Motorische Motoriek.nl Doel: Inzicht geven in de theorieën en modellen over motorische De normale van zuigeling, kleuter en schoolkind duidelijk maken Afwijkende motorische toelichten Bewegen is leuk! voor kinderen Bijna alle kinderen bewegen graag en veel Ze gaan juichend naar buiten of naar een speelzaal of gymzaal Als je kinderen vraagt: Wat doe je graag?.. 1
Bewegen is lastig! Voor docenten Er gebeuren ongelukjes Kinderen hebben conflicten Overzicht is moeilijk te behouden Kan veel energie vergen van begeleiders Compensatiegedrag Hennie Huisman Omdat iedereen riep dat ik niks kon en niks was 2
Wat kun je opmaken uit beide verhalen? Traumatiserende oefenstof Touwklimmen; kan slechts 10 20 % van de kinderen Trefbal; jongens die harder gooien dan jij kan afweren.. Slagbal; 3 x misslaan Niet mogen meedoen met. voetbal Partijen kiezen 3
Kleuter Wat is er zo specifiek aan het onderwijs aan jonge kinderen? De kern ligt in deze fase in het ervaren, beleven, benoemen en automatiseren. Waarom heet een kleuter nog kleuter en is het daarna gewoon kind? Een kleuter is kennelijk een fenomeen, dat het waard is om een eigen naam te krijgen. Discussie: Moeten we kinderen zo vroeg mogelijk laten kennismaken met lesstof of laten we ze spelen tot ze rond de zes jaar zijn om dan pas de stap te zetten naar het echte leren? En wat leren ze dan bij dan spelen? overleg met de buurvrouw- / man 4
Kleuteronderwijs In de kleuterklas is het onderwijs sgericht. Leren is incidenteel en de zelf is het uitgangspunt en doel van het onderwijs. Het leren gaat via: - ervaren (lijfelijk door bewegen,spelen en ontdekken) naar verwoorden naar begrijpen, - via experimenteren naar geordend bezig zijn, - van bekend naar onbekend, - Een aangeboden activiteit geeft geen onmiddellijk resultaat en de kleuter maakt geen transfer tussen waardoor het het geleerde ook ergens anders gaat toepassen. Spelen en bewegen Een kind in de kleuterleeftijd zit niet uit zichzelf erg lang stil. Een kleuter wil graag bewegen, lopen, rennen, springen en stampen, eindeloos oefenen met schommelen, hinkelen, springen en klimmen, de meeste kleuters doen niets liever. Voorwaarde is wel dat er tijd en materiaal beschikbaar is. 5
Met het eigen lijf moet het kind leren voelen wat hoog en laag is, links en rechts, voor en achter, er tussen in. Vanuit de ruimte komt pas het leren in het platte vlak. 6
http://nos.nl/l/2131655 Waar staan jullie? Waar staat je school? 4 jaar Er is een basis gelegd voor; - de motorische, - de van de zintuigen, - de taal. en hiermee ook voor het denken Interactiemodel totale Motorische Motorische (+ sensomotoriek) Evenwicht Grote motoriek Fijne motoriek Oog hand (lichaam) coördinatie Lichaamschema Ruimtelijke oriëntatie Lateralisatie Taal-cognitieve Kind Sociaal- emotionele Taal- cognitieve Ontwikkeling taal Leren op school Sociaal- emotionele Zelfstandigheid Onafhankelijkheid Zelfbeeld 7
Sensorische Sensorische Neurologische Motorische Neurologische Motorische 14-9-2016 Neurologische, sensorische en motorische Neurologische Sensorische Motorische Het bewegen heeft invloed op de - rijping van het zenuwstelsel zekere mate van rijping is nodig om een bepaalde beweging uit te kunnen voeren. Bij deze beweging wordt ervaring via de zintuigen opgedaan, het kind hoort een rammelaar, ziet deze beweging, voelt de beweging. Een volgende keer zal deze beweging meer kwaliteit hebben door de ervaring. Neurologische De van zelfstandig kunnen staan en lopen Reflexmatig Onwillekeurig bewegen zelfgestuurd willekeurig Voorbeelden: Grove motoriek - Zwaaien, bukken, traplopen, fietsen en duikelen. Fijne motoriek - Kleine bewegingen met handen en vingers - Pakken, van speelgoed, leggen van een puzzelstukje, vasthouden van een kraal, indrukken van een aan- en uittoets. - Dreumes: Lepel vasthouden maar kan hem nog niet gebruiken zonder te knoeien. - Peuter : Broek aantrekken maar de knoop nog niet dichtmaken Sensomotoriek is basis van goed kleuteronderwijs! Zintuiglijke en motorische zijn zo nauw met elkaar verbonden dat het de sensomotorische periode noemt Groei tussen waarneming en motorische uitvoering. Visuele, auditieve en tactiele input kan integreren in motorische output. 8
Spieren die het dichts bij de hersenen ontwikkelen zich het eerst. Hoe korter de weg naar de zenuwcentrale hoe eerder de zenuwbanen gerijpt zijn voor voldoende spierbeheersing. Hoofd schouders knie en teen. 14-9-2016 (Senso)motoriek Het kennen of denken, het kunnen en het voelen/ willen in zo n verhouding tot elkaar staan dat het zijn eigen lichaam kent, voelt en kan besturen in de ruimte. Kind is in staat zintuigindrukken op de juiste manier toe te laten en te verwerken. Voorbeelden uit het dagelijkse leven: Met het eigen lijf moet het kind leren voelen wat hoog en laag is, links en rechts, voor en achter, er tussen in. Vanuit de ruimte komt pas het leren in het platte vlak. Neurologische Motorische Sensorische Motorische Goede spanningsregulatie - van totaal (massaal) bewegen naar lokaal (effectief) bewegen - van kop naar voet (craniaal naar caudaal) http://www.youtube.com/watch?v=aq3oquordni&feature=bfa&list=pl65cabf5e806787e0 - van binnen naar buiten - van enkelvoudig naar samengesteld http://www.youtube.com/watch?v=rq9vgye4ije 9
Neurologische Sensorische Motorische Motorische Goede spanningsregulatie http://www.youtube.com/watch?v=ji8x6j7w2i8 Neurologische Motorische Goede spanningsregulatie http://www.youtube.com/watch?v=aq3oquordni&feature=bfa&list=pl65cabf5e806787e0 Sensorische Motorische Van kop naar voet (craniaal naar caudaal) Buiklig In deze fase wordt naast alle grootmotorische aspecten ook geoefend met het convergeren van de ogen ( het naar binnen draaien van het kijken van een naderend of dichtbij gelegen voorwerp). Tijdens het lezen, computeren, schijven en handwerken moeten de ogen zich op een punt dichtbij richten en dus naar binnen draaien om goed te kunnen zien. Tot 6 jaar hebben oefeningen op de buik nog veel effect. Na leeftijd van 6 jaar is het zenuwstelsel meer gerijpt. 10
Motorische Neurologische Goede spanningsregulatie Sensorische Motorische Van binnen naar buiten Spieren die het dichts bij de hersenen ontwikkelen zich het eerst. Hoe korter de weg naar de zenuwcentrale hoe eerder de zenuwbanen gerijpt zijn voor voldoende spierbeheersing. Handspelletje ( van binnen naar buiten) Neurologische Motorische Goede spanningsregulatie Sensorische Motorische Van enkelvoudig naar samengesteld 11
Mesker 1. Primitieve of overlevingsreflexen 2. Fase van links-recht antagonisme (slurfmotoriek) 3. Symmetrische fase 4. Lateralisatiefase (groeien naar dissociatie en specialisatie) 5. Dominantie Motoriek.nl I. Reflexen (intra-uterien 9 mnd.) Waar dienen ze voor/ waar komen ze vandaan? (Apgarscore) Loopreflex Grijpreflex Grijpreflex II Babinsky reflex Zwemreflex MORO reflex ATNR Paraplu reflex Motoriek.nl Hoofd ondersteunen omdat het zwaar is 12
Evenwichts Reacties automatische bewegingen a Opricht reactie hoofd oprichten evenwicht vinden, buiklig b Opvangreactie uitstappen en opvangen mogelijk vanaf een jaar of valoefeningen/ training. c Steunreactie Als handpalm iets voelt strek automatisch je onderarmen. Als je steunt op je armen, handstand, kruiwagentje, bokspringen, hurksprongen e.d. Nodig voor schrijfonderwijs. te weinig op je buik gelegen kun je de steunreactie niet leren en daarna kun je niet kruipen en uiteindelijk schrijven, evenwicht in de schouders. 2. Links-rechts antagonisme Links knijpt rechts spreidt Links strekt- buigt Fase van het leren Trappelen/ spartelen Loopbewegingen Hondjeszwembewegingen Kruipen Fietsbeweging (benen) Rollen om de lengte-as 1 ste kruisbeweging van het lichaam (samenwerking L-R hersenhelft) 13
3. Symmetrische fase Links en rechts bewegen gespiegeld; Beide kanten doen en kunnen hetzelfde Fase van het leren Iemand of iets omvatten Springen met twee benen tegelijk Bal teruggooien/ mikken (symmetrisch) Bij eenzijdig bewegen beweegt de andere kant (symmetrisch) mee. Deze bewegingen heten synkinesieën Deze relatie bestaat ook tussen onder en bovenlichaam 4. Lateralisatiefase (6-8 jaar) Lateraliteit is het vermogen om de middenlijn over te steken. Er ontstaat een voorkeurshand/ arm/voet/been. De duim van de voorkeurshand neemt de functie over van de andere hand: Oppositie van de duim. In deze fase is het kind in staat fijne motorische handelingen te verrichten, zoals schrijven. Synkinesieën verzwakken 14
Vervolg Lateralisatiefase Het kind is in staat bewegingen te laten plaats vinden vanuit de pols en de vingers en niet meer vanuit de hele arm (denk aan touwtje springen) Dissociatieve bewegingen worden geleerd: Huppelen Wisselsprong Schoolslag Dribbelen (stuiten en looppas) Touwtje springen Aanloop + afzet met twee benen op springplank Motoriek.nl 5. Dominantie (6-9 jaar) Dominantie houdt in dat het kind in staat is om onafhankelijke bewegingen te maken. Men spreekt van dominantie wanneer een hersenhelft overheerst bij alle functies en de andere coöperatief wordt. - Een kind is in staat om de meeste bewegingen (in een methodisch juiste volgorde) aan te leren. - Elk kind heeft hierin een eigen plafond, leertempo en leerinteresse Motoriek.nl HET NEUROLOGISCH ONTWIKKELMODEL VAN MESKER (Nederlandse neuroloog) 0,5 2 jaar 6 9 jaar Meebewegingen Spanning Ontspanning Synkinesie Tegen bewegingen Vroeg Midden Laat symmetrisch symmetrisch symmetrisch Fase (Mesker) Symmetrische fase Dominatie Lateralisatiefase Antagonistische of slurffase 15
Motorische achterstand of motorische stoornis? Niet aantoonbaar neurologisch (DCD 5-10% van de kinderen) http://www.youtube.com/watch?v=s832yv- Dbwc&feature=related Neurologisch (CP cerebrale parese/ spasticiteit) Perifeer (spina bifida open rug) Chomosonaal (Syndroom van Down) Hoeveel keer per week zijn de kleuters in de speelzaal? Hoelang spelen de kleuters per dag buiten? Motorische voorwaarde KLEUTERS In de klas Spelen op je buik Schipper mag ik overvaren Kruipen bij spelletjes Kleine motoriek oefeningen Zingen Klappen Lichaamsdelen benoemen Scheuren/ propjes maken Grote bewegingen Kleine bewegingen Oud Hollandse liedjes Schouders,ellebogen, polsen, vingers Muziek maken Lichaam wakker maken tijdens een liedje Spelletje lichaam wassen Zwaaien met je armen Stampen met je voeten Zachtjes lopen als muizen Stem en ademspelletjes Tekenen Boetseren Schilderen Buiten Graven in de zandbak Spelen in bosjes Spelen met water Fietsen Tillen Slepen Duwen Trekken Klimmen Vallen Ondersteboven hangen Springen Oud Hollandse spelletjes Klapspelletjes Verstoppertje Gymzaal Ballonnen hooghouden Ballen over rollen Stokken over rollen Koprol achterover Diepspringen Om lengte as rollen Over, onder, in, door materialen Hinkelen Hangen Instabiel staan Ondersteboven hangen Springen 16
Motorische voorwaarde KLEUTERS Oprichtreactie Evenwichtsreactie Opvangreactie Steunreactie Klas Spelen op je buik Schipper mag ik overvaren Schipper mag ik overvaren Lopen met een pittenzak op je hoofd Spelletjes met springen Spelletjes met kruipen Buiten Graven in de zandbak Ballen overgooien Schommelen Slepen Duwen Trekken Klimmen Vallen Voetballen Stelten Loopklossen Annemaria koekoek Ondersteboven hangen Springen Oud Hollandse spelletjes Glijbaan op je rug Glijbaan op je buik Rekstok duikelen Speelzaal Ballonnen hooghouden Ballen over rollen Stokken over rollen Koprol achterover Stopdans Stoeien Hinkelen Hangen Instabiel staan Over blokjes lopen Rollen om de lengteas Bouncer Springen Diepspringen Grote passen maken Over blokjes lopen Staand stoeien Touwspringen Bouncer Omgekeerde handstand tegen de muur Kruiwagentje lopen Koprol Stoeispelletjes op handen en knieën Klimmen Rekstok Trapeze 17