Beleidsnotitie Hulpdienst Nijmegen 2012-2016
2 INLEIDING Stichting Hulpdienst Nijmegen is een vrijwilligersorganisatie die zinvolle en nuttige ontmoetingen organiseert tussen vrijwilligers, hulpbehoevenden en mantelzorgers. De organisatie is in 1959 opgericht door pater Vermeer met als doel: het bijstaan van mensen in moeilijke omstandigheden. Vrijwilligers helpen mensen die thuis wonen en door ouderdom, ziekte of handicap niet meer in staat zijn alles zelf te doen. Zo wordt de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van de hulpvragers vergroot, hun eenzaamheid verminderd en een substitutie voor duurdere zorg geboden. Nederland vergrijst, zoals blijkt uit de bevolkingsgegevens van het centraal bureau van de statistiek. Tegelijkertijd is het beleid van de overheid erop gericht dat de burger zo lang mogelijk zelfstandig in zijn eigen wijk blijft wonen. Ook de bezuinigingen van de WMO zullen gevolgen hebben. De Hulpdienst verwacht op grond hiervan dat de hulpvragen gaan toenemen. De werkwijze van de stichting is eenvoudig, met duidelijke uitgangspunten, afspraken, en grenzen die worden bewaakt. Vrijwillige hulp is een aanvulling op familie, thuiszorg, en dagopvang. Vragen die bijvoorbeeld veel voorkomen zijn: wandelen, gezelschap, vervoer en begeleiding naar het ziekenhuis, hulp met boodschappen of met de tuin, en mantelzorgondersteuning. In 2010 hebben 212 vrijwilligers van de Hulpdienst 431 hulpvragers en mantelzorgers in Nijmegen ondersteund, waarvan velen wekelijks. In totaal is er 21.795 uur hulp geboden. De personele inzet die nodig is om deze ondersteuning van hulpvragers en mantelzorgers door vrijwilligers tot stand te brengen en te begeleiden bedraagt in totaal 3,2 fte. In deze beleidsnotitie wordt een schets gegeven van de uitgangspunten, de werkzaamheden, en de doelen die de Hulpdienst zich voor de komende vijf stelt.
3 MISSIE EN VISIE De Hulpdienst Nijmegen is in 1959, als eerste vrijwillige Hulpdienst van Nederland, opgericht met als doel het bijstaan van mensen in moeilijke omstandigheden. De Hulpdienst richt zich voornamelijk op ouderen, mantelzorgers, langdurig zieken, gehandicapten en minder draagkrachtigen in de Gemeente Nijmegen. Missie: Vrijwillige hulp bieden aan mensen in moeilijke omstandigheden in Nijmegen. Visie: Op eenvoudige en betrouwbare wijze vrijwilligers inzetten bij mensen thuis, die om hulp vragen. De belangrijkste uitgangspunten zijn: Zelfredzaamheid Veel cliënten die bij de Hulpdienst komen, bevinden zich in een latere levensfase. Door ziekte of handicap zijn zij niet meer in staat alles zelf te doen. Meestal is de zelfredzaamheid niet plotseling verdwenen, maar neemt deze langzaam af. Voor de Hulpdienst is het belangrijk om altijd eerst te kijken naar wat cliënten nog zelf kunnen, en hulp te bieden bij wat zij niet meer kunnen. Hulp als aanvulling De geboden hulp is altijd een aanvulling op zorg vanuit de familie, dagopvang en thuiszorg. Daarom wordt bij het intakegesprek altijd geïnformeerd naar het netwerk van de cliënt. Geen professionele hulp Vrijwilligers mogen geen werkzaamheden verrichten waar professionele hulp voor bestaat. De grenzen die gekoppeld zijn aan deze uitgangspunten worden door de medewerkers van de Hulpdienst bewaakt. Welzijn Bij de Hulpdienst staat voorop dat de hulp die door vrijwilligers wordt geboden gericht is op welzijn en niet op zorg. De vrijwilligers zijn geen hulpverleners, maar zetten zich in, vanuit hun eigen wensen en overtuigingen, om het welzijn van cliënten aan te vullen dan wel te verbeteren. Maatwerk Een belangrijk uitgangspunt van de Hulpdienst is dat vrijwilligerswerk beide partijen iets moet bieden. De medewerkers van de Hulpdienst vragen zowel vrijwilliger als cliënt naar de eigen wensen. Voor de vrijwilligers is het belangrijk dat ze met plezier naar de cliënten gaan. Als ze zich gewaardeerd voelen zal dit ook doorwerken naar de cliënt. Aan de andere kant is het van belang dat de cliënt aan kan geven wat hij of zij belangrijk vindt. De Hulpdienst maakt weliswaar een globaal onderscheid in verschillende activiteiten, toch is er geen vast aanbod. Op basis van wensen en interesses proberen de medewerkers van de Hulpdienst een geschikte bemiddeling tot stand te brengen. Zo is bemiddeling bij de Hulpdienst altijd maatwerk. Duidelijkheid De medewerkers van de Hulpdienst gebruiken telefonische contacten, intake- bezoeken bij cliënten thuis en het cliënt-vrijwilligers volgsysteem, om zo duidelijk mogelijk informatie te geven aan beide partijen. Eenvoudige werkwijze Eén aspect staat bij alle activiteiten centraal: de Hulpdienst wil een eenvoudige organisatie zijn en blijven, met een minimum aan bureaucratie en een maximum aan dienstverlening. Dit alles profileert de eigen formule, de meerwaarde van het werk van de Hulpdienst, en vindt zijn weerslag in directe en adequate hulp en een duidelijke kostenbesparing.
4 VRIJWILLIGERS De Hulpdienst is een organisatie met een geheel eigen visie op vrijwilligers. Vrijwilligers moeten op hun eigen manier vrijwilligerswerk kunnen doen bij cliënten, binnen de grenzen van de Hulpdienst zoals aangegeven in de uitgangspunten. De oorspronkelijke doelstelling van de Hulpdienst werkt zodanig door dat de vrijwilligers echt de overtuiging willen hebben dat hun hulp echt nodig is. De Hulpdienst stelt geen zware inhoudelijk eisen aan een vrijwilliger, maar kijkt naar wat het beste past. De groep vrijwilligers is zeer divers wat betreft leeftijd, achtergrond, opleiding en motivatie. Overzicht totaal aantal vrijwilligers 2010 naar leeftijd in aantallen 45 40 35 30 Overzicht totaal aantal vrijwilligers 2010 naar geslacht in aantallen Aantal Man 84 Vrouw 128 Aantallen 25 20 15 10 212 5 0 < 25 25-35 35-45 45-55 55-65 65-75 75-85 > 85 De Hulpdienst vindt het heel belangrijk dat zij haar vrijwilligers goed kent. Zij worden immers naar kwetsbare mensen gestuurd. Daarom voert de Hulpdienst met iedere aspirant vrijwilliger een uitgebreid intakegesprek over motivatie en wederzijdse verwachtingen. De Hulpdienst ondersteunt haar vrijwilligers door: Veelvuldige, veelal telefonische, begeleiding en het organiseren van meerdere bijeenkomsten per. De inhoud van deze bijeenkomsten is altijd afgestemd op het soort hulp dat de vrijwilligers in de praktijk bieden. De ervaring leert dat dit soort begeleiding de motivatie van de vrijwilligers vergroot. De Hulpdienst wil de komende jaren blijven zorgen voor een doorlopend aanbod van deze begeleiding en themabijeenkomsten. Het gebruik van kennissystemen, waaronder het huidige registratiesysteem FridoS en het Logboek, die het gemakkelijker maken om beter en gerichter te plannen, de wensen van de vrijwilligers, en ook de cliënten, bij te houden en te beantwoorden. Daarnaast stellen deze systemen de Hulpdienst in staat zich op de juiste manier te verantwoorden. De Hulpdienst zal de komende jaren deze kennissystemen goed blijven onderhouden, want door dit systeem is het mogelijk de vrijwilliger en cliënt precies te informeren.
5 Afgelopen vijf heeft de Hulpdienst zo'n 20 vrijwilligers begeleid, afkomstig uit de WAO, begeleid wonen, Stichting Uitzicht, Stichting Wijkwerk en andere re-integratiebureaus. Zij hebben een zinvolle dagbesteding gekregen en zijn waar mogelijk begeleid naar werk. Ondanks de extra inspanning die dit vergt aan begeleiding, vindt de Hulpdienst deze invulling maatschappelijk van groot belang. De medewerkers van de Hulpdienst hebben hierdoor ervaring opgedaan in begeleiding van deze specifieke groep. Met deze kennis wil de Hulpdienst de komende tijd een nieuw project opstarten, waarbij langdurig werkloze mensen worden ingezet voor het vrijwilligerswerk, speciaal voor mantelzorgondersteuning. WERKZAAMHEDEN Naast de hoofdtaak van bemiddelen tussen cliënt en vrijwilliger, heeft de Hulpdienst ook de taak om cliënten goed te informeren, te adviseren en als het nodig is door te verwijzen. Daarnaast heeft de Hulpdienst een signaleringsfunctie. Te denken valt aan mensen die tussen wal en schip terecht komen. Bemiddelen De meest voorkomende hulpvraag is bezoek, vaak in combinatie met boodschappen doen en wandelen. Kleine klussen en beperkt tuinonderhoud is bedoeld voor mensen die minder draagkrachtig zijn, en bijvoorbeeld alleen over AOW beschikken. Bij vaste hulpvragen gaat het meestal om langdurige contacten tussen vrijwilliger en cliënt, die een of twee keer in de week plaatsvinden. Onregelmatige hulpvragen, bijvoorbeeld autovervoer en begeleiding te voet of met rolstoeltaxi, kosten relatief veel tijd voor het bureau, omdat telkens opnieuw moet worden bemiddeld tussen vraag en aanbod. De Hulpdienst zoekt altijd een vrijwilliger die zo dicht mogelijk in de buurt van de cliënt woont. Verwijzen Wanneer de Hulpdienst geen hulp kan bieden, verwijst zij cliënten door. De Hulpdienst houdt hiervoor de sociale kaart van Nijmegen en omgeving actueel en schoolt de medewerkers hierin. Met de cliënt wordt afgesproken dat hij of zij terugbelt als de doorverwijzing niet succesvol is. De verwijzing vormt een sluitend geheel. In 2010 heeft de Hulpdienst 91 mensen verwezen naar in totaal 41 verschillende organisaties en instanties. Signaleren Vrijwilligers komen tijdens hun werk bij veel mensen thuis. Zo nodig signaleert de vrijwilliger. Signalen worden doorgegeven aan de Hulpdienst en die geeft deze, indien nodig, door aan gemeente of andere instanties.
6 WERVEN Zowel in het cliëntenbestand als in het vrijwilligersbestand is sprake van een grote doorstroom. Veel cliënten behoren tot de groep ouderen (ouder dan 75 ). Overzicht cliënten 2010 algemeen en mantelzorg naar leeftijd in aantallen Overzicht cliënten 2010 algemeen en mantelzorg naar geslacht in aantallen 130 120 Algemeen Mantelzorg Algemeen Mantelzorg 110 100 Vrouw 261 59 Man 70 41 90 361 100 80 Aantallen 70 60 50 40 30 20 10 0 < 25 25-35 35-45 45-55 55-65 65-75 75-85 > 85 Leeftijd Opvallend is dat zij vaak laat hulp aanvragen. In 2010 hebben 199 cliënten zich afgemeld, een derde deel hiervan is opgenomen dan wel overleden. Totaal hebben 228 nieuwe cliënten zich aangemeld; dat is meer dan de helft van het totale cliëntenbestand. Een dergelijke grote doorstroom doet zich lijks voor. Ook in het vrijwilligersbestand valt lijks ongeveer een vierde deel af. Dit komt overeen met de landelijke trend. De grote doorstroom heeft tot gevolg dat werving een continu proces is, dat het hele door aandacht vraagt. De Hulpdienst werft op veel verschillende manieren vrijwilligers, en zoekt steeds naar nieuwe wegen en nieuwe doelgroepen die benaderd kunnen worden. Door de noodzaak permanent te werven is in 2010 een freelance PR-medewerker aangetrokken voor een aantal uren. Werving zal ook in de komende jaren gecontinueerd en uitgebreid worden.
7 MIDDELEN De bescheiden middelen hebben de Hulpdienst er niet van weerhouden om de laatste vijftien te blijven groeien. In de beleidsnotitie 2007-2011 heeft de Hulpdienst zichzelf ten doel gesteld te groeien tot een dienst die 14.700 uur ondersteuning kan bieden aan 400 cliënten en mantelzorgers. Deze doelstelling is met 21.795 uren hulp, 431 cliënten en 212 vrijwilligers ruim gehaald, ook vanwege de inzet door Wijkwerk en Stichting Uitzicht. Maar misschien nog belangrijker is, dat de doelstelling om geen concessies te hoeven doen aan de laagdrempelige opzet en werkwijze van de dienst, ook is gehaald. De kosten voor een uur hulp zijn in de jaren 2007-2011 ongewijzigd gebleven. De Hulpdienst heeft deze doelstellingen gerealiseerd met de volgende inzet van personele middelen: 1 directeur 0,6 fte 3 coördinatoren 2,0 fte 1 administrateur 0,5 fte 1 pr-medewerker 0,13fte 2005 2010 Cliënten 353 431 Vrijwilligers 178 212 Uren hulp 12.004 21.795 Subsidie algemeen 92.852 193.101 Bijdrage Stichting tot Steun 27.500 17.500
8 DOELSTELLINGEN VOOR DE KOMENDE 5 JAAR De voorgenomen groei, beschreven in het vorige beleidsplan, is ruimschoots gehaald (zie verslag 2010). De komende periode richt de Hulpdienst zich op het stabiliseren van wat de laatste jaren is opgebouwd. De uitgangspunten zoals eerder genoemd zijn ook in de toekomst voor de Hulpdienst de basis van de ontwikkelingen. Voorop staat dat de vrijwilligers geen professionele hulp verlenen, maar bijdragen aan het welzijn van de cliënten. Verder wil de Hulpdienst blijven letten op de kosten van vrijwillige hulp en heeft daarbij de intentie om deze hetzelfde te houden als afgelopen jaren. De hulpdienst wil de ontwikkelde eenvoudige werkwijze behouden, dicht bij haar kerntaken blijven en ervoor zorgen dat kwetsbare mensen in de thuissituatie op een goede manier hulp ontvangen. Concreet wil de Hulpdienst gedurende de planperiode: met behulp van ruim 200 vrijwilligers, aan 400-450 cliënten tussen de 20.000 en 25.000 uur hulp per bieden, voor circa 11,- per uur, prijspeil 2012. Daarnaast richt de Hulpdienst zich op een kwalitatieve verbetering van hulp, door: samenwerking met organisaties als SWON, GGZ, ZZG, Coördinatiepunt Mantelzorg, Vrijwilligerscentrale en Buurtzorg te continueren en uit te bouwen. Momenteel gaan grote organisaties in Nijmegen wijkgericht samenwerken. De Hulpdienst wil een goede samenwerking ontwikkelen met deze verbanden in de wijk ten behoeve van een duidelijke verwijzing van cliënten over en weer. de expertise op het gebied van mantelzorg verder uit te bouwen. De komende tijd gaat de Hulpdienst een 'Cirkelmethode'/ 'Kleine wensen methode' uitvoeren. Dit project is gericht op het versterken en uitbreiden van het netwerk van cliënten en mantelzorgers in Nijmegen. De Hulpdienst heeft de ervaring dat contacten in de buurt in toenemende mate van belang zijn voor ouderen voor hun gevoel van veiligheid en welzijn. Het doel van het project is de zelfredzaamheid en het welzijn van cliënten te vergroten door gebruik te maken van de mogelijkheden binnen zijn/haar eigen omgeving en/of buurt. Er worden drie huisbezoeken gebracht aan de cliënt en zijn netwerk wordt in kaart gebracht. De wensen van de cliënt staan centraal met als doel dat 20 à 30 cliënten uiteindelijk zelf weer actief aan de slag gaan. het opvangen van het wegvallen van Wijkwerk en Stichting Uitzicht, door het aantal vrijwilligers voor de mantelzorgondersteuning uit te breiden met maximaal 30 mensen die langdurig niet hebben gewerkt.* het vergroten en verbeteren van het aanbod voor met name ouderen, door het opzetten van het project 'Tea time'. Het doel van Tea time is het isolement van ouderen te doorbreken door hen op een informele manier meer in contact te laten komen met anderen in hun eigen wijk. Eén keer per maand stelt een vrijwilliger haar woning beschikbaar om een groepje ouderen uit de wijk te ontvangen met thee, koekjes en taart. De doelstelling is te komen tot tien maandelijkse bijeenkomsten per.