Jaarverslag I 2013 AZV-jaarverslag 2013 I 1
Visie Kennis geneest! Artsen Zonder Vakantie versterkt de capaciteiten van zijn partners in Sub-Sahara-Afrika om actief bij te dragen tot een toegankelijke en kwaliteitsvolle gezondheidszorg voor de lokale bevolking. Missie Artsen Zonder Vakantie gelooft dat de lokale medische partners in hun eigen gemeenschap zelf duurzaam gestalte kunnen geven aan een toegankelijke en kwalitatieve gezondheidszorg. Door uitwisseling van (para)medische expertise en ondersteuning op organisatorisch, technisch en materieel vlak kunnen onze partners in Sub-Sahara-Afrika beter hun rol opnemen in het gezondheidssysteem. Dit realiseren wij mede dankzij de inzet van onze vrijwilligers en in samenwerking met lokale en andere actoren. Onze partnerschappen steunen op een respectvolle dialoog, kennisuitwisseling met oog voor de lokale context en langetermijnrelaties. Kennis geneest! 2013 was het jaar waarin 404 gespecialiseerde terreinvrijwilligers 176 medische zendingen uitvoerden. Meer dan ooit tevoren! Met die zendingen werd het meerjarenprogramma 2008-13 afgerond. In die periode verliet Artsen Zonder Vakantie het pad van de eerder humanitaire interventies en werd een organisatie die zich meer toelegde op capaciteitsversterking, met als ultieme doel een betere toegang tot meer kwaliteitsvolle gezondheidszorg in zijn partnerlanden. Met het nieuwe meerjarenprogramma 2014-16 zet Artsen Zonder Vakantie nu een volgende stap in zijn evolutie. Daarbij wordt resoluut de kaart van capaciteitsversterking getrokken en staat kennisuitwisseling meer dan ooit centraal. In de voorbije jaren hebben we geleerd dat, indien we onze impact echt structureel willen verdiepen, ingrijpende strategische vernieuwingen zich opdringen. De belangrijkste, en tegelijk moeilijkste keuze die we hebben moeten maken, is het terugschroeven van het aantal partnerziekenhuizen waarmee we samenwerken. Alleen zo kunnen we intensiever met de 38 overgebleven partners verder werken en ons engagement met hen verder verdiepen. Daarnaast zal Artsen Zonder Vakantie een antwoord moeten weten te bieden op de technische noden en de behoeften op vlak van ziekenhuismanagement die leven bij de partnerziekenhuizen. Een aantal noodzakelijke randvoorwaarden die het resultaat van onze medische zendingen duurzaam zullen verankeren. We staan, samen met u, voor een enorme uitdaging om dat ambitieuze plan waar te maken. Veerle Symoens Van één ding zijn we nu al rotsvast overtuigd: de genereuze bijdrage van onze schenkers, de tomeloze inzet van onze vrijwilligers en de constructieve samenwerking met onze partnerziekenhuizen in het Zuiden is een uitstekend recept voor een duurzame en stabiele vooruitgang van de gezondheidszorg in onze Afrikaanse partnerziekenhuizen. Inhoud Voorwoord Visie & missie Artsen Zonder Vakantie in één oogopslag Artsen Zonder Vakantie in cijfers Actief in 6 landen Van kennisoverdracht naar kennisuitwisseling De nieuwe aanpak in de praktijk Voorbereiding zendingen Communicatie Fondsenwerving Jaarrekeningen 2013 & budget voor 2014 Bestuur We wensen u veel leesgenot en danken u van harte voor uw onmisbare steun!. Inge Weber Directeur Hugo Prims Voorzitter
Artsen Zonder Vakantie in één oogopslag AZV-jaarverslag 2013 I 5 Afrikaanse artsen en paramedici zijn de eigenlijke doelgroep van Artsen Zonder Vakantie. Door intensieve on-the-job training leren zij dankzij onze terreinvrijwilligers complexe ingrepen uitvoeren. Zo kunnen zij op termijn hun patiënten zelf kwaliteitsvolle zorgen bieden. Vrijwilligers spelen een sleutelrol in de werking van Artsen Zonder Vakantie. Een team bestaat uit specialisten die volledig onbezoldigd kennis uitwisselen met hun lokale collega s. Meer dan 400 vrijwilligers voeren jaarlijks meer dan 170 missies uit. Goed voor ruim 50.000 uur vrijwilligerswerk! Het voordeel voor de lokale bevolking is enorm! In Afrika is de toegang tot kwalitatieve gezondheidszorg zeer beperkt. Dankzij de samenwerking van Artsen Zonder Vakantie met lokale (para)medici kan het Afrikaans ziekenhuispersoneel op zijn beurt zijn patiënten beter verzorgen.
Werking in afrika 2013 Artsen Zonder Vakantie in cijfers AZV-jaarverslag 2013 I 7 6Afrikaanse landen 176zendingen Burkina Faso Benin Rwanda Burundi Benin 8 Burkina Faso 12 DR Congo Tanzania 50partnerziekenhuizen DR Congo 88 Rwanda 31 Burundi 24 Tanzania 13 404 terreinvrijwilligers die onbezoldigd meewerken aan de verbetering van de gezondheidszorg. Al deze terreinvrijwilligers zijn experts in hun vak. Hun voornaamste opdracht: lokale collega s vormen door bedside teaching en on-the-job training, samen ingrepen en onderzoeken uitvoeren en nieuwe protocollen introduceren. 53.000 uren Samen presteerden ze 6590 dagen of bijna 53 000 uur in Afrika. Alle vrijwilligers werken gratis. Mochten alle artsen en verpleegkundigen hun (ere)loon doorrekenen voor alle werkuren bij Artsen Zonder Vakantie, dan zou dit neerkomen op zo n 3,4 miljoen euro. 43% artsen-specialisten, voornamelijk met een chirurgische discipline (gynaecologen, algemene chirurgen, orthopedisten, ) maar verder ook pediaters, radiologen, anesthesisten, psychiaters,. 24,5 ton materiaal werd verzonden naar onze partnerziekenhuizen in Afrika. 57% paramedici en technici. Verpleegkundigen, vroedvrouwen, laboranten, kinesisten, ergotherapeuten, technici,... 38 kantoorvrijwilligers werkten in totaal 8500 uren. Samen vertegenwoordigen zij 7 fulltime equivalenten. AZV-jaarverslag 2012 I 7
6 partnerlanden In 2013 werden 176 zendingen georganiseerd bij 50 partnerziekenhuizen in 6 Afrikaanse landen: Tanzania, Benin, Burkina Faso, Rwanda, Burundi en DR Congo. We lijsten de huidige partners voor u op en geven de highlights van het voorbije jaar mee. RWANDA 31 zendingen gerealiseerd door 69 terreinvrijwilligers. Momenteel is er een samenwerking met 7 partners: Centre des handicapés in Gatagara, St Marie in Rilima, Kibagabaga, Kabgayi, Mibilizi, Murunda en Ndera. Eén van de hoogtepunten in 2013 was de organisatie van het symposium burn care in oktober. Dit kwam er op vraag van het Rwandese ministerie van Gezondheid als sluitstuk van een driejarig project rond brandwonden. Aan dit slot-symposium namen in totaal zo n 180 (para)medici deel. BURUNDI 24 zendingen gerealiseerd door 55 terreinvrijwilligers. Momenteel is er een samenwerking met 5 partners: Centre Akamuri, Ijenda, Muramvya, Muyinga en het CNPK. In 2013 werd een samenwerking tussen het gehandicaptencentrum Centre Akamuri en het Centre Neuropsychiatrique de Kamenge (CNPK) op touw gezet met de steun van Artsen Zonder Vakantie. Het CNPK verwijst kinderen met autisme en leerstoornissen door naar Centre Akamuri en stuurt, op vraag van Akamuri, een arts om er patiëntjes met epilepsie te behandelen. Technische diagnoses bij deze kinderen gebeuren in het CNPK. De samenwerking werd in 2014 in een overeenkomst bekrachtigd. TANZANIA 13 zendingen gerealiseerd door 24 terreinvrijwilligers. De samenwerking met de partnerziekenhuizen werd op het einde van 2013 afgerond. In het kader van het nieuwe meerjarenplan worden er vanaf 2014 geen zendingen meer georganiseerd naar Tanzania maar komt de focus nog sterker te liggen op de 5 andere partnerlanden. AZV-jaarverslag 2013 I 9 DR CONGO 88 zendingen gerealiseerd door 207 terreinvrijwilligers. In 2013 is DR Congo traditiegetrouw goed voor de helft van het totale aantal zendingen. Momenteel is er een samenwerking met 20 partnerziekenhuizen.8 in de regio Kinshasa: HGR Djuma, HGR (Hôpital Générale de Référence) Gungu, Hôpital Pédiatrique Kalembe Lembe, HGR Katako Kombe, Fondation Pédiatrique de Kimbondo, Institut Médical Evangélique Kimpese, HGR Mosango en Hôpital Saint Joseph Kinshasa. 3 in de regio Lubumbashi: Centre des Handicapés Wote Pamoja, Centre Kilima Likasi en Kilwa Kasobwe. 9 in de regio DR Congo Oost: HPGR Bukavu, HGR Ciriri, HGR Nyantende, HGR Nyangezi, FSKi Walungu, HGR Mubumbano, HGR Monvu, HGR Katana en Centre Neuropsychiatrique Sosame. De hoogtepunten: DR Congo-Kinshasa: in 2013 werd 10 jaar samenwerking tussen Artsen Zonder Vakantie en het Hôpital Saint Joseph in Kinshasa gevierd. Speciale aandacht en dank ging hierbij uit naar Dr. De Backer voor het oprichten van de fistelkliniek in samenwerking met Dr. Dolores Nembunzu. DR Congo Lubumbashi: in oktober namen 110 Congolese gezondheidswerkers uit de regio Lubumbashi deel aan een workshop rond de diagnose en behandeling van klompvoetjes. Dr. Greta Dereymaeker besteedde daarbij speciale aandacht aan de primaire preventie van klompvoetjes via de Ponseti methode. Een vroege diagnose gevolgd door een gipsbehandeling van 6 weken en een beugel kan in 80% van de gevallen immers een invasieve ingreep voorkomen. In de komende jaren wil Artsen Zonder Vakantie deze aanpak verder uitbouwen in de provincie Katanga. DR Congo Oost: in oktober 2013 voerde een vierkoppig team een eerste intake zending uit bij een nieuwe: het provinciaal referentieziekenhuis van Bukavu. De projectcoördinator en regionale vertegenwoordiger bespraken de noden en prioriteiten rond capaciteitsversterking met directie en stafleden. De terreinvrijwilligers gaven op basis van besprekingen met lokale collega s en hun observaties in de ziekenzaal en in het operatiekwartier bijkomende input. Aan het einde van de week werd een eerste planning opgesteld voor 2014. Daarin neemt ziekenhuishygiëne een belangrijke plaats in. BURKINA FASO 12 zendingen gerealiseerd door 32 terreinvrijwilligers. Momenteel is er een samenwerking met 4 partners: CMA Houndé, CMA Orodara, Hôpital Paul VI en CMA Dô. In het najaar 2014 is hier een opvolgingsmissie gepland. Bij de invulling van het programma streven we naar een samenwerking met de medische faculteiten van de universiteiten van Ouagadougou en Bobo-Dioulasso. BENIN 8 zendingen gerealiseerd door 17 terreinvrijwilligers. Momenteel is er een samenwerking met 2 partners: Hôpital St. Jean de Dieu in Boko en Hôpital Sounon Sero in Nikki. In het najaar 2014 is een opvolgingsmissie gepland om een eventuele samenwerking te evalueren met enkele potentiële nieuwe partners. Bij de uitbreiding van het programma zal gestreefd worden om de samenwerking met Memisa, BTC (Belgische Technische Coöperatie) en de stichting Hubi & Vinciane maximaal te benutten.
Van kennisoverdracht naar kennisuitwisseling: de centrale rol van capaciteitsversterking Elk partnerschap steunt op een grondige analyse van de noden en de reeds aanwezige interne capaciteiten van het partnerziekenhuis en houdt rekening met de expertise van Artsen Zonder Vakantie. Vertrekkend van de lokale behoeften, stelt Artsen Zonder Vakantie in nauw overleg met zijn partners een capaciteitsversterkend traject op. De prioriteiten van het nationaal gezondheidsbeleid vormen het kader voor de dialoog met partnerziekenhuizen. Zo n traject loopt over 3 tot 5 jaar. Het ondersteunt partners om meer kwalitatieve medische zorgen aan te bieden. Zo kunnen ze hun rol in het lokale gezondheidssysteem beter vervullen. AZV-jaarverslag 2013 I 11 Medische kennisuitwisseling Capaciteitsversterking van het lokaal gezondheidspersoneel door (para)medische zendingen blijft het voornaamste onderdeel van de werking van Artsen Zonder Vakantie. Kennisuitwisseling is hier een sleutelwoord: dat kan via gezamenlijke consultaties, zaalrondes met casusbesprekingen en het aanleren van nieuwe of het perfectioneren van gekende medische technieken. Door on-the-job training tijdens multidisciplinaire (para)medische zendingen wordt de lokale expertise versterkt. De kennisuitwisseling via de praktijk wordt ondersteund door korte theoretische vormingen voor het lokale (para) medisch personeel. Daarnaast organiseert Artsen Zonder Vakantie regionale workshops rond onder meer brandwondenzorg, pediatrische urgenties en diabetes. Door middel van deze workshops bereikt Artsen Zonder Vakantie gelijktijdig meerdere partners en is er ruimte voor uitwisseling van ervaringen en kennis tussen de partners onderling. Technische capaciteitsversterking Tijdens hun zendingen stellen teams van Artsen Zonder Vakantie vast dat er bij de partnerziekenhuizen een grote vraag is naar aangepaste en goed onderhouden medische apparatuur en naar een versterking van de ondersteunende diensten zoals labo en medische beeldvorming. De zendingen capaciteitsversterking voor de ondersteunende en technische diensten focussen in eerste instantie op de verbetering van de werking van deze diensten. In een latere fase komt een betere samenwerking tussen deze diensten en de andere diensten van het ziekenhuis aan bod. Door zendingen techniek worden de positieve ervaringen in de regio Bukavu uitgebreid naar partnerziekenhuizen in andere regio s. Om tegemoet te komen aan de vraag naar medische apparatuur werkt Artsen Zonder Vakantie een standaard uit voor de basisuitrusting van een ziekenhuis. Aan elke aankoop van structureel materiaal gaat een grondige prospectie vooraf om te verzekeren dat het aangekochte toestel aangepast is aan de lokale werkomgeving. Installatie op het terrein wordt gekoppeld aan de vorming van zowel techniekers (onderhoud van het materiaal) als de gebruikers van het materiaal. Ondersteuning op vlak van management Artsen Zonder Vakantie wil ieder partnerziekenhuis in staat stellen om zijn rol in het nationale gezondheidssysteem op te nemen. Capaciteitsversterking op organisatorisch vlak kan daar een belangrijke hefboom voor zijn. De uitbreiding van het programma met zendingen ziekenhuismanagement, ziekenhuishygiëne en farmacie moet onze partners daar de nodige ondersteuning bij bieden. " Door sterker de focus te leggen op capaciteitsversterking, stimuleert Artsen Zonder Vakantie het eigenaarschap en de zelfstandigheid van de lokale ziekenhuizen. " Tijdens deze zendingen wordt bijvoorbeeld gewerkt aan een aangepast stockbeheer, procedures voor het interne beleid en de organisatie van diensten binnen het ziekenhuis, introductie van een medisch dossier, archief, enzovoort.
AZV-jaarverslag 2013 I 13 Context Strategie ACTIVITEITEN Resultaten Onvoldoende Capaciteitsversterking bij Verbeteren 1 1 gekwalificeerd (para)medisch personeel (para)medisch personeel 2 on-the-job trainingen, coaching, praktische en theoretische vormingen kennis en kunde van lokaal (para)medisch personeel 2 structureel materiaal & kennis omtrent correct gebruik en onderhoud ondersteunende diensten (techniek, labo, medische beeldvorming, ) voor (para)medici, technici, ziekenhuismanagers verzenden materiaal, ondersteuning bij opmaak werking technische en ondersteunende diensten protocols en procedures, 3 workshops rond hygiëne, stockbeheer, 3 interne organisatie van de ziekenhuizen organisatie ziekenhuismanagement organisatie partnerziekenhuizen Veerle Symoens
AZV-jaarverslag 2013 I 15 De nieuwe aanpak in de praktijk Aanloop naar het nieuwe meerjarenprogramma Veerle Symoens
Aanloop naar het nieuwe meerjarenprogramma Nieuwe strategische keuzes brengen een andere manier van werken met zich mee. 2013 was een scharniermoment voor Artsen Zonder Vakantie. De organisatie zette het voorbije jaar, in aanloop naar het nieuwe meerjarenprogramma, een aantal belangrijke stappen als voorbereiding op de nieuwe aanpak. In het meerjarenprogramma staan de Afrikaanse partnerziekenhuizen meer dan ooit centraal. Daarom werden de lokale partners nauw betrokken bij de opmaak van het nieuwe meerjarenprogramma. Met elk van die partners wordt een capaciteitsversterkend traject uitgewerkt. In 2013 ging Artsen Zonder Vakantie in de regio van de Grote Meren (Oost- Congo, Burundi en Rwanda) alvast met een aantal piloottrajecten van start. Daarnaast werden de lokale partners uitgenodigd voor een partnermeeting. De partnerziekenhuizen van Zuid-Kivu namen bovendien deel aan de eerste vorming ziekenhuismanagement. Het sluitstuk van de strategische heroriëntatie was de aanwerving van een lokale vertegenwoordiger voor de regio van de Grote Meren. Eerste lokale vertegenwoordiger De Congolese arts dr.marcellin Kash Karubara is sinds midden vorig jaar de eerste lokale vertegenwoordiger voor Artsen Zonder Vakantie in de regio van de Grote Meren. Vanuit Bujumbura verzekert hij de continuïteit tussen zendingen zodat de samenwerking met de partners versterkt. In de praktijk wordt hij de link tussen Artsen Zonder Vakantie, de partnerziekenhuizen en de lokale overheden op het terrein. Zijn voornaamste taak is meewerken aan de capaciteitsversterking van de partnerziekenhuizen van Artsen Zonder Vakantie. Maar hij zal Artsen Zonder Vakantie ook vertegenwoordigen bij de lokale autoriteiten. Verder volgt dr. Kash Karubara het gezondheidsbeleid in de regio van de Grote Meren nauw op, zodat Artsen Zonder Vakantie zijn programma optimaal kan afstemmen op de lokale context. Samen met zijn collega s in België zal dr. Kash Karubara de coördinatie van zendingen opvolgen. Zo kan Artsen Zonder Vakantie erop toezien dat de zendingen worden uitgevoerd in overeenstemming met de gemaakte afspraken en prioriteiten. Tot slot zal hij ook een rol spelen in de vormingen ziekenhuismanagement in de regio. Vorming ziekenhuismanagement in Bukavu In 2013 werd voor de eerste keer een regionale vorming ziekenhuismanagement georganiseerd door Artsen Zonder Vakantie. Deelnemers waren de 10 partnerziekenhuizen in de regio Zuid- Kivu. Deze 5-daagse workshop vond plaats in Murhesa, ten noorden van Bukavu. De doelgroep van de vorming waren de directieteams van elk partnerziekenhuis. Vooraf werden in samenspraak met alle partners de doelstellingen van de vorming besproken. Daarnaast werd aan elk deelnemend partnerziekenhuis gevraagd om een praktijkvoorbeeld uit te werken waarin een knelpunt in het functioneren van hun ziekenhuis werd blootgelegd. De casussen die werden aangeleverd, werden geïntegreerd in het programma van de workshop. Om de inhoud van de workshop zo interactief mogelijk te maken en zo nauw mogelijk te laten aansluiten bij de (leer)behoeften van de partners, brachten de lesgevers voorafgaand een bezoek aan elk ziekenhuis. Tijdens die rondgang werden nog concrete topics en aandachtspunten verzameld, die dan verwerkt werden in het uiteindelijke programma. Het doel van deze reeks vormingen is de medische kennisuitwisseling duurzaam te verankeren in een efficiënt en goed werkend ziekenhuis. AZV-jaarverslag 2013 I 17 Partnerziekenhuizen aan het woord Pilootgroep capaciteitsversterking In het voorjaar 2013 werden voor het eerst partnermeetings georganiseerd door Artsen Zonder Vakantie. Deze vonden plaats in Kigali (Rwanda), Bujumbura (Burundi), Kinshasa en Bukavu (DR Congo). De medisch coördinator en de projectcoördinator verantwoordelijk voor de respectievelijke regio s gingen tijdens deze 2-daagse workshops in dialoog met de directie van de partnerziekenhuizen. Daarbij werden de sterktes en zwaktes van de samenwerking in kaart gebracht. Ook de strategische keuzes voor het meerjarenplan 2014-16 kwamen aan bod. Tot slot bood dit initiatief ook de mogelijkheid voor het uitwisselen van ervaring tussen de partnerziekenhuizen onderling. Omdat deze partnermeetings zo positief onthaald werden, zal Artsen Zonder Vakantie in de toekomst zulke overlegmomenten regelmatiger organiseren. Op papier ziet de nieuwe strategie van Artsen Zonder Vakantie er erg logisch en coherent uit. De hamvraag is nu hoe die ambitieuze plannen in praktijk omgezet kunnen worden. Om de nieuwe aanpak vorm te geven, op een manier die nauw aansluit bij de lokale context, werd besloten om van start te gaan met een pilootgroep van 5 partnerziekenhuizen (HGR Mosango, HGR Walungu, Centre Akamuri, d Ijenda en Centre Sainte Marie Rilima). Begin december 2013 werd voor deze partners een 3-daagse workshop georganiseerd in Bujumbura. Doelstelling van deze bijeenkomst was het verfijnen van de methode die door Artsen Zonder Vakantie werd ontwikkeld. De aanwezige partners werkten samen met het Artsen Zonder Vakantie-team een capaciteitsversterkend traject uit.
Voorbereiding zendingen vanuit België Nieuwe doelstellingen hebben niet enkel hun impact op de werking op het terrein, ook in België hebben ze een aanzienlijke invloed op de manier van werken. In eigen land werden in het afgelopen jaar de eerste stappen gezet naar een nog nauwere en professionelere terreinvrijwilligerswerking. AZV-jaarverslag 2013 I 19 Roadshow voor terreinvrijwilligers Zendingsplanning houdt meer rekening met partnerziekenhuizen Vademecum voor de terreinvrijwilligers Interne capaciteiten versterken Eind 2013 organiseerde Artsen Zonder Vakantie zes roadshows over het strategisch kader en meerjarenprogramma 2014-16. Gespreid over sessies in Antwerpen, Leuven, Gent, Luik, Brussel en Mechelen namen meer dan 250 terreinvrijwilligers deel aan deze interactieve workshops. Sinds de 2de jaarhelft 2013 is de planning van zendingen meer vraaggestuurd. Per partner wordt informatie over inhoud en disciplines voor de zendingen en geschikte periodes verzameld. Aan de hand daarvan maakt Artsen Zonder Vakantie zijn planning. De grote kracht van Artsen Zonder Vakantie zijn de honderden vrijwilligers die zich enthousiast inzetten. Om dit menselijk kapitaal verder te versterken, werkte Artsen Zonder Vakantie een beleid uit voor een betere selectie en voorbereiding van nieuwe kandidaat terreinvrijwilligers. Artsen Zonder Vakantie wil ook de interne werking optimaliseren. In 2013 werden een aantal verbetertrajecten opgestart. Daarbij maakt Artsen Zonder Vakantie gebruik van het EFQMmodel (European Foundation for Quality Management) als kader voor de versterking van zijn werking. Daarin gingen de terreinvrijwilligers aan de slag met een aantal stellingen over verschillende thema s: de lokale aankoop van verbruiksmateriaal, on-the-job training, missies ziekenhuisbeheer en ziekenhuishygiëne, technische ondersteuningsmissies en werkgroepen. In deze sessies bespraken terreinvrijwilligers de voordelen, aandachtspunten en randvoorwaarden van elke stelling. Dat leverde heel wat advies op om het strategisch kader optimaal te vertalen in concrete actie. Terreinvrijwilligers geven hun beschikbaarheden door via een online bevragingsinstrument. Op basis van deze gegevens stelt een projectcoördinator een geschikt team samen voor elke zending. Waar mogelijk worden terreinvrijwilligers ingezet voor zendingen bij partnerziekenhuizen waarmee zij reeds vertrouwd zijn. Door deze nieuwe werkwijze zal de planning in het programma 2014-16 nog beter worden afgestemd op onze partners en het actieplan van hun gezondheidszones. Zo wordt een introductiedag voorzien, komen er permanente vormingen, duidelijke evaluatieschema s, enzovoort. Het vademecum voor de terreinvrijwilliger, dat eind 2013 afgerond werd, moet een kader bieden waarbinnen duidelijke afspraken gemaakt worden over de samenwerking tussen Artsen Zonder Vakantie en zijn terreinvrijwilligers. De verbetertrajecten werden positief geëvalueerd door een externe evaluator en in februari 2014 werd aan Artsen Zonder Vakantie het EFQM-label Comitted to Excellence toegekend. Een mooie erkenning!
Communicatie Een reeks opmerkelijke communicatie-initiatieven plaatst het voorbije jaar Artsen Zonder Vakantie opnieuw duidelijk op de kaart. Pers AZV-jaarverslag 2013 I 21 Artsen Zonder Vakantie slaagde erin om in 2013 regelmatig de pers te halen. In totaal werden ruim honderd titels geteld. Hoogtepunten VOLT op TV één De hoogtepunten in 2013 waren ongetwijfeld de reportage in het één-programma Volt waarin gynaecoloog dr. Hendrik Cammu - bekend van De Laatste Show - kwam getuigen over de missie van AZV-gynaecologe dr. Angelica Meers die hij vergezelde in het ziekenhuis van Ciriri (Bukavu, Oost-Congo). Later getuigde hij daar het volgende over: Artsen Zonder Vakantie investeert door middel van specialist-vrijwilligers in medische zorgen en educatie. Bovendien gaat het geld rechtstreeks naar Afrika; er zijn geen tussenpersonen. En het zijn net die twee zaken die een land in ontwikkeling het hardste nodig heeft. Ook gynaecologe dr. Angelica Meers en anesthesiste dr. Patricia Lavand homme werden gefilmd tijdens hun werk voor Artsen Zonder Vakantie. Zij gaven uitleg over het hoe en waarom van hun vrijwillige inzet tijdens hun vakantieperiode. Via de perspagina op de website kunt u deze VOLT-reportage herbekijken. Surf hiervoor naar www.azv.be/pers Vakantie in DR Congo, Rwanda en Tanzania. Om nog even van de sfeer van de reeks te proeven kunt u de trailers bekijken via het Artsen Zonder Vakantie Youtube-kanaal. Wereldgezondheidsdag In België zijn we redelijk verwend op het vlak van goede gezondheidszorgen terwijl in heel wat regio s van de wereld dit absoluut geen evidentie is. Daarom startte Artsen Zonder Vakantie naar aanleiding van Wereldgezondheidsdag een campagne om de gezondheid van Afrika in de kijker te zetten. Heel wat media bleken niet ongevoelig voor deze nood. In het VRT-journaal schetste journalist Peter Verlinden een beeld over de Afrikaanse ziekenhuizen en interviewde hiervoor vrijwilliger Krista Vandenborre. In het VTM-nieuws vertelde dr.hendrik Cammu over de schrijnende toestanden die hij in Oost-Congo zag. Ook De Standaard publiceerde een interview met dr. Cammu over zijn missie met Artsen Zonder Vakantie naar de hospitalen van Ciriri en Nyantende terwijl in de Gazet Van Antwerpen een uitgebreid interview met chirurg Stephan Vanderputte verscheen. Foto-expo en veiling in samenwerking met MTWalls en Brussels Airlines In december sloegen Artsen Zonder Vakantie, MTWalls en Brussels Airlines de handen in elkaar. Onder het motto: A shot for charity - Koop een kunstwerk. Steun een goed doel, kon je gedurende heel de maand december op de website van MTWalls exclusieve kunst kopen van 6 Belgische topfotografen. Dokters in Afrika En daarnaast was er natuurlijk de boeiende tweede reeks van Dokters in Afrika die vanaf eind november te zien was op lifestylezender Vitaya. In de serie kwamen tevens de collega s van Memisa, Fracarita en CM Burundi aan bod. De kijker kreeg een unieke blik op drie zendingen met teams van Artsen Zonder Wie Artsen Zonder Vakantie wilde steunen, werd aangemoedigd om een werk van huisfotografe Griet Hendrickx te kopen. In de gebouwen van Brussels Airlines werd bovendien een exclusieve veiling georganiseerd. Onder andere Knack Weekend, De Standaard en De Morgen publiceerden artikels en aankondigingen over dit evenement. Veerle Symoens
Fondsenwerving AZV-jaarverslag 2013 I 23 Trouwe schenkers zijn de levensader van elk goed doel; dat is eens te meer gebleken in de voorbije jaren. 2012 was een historisch recordjaar dat beloofde moeilijk te evenaren te zijn. Duizenden trouwe schenkers zorgden er echter alweer voor dat Artsen Zonder Vakantie in 2013 zijn werk kon verder zetten. Toch kwam er een einde aan de groei van de voorbije jaren. 49% direct mailings 25% subsidies 14% overige giften 11% direct dialogue 1% diverse inkomsten De doelen die Artsen Zonder Vakantie zich gesteld had begin 2013 werden vlot gehaald, op enkele vlakken deed Artsen Zonder Vakantie het zelfs aanzienlijk beter dan de voorzichtige voorspellingen. Maar na de forse stijgingen van de inkomsten in 2011 en 2012, kwam zoals verwacht wel een eind aan die snelle groei in 2013. De bruto-inkomsten bleven nagenoeg stabiel, maar netto klokte Artsen Zonder Vakantie iets lager af op ruim 1,8 miljoen euro. Subsidies in de lift De inkomsten uit subsidies stegen met 58% tegenover het resultaat van 2012 tot een totaal van 910.278. Daarbij moet wel de kanttekening gemaakt worden dat in deze pijler een aantal inkomstenbronnen werden opgenomen die er voorheen niet in zaten, hetgeen meteen de forse stijging verklaart. Het gaat daarbij om zogenaamde geoormerkte giften; giften die gebonden zijn aan een bepaald project of programma. Deze interne verschuiving laat ons toe dit type schenkingen nauwkeuriger op te volgen en de daaraan gekoppelde zendingen uit te voeren. Daarenboven krijgt Artsen Zonder Vakantie zo een duidelijker zicht op het onderscheid tussen giften van privépersonen en de middelen die verkregen worden via (lokale) overheden of fondsen en bedrijven. Daling overige giften Parallel aan de stijging van de inkomsten uit subsidies stellen we een daling van de overige giften vast. Middelen die voorheen onder die noemer vielen zijn nu ondergebracht bij subsidies. Ook stelden we in vergelijking met 2012 een daling vast van het aantal ontvangen legaten. De mindere inkomsten uit erfenissen hopen we in de komende jaren weer tegen te gaan door mee te stappen in de campagne van Testament.be. Al moet hierbij ook opgemerkt worden dat dit een investering is op middellange termijn waarvan de resultaten pas binnen enkele jaren echt zichtbaar zullen worden. Daarnaast worden nog een aantal andere programma s ontwikkeld die de fondsenwerving verder moeten stimuleren. Direct marketing-programma s stabiel Na enkele intensieve jaren van investeringen om de fondsenwerving naar een hoger niveau te tillen, was het zaak om in 2013 de stijging van de inkomsten ook te bestendigen. Daarom werden minder middelen gereserveerd om nieuwe donateurs aan te trekken en verschoof de focus meer naar het behoud van bestaande schenkers. De inkomsten uit lopende permanente opdrachten liepen met ongeveer 10% terug, terwijl de inkomsten uit direct mailings met zo n 10% stegen. Ook het aantal schenkers in deze laatste categorie steeg licht. Gelukkig bent u er! Dat de noden op het vlak van gezondheidszorg in Afrika groot zijn, staat buiten kijf. Gelukkig zijn er vele duizenden mensen die jaar na jaar gul hun geldbuidel bovenhalen. Ruim 20.000 individuele schenkers, maar ook bedrijven als Brussels Airlines en MSD, meer dan 40 Vlaamse steden en gemeenten, de Nationale Loterij, DGD en de Koning Boudewijnstichting maakten het werk van Artsen Zonder Vakantie mogelijk. Elders in dit jaarverslag kon u al lezen dat Artsen Zonder Vakantie de komende jaren voor enorme uitdagingen staat. Zonder trouwe schenkers als u is het onmogelijk om die engagementen waar te maken. Artsen Zonder Vakantie hoopt dan ook dat u, samen met de terreinvrijwilligers, wil blijven meewerken aan een betere gezondheidszorg voor de Afrikaanse bevolking. Artsen Zonder Vakantie is lid van de Vereniging voor Ethiek in de Fondsenwerving en verbindt zich er als dusdanig toe een strikte deontologische code te respecteren. Deze code bepaalt dat alle schenkers, medewerkers en personeelsleden recht op informatie hebben in de vorm van transparante en uitgebreide informatie. Meer informatie hierover vindt u op www.azv.be.
Balans en resultatenrekening 2013 AZV-jaarverslag 2013 I 25 Artsen Zonder Vakantie sloot 2013 af met een klein verlies van iets meer dan 5.000. Daarmee deed de organisatie het aanzienlijk beter dan aanvankelijk voorzichtig gebudgetteerd. In het voorbije boekjaar hielden inkomsten en uitgaven elkaar in evenwicht ondanks het gegeven dat werd afgeweken van de vooropgestelde prognose. De totale opbrengsten lagen 7% hoger dan gebudgetteerd, terwijl de kosten 5% hoger eindigden dan voorzien. Wanneer we de vergelijking maken met 2012, valt het meteen op dat de totale inkomsten stegen, net als de totale kosten. In tegenstelling tot de voorspelling dat de inkomsten zouden dalen, stegen ze nog tot ruim 3,6 miljoen euro. Dit was voornamelijk te danken aan subsidies van de Nationale Loterij, de Belgische ambassade in Burundi en de Vlaamse steden en gemeenten die hoger uitvielen dan aanvankelijk verwacht. Langs de kostenzijde stegen de uitgaven van fondsenwerving in vergelijking met 2012. Ze stegen wel minder sterk dan verwacht dankzij een aantal maatregelen die efficiënter kostenbeheer mogelijk maakten. Door het uitblijven van een groots opgezette PR-actie bleven de kosten voor communicatie ver beneden de kosten van 2012. Het meest opvallend in deze resultatenrekening is ongetwijfeld dat de kosten Zuidwerking veel hoger uitvielen dan voorspeld. Zowel tegenover het budget (plus bijna 250.000) als tegenover het resultaat van 2012 (meer dan 500.000). ACTIVA 2013 2012 Vaste activa 48.373 30.580 Vlottende activa 2.953.215 2.940.457 3.001.588 2.971.037 KOSTEN Eigen vermogen 2 534.593 2.539.641 Schulden 466.995 431.396 3.001.588 2.971.037 budget 2014 2013 2012 TOTAAL INKOMSTEN 3 240 951 3 614 338 3 461 009 Giften 2 393 363 2 651 926 2 679 841 Subsidies 815 588 910 278 613 462 Diverse opbrengsten 12 000 24 590 43 108 Financiële opbrengsten 20 000 27 543 123 998 Uitzonderlijke opbrengsten 0 0 600 KOSTEN 3 316 932 3 619 386 3 003 404 Zuidwerking 1 880 523 2 266 672 1 724 904 Algemene Werkingskosten 416 986 374 428 328 652 Fondsenwerving 741 826 783 901 724 852 Externe communicatie/sensibilisering 237 659 150 398 194 398 Afschrijvingen Algemeen 26 938 18 252 14 707 Financiële kosten 5 000 11 871 6 166 Uitzonderlijke kosten 3 000 2 796 Belastingen en taksen 5 000 11 068 9 725 RESULTAAT - 75 981-5 048 457 605 Budget 2014 2014 markeert de start van een nieuw meerjarenprogramma waarin enkele ambitieuze doelen zijn opgenomen. Het aantal partnerziekenhuizen werd teruggeschroefd opdat intensiever kan samengewerkt worden met de overblijvende partners. Voor hen wordt een budget uitgetrokken van 1.880.523, een bedrag dat nagenoeg op hetzelfde niveau blijft als het budget van 2013. Dit budget komt overeen met 164 geplande zendingen die door 358 terreinvrijwilligers uitgevoerd zullen worden in 5 landen: DR Congo, Rwanda, Burundi, Benin en Burkina Faso. Naar het einde van het huidige strategisch kader toe zal de jaarlijkse investering voor onze Afrikaanse partners nog gevoelig verhogen. Op het vlak van fondsenwerving zakken de uitgaven in lijn met het voorbije jaar. Efficiënter werken moet toelaten om met een budget te werken dat zo n 40.000 euro lager ligt dan in 2013. Langs de inkomstenzijde verwacht Artsen Zonder Vakantie evenwel minder giften. Het uitblijven van grote legaten en de onzekerheid over opbrengsten uit fondsen hebben doen besluiten de inkomsten uit giften en subsidies zo n 250.000 euro lager in te schatten dan in 2013. Daarnaast worden extra middelen voorzien voor de algemene werking en de externe communicatie. De IT-infrastructuur is dringend aan vernieuwing en uitbreiding toe en daarnaast verschuift een gedeelte van de loonkost van beleidsmedewerkers naar deze post. Zij zullen zich onder meer inzetten om het EFQM-kwaliteitslabel te behouden en het erkenningsdossier op te maken dat noodzakelijk is om in de toekomst nog overheidssubsidies te krijgen. Op vlak van communicatie wordt extra geïnvesteerd in Franstalige perscommunicatie en Testament.be, een sensibiliseringsprogramma voor legaten. Globaal genomen gaat Artsen Zonder Vakantie uit van een verliescijfer van om en bij de 76.000 euro. We zullen in het komende jaar alle zeilen moeten bijzetten om dat verlies binnen de perken te houden. Daarvoor rekenen we in de eerste plaats op onze trouwe schenkers. We hopen dat u uw financieel engagement massaal zal verder zetten!
Algemeen beheer Bestuursorganen * Raad van Bestuur Hugo Prims Corneel Beyers Guy Declercq Yves Kluyskens Krista Vandenborre Samuel Van Steirteghem Directeur Inge Weber Algemene Vergadering Corneel Beyers Jacques Blairon Diederik Blockmans Jean-Victor Blondiau Françoise Castermans Hilde De Bie Frans De Weer Guy Declercq Jan Goosens Thérèse Hauwaert Michel Hoogmartens Yves Kluyskens Aldegonda Martens Werner Mathieu Carole Meersschaert Reginald Moreels Bruno Mortelmans Gustave Nzuzi Patrick Peeters Stijn Peeters Theo Peeters Hugo Prims Frans Theeuwes Tim Tollens Musa Tugilimana Dirk Van Der Roost Nadine Van Puyvelde Ward Van Rompay Samuel Van Steirteghem Krista Vandenborre Luc Vanderheyden Nele Vangheluwe Roger Vercammen Nico Verdickt André Vincent Dirk Weets Walter Zinzen Erevoorzitter Frans De Weer Commissaris-revisor Dolf De Backer * Samenstelling op 26 april 2014
Meer weten? Artsen Zonder Vakantie Rode Kruisplein 16 2800 Mechelen T: (015) 400 888 info@azv.be www.azv.be Storten kan op rekeningnr: BE73 7331 0001 0060 V.U.: Erwin Reynaert Artsen Zonder Vakantie Rode Kruisplein 16 2800 Mechelen - Vormgeving: Studio Gloria