 80%, waarnaar in het REO advies over arbeidsmarktbeleid verwezen wordt, voorlopig nog niet in zicht. Werkloosheidspercentage afgenomen Als gevolg van een afname van de werkloze beroepsbevolking en een toename van de beroepsbevolking in de regio Amersfoort, is het werkloosheidspercentage in de regio Amersfoort in 2011 gedaald tot 3,4%. Landelijk bedroeg het werkloosheidspercentage in ,4%. Met name groei van oudere en hoogopgeleide (werkzame) beroepsbevolking Op de leeftijdsklasse 15 tot 25 jaar na, is de beroepsbevolking in iedere leeftijdsklasse toegenomen in de periode Procentueel was de toename het grootst onder de ouderen (55 tot 65 jaar). Het aandeel van de beroepsbevolking dat werkzaam is, is in deze oudste leeftijdsklasse niet veel kleiner dan in de andere klassen. Het aantal jongeren (15 tot 25 jaar) dat zich actief aanbiedt op de arbeidsmarkt is aanzienlijk afgenomen, evenals de werkzame beroepsbevolking in deze leeftijdsklasse. De middelbaar opgeleiden vormen nog steeds de grootste groep van de beroepsbevolking in de regio Amersfoort. Maar vooral de hoogopgeleiden zijn sterk in opkomst. Het aandeel hoogopgeleiden dat zich daadwerkelijk aanbiedt voor werk is echter niet veranderd, terwijl het aandeel dat daadwerkelijk werkzaam is zelfs licht is afgenomen. Dit aandeel is onder de laagopgeleiden in Amersfoort juist aanzienlijk toegenomen. Aangenomen dat hoger opgeleiden creatiever zijn en sneller een bedrijf starten dan lager opgeleiden, is dit een gunstige ontwikkeling voor de regio. Anderzijds is het afnemende aandeel jongeren dat zich actief op de arbeidsmarkt aanbiedt een ongunstige ontwikkeling, die het vestigingsklimaat negatief kan beïnvloeden. Kleine afname aantal niet-werkende werkzoekenden Uit cijfers van het UWV WERKbedrijf blijkt dat het aantal niet-werkende werkzoekenden (NWW-ers) in de regio Amersfoort in het eerste halfjaar van 2012, vergeleken met het eerste halfjaar van 2011, licht is afgenomen. Deze afname deed zich ook voor op nationaal schaalniveau. Ten opzichte van het tweede halfjaar van 2011 constateren we een kleine toename. Deze ontwikkeling is net als in andere perioden onder andere het gevolg van seizoenseffecten. De ontwikkeling van het aantal NWW-ers vertoont eveneens een grillig beeld doordat dit alleen de werkzoekenden betreft die zich registreren bij het UWV WERKbedrijf. Groei jonge NWW-ers, hoogopgeleide NWW-ers en NWW-ers met middelbaar en hoog beroepsniveau In de laatste jaren is vooral het aandeel jongere NWW-ers (15 tot 25 jaar) gegroeid in de regio Amersfoort, terwijl het aandeel oudere NWW-ers (55 tot 65 jaar) juist afnam. Deze afname is in lijn met de groei van het aandeel werkzame beroepsbevolking onder ouderen. Daarnaast constateren wij dat er momenteel onder de NWW-ers in de regio Amersfoort relatief weinig hoopopgeleiden zijn. Echter, deze groep groeit wel het sterkst. Dit is in lijn met de constatering dat ook de hoogopgeleide beroepsbevolking sterk groeiende is en het aandeel dat hiervan werkzaam is licht afgenomen is. Verder is het aantal laagopgeleide NWW-ers juist beduidend afgenomen in de laatste tijd. De afname was sterker dan op nationaal schaalniveau. Behalve naar opleidingsniveau kunnen de NWW-ers in de regio Amersfoort ook geanalyseerd worden naar beroepsniveau. Hiervoor geldt dat de meeste NWW-ers een laagberoepsniveau hebben. Sinds 2007 is het aantal NWW-ers van middelbaar en hoog beroepsniveau echter sterk gegroeid. Als gevolg van de economische crisis verliezen, naast mensen met een laag beroepsniveau, ook mensen met een middelbaar en hoog beroepsniveau hun baan. Deze ontwikkeling sluit aan op de geconstateerde groei van het aantal hoogopgeleide NWW-ers. Dit zou tot gevolg kunnen hebben dat NWW-ers van hoog beroeps- en opleidingsniveau een baan bemachtigen waarvoor zij overgekwalificeerd zijn en zo het aantal NWW-ers van laag beroeps- en opleidingsniveau doen groeien. Deze toename constateren wij echter (nog) niet. 5

5 De Regio Amersfoort is een samenwerkingverband van de gemeenten Amersfoort, Baarn, Bunschoten, Eemnes, Leusden, Soest en Woudenberg Aantal openstaande vacatures groeit licht Het aantal bij het UWV WERKbedrijf openstaande vacatures in de regio Amersfoort was in het eerste halfjaar van 2012 iets groter dan in het eerste halfjaar van De ontwikkeling van de openstaande vacatures vertoont in de afgelopen jaren een grillig beeld. Dit is deels het gevolg van seizoenseffecten. Daarnaast is het belangrijk om te beseffen dat dit alleen vacatures betreffen die bij het UWV WERKbedrijf door werkgevers aangemeld worden. In toenemende mate maken werkgevers gebruiken van andere (eigen) kanalen, zoals uitzendbureaus, voor het vervullen van vacatures. Indien de openstaande vacatures worden ingedeeld naar beroepsniveau, betrof het grootste deel hiervan vacatures van een middelbaar beroepsniveau, terwijl in 2007 de meeste vacatures nog een laag beroepsniveau hadden. Daarnaast is het aandeel vacatures met een hoog beroepsniveau in de regio Amersfoort sterk toegenomen. Mogelijk zijn werkgevers in de afgelopen jaren een hoger beroepsniveau aan de vacatures gaan stellen, anticiperend op de toename van het aantal NWW-ers van middelbaar en hoog beroeps- en opleidingsniveau. Werkgevers behouden en/of versterken kennis en vaardigheden van het personeel Aanvullend op de kwantitatieve analyse van de (duurzame) arbeidsmarkt in de regio Amersfoort, is kwalitatief onderzoek uitgevoerd naar de ervaringen van werkgevers met het behouden en versterken van capaciteiten van hun werknemers. Uit deze interviews komt naar voren dat werkgevers hun personeel opleiden, meestal met het doel om de kennis van werknemers up-to-date te houden. Daarnaast bieden sommige werkgevers aan hun werknemers de kans om opleidingen te volgen gericht op hun persoonlijke ontwikkeling. Het opleiden van werknemers doen de werkgevers in eerste instantie om het werk goed te laten verlopen. Zorgen om oudere werknemers, minder aandacht voor laagopgeleide werknemers De meeste geïnterviewde werkgevers geven geen specifieke aandacht aan het opleiden van lager opgeleide werknemers. Zij voorzien voor deze groep namelijk geen verhoogde kans de baan te verliezen. De geïnterviewde werkgevers, actief in de ouderenzorg, voorzien dat in de toekomst lager opgeleide werknemers minder nodig zijn en er een tekort ontstaat aan personeel op mbo-niveau 3 of hoger. Deze werkgevers doen hun best de nieuwe werknemers zoveel mogelijk op te leiden tot dat niveau. Ook mensen zonder ervaring of diploma zijn welkom wanneer zij stapsgewijs opgeleid kunnen worden tot een verzorgende op mboniveau 3. Het zittend personeel is al naar vermogen ingezet. Het probleem dat lager opgeleid personeel in de toekomst begeleiding nodig zal hebben naar ander werk, waarschijnlijk buiten de zorg, lijkt vooral als maatschappelijk probleem te worden gezien. Het probleem voor de werkgever betreft vooral het kunnen aantrekken van personeel op mbo-niveau 3 of hoger. De meeste werkgevers maken zich wel zorgen om de inzetbaarheid van ouder personeel. Het gaat daarbij niet zozeer om verouderde capaciteiten of vaardigheden, maar vooral om mogelijk meer ziekteverzuim. De meeste werkgevers hebben hier nog geen specifiek beleid voor ontwikkeld. 6

6 Starters en opheffingen Aantal starters in de regio Amersfoort gedaald in het eerste half jaar van 2012, maar nog steeds erg omvangrijk In het eerste halfjaar van 2012 zijn er in de regio Amersfoort circa ondernemingen gestart. Vanaf 2006 is het aantal starters sterk toegenomen, met name sinds de intrede van de economische crisis. Mensen in loondienst verloren hun baan en zijn zelf gaan ondernemen. Dit heeft geresulteerd in een record aantal starters, namelijk 1.620, in het eerste halfjaar van Het aantal starters in het eerste halfjaar van 2012 ligt weliswaar circa 8% lager dan dit aantal, maar is vergeleken met de voorgaande periode nog erg omvangrijk. Overigens tonen de statistieken dat het aantal starters in het eerste halfjaar continu groter is dan in het tweede halfjaar. Aantal opheffingen in de regio Amersfoort in het eerste halfjaar van 2012 fors hoger Behalve het aantal starters, is ook het aantal opgeheven ondernemingen (inclusief faillissementen) in de regio Amersfoort in de afgelopen jaren sterk opgelopen. Als gevolg van de economische crisis en de verminderde marktruimte is het aantal opheffingen sinds 2008, op het tweede halfjaar van 2010 na, continu gegroeid. In het eerste halfjaar van 2012 bedroeg het aantal opheffingen maar liefst Daarmee ligt het aantal opheffingen maar liefst 36% hoger dan in het eerste halfjaar van Het aantal opheffingen in de regio Amersfoort was nog nooit zo omvangrijk. Natuurlijke aanwas in het eerste half jaar van 2012 beduidend kleiner dan een jaar eerder De natuurlijke aanwas, het saldo van starters minus opheffingen, is vanaf 2006 continu positief geweest. Er waren dus altijd meer starters dan opheffingen. Voor de economische crisis groeide de natuurlijke aanwas echter behoorlijk, terwijl sinds de intrede van de economische crisis het verschil tussen het aantal starters en opheffingen minder groot was. In het eerste halfjaar van 2012 bedroeg de natuurlijke aanwas nog circa +280, terwijl deze in het eerste halfjaar van 2011 nog circa was. Een afname van ruim 60%, die het gevolg is van een daling van het aantal starters en een sterke groei van het aantal opheffingen in het eerste halfjaar van Aantal starters en opheffingen regio Amersfoort, 2006 Q1 + Q Q1 + Q2 Bron: Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland Q1+Q2 2006Q3+Q4 2007Q1+Q2 2007Q3+Q4 2008Q1+Q2 2008Q3+Q4 2009Q1+Q2 2009Q3+Q4 2010Q1+Q2 2010Q3+Q4 2011Q1+Q2 2011Q3+Q4 2012Q1+Q2 Starters Opheffingen Nagenoeg evenveel starters in regio Amersfoort als in In het eerste halfjaar van 2012 was het aantal starters in de regio Amersfoort nagenoeg gelijk aan het aantal starters in. De regio Amersfoort kende namelijk 4,3 starters en 4,5 starters per 100 vestigingen. Op enkele uitzonderingen na, is het aantal starters per 100 vestigingen in de regio Amersfoort sinds 2006 altijd kleiner geweest dan in. Echter, dit verschil was meestal beperkt, alleen in 2006 en het tweede halfjaar van 2010 waren er in de regio Amersfoort verhoudingsgewijs duidelijk minder starters dan in. 7

7 Aantal starters per 100 vestigingen Regio Amersfoort en, 2006 Q1+Q Q1+Q2 Bron: Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland. 5,0 4,5 4,0 3,5 3, Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q2 Regio Amersfoort Ook het aantal opheffingen in regio Amersfoort en nagenoeg gelijk Het aantal opheffingen in de regio Amersfoort was in het eerste halfjaar van 2012, net als het aantal starters, verhoudingsgewijs nagenoeg gelijk aan dat in. Sinds 2006 is het aantal opheffingen per 100 vestigingen in Amersfoort doorgaans iets kleiner dan in. In 2010 en 2011 was dit verschil groter dan in het eerste halfjaar van Aantal opheffingen per 100 vestigingen Regio Amersfoort en, 2006 Q1+Q Q1+Q2 Bron: Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland. 4,0 3,5 3,0 2,5 2, Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q2 Regio Amersfoort Het aantal starters in de regio Amersfoort is in de meeste sectoren afgenomen in het eerste halfjaar van 2012 Ruim van de starters, tweederde van alle starters, in de regio Amersfoort in het eerste halfjaar van 2012 behoorde tot de dienstensectoren 2. Dit is echter geen bijzondere bevinding, aangezien dit ook de grootste sectoren zijn. 2 Adviesdiensten : rechtskundige/administratieve diensten, economische diensten, ingenieursbureaus, reclamebureaus. Facilitaire diensten Persoonlijke diensten Algemene diensten : automatiseringsdiensten, onderzoek/ontwikkeling, verhuurbedrijven, milieubedrijven, schoonmaakbedrijven, uitzendbureaus/beveiliging, fotografie, : onroerend goed, cultuur, recreatie, wasserij, stomerij, kapper, schoonheidsverzorging, overige. : nutsbedrijven, overheid en onderwijs, gezondheid en welzijn, maatschappelijke organisaties. Bron: Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland. 8

8 Indien wordt gekeken naar het aantal starters per 100 vestigingen, blijkt dat er niet alleen in de dienstensectoren veel ondernemingen gestart zijn, maar ook in de sectoren horeca, vervoer, bouw en detailhandel. In de toonaangevende dienstensectoren was het aantal starters per 100 vestigingen in de regio Amersfoort kleiner dan in. In de groothandel was dit verschil nog beduidend groter. Andersom kende de regio Amersfoort in het eerste halfjaar van 2012 meer starters dan in de sectoren horeca en vervoer. Ten opzichte van het eerste halfjaar in 2011 kende de regio Amersfoort in het eerste half jaar van 2012 in de meeste sectoren minder starters per 100 vestigingen. Met name in de sectoren facilitaire diensten en groothandel waren er minder starters. Deze afname was beduidend sterker dan in. In de regio Amersfoort is slechts in een paar sectoren het aantal starters per 100 vestigingen toegenomen. Hiervan was vooral sprake in de sector horeca, een beeld dat landelijk niet geconstateerd werd. Tabel 1 Aantal starters per 100 vestigingen regio Amersfoort en naar economische sector, 2006 Q1 + Q Q1 + Q2 Economische sector 2006 Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q4 Landbouw 4,5 3,3 3,8 2,0 3,1 2,0 3,6 3,2 2,5 2,0 2,2 1,4 2,3 Industrie 2,3 1,6 2,5 2,0 2,0 1,6 1,8 2,0 2,3 3,0 3,6 3,4 2,8 Bouw 5,6 5,8 6,7 5,1 5,4 4,5 3,6 2,1 3,3 3,4 5,0 3,8 4,6 Groothandel 2,4 1,6 2,7 1,8 2,5 1,5 1,8 1,2 2,3 2,2 2,7 2,0 1,1 Detailhandel 3,3 3,0 2,8 3,0 4,2 3,2 3,6 4,2 4,7 4,6 5,0 4,3 4, Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q2 Regio Amersfoort Horeca 4,4 4,1 3,6 2,1 3,4 2,4 3,5 3,1 4,4 3,5 3,6 3,4 4,9 Vervoer 4,1 2,7 3,6 1,9 5,0 3,8 3,2 3,8 3,8 5,5 5,0 4,1 4,9 Financiën 0,3 0,3 0,6 0,5 0,5 0,4 0,2 0,7 1,0 0,7 1,4 1,2 1,0 Adviesdiensten 3,4 3,5 4,0 3,9 4,2 4,0 3,8 3,4 3,5 3,8 4,1 4,0 4,1 Facilitaire diensten 5,2 4,0 5,6 5,8 6,5 5,3 4,5 5,0 5,8 5,7 7,6 5,4 6,0 Persoonlijke diensten 5,8 4,0 5,9 5,2 6,6 5,7 5,9 5,2 5,1 5,3 5,2 5,4 5,0 Algemene diensten 5,7 5,3 8,7 8,2 10,4 11,6 11,5 10,5 8,1 8,2 6,6 7,0 5,6 Landbouw 3,4 2,6 3,7 2,9 3,8 2,9 2,9 2,6 1,9 1,5 1,7 1,3 1,7 Industrie 2,6 2,5 2,8 2,3 2,6 2,1 1,9 2,0 2,3 2,7 3,0 2,4 2,7 Bouw 7,4 6,6 8,2 6,3 7,4 5,4 4,0 3,2 4,0 4,0 5,4 4,1 4,6 Groothandel 2,7 2,3 2,6 2,1 2,5 2,0 2,1 2,1 2,4 2,4 2,8 2,3 2,6 Detailhandel 3,9 3,1 3,8 3,1 3,7 3,0 3,5 3,6 4,4 4,0 4,5 3,9 4,4 Horeca 2,8 2,3 2,8 2,4 2,9 2,5 2,9 2,9 3,6 3,5 4,1 3,4 4,1 Vervoer 2,8 2,7 3,1 2,8 3,2 3,0 2,6 2,7 3,2 3,5 3,7 3,5 4,2 Financiën 0,9 0,8 0,8 0,8 0,7 0,7 0,5 0,7 0,8 1,2 1,1 0,9 0,8 Adviesdiensten 4,3 4,0 4,8 4,4 5,1 4,6 4,3 3,9 4,2 4,3 4,8 4,2 4,5 Facilitaire diensten 5,4 5,0 6,1 5,3 6,2 5,7 5,6 5,5 6,0 5,9 6,6 5,8 6,4 Persoonlijke diensten 5,1 4,6 5,9 5,0 6,0 5,7 6,1 6,0 5,6 5,4 5,7 5,2 5,5 Algemene diensten 6,2 6,0 7,8 7,6 9,4 11,0 10,9 11,3 7,7 7,7 7,0 6,3 6,2 Bron: Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland. 9

9 Aandeel starters regio Amersfoort naar economische sector, 2012 Q1 + Q2 Bron: Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland. 0% 5% 10% 15% 20% 25% Landbouw Industrie Bouw Groothandel Detailhandel Horeca Vervoer Financiën Adviesdiensten Facilitaire diensten Persoonlijke diensten Algemene diensten Vooral meer opheffingen in de industrie en detailhandel in de regio Amersfoort in het eerste halfjaar van 2012 De meeste ondernemingen die in het eerste halfjaar van 2012 zijn opgeheven behoorden tot de sector detailhandel. De sector detailhandel en de dienstensectoren tezamen bevatten 72% van de opheffingen. Wanneer het aantal opheffingen per 100 vestigingen berekend wordt, is detailhandel de sector met het grootste aantal opheffingen. Ook in de sector vervoer waren er in het eerste halfjaar van 2012 in de regio Amersfoort relatief veel opheffingen. Dit zijn voorbeelden van sectoren die conjunctuurgevoelig zijn. In een periode dat een economie groeit of krimpt, ontwikkelt het aantal starters en opheffingen zich in dergelijk sectoren sterk. De sectoren landbouw en financiën kenden de minste opheffingen. In de meerderheid van de sectoren, waaronder de toonaangevende dienstensectoren, kende de regio Amersfoort minder opheffingen per 100 vestigingen dan. Andersom waren er in de sectoren industrie, detailhandel en vervoer in de regio Amersfoort verhoudingsgewijs meer opheffingen dan in. Vergeleken met het eerste halfjaar van 2011 is het aantal opheffingen in de regio Amersfoort in slechts twee sectoren (horeca en algemene diensten) niet gegroeid. In alle andere sectoren nam het aantal opheffingen toe. Met name in de industrie en detailhandel constateren we beduidend meer opheffingen dan een jaar geleden. In is de toename van het aantal opheffingen in deze twee sectoren, net als in de meeste andere sectoren, beduidend minder groot. Aandeel opheffingen regio Amersfoort naar economische sector, 2012 Q1 + Q2 Bron: Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland. 0% 5% 10% 15% 20% Landbouw Industrie Bouw Groothandel Detailhandel Horeca Vervoer Financiën Adviesdiensten Facilitaire diensten Persoonlijke diensten Algemene diensten 10

10 Tabel 2 Aantal opheffingen per 100 vestigingen regio Amersfoort en naar economische sector, 2006 Q1 + Q Q1 + Q2 Economische sector 2006 Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q2 Landbouw 1,4 1,0 1,8 3,3 1,8 1,3 1,9 1,7 0,8 1,2 0,7 1,6 1,8 Industrie 2,4 0,9 2,5 2,5 1,6 1,8 3,1 3,3 2,0 3,2 1,3 2,5 3,7 Bouw 2,3 2,2 2,3 2,6 2,3 2,4 3,1 2,3 3,0 2,5 2,4 2,2 3,4 Groothandel 3,7 1,7 2,8 3,2 2,7 2,8 3,2 3,4 2,3 2,7 2,5 2,7 3,1 Detailhandel 2,8 2,7 3,4 3,3 3,0 3,3 3,1 3,3 2,6 3,8 3,3 3,4 5,5 Regio Amersfoort Horeca 3,5 1,0 4,5 2,7 3,4 3,2 3,2 4,1 3,1 3,9 4,6 4,0 3,9 Vervoer 3,1 3,1 3,6 3,1 2,9 2,6 4,6 3,3 2,9 4,0 3,4 3,8 4,6 Financiën 1,8 1,3 2,6 1,1 1,6 1,9 2,6 3,0 1,4 2,6 1,6 2,7 1,8 Adviesdiensten 2,6 2,0 2,3 2,4 2,0 2,1 2,3 2,3 1,8 2,4 2,3 2,1 2,9 Facilitaire diensten 4,1 1,9 3,6 3,5 3,2 3,0 3,4 3,2 3,6 3,2 3,0 3,8 3,9 Persoonlijke diensten 3,3 1,8 3,3 2,9 2,5 3,0 3,3 3,4 2,0 2,5 2,6 2,5 3,1 Algemene diensten 3,9 0,4 3,4 3,2 2,0 3,7 2,3 3,8 1,7 2,9 3,5 2,4 3,4 Landbouw 1,8 1,6 1,9 1,7 1,8 1,7 2,1 1,9 1,4 1,4 1,5 1,3 1,7 Industrie 2,2 1,9 2,1 2,1 1,8 2,2 2,3 2,4 2,2 2,3 2,4 2,4 2,8 Bouw 2,6 2,5 2,7 2,8 2,8 3,0 3,5 3,4 3,6 3,2 3,1 2,9 3,5 Groothandel 3,1 2,8 3,0 3,1 2,8 3,2 2,9 3,2 2,7 3,0 2,9 2,9 3,5 Detailhandel 3,2 2,9 3,3 3,3 3,2 3,5 3,3 3,4 3,1 3,5 4,0 4,1 5,0 Horeca 3,1 3,0 2,9 2,7 3,1 3,1 3,0 3,1 3,1 3,4 4,0 3,9 4,4 Vervoer 3,0 3,0 2,8 2,9 2,8 3,0 3,0 3,2 3,0 3,3 3,5 3,6 4,1 Financiën 2,1 1,9 2,1 2,1 1,7 2,1 1,8 2,3 1,9 2,4 2,8 2,7 2,8 Adviesdiensten 2,6 2,3 2,3 2,5 2,2 2,6 2,4 2,7 2,3 2,7 2,6 2,5 3,1 Facilitaire diensten 3,3 3,1 3,2 3,4 3,1 3,5 3,4 3,7 3,2 3,6 3,5 3,5 4,1 Persoonlijke diensten 3,0 2,7 3,0 3,1 2,8 3,2 3,0 3,3 2,6 3,0 3,0 2,8 3,5 Algemene diensten 2,6 2,3 2,5 2,8 2,5 3,0 2,5 3,4 2,3 2,6 2,8 2,6 3,4 Bron: Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland. 11

11 Prestaties en verwachtingen van ondernemers Ondernemers beoordeelden het economisch klimaat in het eerste halfjaar van 2012 fors slechter dan een jaar eerder De COEN 3 toont voor het eerste halfjaar van 2012 dat de ondernemers in de regio Amersfoort nog erg pessimistisch zijn over hun gerealiseerde en verwachte bedrijfsprestaties. Hoewel het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) een lichte groei van de se economie in het eerste en tweede kwartaal van 2012 rapporteerde, is een economisch herstel in de regio Amersfoort nog niet zichtbaar. Wel is het economische klimaat in de eerste twee kwartalen van 2012 licht hersteld ten opzichte van de zeer negatieve score eind Desondanks beoordeelden de ondernemers in de regio Amersfoort het economisch klimaat nog erg negatief 4. Ruim een derde van hen heeft het economisch klimaat in het tweede kwartaal van 2012 zien verslechteren, terwijl slechts 4% een verbetering van het economisch klimaat waarnam. Per saldo beoordelen de ondernemers in de regio Amersfoort het economisch klimaat, met een score van circa -30%, nog zeer negatief. De ondernemers in de regio Amersfoort beoordeelden hun economisch klimaat overigens nagenoeg even slecht als de ondernemers in heel. Op korte termijn voorzien de ondernemers vrijwel geen herstel van het economisch klimaat. De ondernemers in heel voorzien een enigszins minder negatief economisch klimaat, echter het verschil blijft beperkt. Een positief saldo, waarbij er meer ondernemers het economisch klimaat zien verbeteren dan verslechteren, lijkt voorlopig nog een illusie. Herstel van de omzet volgens ondernemers nog zeer twijfelachtig Ook de omzet wordt door de ondernemers in de regio Amersfoort nog overwegend negatief beoordeeld5. In het eerste kwartaal van 2012 zag per saldo 6% van de ondernemers in de regio Amersfoort de omzet afnemen. Dit is een verslechtering ten opzichte van het eerste kwartaal in 2011, toen de ondernemers in de regio Amersfoort per saldo positief gestemd waren over hun omzet en een herstel hiervan in de maak leek. Echter, hiervan is nog geen sprake. Wel beoordeelden de ondernemers in de regio Amersfoort hun omzet in het tweede kwartaal van 2012 per saldo positief. Dit is hoofdzakelijk het gevolg van seizoenseffecten. Hoewel dit saldo wel positiever was dan in het tweede kwartaal van 2012, is het zeer twijfelachtig of zich opnieuw een herstel van de omzet zal voordoen. Zeker aangezien het verwachte omzetsaldo van ondernemers in de regio Amersfoort op korte termijn beduidend negatiever is dan in de voorgaande jaren. Op korte termijn verwacht bijna een derde van de ondernemers in de regio Amersfoort een omzetverlies. Ondernemers in heel zijn over hun verwachte omzet per saldo slechts iets minder negatief. Ook in het eerste halfjaar van 2012 deden de ondernemers in de regio Amersfoort wat dit betreft niet onder voor de ondernemers in heel. Ondernemers zien export enigszins opleven, maar vooruitzichten blijven somber Positief nieuws voor de regio Amersfoort is dat de ondernemers hun export per saldo weer positief beoordeelden in het eerste halfjaar van Er waren dus meer ondernemers die een groei van de buitenlandse omzet constateerden dan ondernemers die een afname hiervan zagen. Echter, het positieve saldo is echter zeer gering. Overigens beoordeelden de ondernemers in de regio Amersfoort de export in het eerste halfjaar van 2012 nog wel negatiever dan in het eerste halfjaar van Aangezien de export getypeerd wordt als motor van de economie, is het van belang te kijken naar het verwachte exportsaldo. Daarom is het een tegenvaller voor de regionale economie dat ondernemers in de regio Amersfoort verwachten, dat op korte termijn per saldo hun buitenlandse omzet juist weer zal afnemen. Slechts 10% van de ondernemers in de regio Amersfoort voorziet op korte termijn een exportgroei. In heel is dit circa 18%, waardoor men landelijk per saldo beduidend positiever is over de export op korte termijn. 3 De Conjunctuur Enquête (COEN) wordt sinds eind 2008 eenmaal per kwartaal uitgevoerd onder de ondernemers in, zo ook in de regio Eemland. Behalve de gemeente die behoren tot de regio Amersfoort, behoren ook de gemeenten Renswoude en Scherpenzeel tot Eemland. Om onduidelijkheid te voorkomen is er in deze monitor voor gekozen om Eemland aan te duiden als de regio Amersfoort. De COEN brengt vier keer per jaar de belangrijkste ontwikkelingen en verwachtingen van het se bedrijfsleven in kaart, uitgesplitst naar regio en bedrijfstak. Daarbij wordt in de analyse en de vraagstelling ingespeeld op actuele ontwikkelingen. De enquête is gebaseerd op kwalitatieve verwachtingen van ondernemingen en geeft daarom een stemmingsbeeld van ondernemers over de huidige en toekomstige gang van zaken. 4 Aan de geënquêteerde ondernemers is gevraagd of het economisch klimaat in de afgelopen drie maanden voor hun onderneming verbeterd, gelijk gebleven of verslechterd is en of het in de komende drie maanden zal verbeteren, gelijk zal blijven of zal verslechteren. 5 Aan de geënquêteerde ondernemers is gevraagd of de omzet in de afgelopen drie maanden voor hun onderneming gegroeid, gelijk gebleven of gedaald is en of het in de komende drie maanden zal groeien, gelijk zal blijven of zal dalen. 6 Aan de geënquêteerde ondernemers is gevraagd of de export in de afgelopen drie maanden voor hun onderneming gegroeid, gelijk gebleven of gedaald is en of het in de komende drie maanden zal groeien, gelijk zal blijven of zal dalen. 12

12 Ondernemers waren ook in het eerste halfjaar van 2012 nog fors negatief over de personeelssterkte Door de tegenvallende ontwikkeling van het economisch klimaat, de omzet en de export beoordeelden de ondernemers in de regio Amersfoort ook hun personeelssterkte in het eerste halfjaar van 2012, en met name in het tweede kwartaal, per saldo fors negatief7. In het tweede kwartaal moest een kwart van de ondernemers in de regio Amersfoort het personeelsbestand inkrimpen, terwijl slechts 12% het personeelsbestand uitbreidde. Het voorzichtige herstel van de personeelssterkte van eind 2011 heeft zich niet doorgezet. Ondernemers in heel zijn een fractie minder negatief over hun personeelssterkte, maar het verschil met de regio Amersfoort is niet aanzienlijk. Slechts nieuws is, dat de ondernemers in de regio Amersfoort op korte termijn per saldo een forse verslechtering verwachten van de personeelssterkte. Nagenoeg een derde van hen denkt op korte termijn het personeelsbestand te moeten inkrimpen. Ook in heel zal de personeelssterkte naar verwachting verslechteren, echter niet zo sterk als in de regio Amersfoort. Vooral ondernemers in de bouwsector zijn erg negatief over hun personeelssterkte. De voorziene ineenzakking van de personeelssterkte is onder andere het gevolg van de negatieve verwachtingen van het economisch klimaat, de omzet en de export. 20 Economisch klimaat (realisatie en verwachting) regio Amersfoort en, 2009 Q Q3 Bron: Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland , Q4 2010, Q1 2010, Q2 2010, Q3 2010, Q4 2011, Q1 2011, Q2 2011, Q3 2011, Q4 2012, Q1 2012, Q2 2012, Q3 saldo(positief - negatief) - realisatie - verw achting Regio Amersfoort - realisatie Regio Amersfoort - verw achting Omzet (realisatie en verwachting) regio Amersfoort en, 2009 Q Q3 Bron: Kamer van Koophandel Gooi, Eem- en Flevoland saldo (positief - negatief) , Q4 2010, Q1 2010, Q2 2010, Q3 2010, Q4 2011, Q1 2011, Q2 2011, Q3 2011, Q4 2012, Q1 2012, Q2 2012, Q3 - realisatie - verw achting Regio Amersfoort - realisatie Regio Amersfoort - verw achting 7 Aan de geënquêteerde ondernemers is gevraagd of de personeelssterkte in de afgelopen drie maanden voor hun onderneming verbeterd, gelijk gebleven of verslechterd is en of het in de komende drie maanden zal verbeteren, gelijk zal blijven of zal verslechteren. 13

13 40,0% Export (realisatie en verwachting) regio Amersfoort en, 2009 Q Q3 Bron: Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland. 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% -10,0% -20,0% 2009, Q4 2010, Q1 2010, Q2 2010, Q3 2010, Q4 2011, Q1 2011, Q2 2011, Q3 2011, Q4 2012, Q1 2012, Q2 2012, Q3 saldo (positief - negatief) - realisatie - verw achting Regio Amersfoort - realisatie Regio Amersfoort - verw achting 10 Personeelssterkte (realisatie en verwachting) regio Amersfoort en, 2009 Q Q3 Bron: Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland. 5 saldo (positief - negatief) , Q4 2010, Q1 2010, Q2 2010, Q3 2010, Q4 2011, Q1 2011, Q2 2011, Q3 2011, Q4 2012, Q1 2012, Q2 2012, Q3 - realisatie - verw achting Regio Amersfoort - realisatie Regio Amersfoort - verw achting 14

14 Arbeidsmarkt De arbeidsmarkt in de regio Amersfoort: een kwantitatieve én kwalitatieve analyse In deze Monitor Economische Ontwikkeling regio Amersfoort wordt de regionale arbeidsmarkt zowel met een kwantitatieve, als kwalitatieve analyse in beeld gebracht. In de kwantitatieve analyse wordt achtereenvolgens ingegaan op indicatoren als de bruto en netto participatiegraad, het aantal niet-werkende werkzoekenden en het aantal openstaande vacatures. Aangezien op basis van deze indicatoren de duurzame arbeidsmarkt in de regio slechts gedeeltelijk verkend wordt, is tevens kwalitatief onderzoek verricht. Dit onderzoek 'Werkgevers over het ondersteunen van hun werknemers' is uitgevoerd en opgesteld door de gemeente Amersfoort in Aanleiding voor de verkenning is de wens van de gemeente Amersfoort om werkgevers in de regio te bewegen meer te doen aan het ondersteunen van werknemers om hun vaardigheden en capaciteiten te behouden. Dit in navolging van het advies van de REO aan de gemeente om zich te richten op onder andere het versterken van de inzetbaarheid van (potentiële) werknemers in de regio. De aandacht is daarbij vooral gericht op een paar doelgroepen, die naar verwachting meer risico lopen om niet meer voldoende gekwalificeerd te zijn voor hun werk en uitvallen. Het gaat daarbij met name om ouderen en om werknemers met een lage opleiding. Er zijn acht werkgevers in de regio Amersfoort geïnterviewd over wat zij doen om de capaciteiten en vaardigheden van hun werknemers op peil te houden. De bedrijven verschilden qua aantallen werknemers (35 tot 1200) en behoorden tot verschillende sectoren (ict, zorg, techniek, verhuisbranche). De interviews zijn gehouden met directeuren en HRM-managers. De belangrijkste resultaten van het onderzoek van de gemeente Amersfoort zijn in deze monitor weergegeven in enkele uitgelichte kaders. Bron: gemeente Amersfoort (2012), 'Werkgevers over het ondersteunen van hun werknemers'. Netto en bruto participatiegraad en werkloosheidspercentage Netto participatiegraad in regio Amersfoort gegroeid De netto participatiegraad, ook bekend als de banenindex, in de regio Amersfoort bedroeg in ,70. De netto participatiegraad staat voor de verhouding tussen het totaal aantal banen (fulltime + parttime) en de potentiële beroepsbevolking (aantal 15- tot 64- jarigen). Dit cijfer geeft aan dat er voor 70% van de inwoners van de regio Amersfoort een baan beschikbaar is in de regio. In 2006 was de netto participatiegraad lager, namelijk 0,68. Doordat het aantal banen verhoudingsgewijs sterker is gegroeid dan de potentiële beroepsbevolking is de netto participatiegraad toegenomen. In 2011 was er dus voor meer inwoners van de regio Amersfoort een baan beschikbaar in de eigen regio. Landelijk constateren we ook een positieve ontwikkeling. Daar is de netto participatiegraad gegroeid van 0,70 in 2006 tot 0,73 in Niet voor gehele beroepsbevolking regio Amersfoort een baan beschikbaar in de eigen regio De bruto participatiegraad, de verhouding tussen de beroepsbevolking en de potentiële beroepsbevolking, bedroeg in ,73. Dit is een toename ten opzichte van 2006, toen de bruto participatiegraad 0,71 was. Er van uitgaande dat werken wonen volgt, wordt door deze groei van het aanbod aan arbeidskrachten het vestigingsklimaat in de regio positief beïnvloedt. Het aanbod aan arbeidskrachten is steeds meer bepalend voor de concurrentiekracht van een regio. Een krimp van de (beroeps)bevolking kan een negatief effect hebben op het vestigingsklimaat. Van een dergelijk krimp is in de regio Amersfoort echter nog geen sprake op korte termijn. In het geval van een gezonde woon-werkbalans is de netto participatiegraad gelijk aan de bruto participatiegraad. Dan is er namelijk voor iedere inwoner in de regio die zich actief aanbiedt op de arbeidsmarkt een baan in de regio beschikbaar. In de regio Amersfoort was in 2011 de bruto participatiegraad groter dan de netto participatiegraad. Net als in het jaar 2006 overigens. Dit betekent dat er niet voor alle inwoners van de regio die zich actief op de arbeidsmarkt aanbieden er dus een baan beschikbaar was in de eigen regio. Voor de werkgelegenheid is de regio Amersfoort dus afhankelijk van omringende regio's. De uitgaande pendelcijfers van de gemeente Amersfoort tonen aan dat meer dan de helft van de Amersfoortse werkzame beroepsbevolking werkt buiten de eigen gemeente. Dit is niet alleen het geval omdat er niet voldoende banen zijn, maar ook omdat een deel van het aanbod en de vraag naar arbeid niet aansluiten op elkaar. Op nationaal niveau is de netto participatiegraad overigens wel groter dan de bruto participatiegraad. In is het aantal banen groter dan de beroepsbevolking. Deze toename was sterker dan in de regio Amersfoort, doordat het aantal banen sterker is gegroeid. Werkloosheidspercentage regio Amersfoort afgenomen Desondanks beschikt niet iedereen die zich actief aanbiedt op de arbeidsmarkt over een baan. Hierdoor is er sprake van een werkloze beroepsbevolking. De omvang van de werkloze beroepsbevolking in de regio Amersfoort bedroeg in 2011 circa personen. In absolute zin is dit een afname van personen ten opzichte van Doordat de omvang van de beroepsbevolking is toegenomen is ook het werkloosheidspercentage in de regio Amersfoort gedaald in de periode In 2011 bedroeg deze nog 3,4% 8. Daarmee scoort de regio Amersfoort beduidend beter dan heel, dat een werkloosheidspercentage kende van 5,4% in Dit percentage zal in werkelijkheid hoger liggen, doordat voor de gemeente Nijkerk de omvang van de werkloze beroepsbevolking niet bekend is. 15

15 Tabel 3 Arbeidsmarktindicatoren voor de regio Amersfoort en, 2006 en Regio Amersfoort Indicator Bevolking Potentiële beroepsbevolking Beroepsbevolking Werkzame beroepsbevolking Werkzame personen (aantal banen) Werkloze beroepsbevolking Werkloosheidspercentage 16 4,2% 3,4% 5,5% 5,4% Bruto participatiegraad 17 0,71 0,73 0,69 0,71 Netto participatiegraad ( = banenindex) 18 0,68 0,70 0,70 0,73 Bron: CBS Statline, Gewest Gooi en Vechtstreek & LISA. Beroepsbevolking naar leeftijd en opleidingsniveau (Potentiële/werkzame) beroepsbevolking bestaat vooral uit 35- tot 45-jarigen en 45- tot 55-jarigen Indien de (potentiële/werkzame) beroepsbevolking geanalyseerd wordt naar leeftijdsklasse, blijkt deze in de regio Amersfoort voornamelijk te bestaan uit 35- tot 45-jarigen en 45- tot 55-jarigen. De overige leeftijdsklassen zijn minder omvangrijk. Wel is wat betreft de potentiële beroepsbevolking alleen het aantal in de leeftijdsklasse 25 tot 35 jaar toegenomen in de periode In de andere klassen nam de omvang hiervan juist af. (Werkzame) beroepsbevolking groeit in vrijwel alle leeftijdsklassen, met name onder ouderen Wel is de beroepsbevolking (iedereen die zich actief aanbiedt op de arbeidsmarkt) in alle klassen vanaf 25 jaar gegroeid. Procentueel nam de beroepsbevolking in de leeftijdsklasse 55 tot 65 jaar het sterkste toe; op nationaal niveau was deze toename overigens nog veel sterker. Steeds meer ouderen bieden zich actief aan op de arbeidsmarkt en willen langer door werken. Voor hen is het van belang dat zij beschikken over de juiste competenties om het aangeboden werk te kunnen verrichten. Het aandeel van de beroepsbevolking dat ook daadwerkelijk werkzaam is, is in de leeftijdsklasse 55 tot 65 jaar niet veel kleiner dan in andere leeftijdsklassen. Het gesuggereerde probleem, dat ouderen in vergelijking met andere leeftijdsklassen onvoldoende kennis of competenties hebben om bepaalde banen goed te kunnen uitvoeren, blijkt vooralsnog niet uit onderstaande statistieken. Behalve in de oudste onderscheiden leeftijdscategorie is de beroepsbevolking en werkzame beroepsbevolking toegenomen in de klassen 25 tot 35 jaar, 35 tot 45 jaar en 45 tot 55 jaar. Voor de twee laatstgenoemde klassen geldt dat, net als in de klasse 55 tot 65 jaar, het aandeel van de potentiële beroepsbevolking dat zich actief aanbiedt op de arbeidsmarkt sterk is gegroeid in de periode Waar het vroeger normaal was dat alleen de man werkte, is het daarna gebruikelijk geworden dat ook de vrouw werkt. Daarnaast heeft de economische crisis er ook toe geleid dat meer mensen zich actief zijn gaan aanbieden op de arbeidsmarkt. 9 De arbeidsmarktindicatoren voor de regio Amersfoort zijn exclusief gegevens voor de gemeente Eemnes. Deze zijn niet beschikbaar. 10 Het aantal inwoners op 1 januari van het betreffende jaar. 11 Alle personen van 15 tot 65 jaar (exclusief personen in inrichtingen, instellingen en tehuizen). 12 Alle personen (15 tot 65 jaar) die tenminste twaalf uur per week werken, of werk hebben aanvaard waardoor ze tenminste twaalf uur per week gaan werken, of verklaren ten minste twaalf uur per week te willen werken, daarvoor beschikbaar zijn en activiteiten ontplooien om werk voor ten minste twaalf uur per week te vinden. 13 Personen (15 tot 65 jaar) en betaald werk hebben van twaalf uur of meer per week. 14 Is het totaal (fulltime + parttime) aantal werkzame personen. 15 Personen (15 tot 65 jaar) zonder werk, of met werk voor minder dan twaalf uur per week, die actief op zoek zijn naar betaald werk voor twaalf uur of meer per week en die daarvoor direct beschikbaar zijn. Voor de gemeente Nijkerk is dit aantal niet bekend. 16 De werkloze beroepsbevolking als percentage van de beroepsbevolking. 17 Het aandeel van de (werkzame en werkloze) beroepsbevolking in de potentiële beroepsbevolking. 18 Het aandeel van de werkzame personen in de potentiële beroepsbevolking. 16

16 Minder jongeren in de regio Amersfoort bieden zich aan op de arbeidsmarkt Opvallend is dat de omvang van de jongste leeftijdsklasse, de jarigen, sterk is afgenomen in de regio Amersfoort vergeleken met heel. Zeker wat betreft de beroepsbevolking en de werkzame beroepsbevolking. Steeds minder jongeren bieden zich actief aan op de arbeidsmarkt en steeds minder jongeren, die zouden kunnen werken, hebben een baan. Een verklaring hiervoor kan zijn dat jongeren er tegenwoordig steeds meer voor kiezen om langer door te studeren en niet te gaan werken, omdat het vooruitzicht voor hen op een baan slecht is als gevolg van de economische crisis. Overigens is 90% van de jongeren die zich actief aanbieden op de arbeidsmarkt 'gewoon' werkzaam. Daarmee ligt dit aandeel wel iets lager dan in andere leeftijdsklassen, maar was dit aandeel in 2011 groter dan in Tabel 4 (Potentiële/werkzame) beroepsbevolking regio Amersfoort naar leeftijdsklasse, 2006 en Potentiële beroepsbevolking Beroepsbevolking (als % van de potentiële beroepsbevolking) Werkzame beroepsbevolking (als % van de beroepsbevolking) Leeftijdsklasse tot 25 jaar ,3% 41,6% 86,9% 91,5% 25 tot 35 jaar ,4% 87,5% 96,3% 96,4% 35 tot 45 jaar ,8% 88,6% 94,7% 97,4% 45 tot 55 jaar ,4% 84,4% 96,5% 97,1% 55 tot 65 jaar ,9% 53,4% 93,0% 94,4% Bron: CBS Statline. Tabel 5 Ontwikkeling (potentiële/werkzame) beroepsbevolking regio Amersfoort en naar leeftijdsklasse, Leeftijdsklasse Potentiële beroepsbevolking Beroepsbevolking Werkzame beroepsbevolking Regio Amersfoort Regio Amersfoort Regio Amersfoort 15 tot 25 jaar -2,0% 3,4% -15,5% -0,4% -11,0% 0,3% 25 tot 35 jaar 7,0% -4,6% 4,8% -3,5% 4,9% -4,5% 35 tot 45 jaar -3,6% -9,1% 3,1% -6,9% 6,1% -6,5% 45 tot 55 jaar -0,4% 6,1% 3,3% 11,5% 3,9% 11,8% 55 tot 65 jaar -1,9% 8,3% 7,0% 36,2% 8,7% 36,6% Bron: CBS Statline. Hoogopgeleide beroepsbevolking in regio Amersfoort groeit sterk Kijkende naar het opleidingsniveau van de beroepsbevolking, vertegenwoordigen de middelbaar opgeleiden de grootste groep in de regio Amersfoort. In de periode is deze categorie echter afgenomen in omvang, terwijl het aantal behorende tot de categorieën laag- en hoogopgeleiden juist gegroeid is. Vooral het aantal hoogopgeleiden in de regio Amersfoort is sterk in opkomst. De groei van de categorie hoogopgeleiden in de regio Amersfoort is vergelijkbaar met de toename op nationaal schaalniveau. Voor de middelbaar opgeleiden geldt dat dit aantal in de regio Amersfoort in de afgelopen periode veel sterker is gedaald dan landelijk. Voor de groep hoogopgeleiden geldt dat deze sterk in opkomst is in de regio Amersfoort. Naast de potentiële beroepsbevolking is ook de omvang van de hoogopgeleide beroepsbevolking en de omvang van de hoogopgeleide werkzame beroepsbevolking flink toegenomen. Dit is voor een belangrijk deel te verklaren doordat steeds meer hoogopgeleide mensen zich vestigen in de regio Amersfoort. Aangenomen dat hoger opgeleiden creatiever zijn en sneller een bedrijf starten dan lager opgeleiden, is dit een gunstige ontwikkeling voor de regio. Overigens is het aandeel van hoogopgeleiden dat zich actief aanbiedt op de arbeidsmarkt niet veranderd in de periode Het aandeel van de hoogopgeleide beroepsbevolking dat ook daadwerkelijk werkt is zelfs licht afgenomen, terwijl dit aandeel voor de laag en middelbaar opgeleiden juist is gestegen. Voor hoogopgeleiden is het dus lastiger geworden om een baan te bemachtigen. Overigens is het aandeel van de potentiële beroepsbevolking dat zich actief op de arbeidsmarkt aanbiedt, onder hoogopgeleiden nog altijd veel groter dan onder middelbaar opgeleiden, laat staan laag opgeleiden. 19 De arbeidsmarktindicatoren voor de regio Amersfoort zijn exclusief gegevens voor de gemeente Eemnes. Deze zijn niet beschikbaar. 20 De arbeidsmarktindicatoren voor de regio Amersfoort zijn exclusief gegevens voor de gemeente Eemnes. Deze zijn niet beschikbaar. 17

17 Werkzame beroepsbevolking onder laagopgeleiden in de regio Amersfoort is gegroeid Het aantal laagopgeleiden in de (potentiële/werkzame) beroepsbevolking in de regio Amersfoort is in de afgelopen periode aanzienlijk toegenomen, zelfs beduidend meer dan in heel. Daarnaast is ook het aandeel gegroeid van hen die zich actief aanbieden op de arbeidsmarkt. Bovendien is het aandeel van de laagopgeleide beroepsbevolking dat daadwerkelijk werkt nadrukkelijk gegroeid van 91% tot 96%. Uit deze cijfers blijkt dus niet dat de laagopgeleide beroepsbevolking in de regio Amersfoort in de afgelopen periode meer moeite heeft gekregen om betaald werk te kunnen verrichten. Tabel 6 (Potentiële/werkzame) beroepsbevolking regio Amersfoort naar opleidingsniveau, 2006 en Potentiële beroepsbevolking Beroepsbevolking Werkzame beroepsbevolking Opleidingsniveau Laag ,8% 50,9% 91,3% 96,3% Middelbaar ,9% 76,9% 94,6% 96,2% Hoog ,3% 86,6% 97,6% 96,3% Bron: CBS Statline. Tabel 7 Ontwikkeling (potentiële/werkzame) beroepsbevolking regio Amersfoort en naar opleidingsniveau, Leeftijdsklasse Potentiële beroepsbevolking Beroepsbevolking Werkzame beroepsbevolking Regio Amersfoort Regio Amersfoort Regio Amersfoort Laag 6,0% -3,8% 8,3% 0,9% 14,3% 1,4% Middelbaar -10,6% -2,4% -8,2% -0,5% -6,7% -0,5% Hoog 12,7% 11,1% 13,1% 13,5% 11,5% 13,1% Bron: CBS Statline. Werkgevers behouden en/of versterken kennis en vaardigheden van het personeel Alle geïnterviewde werkgevers leiden hun personeel op de een of andere manier op. Vooral bij nieuwe werknemers is het vaker nodig om hen specifieke kennis en vaardigheden te leren. Eenmaal opgeleid om een functie goed te kunnen vervullen, is eventuele verdere ondersteuning vooral gericht op het up-to-date houden van kennis en vaardigheden. Zo moeten bijvoorbeeld verpleegkundigen zich periodiek scholen om aan kwaliteitsnormeringen te voldoen. Ook bij een productiebedrijf krijgen werknemers regelmatig cursussen op het gebied van veiligheid, om hun kennis hiervan up-to-date te houden. Zo blijven werknemers geschikt voor hun functie. Een aantal geïnterviewde bedrijven biedt werknemers ook de kans om opleidingen te volgen meer gericht op hun ontwikkeling. Twee geïnterviewde werkgevers willen toegroeien naar een bedrijfscultuur waarin leren centraal staat, omdat zij de werknemers willen 'binden en boeien' en omdat zij willen investeren in mensen. Het opleiden van werknemers, het op peil brengen en houden van kennis en vaardigheden, doen de geïnterviewde bedrijven in eerste instantie vooral om het werk goed te laten verlopen. De twee werkgevers die actief zijn in de ouderenzorg zetten zich in om hun (nieuwe) werknemers zo hoog mogelijk op te leiden. Voor hen geldt dan ook dat een personeelstekort dreigt, met name voor iets hoger opgeleid personeel. Naast deze twee bedrijven in de ouderenzorg is er ook een werkgever voor wie geen personeelstekort dreigt, maar die aangeeft dat het doel van het leren is dat medewerkers naar andere functies binnen het bedrijf doorstromen. Bij het opleiden worden zowel interne, als externe cursussen georganiseerd. Ook coaching en in mindere mate peerreview worden ingezet als instrumenten. Bij de geïnterviewde bedrijven wordt weinig aan jobrotation gedaan als leermogelijkheid. Wel geeft een aantal bedrijven aan dat werknemers meerdere functies moeten kunnen uitoefenen, maar dat is dan bedoeld om bijvoorbeeld bij ziekte een ander te kunnen vervangen. Een paar bedrijven zijn zich het laatste jaar expliciet gaan richten op het leren van elkaar. Collega s geven dan les aan collega s. Bron: gemeente Amersfoort (2012), 'Werkgevers over het ondersteunen van hun werknemers'. 21 De arbeidsmarktindicatoren voor de regio Amersfoort zijn exclusief gegevens voor de gemeente Eemnes. Deze zijn niet beschikbaar. 22 De arbeidsmarktindicatoren voor de regio Amersfoort zijn exclusief gegevens voor de gemeente Eemnes. Deze zijn niet beschikbaar. 18

18 Niet-werkende werkzoekenden Aantal niet-werkende werkzoekenden in regio Amersfoort gedaald, maar opnieuw toename verwacht De regio Amersfoort telde in het eerste halfjaar van 2012 gemiddeld niet-werkende werklozen23 (NWW-ers) per maand. Het aantal NWW-ers fluctueerde sterk in de periode Toenamen werden afgewisseld door afnamen. Het aantal NWW-ers is onder andere sterk afhankelijk van seizoensinvloeden. Zo is het aantal NWW-ers na de zomer doorgaans hoger, doordat afgestudeerden zich dan op de arbeidsmarkt melden. Ook is het aantal NWW-ers doorgaans hoger aan het einde en begin van een jaar wegens aflopende jaarcontracten. Behalve seizoensinvloeden is ook de economische crisis overduidelijk te herkennen in de ontwikkeling van het aantal NWW-ers. Sinds 2008 is het aantal sterk gegroeid. Vooral in 2009 en het eerste halfjaar van 2010 was er een flinke toename. In het tweede halfjaar van 2010 en 2011 is het aantal NWW-ers weer gedaald, als gevolg van een licht economisch herstel. Echter, na andermaal een economische terugval, is het aantal NWW-ers in 2012 juist weer gestegen, met circa 3% ten opzichte van het tweede halfjaar in Indien het aantal NWW-ers in het eerste halfjaar van 2012 vergeleken wordt met het aantal in het eerste halfjaar van 2011 constateren we wel een lichte afname. Desondanks verwacht het UWV WERKbedrijf voor het tweede halfjaar van 2012 een toename. Overigens was de ontwikkeling van het aantal NWW-ers in de regio Amersfoort in de afgelopen periode ieder halfjaar min of meer conform aan de ontwikkeling op nationaal schaalniveau. Over de gehele periode bezien, vergeleken met het eerste halfjaar van 2007, zijn er maar liefst circa 15% minder NWW-ers in de regio Amersfoort. Dit is een sterkere afname dan op nationaal schaalniveau. Hierbij moet echter bedacht worden, dat de werklozen die het UWV WERKbedrijf registreert niet alle werklozen omvat. Dit zijn uitsluitend de werklozen die zich aanmelden bij het UWV in hun zoektocht naar een betaalde baan. De werklozen die zich niet aanmelden bij het UWV, worden dus niet geregistreerd door het UWV. Ontwikkeling aantal niet-werkende werkzoekenden regio Amersfoort en Bron: UWV WERKBedrijf % % % % % % % 2007 Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q Q3 + Q Q1 + Q2 Aantal NWW-ers regio Amersfoort Ontw ikkeling aantal NWW-ers regio Amersfoort Ontw ikkeling aantal NWW-ers 23 Het aantal niet-werkende werkzoekenden (NWW-ers) is een cijfer dat door het UWV WERKbedrijf gepubliceerd wordt. Dit cijfer wordt bepaald op basis van registratie van inschrijving bij het UWV WERKbedrijf. Iedereen die zich daar als werkzoekend heeft ingeschreven en op dat geen betaald werk verricht, van minimaal 12 uur per week, is een NWW-er. De cijfers over het aantal NWW-ers dat geregistreerd wordt door het UWV WERKbedrijf en cijfers over de werkloze beroepsbevolking die gepubliceerd worden door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), kunnen niet zonder meer met elkaar vergeleken worden. Het aantal NWW-ers kan grotendeels alleen op nationaal en regionaal schaalniveau betrouwbaar aangegeven worden. Dit geldt zeker indien het aantal NWW-ers wordt gespecificeerd naar kenmerken als leeftijd, werkloosheidsduur en opleidingsof beroepsniveau. Het aantal waarnemingen op gemeentelijk/lokaal schaalniveau is in veel gevallen zo klein dat het UWV WERKbedrijf hier geen cijfers over mag/kan publiceren. In deze monitor betreffen de gepubliceerde cijfers over het aantal NWW-ers de gemiddelde maandcijfers voor de betreffende periodes. Deze zijn berekend door de som van het aantal NWW-ers per maand te delen door het aantal maanden in de betreffende periode. Bron: UWV WERKbedrijf 19

19 Aandeel jonge NWW-ers gegroeid, aandeel oudere NWW-ers afgenomen In het eerste halfjaar van 2012 behoorden de meeste NWW-ers in de regio Amersfoort tot de leeftijdsklasse 45 tot 55 jaar. Nagenoeg driekwart van alle NWW-ers was 35 jaar of ouder. Daarmee is het aandeel van deze klassen in de regio Amersfoort een fractie groter dan op nationaal schaalniveau. Het overige kwart van de NWW-ers behoorde tot de leeftijdsklasse 15 tot 25 jaar en 25 tot 35 jaar, waarvan de laatstgenoemde klasse veruit het grootst is. In de periode vanaf 2007 is het aandeel NWW-ers in de twee jongste leeftijdsklassen toegenomen, terwijl het aandeel NWW-ers van 55 tot 65 jaar juist afnam. Dit is een opvallende constatering aangezien hiervoor is gebleken dat de beroepsbevolking in de klasse 15 tot 25 jaar juist kleiner is geworden en in de klasse 55 tot 65 jaar juist flink is gegroeid in de periode Wel is de afname van het aandeel oudere NWW-ers te rijmen met de groei van het aandeel werkzame beroepsbevolking in deze leeftijdsklasse. Het aantal NWW-ers van 15 tot 25 jaar in de regio Amersfoort is in het eerste halfjaar van 2012, vergeleken met 2011, 9,5% lager. Het is echter aannemelijk dat het gemiddeld aantal NWW-ers in deze jongste leeftijdsklasse over heel 2012 hoger uitvalt, aangezien zich na de zomer doorgaans relatief veel jongeren als werkzoekend laten registreren. Als gevolg van de economische crisis nam het aantal NWW-ers van 15 tot 25 jaar in de jaren 2009 en 2010 sterk toe. Daarna is het weer is teruggelopen. Toch waren er in 2011, vergeleken met 2007, maar liefst een kwart meer NWW-ers van 15 tot 25 jaar. Op de klasse 55 tot 65 jaar na, zagen we ook in alle andere klassen een flinke groei van het aantal NWW-ers in 2009 en Daarnaast is het opvallend dat het aantal NWW-ers in de klassen 35 tot 45 jaar en 55 tot 65 jaar over de hele periode bekeken sterk is gedaald. Tabel 8 Aantal niet-werkende werkzoekenden regio Amersfoort naar leeftijdsklasse, Aantal Aandeel Periode jr jr jr jr jr Totaal ,2% jr 15,6% jr 27,5% jr 25,7% jr 25,0% jr 100,0% ,3% 15,1% 26,6% 25,6% 26,4% 100,0% ,0% 16,8% 26,4% 26,4% 22,4% 100,0% ,6% 17,1% 26,0% 26,6% 21,6% 100,0% ,6% 17,3% 24,2% 27,1% 22,7% 100,0% 2012 Q1 + Q ,7% 18,1% 23,5% 27,0% 23,7% 100,0% Bron: UWV WERKbedrijf. Tabel 9 Ontwikkeling aantal niet-werkende werkzoekenden regio Amersfoort en naar leeftijdsklasse, Regio Amersfoort Periode jr jr jr jr jr jr jr jr jr jr ,3% -20,3% -20,2% -17,6% -13,1% -18,4% -18,8% -18,2% -14,9% -8,6% ,9% 23,4% 9,7% 14,2% -6,1% 43,6% 31,7% 12,4% 8,5% -2,8% ,9% 3,6% 0,2% 2,2% -1,8% 4,6% 6,3% 2,8% 6,4% 0,7% ,3% -2,9% -10,5% -1,8% 0,9% -10,7% -7,7% -10,6% -3,6% -0,2% 2012 Q1 + Q2-9,5% 5,4% -1,9% 0,3% 5,5% 3,2% 4,4% -2,2% -0,2% 2,1% Bron: UWV WERKbedrijf. 20

20 Aandacht voor duurzame inzetbaarheid oudere werknemers vooral in zorgsector De acht geïnterviewde werkgevers is gevraagd of zij zich specifiek inspannen om kennis en vaardigheden van de oudere werknemers op peil te houden. Het zijn vooral de werkgevers binnen de zorgsector die opmerken dat het werk voor de oudere werknemers lastig kan worden. Het is vaak fysiek zware arbeid en men moet kennis en kunde bijhouden. Tegelijkertijd geven de werkgevers aan dat het probleem niet onoverkomelijk is, maar dat hier wel aandacht aan geschonken dient te worden. De andere geïnterviewde werkgevers geven geen speciale aandacht aan het behouden en versterken van capaciteiten van oudere werknemers. Zij zien de oudere werknemers ook niet als een groep waarvan de kennis en capaciteiten verouderd raakt, waardoor zij op termijn niet meer geschikt zouden zijn voor hun functie. Bijna alle werkgevers zien de oudere werknemers wel als een risico voor het bedrijf, omdat ze volgens hen vaker ziek zijn en dit kosten met zich meebrengt. Een enkele werkgever is ook bezig met gezondheidsmanagement om dit ziekteverzuim tegen te gaan. Een andere werkgever zegt in de toekomst levensfasebeleid verder te gaan ontwikkelen. Aansluiten bij de wensen van werknemers krijgt hier een centrale rol in, ook die van oudere werknemers die langer door moeten werken. Meerdere andere werkgevers signaleren wel het probleem dat oudere werknemers vaker ziek zouden zijn, maar hebben er nog geen aanpak voor. Overigens zijn ook enkele bedrijven juist op zoek naar oudere werknemers. Zo wordt in een enkel geval juist oudere werknemers gezocht, omdat juist zij nog specifieke ict-kennis hebben die de jongere generatie niet meer heeft. Ook een werkgever in de ouderenzorg geeft aan dat juist verzorgend personeel op oudere leeftijd kwaliteiten heeft die jonger personeel niet altijd heeft. Bron: gemeente Amersfoort (2012), 'Werkgevers over het ondersteunen van hun werknemers'. Weinig specifieke aandacht voor laagopgeleide werknemers De meeste geïnterviewde werkgevers geven bij het opleiden geen speciale aandacht aan laagopgeleide werknemers. Laagopgeleide werknemers krijgen meestal geen extra ondersteuning om kennis en vaardigheden te behouden of te versterken. De geïnterviewde werkgevers, actief in de ouderenzorg, voorzien dat in de toekomst laagopgeleide werknemers minder nodig zijn en er een tekort ontstaat aan personeel op mbo-niveau 3 of hoger. Deze werkgevers doen hun best de nieuwe werknemers zoveel mogelijk op te leiden tot dat niveau. Ook mensen zonder ervaring of diploma zijn welkom wanneer zij stapsgewijs opgeleid kunnen worden tot een verzorgende op mbo-niveau 3. Het zittend personeel is al naar vermogen ingezet. Eén werkgever benoemt het probleem, dat het laagopgeleide personeel in de toekomst begeleiding nodig zal hebben naar ander werk, waarschijnlijk buiten de zorgsector. Dit wordt vooral als maatschappelijk probleem gezien. Het probleem voor de werkgever betreft vooral het kunnen aantrekken van personeel op mbo-niveau 3 of hoger. De andere geïnterviewde werkgevers zien hun laagopgeleide werknemers niet als een groep die kans loopt hun baan te verliezen, bijvoorbeeld omdat binnen het bedrijf de functie-eisen voor bepaald type werk worden opgehoogd. Eén werkgever gaf aan dat met de economische crisis jongere lager opgeleide werknemers zijn ontslagen, omdat zij veelal nog op een tijdelijk contract werkten. Maar tegelijkertijd gaf hij aan dat hij in de toekomst deze lager opgeleide werknemers weer nodig heeft. Want op dit moment vervangen de duurdere ervaren werkkrachten de plekken voor goedkopere minder ervaren werknemers. Maar dit is op langere termijn geen wenselijke en houdbare situatie. Bron: gemeente Amersfoort (2012), 'Werkgevers over het ondersteunen van hun werknemers'. 21