PROJECTFICHE RELING Functie 2a Leden Focusgroep Functie 2a: Stan Vranken (Asster), Leen Hermans (Asster), Valerie Radoux (Asster), Kristof Vandingen (PAAZ SFZ), Raf Remans (PAAZ Jessa Zh), Jos Huibers (PAAZ Maria Ziekenhuis), Christel Helsen en Sigrid Luytens (Landelijke thuiszorg), Eddy Daems (Netwerkcoördinator Reling), Dr Emanuel Maes (Asster/RZST), Dr Marie-Paule Clerinx (Asster), Maria Vanbroeckhoven en Rita Vanhove (DAGG Lommel), Tine Timmermans (Bewust), Dr Emile Willems (CGG/LITP) en Anita Jans (Jessa Zh) 1. Doelgroep De functie 2a is voor elke situatie waarbij een persoon zich in crisis bevindt waar psychologische en/of psychiatrische klachten primair zijn die door een arts worden ingeschat als veroorzaakt door een psychiatrische aandoening op AS1 en AS2 zoals omschreven in de D.S.M. IV-TR 1 met een leeftijd tussen 16 jaar en 65 jaar. Deze crisis is dermate ernstig dat de arts: - zonder bijkomende interventies een psychiatrische opname in de komende 72u verwacht. en/of - de effecten van een (geplande dan wel geprobeerde) wekelijkse opvolging bij een andere 1 ste en 2 de lijns psy-hulpverlener als onvoldoende inschat. De personen-in-crisis worden door de arts ingelicht over het bestaan van de 2afunctie en de personen-in-crisis gaan formeel en expliciet akkoord met een interventie vanuit deze functie. Zowel de aanmeldende arts als de personen-in-crisis zijn bereid tot het telefonisch afwerken van het aanmelding- en veiligheidsprotocol. De aanmeldende arts kan zich hiervoor laten bijstaan door een andere (externe) 1 ste lijnhulpverlener. Eén van beiden heeft de persoon in crisis in de voorbije 24u gezien. Indien meerdere personen in crisis zijn en één zich verzet tegen een interventie van de functie 2a, worden de personen die wel bereid zijn tot interventie uitgenodigd naar één van de locaties van de functie 2a. Anonieme meldingen, onvolledige meldingen, aanmeldingen zonder formeel akkoord en aanmeldingen met schending van het veiligheidsprotocol zullen worden doorverwezen naar de dienst 100/101. Na screening door de dienst 100/101 van de situatie en de betrokkene(n) kan er alsnog een nieuwe melding gebeuren. 1 DSM IV-TR = De tekstrevisie van de vierde editie van het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 1/13
Exclusiecriteria: - Mineure situaties die niet kaderen binnen een psychiatrische aandoening op AS1 en AS2 zoals omschreven in D.S.M. IV: oa. somatische klachten, burenruzie, eenzaamheid, geldgebrek, leerstoornissen, - Mineure situaties die kaderen binnen een psychiatrische aandoening op AS1 en AS2 zoals omschreven in D.S.M. IV, maar die volgens de arts niet zal leiden tot een opname in de eerste 72u en/of die ambulant als hanteerbaar ingeschat worden: o.a. rouwproces, verwerkingsproblematiek, methadon- en medicatietekort, poging tot alcoholstop, - Indien de patiënt niet kan komen tot een formeel akkoord door de onderliggende aandoening (agressie, intoxicatie, ) zal geen interventie plaatsvinden door de functie 2a 2. - Psychiatrische urgenties die een doorverwijzing naar de spoedgevallendienst en/of de dienst 100 vergen. - Situaties die na risicotaxatie als gevaarlijk/onveilig worden ingeschat en een screening door politionele diensten vergt. 2. Doel van de functie 2a Visie De functie 2a beoogt via een snelle interventie met zorg op-(thuis)maat enerzijds het aantal residentiële (her)opnames te doen afnemen in aantal en duur, en anderzijds de tevredenheid te doen toenemen bij patiënten en hun leefomgeving omdat zij zorg thuis krijgen: dichtbij en minder ingrijpend. De functie 2a heeft als doel om een crisisperiode te overbruggen, maar beoogt niet het verder behandelen van de onderliggende aandoening. De reductie van de crisis en de risicotaxatie zijn de twee belangrijkste prioriteiten van functie 2a. De interventies zullen hoofdzakelijk in de thuissituatie of daar waar de patiënt zich bevindt, uitgevoerd worden. De interventie is vraaggestuurd en gebeurt bij voorkeur in samenwerking met de huisarts / behandelend psychiater en/of andere psy-zorgverlener. In samenspraak met het netwerk rondom de patiënt wordt een min of meer stabiele situatie gecreëerd. Van daaruit wordt de crisis overbrugd en gewerkt aan een stabiel netwerk samen met alle betrokkenen over de verschillende niveau s heen. Indien nodig kan via een warme overgang deze crisis daarna overgaan naar een begeleiding van het 2b-team of de eerste lijn in samenspraak met de andere lijnen via een opgesteld begeleidingsplan met alle partners waarin een stappenplan bij een (weerkerende) crisis wordt opgesteld. Andere doelstellingen: Binnen de 16 uur een huisbezoek gedaan hebben. Stellen van een voorlopige diagnose / werkhypothese. Taxeren van de achterliggende psychiatrische stoornis. Ondersteunen van het thuiszorgnetwerk door bezoeken in de thuissituatie. 2 Derhalve voorziet de functie 2a niet in een oproepbaar deskundigenteam dat instaat voor het afleveren van verzoekschriften en/of omstandig geneeskundige verklaringen in het kader van de wet betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke (26.06.1990). 2/13
Doorverwijzen naar gepaste instanties indien aangewezen. Voorkomen van opname. De functie 2a is 24u op 24u en 7 dagen op 7 telefonisch bereikbaar en engageert zich om binnen de 16u zelf ter plaatse te gaan. Enkel cliënten die reeds gekend zijn binnen de functie 2a kunnen s nachts telefonisch beroep doen op teamleden met wachtdienst. Voor advies kan de huisarts de psychiater van wacht contacteren of een centraal nummer. Bij onduidelijkheid over al dan niet een aanmelding voor functie 2a kan deze functie gecontacteerd worden. Nieuwe aanmeldingen vinden plaats tijdens de shifturen van de teamleden. De leden van het team zijn op de hoogte van alle voorzieningen binnen de GGZ en niet-ggz (reguliere circuit) in de eerste, tweede en derde lijn en kennen hun contactpersonen. Een goed uitgebouwde samenwerking met de huisartsen is noodzakelijk, gezien zij de belangrijkste verwijzers zijn van de functie 2a. Een adequaat antwoord na een juiste inschatting kan mensen beschermen van een onnodige stigmatisering binnen een ggz-traject. Cliënten die opgenomen zijn in functie 2a waarbij een residentiële opname onvermijdelijk is, wordt een snel ontslag uit een residentiële setting mogelijk gemaakt door opnieuw opgevolgd te worden door functie 2a in samenspraak met de betrokken zorg- en hulpverleners rondom de patiënt. 3. Behandelingsduur De behandeling omvat minstens 1 crisisinterventie en kan maximaal 4 weken duren. Het is van belang om bij de start van de interventie naar de huisarts, cliënt en omgeving toe duidelijk te communiceren dat de thuiszorg maximaal 4 weken zal bedragen. Vanaf de start is het noodzakelijk om vooruit te blikken en na te gaan of er na deze 4 weken nog verdere opvolging nodig zal zijn. Om dit te concretiseren dient dan tijdig actie ondernomen te worden samen met de betrokken zorg- en hulpverleners rondom de patiënt met indien nodig een opstellen van een begeleidingsplan. 4. Werkwijze/ methodiek Het 2aCR-team (= 2a Crisis Resolution team) zal werken vanuit een holistisch psychotherapeutisch kader waarbij de patiënt centraal staat en waarbij er gekeken wordt naar de eigen competenties, resources en doelstellingen van de cliënt. De gehanteerde methoden hebben het oplossen van de crisis tot doel en niet noodzakelijk het (blijven) behandelen van de onderliggende psychiatrische pathologie. Alvorens met eender welke interventie aan te vatten zal een risicotaxatie plaatsvinden. Om het risico degelijk in te schatten is een goede communicatie met de huisarts, behandelde psychiater en/of betrokken zorgverlener noodzakelijk. Via een heteroanamnese van deze personen kan het 2aCR- team in een eerste instantie 3/13
het (veiligheids)risico beter inschatten en duidelijkheid bekomen over de aard (psychologisch-psychiatrisch of geneeskundige) van de klachten. Indien een hoog risico naar de veiligheid van het personeel toe (zwaar onder invloed zijn, agressie, wapens in huis, etc..) wordt vastgesteld, zal het 2aCR-team naar de cliënt/ aanmelder communiceren dat het team niet ter plaatse komt. De cliënt kan zich naar de locatie van het 2aCR-team begeven indien voldaan aan het safetyprotocol. Indien dit niet haalbaar is, zal de cliënt kunnen beroep doen op andere hulpdiensten. De psychiater zal maar beperkt beschikbaar zijn binnen functie 2a. Deze tijd dient hoofdzakelijk gebruikt te worden voor briefings, teamvergaderingen en dringende consultaties. [Indien de psychiater er niet toe komt om alle consultaties te doen binnen de beschikbare 12u, is er nog de mogelijkheid dat de psychiaters nog ambulante consultaties mogen aanrekenen aan patiënten die in de functie 2a zijn opgenomen en die ze zien in dit kader: te informeren)]. De eerste interventies, tot de cliënt gezien is door de psychiater, zijn kennismakingsgesprekken. Tijdens deze gesprekken wordt getaxeerd of de cliënt kan instappen in functie 2a. Na overleg met de psychiater wordt de cliënt geïncludeerd in de functie 2a. Tot dan vinden geen medische interventies plaats en het 2aCR-team treedt (nog) niet op als hoofdbehandelaar. 5. Aanmelding en doorstroombeleid Omdat psychiatrische crisissituaties een medische hoofdbehandelaar vergen, zal enkel een arts (huisarts/psychiater) een aanvraag kunnen indienen om een patiënt te laten instappen in de functie 2a. [Een uitbreiding van verwijzers/ aanmelders na evaluatie van de opstartfase is een mogelijkheid gezien bij andere projecten wel meerdere verwijzers mogelijk zijn Als een oproep gebeurt door een cliënt, mantelzorger en/of betrokken zorg- of hulpverlener zal gevraagd worden om eerst contact op te nemen met de huisarts zodat deze de cliënt officieel kan aanmelden bij 2aCR-team. Als de oproep komt vanuit het eerstelijnsgezondheidszorgteam (thuiszorgteam) waarin voor de patiënt een begeleidingsplan is opgesteld en waarbij in het stappenplan voorzien is dat na een aantal stappen, opname in 2a team noodzakelijk kan zijn, zal een aanvraag kunnen ingediend worden door de huisarts. Indien een patiënt tijdens ambulante begeleiding in crisis gaat, is het van groot belang om te kijken of deze crisis niet door de ambulante begeleiding verder opgevolgd kan worden. Indien dit niet haalbaar is, zal de ambulante therapeut contact moeten opnemen met de arts verbonden aan het ambulant centrum of de huisarts. Deze arts zal dan contact opnemen met 2aCR-team voor een aanvraag. 4/13
De oproepen gebeuren via één centraal nummer per subregio. Gedurende de kantooruren wordt deze centrale bemand door de coördinator, zodat deze de huisbezoeken kan delegeren naar de verschillende 2aCR-team s. Buiten de shifturen van het 2aCR-team zal dit nummer bemand worden door een teamlid van wacht. Tijdens de shifturen kan door een arts contact worden opgenomen met 2aCRteam voor een aanmelding van een patiënt. Eerst zal een telefonische checklist afgenomen worden bij de arts en de patiënt. Hierdoor is er al een eerste kijk op de crisis en de verwachtingen van de patiënt en omgeving. Bij aanmeldingen s nachts zal de telefoon doorverbonden worden met een algemeen ziekenhuis of psychiatrisch ziekenhuis waar een psychiater van wacht is. Hiervoor dienen afspraken gemaakt te worden met deze actoren. - Indien een huisarts belt voor medisch advies over een cliënt die niet gekend is binnen functie 2a kan op dat ogenblik beroep gedaan worden op de psychiater van wacht van deze instelling. - Indien het om een nieuwe aanmelding gaat, worden de gegevens genoteerd worden waarop het 2aCR-team zelf terug contact opneemt met de huisarts of wordt er gevraagd om tijdens de shifturen terug contact op te nemen met 2aCR-team. - Indien het gaat om een patiënt die reeds geïncludeerd is voor begeleiding door functie 2a en nood heeft aan telefonische crisisbegeleiding wordt deze doorverbonden met de medewerker van 2aCR-team met wachtdienst. s Nachts (tussen 22u en 8u30) wordt niet door het 2aCRteam ter plaatse gegaan enkel telefonische begeleiding of doorverwijzing is mogelijk. Als de crisis van geïncludeerde patiënten hyperacuut (= urgent ) is, is het niet realistisch om onmiddellijk (binnen de 15 minuten) ter plaatse te gaan. Er wordt dan advies gegeven dat de patiënt zich naar de dichtstbijzijnde spoedgevallendienst begeeft. Indien nodig kan beroep gedaan worden op de hulpdiensten (politie/100). Na het verstrijken van de urgente situatie kan terug contact opgenomen worden met het 2aCR-team. Indien niet gekende patiënten met psychiatrische symptomen op de dienst spoedgevallen aangemeld worden in een algemeen ziekenhuis zonder PAAZ kan de spoedarts het 2aCR-team contacteren (idem zoals procedure huisarts). 5/13
Figuur 1 Stroomdiagram functie 2a Na telefonische aanmelding door de arts volgt er een afname van een telefonische checklist bij arts en patiënt waarbij er aandacht is voor onder andere de veiligheid (patiënt en personeel) en de bereidheid van de patiënt om in te stappen in functie 2a. 6/13
Voorlopige includering betekent: aanmelding, safety-protocol en vastleggen van kennismakingsgesprek. Het kennismakingsgesprek wordt aan huis gedaan door twee teamleden na een positief safety-protocol. Een team dat een huisbezoek gaat doen is, zou de mogelijkheid moeten hebben om onmiddellijk overleg te plegen met de (wacht) psychiater van functie 2a (concretisering nog op te nemen bij de werking van de psychiater). Door de psychiater kan advies over medicatie gegeven worden aan de huisarts. Deze intake wordt dan besproken op het eerstvolgend multidisciplinair overleg om een patiënt al dan niet te includeren. Tijdens dit overleg wordt een behandelplan (inclusief ontslagmanagement) besproken. 6. Relaties Afstemming en samenwerking met andere functies en voorzieningen - Binnen de functies van artikel 107 heeft functie 2a belangrijke relaties met functies 1b 2b en functie 3. Wachtlijsten voor doorverwijzing van de functie 2a zijn minimaal en overschrijden de 4 weken niet. - Naar analogie met het buitenland wordt er binnen het gedachtegoed van 107 uitgegaan van een shared caseload : alle voorzieningen zijn samen verantwoordelijk voor de gehele psychiatrische patiëntenpopulatie van een regio. Hierbinnen zal het de facto geconfronteerd worden met crisissituaties die toch een opname vergen. De beslissingsbevoegdheid van opname en/of daarmee samenhangende inschatting van de graad van urgentie met betrekking tot opname kan niet in vraag worden gesteld. De andere (residentiële) partners binnen Reling dienen op deze opnameaanvragen voorbereid te zijn. De veiligheid en dus de werking van het 2aCR-team staat of valt hiermee. - Bij urgentie wordt de patiënt verwezen naar het dichtst bijzijnde ziekenhuis die dan op zoek gaan naar een bed. Afspraken met functie 4 zijn noodzakelijk. - Afspraken tussen functie 2a en de PAAZ-afdelingen en psychiatrische ziekenhuizen zodat een hoog-risico-patiënt voor korte tijd kan opgenomen worden tot hij/zij stabiel genoeg is om door 2aCR-team verder opgevolgd te worden in de thuissituatie. - Afspraken tussen 2a CR-team en de diensten spoedgevallen zijn noodzakelijk - Afspraken tussen het 2aCR-team en de politie zijn noodzakelijk. - Een belangrijke groep van ambulante hulpverleners zijn de psychiaters en psychologen die privé werken. Hiervoor moet de mogelijkheid bestaan dat het bepaalde patiënten op vrij korte tijd kan inplannen voor een consultatie bij deze beroepsgroepen. - Afspraken met LOK s. Huisartsen betrekken via de wachtkringen is een mogelijkheid. Overlegstructuren: - Informatie-overdracht naar bestaande structuren - Overlegcoördinatie ThuisGezondheidsZorg, georganiseerd door OCMW, RDC of zorgaanbieder 7/13
- (stopt 31.03.2001) en wordt vervangen door Overlegcoördinatie GGZ (? Term is nog niet beslist?) - Locaal cliëntenoverleg - Overleg met de bestaande hulpverlening - Multidisciplinair overleg (met alle zorg- en hulpverleners) - Voor de jongeren: CLB, school, JAC - Psychiaters en leidinggevenden van de functie 2a-2b en 4 1x/maand 7. Interne organisatie van de functies (zorg) Teamleden en competenties 1. Individu en persoonlijkheid - Motivatie - Zelfbewustzijn - Engagement - Focus gericht op herstel - Bekwaam om te werken in een team 2. Professionals Interdisciplinair team van minimum 12 personen (10 VTE s): - 7 à 8 VTE s verpleegkundigen met minstens 5 jaar ervaring met crisis. Bij voorkeur verpleegkundigen met een psychiatrisch bachelordiploma of met sterke competenties. Een aantal verpleegkundigen met brede ervaring in de psychiatrie zijn ook welkom. Het verpleegkundige component van het team is divers. Voorlopig geen zorgkundigen omwille van het beperkte budget. - Psycholoog - Psychiater - Maatschappelijk werker/ sociaal verpleegkundige: deeltijds - Ergotherapeut: deeltijds of enkele uren flexibel ter beschikking (structuur aanbrengen, ) - Hulpverlener met ervaring in middelengebruik - Administratieve medewerker - Vrijwilligers Taken - Assessment en objectieve beoordeling - Risico-assessment - Casemanagement: gedeelte caseload - Zorgplanning in overleg met betrokken zorgverleners en huisarts - Betrekken van familie en andere ondersteuning - Advies en emotionele ondersteuning - Zelfmanagementstrategie hanteren 8/13
3. Team De benadering is teamgericht met een gedeelde verantwoordelijkheid - Denken - Communicatie - Samenwerken - Maakt beslissingen als een team waarbij het team ook verantwoordelijkheid is voor deze beslissingen - Gezamelijke bezoeken bij andere zorgverleners van het netwerk - Overlegstructuur 4. Leadership De aansturing van het team gebeurt per subregio door een coördinator. De coördinator fungeert als dispatcher, casemanager, coach en teamleider. - Motivatie - Coördinatie - Supervisie en ondersteuning - Activiteiten- en datamonitoring - Overleg met feedback van zorgverleners buiten de 2a-functie en families - Management van het team - Relaties opbouwen en onderhouden met de andere functies Voor de huisbezoeken zal een 2aCR-team bestaan uit twee personen waarvan er minimum één verpleegkundige is. Elk teamlid is in het bezit van een rijbewijs en beschikt over een auto. De minimumbezetting (uurrooster van 8u): - Weekdagen: 3 dagdiensten (8u30-17u), 3 avonddiensten (13u30-22u), 1 (meewerkende)teamcoördinator (8u30-17u) - Feest- en weekenddagen: 2 dagdiensten (9u-17u30) Voordeel hiervan is dat er bij de dagdienst eerst een kleine briefing kan plaats vinden en dat de hulpverlener op een degelijk uur zijn/haar eerste huisbezoek kan gaan doen. Tijdens deze briefing kan er bepaald worden wie wat gaat doen. Tijdens de overlapping is er voldoende tijd voor briefingmomenten en teamvergaderingen. 9/13
10/13
11/13
8. Huisvesting en logistiek Logistiek: - Laptop: Indien we digitaal willen werken hebben we er wel enkele nodig. Er moet dan ook aandacht besteed worden aan back-up. Werken met GPRS? Indien er met schriftelijke dossiers gewerkt wordt is een goede scanner wel belangrijk. - Netwerk - Eén wagentje is nodig. - Telefooncentrale: gsm s en noodoproep Huisvesting: Factoren die hierin belangrijk zijn: - Bij voorkeur centraal gelegen: voorstel Alken ipv St-Truiden: rekening houden met verplaatsingstijd (gelegen in de stad of aan de rand) - Bij voorkeur in de nabijheid van een ziekenhuis met psychiater die instaat voor de 2a functie - Aansluiting met een eerste lijn: (owv veiligheid) - Aangenaam werkklimaat - Vergaderlokaal (15 personen), gesprekslokaal, keukentje, burelen met PC De huisvesting primeert op het hebben van een eigen wagen. Een parkeerkaart is wel wenselijk. Dit moet nagevraagd worden bij de politie. Het gaat hier wel om meerdere politiezones. 9. Aandachtspunten voor Stuurgroep 107 Voor de leeftijdscategorie 16j-18j met een crisis die aansluit bij een kinder-en jeugdpsychiatrische problematiek is een back-up door een kinder-en jeugdpsychiater noodzakelijk. Juridisch advies Betreffende patiëntenvervoer voor vervoer van en naar de locatie van functie 2a voor bijvoorbeeld een consult psychiater Mag een verpleegkundige ter plaatse gaan voor een kennismakingsgesprek met een nieuwe cliënt zonder de opdracht te krijgen deze patiënt te gaan zien? Van wie moet die opdracht komen? Mag een verpleegkundige ter plaatse gaan voor een kennismakingsgesprek met een nieuwe cliënt zonder dat deze casus besproken is met de arts van het 2aCR-team? Kan een niet-arts beslissen tot het niet includeren van een patiënt bij de voorlopige includering? Mag een verpleegkundige ter plaatse gaan voor een kennismakingsgesprek zonder dat de arts van het 2aCR-team de patiënt gezien heeft? Wie draagt de verantwoordelijkheid over het stuk van het pad waar de arts niet bij betrokken is? Kan een 2a-team in opdracht van een externe psychiater interventies (laten) uitvoeren op een spoedgevallendienst? 12/13
Algemene bedenkingen - Personeel: Wachtvergoeding. 7u36-8u Verzekering - Psychiater is best verbonden aan een ziekenhuis zodat flexibele werking mogelijk is. Een combinatie met 2aCR Noord en Zuid is niet wenselijk gezien de verre verplaatsing. Een gestructureerd overleg is wel aangewezen tussen beiden. 10. Interne en externe communicatie vóór start 13/13