Luchtkwaliteit Eindhoven
Programmalijnen lucht Lokale aanpak van luchtkwaliteit verbinding met samenhangende, elkaar versterkende thema s Slimme gezonde stad / Gezonde verstedelijking - 2 -
Lokaal Nationaal - Europa Bron: RIVM Oorsprong PM 2,5 straatstations in NL Concentraties in NL, G4 en Eindhoven binnen Eindhoven, 2014: PM 10 : 22 tot 28 µg/m3 NO 2 : 18 tot 43 µg/m3-3 -
Lokaal nationaal - Europa Bron: RIVM Europa en Nationaal Maatregelen nodig voor verlaging van concentraties: (Toezien op) Effectieve uitvoering Europese emissiestandaarden (in praktijk!) Veel minder fossiele brandstoffen gebruiken Versnellen vervanging van oude voertuigen en apparaten Beperking emissies uit houtkachels en stallen (fiscaal) stimuleren van elektrische voertuigen Samenwerking tussen verschillende overheidslagen (lokaal, nationaal, europa) Lokaal Maatregelen mogelijk voor korte termijn gezondheidswinst. Voor de langere termijn beperkte betekenis voor luchtkwaliteit. Verschoning van voertuigen of houtstook (beperkend, stimulerend of controlerend). Aanpassing verkeersstromen en Slimme gezonde stad concepten; vermindering uitstoot en verlagen gemiddelde blootstelling in de stad. Door verbinding en samenhang met elkaar versterkende thema s vanuit Gezonde Verstedelijking wordt ook op langere termijn bijgedragen aan gezondheid(-sbevordering), aantrekkelijke stad, klimaat en duurzaamheid. - 4 -
- 5 -
Lucht en gezondheid Risicofactoren gezondheid 1. roken 2. overgewicht 3. (gebrek aan) lichaamsbeweging 4. fijnstof Hoe kleiner de deeltjes, hoe dieper in ons lichaam Geen drempelwaarde voor gezondheidseffecten Effecten Levensduurverkorting, ca. 12 maanden gemiddeld Verergering aandoeningen Verminderde longfunctie Toename van ziekenhuisopnames, klachten en verzuim Effect op vroegtijdige sterfte van zowel stikstofoxide als fijnstof. Ook verhoogde kans op sterfte door luchtverontreiniging < 65 jaar - 6 -
Lokale verschillen - PM 10 (fijnstof) zeezout, bodemstof en overig wegverkeer landbouw buitenland - 7 -
Lokale verschillen PM 2,5 (fijnstof) zeezout, bodemstof en overig wegverkeer landbouw huishoudens buitenland - 8 -
Lokale verschillen - NO 2 (stikstofdioxide) buitenland wegverkeer overig verkeer - 9 -
Nederland Lokale verschillen EC / roet Sterke relatie met gezondheidseffecten Sterk verhoogd rond wegen (i.t.t. fijnstof) Nog niet genormeerd (en dus) Metingen en modellen (nog) op beperkte schaal Eindhoven Amsterdam wegverkeer buitenland overig verkeer huishoudens - 10 -
Gemeten luchtkwaliteit NL en Eindhoven NO 2 per locatietype, 2010-2014 35 locaties Eindhoven PM 10, 2010-2014 3 meetstations RIVM - 11 -
Berekende luchtkwaliteit in Eindhoven NSL Monitoringstool PM10: 22 tot 28 µg/m3 NO 2 in 2014 NO2: 18 tot 43 µg/m3 NO 2 in 2015, prognose Nationaal samenwerkingsprogramma luchtkwaliteit (NSL) In rood: toetspunten boven de Europese grenswaarde voor NO 2 Dreigende knelpunten: In gebied binnen de Ring en rond Kennedylaan Knelpunt: Vestdijk Vanaf 2015 moet worden voldaan. Toetsing achteraf. NSL loopt tot 2017. - 12 -
Richtingen voor een gezonde stad Binnen de Ring minder gemotoriseerd verkeer. Meer ruimte voor voetganger en fiets. Meer ruimte voor ontmoeting, beleving, groen en water. Herinrichting Vestdijk & Ontwikkeling oostelijke ontsluiting gebied binnen de Ring. Verbetering doorstroming op de Ring; kruispunten eraf of ongelijkvloers. Leefbaarheid rond John F. Kennedylaan (met behoud regiofunctie) / Maatregelen voor de oostelijke ontsluiting van Eindhoven. Aanpak van het mobiliteits-knooppunt Neckerspoel / Fellenoord. Meer inzicht in ultrafijnstof in Eindhoven en rond de luchthaven. Actief bijdragen aan innovatie en samenwerking; Health Deals, pilots, AiREAS Open data, projecten en innovatieve toepassingen op gebied van luchtkwaliteit, persoonlijke blootstelling, gezondheid, leefstijl en gedrag. - 13 -
Thema s & achtergronden Luchthaven Groen Fiets Milieuzonering Houtstook Slimme gezonde stad AiREAS Scooters en brommers Maatregelen 2007-2015 Tijdspad - 14 -
Rond luchthavens is juist (alleen) ultrafijnstof verhoogd Indicatieve berekening voor invloed van ultrafijnstof rond Eindhoven Airport (o.b.v. metingen rond Schiphol) Exclusief militair vliegverkeer Conclusies Schiphol : Direct omgeving ufp-bijdrage vergelijkbaar met die van wegverkeer in straten van de stad. Op 15 kilometer afstand is bijdrage 20 procent daarvan. Invloedsgebied van Eindhoven Airport (na verdere groei in 2020). Groen = Verhoging met een factor 2 ten opzichte van achtergrondconcentraties - 15 -
Groen Goed voor klimaat, welbevinden en gezondheid Kan uitnodigen tot meer actieve mobiliteit (wandelen, fietsen) En zo tot gezondheid en, indirect, tot gezondere luchtkwaliteit Omgekeerd geldt: Hoe groener de stad des te beter de luchtkwaliteit: Door (andere) keuzes in ruimte gebruik; minder ruimte voor de auto. Conclusies van RIVM op basis van vele studies (binnen- en buitenland): Het direct, luchtzuiverende effect van groen is zeer beperkt / verwaarloosbaar Langs drukke stadswegen, door beperking van verspreiding, vaak zelfs negatief - 16 -
Fiets Stimuleren dient meerdere doelen: Gezondheidsvoordeel veel groter dan risico s verkeersongevallen en luchtverontreiniging: duurzaamheid en klimaat; schonere lucht; minder geluidhinder; minder ruimte gebruik; meer lichaamsbeweging. Fietsgebruik is hoger bij samenhangende maatregelen: goede fietsvoorzieningen, fietspromotie en sturende maatregelen op concurrentieverhouding met auto. Fietsen is ook in onze steden met veel luchtvervuiling gezonder dan niet bewegen. Op afstand van drukke wegen heeft wel voorkeur. - 17 -
Milieuzonering bestel- en personenauto s Milieuzonering = versnelde verschoning van wagenpark. Op langere termijn (enkele jaren) nog weinig effect doordat het wagenpark ook autonoom verschoond. Voor effect is periodieke aanscherping nodig. Milieuzone in bredere samenhang: als opmaat naar een emissievrij centrum en efficiënte stadslogistiek. Effecten afwegen tegen inzet: Investering bedrijven en particulieren voor vervanging van voertuigen Aanschaf en beheer handhavingssysteem met camera s Een (dan) noodzakelijk (schoon) stedelijk distributienetwerk Voor effectieve werking mag er vrijwel geen ontheffing worden verleend (ook niet incidenteel). Een alternatief (schone stedelijke distributie) is dan noodzaak. - 18 -
Milieuzonering bestel- en personenauto s Nauwelijks relevant voor NO2 & Niet relevant voor PM10 Effectief op roet / EC (= belangrijk voor gezondheidseffecten!) Effect is relatief groot op de knelpuntlocaties (zoals Vestdijk). Effect is zeer beperkt op matig belaste plekken (zoals Montgomerylaan). Geen effect op achtergrondwaarden door lokale schaal. Het effect is tijdelijk; periodieke (3 jaar) aanscherping van toelatingseisen is nodig. Effecten milieuzone personen en bestelauto s 2017: Euro 0-3 diesel, euro 0 benzine 2020: Euro 0-4 diesel, euro 0 benzine Effecten op EC - 19 -
Houtstook Bron: RIVM PM10 Eindhoven 2014 Imago: Sfeervol, goedkoop, duurzaam Maar: - Overlast omwonenden: geurhinder, roetneerslag - Gezondheidseffecten (zeker de stoker / bewoner zelf) - Hogere achtergrondconcentraties Aandeel fijnstof door houtstook x Ministerie van IenM : Toolkit voor particuliere houtstook: stooktips en stappenplannen voor partijen bij overlast Platform Houtstook: informatiebron en communicatie aan burgers en kachelbranche. Europese norm voor houtkachels in 2022 EC Aandeel EC door houtstook Eindhoven 2014 x - 20 -
Houtstook Relatieve aandeel in luchtvervuiling wordt groter: - afname verkeeremissies (handhaving emissienormen); - toename houtstook (klimaat- en energiebeleid) PM 2,5 GGD-rapport Groningen: - in 2020 is houtstook de belangrijkste bron voor roet - eenduidige bepaling van wel/geen overlast met metingen vooralsnog niet gelukt - 21 -
Slimme gezonde stad Vernieuwing milieubeleid - Inrichten van een gezonde stad: - Niet alleen gezondheidsbescherming juist ook gezondheidsbevordering! - Inrichting die gezonde leefstijl en actieve mobiliteit bevordert - Andere, meer integrale aanpak voor duurzame stedelijke inrichting. - Keuzes maken! - Meer ruimte voor voetganger en fiets. - Meer ruimte voor ontmoeting en contact, meer ruimte voor groen en water. - Verminderen van (groei van) gemotoriseerd verkeer, vooral binnen de Ring. - Samenwerking partners en thema s - Innovatie technisch, sociaal, cooperatief,.. - 22 -
Het onzichtbare zichtbaar maken Burgerinitiatief voor gezonde stad Coöperatie van bedrijven, universiteiten, overheid en burgers. Airbox met sensoren: Ozon, stikstofdioxide, fijnstof, ultrafijnstof, temperatuur Toegevoegde waarde t.o.v. andere meetnetten: Inzicht in binnenstedelijke luchtkwaliteit Gerelateerd aan gezondheid en lokale bronnen Variaties in de tijd zichtbaar, realtime - 23 -
AiREAS Living Lab Zichtbaar maken van luchtkwaliteit bijvoorbeeld de Vuurwerkpiek Eindhovenaren betrekken met gezondheidsonderzoeken en zichtbaar maken van effect van luchtkwaliteit en leefstijl op eigen gezondheid en welbevinden én op leefomgeving en klimaat. Persoonlijke blootstelling en lichaamssensoren Pilot dynamisch verkeersmanagement Internet of things.. data toegepast in Apps, handelingsadviezen, lucht-online, schone routes? - 24 -
Brommers / scooters Zeer beperkte rol in de totale luchtvervuiling. Veel uitstoot ultrafijnstof : blootstelling bij passeren fietsers en voetgangers Daarnaast geluidhinder, te hard rijden, verkeersveiligheid. Aankoop van en aantal jongeren met een brommer / scooter neemt sterk af; verplicht brommer-rijbewijs en opmars elektrische fiets. Omvang in Eindhoven niet zo groot als bijv. in Utrecht en Amsterdam. Ontmoediging gebruik in Eindhoven: geen stalling onder het 18-septemberplein. Uit oogpunt van gezondheid verdere inzet wenselijk in Eindhoven? Grote steden inzet op: sloop- en subsidieregelingen, brommer naar de rijbaan?, helmplicht bromfiets? - 25 -
Maatregelen en acties 2007-2015 Lokale luchtmaatregelen hebben sterk betrekking op verkeer en kunnen veelal niet los worden gezien van elkaar. Het gaat steeds om een samenhangend pakket van maatregelen. Eindhoven op weg is hierin (sinds 2013) leidend. Voetganger en Fiets Schoner vervoer/verkeer uitbreiding (gratis) fietsenstallingen en faciliteiten. Invoering Milieuzone vrachtverkeer 1 juli 2007 Asfalteren tegelfietspaden Opening aardgasvulpunt Hoogwaardige fietsverbindingen Verschoning gemeentelijke wagenpark Prioritering fietsroutes verkeerslichten 75 auto-laadpalen en 2 snellaadpalen doorgaande routes voetganger / fiets, ook door centrum Verschoning openbaar vervoer naar EEV Fietssnelwegen, fietsstraten Algemeen Hovenring meetcampagne luchtkwaliteit 2010-2015 OV Luchtkwaliteitstoets / gezondheidstoets bij planvorming Gratis busvervoer jongeren en ouderen buiten spits Strategische mobiliteitsagenda / visie Eindhoven op Weg Gratis busreizen minder draagkrachtigen Strategie rond communicatie en gedrag Gratis busvervoer naar bedrijventerreinen AiREAS Transferium Meerhoven Handreiking gevoelige bestemmingen tweede HOV-busverbinding Verbeteren / verschoning OV HOV3 Autoverkeer PRIS parkeren Quickwins: betere doorstroming op de Ring, daarbinnen prioriteit voetganger en fiets - 26 -
Tijdspad 2015-2018 Voor verkeersmaatregelen is onder regie van de provincie een bidbook opgesteld voor een Bereikbaar Zuid-Nederland. Voor het regionale deel gaat Eindhoven met de andere gemeenten en provincie verder aan de slag voor prioritering van verzamelde maatregelen. Dit moet resulteren in een nieuw Bereikbaarheidsakkoord medio 2016 Maatregelen in dit pakket richten zich op de korte (2015-2018), middellange (2018-2023) en lange termijn (2023- ). AiREAS: Pilot verkeersmanagement, UFP, toepassingen voor handelingsadviezen / schone routes. (Specifiek) Fiets: Agenda Fiets (begin 2016) Health Deals / Slimme Gezonde Stad. - 27 -