Rapport provinciaal verkeersonderzoek Bedum 1. Aanleiding tot het onderzoek Door de provincie Groningen is eind 2011 een grootschalig verkeersonderzoek gehouden. Doel was met name om te weten te komen hoeveel vrachtverkeer er over de traverse Bedum rijdt en wat het aandeel vrachtverkeer is dat een relatie heeft met de FrieslandCampina/Domo (hierna te noemen: FCD) te Bedum. De Grontmij heeft dit onderzoek in opdracht van de provincie Groningen uitgevoerd in de periode oktober / november 2011. Aanleiding tot dit onderzoek is divers: geluiden uit de bevolking o.a. naar aanleiding van de gehouden enquête over de herinrichting van de Stationsweg en Wilhelminalaan, de discussie in de gemeenteraad over de N361, de ontsluiting van Noord-Groningen en die van Bedum, in westelijke of oostelijke richting, en specifiek de door GemeenteBelangen opgestelde notitie Ontsluiting Bedum. Deze notitie is op 14 februari 2011, samen met 2.200 handtekeningen, aangeboden aan de toenmalige gedeputeerde van verkeer Marc Jager. In alle gevoerde discussies en verschenen notities over dit onderwerp werden verschillende (uiteenlopende) cijfers over het aan FCD gerelateerde vrachtverkeer gehanteerd. De klachten betreffen, naast het aspect van de leefbaarheid, met name de subjectieve onveiligheid. Dit is het onveilige gevoel (dreiging) die er van het verkeer uitgaat. Daadwerkelijke ongevallen met vrachtverkeer vinden er op deze weg (gelukkig) weinig plaats. In 2007 was er één ongeval met letsel. Of dit ongeval een relatie heeft met vrachtverkeer is niet bekend. De overige ongevallen hadden alleen materiële schade tot gevolg en er waren uitsluitend motorvoertuigen bij betrokken. Oorzaken zijn vooral te weinig afstand houden op de voorganger, wegrijden uit parkeervak of onvoldoende rechts houden. Een grote rol in de discussie over de gevoelens van onveiligheid en leefbaarheid speelt natuurlijk het vrachtverkeer (o.a. melktankauto s) dat naar en van de vestiging van FCD aan Boterdiep Wz rijdt en dus hoofdzakelijk gebruik maakt van de (hoofd-)route (Boterdiep Oz-Stationsweg-Wilhelminalaan) door het dorp. Deze fabriek is in de loop der jaren behoorlijk uitgebreid en zal nog blijven uitbreiden. De groei van FCD en (daarmee) de groei van het vrachtverkeer is al langer reden voor het college en de raad van Bedum om te zien naar alternatieve ontsluitingen en daarmee ontlasting van het centrum. In de Structuurvisie Bedum-Onderdendam van 2006 is daarom een ontsluiting voorzien aan de noordzijde van de spoorlijn Groningen-Delfzijl, met in het westen een aansluiting op het nieuwe tracé van de N361 en ten oosten een aansluiting op de N46. Dit werd beoogd als een volwaardige provinciale oost-westverbinding die niet alleen het centrum van Bedum, maar ook het dorp Onderdendam zou kunnen verlossen van het doorgaande (vracht-)verkeer. Onderstaand volgt allereerst een korte samenvatting van het door Grontmij BV gehouden verkeersonderzoek. Daarna wordt kort ingegaan op de eerder gehouden onderzoeken en de waarde daarvan ten opzichte van het meest recente onderzoek dat is uitgevoerd in opdracht van de provincie Groningen. Afgesloten wordt met de conclusies. 2. Verkeersonderzoek Bedum, rapport Grontmij Achtergrond Zoals hiervoor al aangegeven is dit onderzoek in opdracht van de provincie Groningen (in overleg met de gemeente Bedum) uitgevoerd om aan de hand van objectieve verkeersmetingen (kentekenonderzoek en elektronische metingen) inzicht te krijgen in de hoeveelheid vrachtverkeer door Bedum en de routering van dat vrachtverkeer, met name richting FCD v.v.. De elektronische telling is gehouden van 29 oktober tot en met 20 november 2011. Het kentekenonderzoek is gehouden op dinsdag 1 november 2011. Dit is een representatieve periode (drie weken en de maand november) voor het doen van elektronische metingen alsmede een representatieve dag (dinsdag) voor het houden van een kentekenonderzoek.
Om spraakverwarringen te voorkomen allereerst een begripsomschrijving van de gehanteerde termen: werkdaggemiddelde : het gemiddeld aantal voertuigen van maandag tot en met vrijdag; weekdaggemiddelde : het gemiddeld aantal voertuigen van maandag tot en met zondag; licht motorverkeer : motorvoertuig met een aslengte tot 3,7 m. (personenauto, lichte bestelbus); middelzwaar motorverkeer : motorvoertuig met een aslengte van 3,7 m. tot 7 m (enkele vrachtauto met 2 assen, zware bestelbus, lijnbus); zwaar motorverkeer : motorvoertuig met een aslengte > 7 m. (trekker met oplegger, vrachtauto met aanhanger en enkele vrachtauto met 3 of meer assen). Hier vallen ook de RMO s onder. Nb. Waar in de notitie verder wordt gesproken over vrachtverkeer wordt daarmee het middelzwaar en zwaar motorverkeer gezamenlijk bedoeld. Alleen daar waar het noodzakelijk is om een nuancering te maken is een onderscheid gemaakt tussen middelzwaar en zwaar vrachtverkeer. Onderzoeksvragen In het onderzoek staan twee hoofdvragen centraal, namelijk: 1. Hoe ziet het verkeersbeeld er in het gebied rond Bedum uit, met name: a. wat is het doorgaand, herkomst en bestemmingsverkeer in het gebied; b. wat is de samenstelling van het verkeer op de Stationsweg te Bedum; c. hoeveel procent van het verkeer dat van Winsum naar Onderdendam rijdt is doorgaand ten opzichte van het kordon Onderdendam-Bedum. 2. Hoe ziet het verkeersbeeld van en naar FrieslandCampina/Domo eruit, met name: a. omvang, soort en routekeuze van het verkeer naar FrieslandCampina/Domo? b. hoeveel vrachtverkeer van/naar FrieslandCampina maakt gebruik van de route Winsum- Onderdendam. Telpunten De elektronische telling is verricht op 13 locaties in en rond Bedum en Onderdendam. Deze locaties zijn hieronder weergegeven. Paars Groen Blauw kentekenonderzoek en elektronisch telpunt kentekenonderzoek elektronisch telpunt 2
Uit de elektronische telling blijkt dat op de Stationsweg te Bedum wer op een gemiddelde werkdag 4.933 motorvoertuigen rijden. Het aandeel vrachtverkeer betreft 14% (absoluut 688). Uit onder andere het kentekenonderzoek blijkt dat van deze 688 vrachtauto s er circa 170 (25%) een relatie hebben met de FCD-locatie. Het percentage van 14 (totaal aandeel vrachtwagens) zit binnen de bandbreedte die de provincie hanteert op traversen. Het is hoog, maar niet extreem hoog. Ter vergelijking: traverse Roodeschool 14% en traverse Leek 11%. Zonder het FCD-verkeer bedraagt het aandeel vrachtverkeer 11% en dat zit midden in de bandbreedte. Doorgaand-, herkomst- en bestemmingsverkeer Het onderzoeksgebied is verdeeld in drie gesloten kordons om zodoende het percentage doorgaand-, herkomst- en bestemmingsverkeer van de verschillende gebieden te bepalen. Onderzoekskordons Kordon Bedum Onderdendam (blauw) Het percentage doorgaand verkeer -alle (vracht-)auto s- op het kordon Bedum + Onderdendam (blauw ) bedraagt gedurende de beide spitsperioden 7%. Dat betekent dus dat 93% van het verkeer in dit kordon een directe relatie heeft met dit gebied (herkomst of bestemming). Van al het verkeer dat in beide spitsperioden tezamen van Winsum naar Onderdendam rijdt is 38% doorgaand ten opzichte van het kordon Bedum + Onderdendam. Er is daarbij een sterke relatie richting Loppersum. Op het kordon rond Bedum + Onderdendam bedraagt het percentage doorgaand vrachtverkeer in de gehele onderzoeksperiode (06.30 18.30 uur) 9% en doorgaand zwaar vrachtverkeer 3%. Gekeken naar het totaal van middel- en zwaar vrachtverkeer blijkt dat gemiddeld 5% van dit verkeer doorgaand verkeer is. Dat betekent dus dat 95% van het vrachtverkeer op het kordon rond Bedum + Onderdendam een directe relatie (herkomst of bestemming) met dit gebied. Kordon Bedum (paars)_ Het percentage doorgaand verkeer (al het verkeer) in de dagperiode (06.30 18.30 uur) op het kordon Bedum (dus doorgaand verkeer ten opzichte van het dorp Bedum) bedraagt 8% in beide spitsperioden tezamen. Dit houdt in dat er in het dorp Bedum weinig doorgaand verkeer rijdt. Dus circa 92% van het verkeer heeft een directe relatie met het dorp Bedum (bestemming of herkomst). Ingezoomd op het vrachtverkeer blijkt dat 96% van dit verkeer een directe relatie heeft met het dorp Bedum. Kordon Onderdendam (groen) Ook is gekeken naar het (doorgaand) verkeer in Onderdendam. Aangezien Onderdendam een klein dorp is en ook nog eens is gelegen op de provinciale oostwest-verbinding N996, is het percentage doorgaand verkeer daar gedurende de dagperiode redelijk hoog, namelijk 51%. Het percentage doorgaand vrachtverkeer bedraagt 40, wat neer komt op circa 80 vrachtauto s. 3
Specifieke tellocaties Ten slotte is nog ingezoomd op twee bijzondere locaties, namelijk de toegang bij de FCD-locatie aan Boterdiep Wz. en de Stationsweg te Bedum. - FrieslandCampina/Domo Bij de toegang naar de fabriek is ook een elektronische telling uitgevoerd. Gedurende de telperiode passeerden er ongeveer 529 voertuigen de in-/uitgang. Circa 44% daarvan betreft (middel)zwaarvrachtverkeer. Het merendeel (70%) van het vrachtverkeer passeert de poort gedurende de dagperiode (06.30 18.30 uur). Het meeste vrachtverkeer heeft als herkomst / bestemming: richting Bedum (circa 90%) en 10% richting Onderdendam. Onderstaand is de routekeuze van het vrachtverkeer naar en van de FCD-locatie weergegeven. Deze informatie komt uit het op 1 november 2011 gehouden kentekenonderzoek. Routekeuze middelzwaar en zwaar verkeer van/naar FCD-locatie (kentekenonderzoek 06.30 18.30 uur) Rood = bestemming fabriek / blauw = vertrekrichting vanaf fabriek - Stationsweg Op de Stationsweg (zie tabel op blz. 5.) rijden er op een gemiddelde werkdag (etmaal) ongeveer 4.933 motorvoertuigen. Het percentage vrachtverkeer bedraagt 14%. Mede uit het gehouden kentekenonderzoek d.d. 1 november 2011 (van 06.30 18.30 uur) blijkt dat 25% van het totale aandeel vrachtverkeer op de Stationsweg een relatie heeft met FCD. Het meeste vrachtverkeer rijdt overdag, namelijk 80%. Alleen gekeken naar het zwaar vrachtverkeer op de Stationsweg (o.a. de RMO s) heeft 42% een relatie met FCD. Per weekdag gaat het op deze weg om 609 vrachtwagens. Dit is per jaar ruim 220.000 vrachtwagens c.q. vrachtwagenbewegingen. Het aandeel FCD-verkeer is dan rond de 55.000. 4
. Elektronische telling motorvoertuigen Stationsweg. 3. Eerdere gegevens - Telling Stationsweg / Wilhelminalaan, maart 2008. Ter voorbereiding van de herinrichting van dit tracé is in de eerste week van maart 2008 een verkeerstelling gehouden. Het gemiddelde aantal motorvoertuigen op een werkdag bedroeg toen 5.329. Het aandeel vrachtverkeer was toen 642 (11%) Op jaarbasis is dit rond 166.000, exclusief het weekend. - Telling Stationsweg, juli 2011. In het kader van de evaluatie van de herinrichting Stationsweg en Wilhelminalaan is er in juli 2011 een snelheid- en intensiteitmeting gehouden op de Stationsweg. Gemeten is in de periode van 16 tot en met 22 juli. Die telling geeft een hoger percentage aan voor het vrachtverkeer, nl. 19%. Een uitleg kan o.a. zijn het meer seizoensgerelateerde zwaar verkeer, bijvoorbeeld voor landbouwwerkzaamheden. Tevens is toen slechts gedurende één week gemeten. Eventuele bijzonderheden qua vrachtverkeer wegen in verhouding dan ook zwaarder door in het gemiddelde. - Rapport GemeenteBelangen, februari 2011 inzake Ontsluiting Bedum. De inleidende alinea op blz. 3. spreekt van: Elke drie minuten een melkvrachtauto; dat zijn er 124.800 op werkdagen; een groei naar 180.000 wordt voorzien. Het totale aantal vrachtautobewegingen wordt niet aangegeven en een definitie anders dan lang - van vrachtauto ontbreekt. - Cijfers vervoersbewegingen FrieslandCampinaDomo. Ook FCD heeft in 2010 (o.a. e-mail d.d. 6 december 2010) een verwachtingsperspectief gegeven over hun groei en de daarmee samenhangende groei van de transportbewegingen. In 2011 waren er (volgens opgave FCD) 133 (vrachtwagen-) vervoersbewegingen per dag (per jaar 50.000). De prognose voor 2015 was 191 per dag (per jaar ongeveer 70.000) zijn. Ook hier is niet duidelijk wat FCD precies verstaat onder een vrachtwagen. Uit het Grontmij-rapport blijkt dat er sprake is van een aantal van 231 middelzware- en zware vrachtwagens per dag. 5
- Memo aan gemeenteraad, december 2010. Aan de hand van de gegevens van FCD (e-mail 6 december 2010) en de vergunning Milieubeheer van 24 maart 2009 is o.a. op basis van het aantal kilo s melk het aantal vrachtwagenvervoerbewegingen berekend. Berekend is toen dat er per dag gemiddeld 184 vrachtwagenbewegingen ten behoeve van de melkaanvoer. Op jaarbasis ligt dat tussen 48.000 en 67.000 vrachtwagenvervoerbewegingen naar en van FCD. 4. Referenties In de discussies over het vrachtverkeer op de Stationsweg te Bedum wordt altijd gewezen naar situaties elders in de provincie Groningen, waar in het (recente) verleden wel maatregelen zijn genomen om de overlast van het (vracht-)verkeer in de bebouwde kom te verminderen. Situaties zijn echter niet één op één vergelijkbaar. In het Grontmij-rapport wordt het percentage vrachtverkeer door Roodeschool als vergelijkbare situatie aangehaald. Onzes inziens gaat deze vergelijking echter mank. Ook daar geldt weliswaar een aanbod van 14% vrachtverkeer, maar het aantal verkeersbewegingen is daar behoorlijk minder, dus ook het aantal vrachtauto s. Ook de situatie in Mensingeweer wordt in discussies vaak aangehaald. Voor Mensingeweer (provinciaal telpunt Maarhuizen) geldt een werkdaggemiddelde van 6.850 motorvoertuigen. Het aandeel vrachtverkeer is hier 11% (absoluut 760). Het verkeersaanbod in Mensingeweer is dus hoger dan op de Stationsweg te Bedum. Het percentage vrachtverkeer is dan wel lager, maar het absolute aantal vrachtwagens is hoger. Voor zover de situaties elders al met de traverse Bedum kunnen worden vergeleken, is een vergelijking met de Rijksstraatweg in Haren, gelet op het karakter van de bebouwing met woningen en winkels, wellicht beter. De etmaalintensiteit op een gemiddelde werkdag bedroeg daar in 2009 7.900 motorvoertuigen, waarvan 600 vrachtwagens (8%). Ook de Stationsweg in Zuidlaren (onderdeel van de N860) is wellicht een betere vergelijking: ook daar veel winkels en woningen. Bij een telling in het najaar van 2010 reden er op een gemiddelde werkdag 10.010 motorvoertuigen door het centrum, waarvan 1.162 vrachtwagens (12%). Hier gaat het om een lager percentage vrachtwagens dan in Bedum, maar absoluut veel meer. Wat een acceptabele hoeveelheid vrachtverkeer op weg is, is dus niet alleen afhankelijk van de hoeveelheid (vracht-) verkeer, maar ook van de functie van een weg, zoals gebiedsontsluitingsweg (doorgaande weg) of een verblijfsgebied (woon- en winkelstraat). 5. Conclusies 1. Algemene conclusie moet zijn dat het rapport van de Grontmij een gedegen rapport is en een goede basis vormt voor het verdere proces. 2. Het onderzoek leert dat het doorgaand (vracht-)verkeer in het kordon Bedum vergelijkenderwijs zeer gering is. Verreweg het meeste verkeer heeft dus een bestemming ergens in Bedum; het verkeer naar en van de FCD-locatie is hier onderdeel van. 3. Op de Stationsweg is 14% van het verkeersaanbod middelzwaar- en zwaar vrachtverkeer. Dit valt binnen de door de provincie gehanteerde bandbreedtes. 4. Het grootste deel van het vrachtverkeer heeft een bestemming in het dorp Bedum. Op de doorgaande route (Boterdiep Oz - Stationsweg - Wilhelminalaan) heeft een beperkt deel (172 vrachtauto s) een relatie met FCD. Een percentage van 42% van het verkeer op de Stationsweg bedraagt zwaar vrachtverkeer. 6
Los van effecten van navigatiesystemen heeft een alternatieve ontsluiting in dit opzicht een beperkt effect. 5. Gezien het Grontmij-rapport, het provinciaal beleid en gelet op verkeersmetingen op vergelijkbare traversen kan de urgentie van de aanleg van een nieuwe rondweg (op welke wijze dan ook) om Bedum heen niet worden aangetoond, noch vanuit de veiligheid, noch vanuit de leefbaarheid. Zo n nieuwe wegverbinding aan de noordkant van het dorp (of die nu via het oosten of het westen zal gaan) zal maar beperkt soelaas bieden. Hiermee zal, naar verwachting, een dergelijke ontsluiting niet de status, noch de bekostiging van een provinciale weg kunnen verwerven. Dit zal, naar wij verwachten, ook gevolgen hebben voor de reconstructie van de N361, bij gebrek aan een Bedumse verbinding. 6. Bij een dergelijke ontsluiting zal het verkeer naar en van de FCD-locatie waarschijnlijk aan de noordkant van het dorp blijven. Het merendeel van het middelzwaar en zwaar vrachtverkeer, zal gelet op zijn bestemming elders in het dorp, alsnog via de Stationsweg / Wilhelminalaan (vanuit het noorden of het zuiden) zijn weg (blijven) zoeken in het dorp. 7. Met deze constateringen wordt de leefbaarheid in het desbetreffende gebied niet gediend. Daarom hebben wij opnieuw gekeken naar een ontsluiting langs de noordzijde van het spoor in oostelijke richting. Hiermee zou ook een betere ontsluiting van de wijk Ter Laan kunnen worden bewerkstelligd. Een dergelijke verbinding zou ook een alternatief kunnen zijn voor de huidige bouwweg. 8. De kosten van zo n ontsluiting bedragen evenwel volgens de globale ramingen tussen de 7.500.000,-- en 17.000.000,--, afhankelijk van de lengte. Dit betekent een jaarlast tussen de 500.000,-- en 1.100.000,--. Een dergelijke uitgave achten wij voor de gemeente Bedum niet verantwoord. Alleen met steun van derden zou een deel van een dergelijke investering door aanvullende bezuinigingen op te brengen zijn..-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-. Bedum, 27 april 2012. 7