6 6 25 jaar NIBE - Ontstaan NIBE NIBE25-Boekje.indd 6 17-8-2015 22:37:43
25 Jaar NIBE aanleiding tot oprichting 7 Een kwart eeuw NIBE, Michiel Haas blikt terug op de aanleiding om met het NIBE te beginnen en, in verschillende hoofdstukken, de eerste 25 jaar in het volste vertrouwen dat dit inderdaad de eerste 25 jaar waren en dat er meer zullen volgen. Belangstelling voor bouwbiologie en wat is dat? Na zijn afstuderen in 1972 heeft Michiel een aantal dienstverbanden gehad in Zwitserland, Spanje en Nederland als medewerkend architect. Van 1976 tot 1980 werkte hij bij het Bouwfonds Nederlandse Gemeenten bij de afdeling Bijzondere Huisvesting. Oosterbuurt Utrecht In die periode werkte Michiel in de stadsvernieuwing van Utrecht, de zogenaamde Oosterbuurt. Deze buurt ligt tegenover de Maliesingel, ter hoogte van de Sterrenwacht. De buurt bestaat uit de herenhuizen aan de Oosterstraat, en de panden aan het begin van de Zonstraat en de Parallelweg. De Oosterbuurt is gelegen aan de Oosterspoorweg, en vrijwel direct aangesloten op de Homeruslaan, een laan tussen Oudwijk en Abstede in. De Oosterbuurt grenst aan beide genoemde wijken. Een deel van Utrecht dat indertijd was opgekocht door de gemeente om de huizen te slopen en daar een invalssnelweg van Utrecht te maken. Maar het beleid veranderde, snelwegen werden niet meer de stad ingeleid maar er om heen. 7 NIBE25-Boekje.indd 7 17-8-2015 22:37:44
Daarmee moest de gemeente iets met de huizen gaan doen. Er werd besloten tot stadsvernieuwing en het Bouwfonds kreeg de opdracht om binnen twee jaar met plannen te komen. Michiel werd trekker De huizen uit de Oosterbuurt, nu allemaal prachtig opgeknapt Gewapend met hooivorken kwamen ze verhaal halen bij Michiel van dat project en verhuisde van Hoevelaken naar een buurtwinkel, welke werd ingericht in een oude slagerij. Vanuit die winkel werden, in nauw overleg met de bewoners, plannen voor het opknappen van de buurt gemaakt. Het was een hechte sociale gemeenschap die bij elkaar wilde blijven. De meeste huizen waren door de gemeente, de eigenaar van de panden, ernstig verwaarloosd vanwege de plannen om ze op termijn te slopen. Dat maakte renovatie kostbaar, maar niet onhaalbaar. Omdat het om veel individuele huizen ging en er weinig herhaal potentieel aanwezig was, waren de plannen ook allemaal gemaakt in overleg met de bewoners zelf, ieder huis op zich. Het eindrapport van het Bouwfonds aan de gemeenteraad was een pleidooi voor het herstellen van bijna alle panden, waarna een mooie wijk zou ontstaan. Het ambtelijk commentaar was: niet haalbaar en slopen en nieuw bouwen. Zo besloot de gemeenteraad. 8 25 jaar NIBE - Ontstaan NIBE
Dit besluit was vuurwerk voor de buurt. Ze kwamen gewapend met hooivorken verhaal halen in de buurtwinkel bij Michiel Ze kwamen gewapend met hooivorken verhaal halen in de buurtwinkel bij Michiel en terecht. Hij kon ze duidelijk maken dat hij volledig aan hun kant stond en dat dit besluit anders zou moeten en kunnen. Samen met de opbouwwerkster uit de buurt, die bestonden toen nog, werden er plannen gemaakt om naar de rechter te gaan. Besloten werd de gemeente te dwingen achterstallig onderhoud uit te voeren aan de panden, waarna slopen en nieuw bouw niet meer interessant zou zijn. De buurt won uiteindelijk na een jarenlange juridische strijd, de gemeente werd verplicht achterstallig onderhoud uit te voeren en daarna zijn de huizen allemaal prachtig opgeknapt. stage zou gaan lopen, maakte Michiel een scriptie over Genezende Architectuur. Ter voorbereiding daarop las hij het boek van dr. Hubert Palm Das Gesunde Haus, de basis van de Bouwbiologie. In dit boek las Michiel eigenlijk alles zoals hij meende dat het in elkaar zou moeten zitten. Je bouwt met gezonde materialen en gezonde installaties, je oriënteert het huis goed en zorgt dat ook de fijnere energieën kloppen. Kortom Michiel was thuisgekomen en wist dat de combinatie van architectuur en geneeskunst zijn toekomstige vakgebied zou worden, de bouwbiologie. De bouwbiologie is de, nog jonge, wetenschap van de gezondheid en milieuaspecten van het bouwen. Bouwbiologie Deze ervaring was voor Michiel echter wezenlijk voor zijn besluit iets geheel anders te gaan doen. Als je zo met mensen om gaat (twee jaar lang ze in de waan laten dat hun buurt opgeknapt wordt en daarna besluiten om alles te slopen), dan wilde hij niet meer daaraan meewerken en hij besloot om toch geneeskunst te gaan studeren. Maar dan alternatief en hij studeerde vier jaar klassieke homeopathie in zijn avonduren en weekenden. Ter afsluiting van zijn studie en voordat hij Het ontwikkelen van de bouwbiologie vond plaats onder andere door middel van dit boek 9
Ontstaan van het NIBE Nadat het Bouwfonds besloot de afdeling Bijzondere Huisvesting op te doeken, is Michiel samen met Bouwfonds collega Michiel Akkersdijk in 1980 SBH Architecten en adviseurs in Arnhem begonnen. SBH stond toen voor Samenwerkingsverband Bijzondere Huisvesting, een voortzetting van de Bouwfonds werkzaamheden, maar nu onder eigen naam. In die periode ontwikkelde Michiel zijn meer bouwbiologisch georiënteerde architectuur en kennis op dat gebied met zelfstudie, enz. In 1990 publiceerde Michiel, samen met prof. Peter Schmid, een van de uitvinders van de bouwbiologie, het boek Bio-logisch Bouwen, gezond voor mens en milieu, met een voorwoord van oud-minister Ed Nijpels. Aanleiding: eerste Nationale MilieubeleidsPlan Even eerder in 1989 kwam het eerste Nationaal Milieubeleidsplan (NMP) Kiezen of verliezen uit onder verantwoordelijkheid van de Minister van VROM, Ed Nijpels. Het kan gezien worden als een overkoepelend document dat een overzicht gaf van alle aspecten van het milieubeleid. In 1990 kwam het NMP+ uit met de bijlage Duurzaam Bouwen. Met het uitkomen van het NMP, later zouden er nog meer volgen (tot en met een NMP4 in 2001), werd voor het eerst de bouw aangemerkt als een milieuvervuiler en werd de bouw daarmee doelgroep van milieubeleid. Doel was de milieuproblematiek binnen de duur van één generatie op te lossen of beheersbaar te maken. Dit leidde tot vraag uit de markt naar mensen met kennis inzake bouwen en milieu, een nieuw vakgebied waar het aanbod aan kennis gering was. In dit gat tussen kennis-vraag en kennis-aanbod, besloot Michiel, samen met Helma, het architectenbureau aan zijn partner over te doen en het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE) op te richten. Michiel maakte daarmee van zijn hobby zijn beroep met de slogan ik kan als architect misschien wel 100 duurzame woningen bouwen, maar ik kan ook 100 architecten leren hoe ze duurzaam moeten bouwen en dan is het effect veel groter. Na een voorbereidingstijd van ca. 9 maanden, startte op 1 juli 1990 het NIBE met haar werkzaamheden. Als vestigingsplaats werd gekozen voor Naarden. Maar feitelijk werd er de eerste maanden nog gewerkt vanuit de boerderij in Angeren waar het gezin Haas toen woonde. 10 25 jaar NIBE - Ontstaan NIBE
Ed Nijpels presenteert, samen met Ruud Lubbers, vol trots het eerste Nationaal Milieubeleidsplan opnieuw, op de achtergrond de originele foto uit 1989, toen beide nog veel jonger waren. 11