Kunnen de uitdagingen inzake woonontwikkelingen ruimtelijk

Workshop 7 Kunnen de uitdagingen inzake woonontwikkelingen ruimtelijk opgevangen worden? Brecht Vandekerckhove - sa Boulevard de Waterloo 90 B-1000 Bruxelles t +32 2 512 70 11 f +32 2 512 31 90 line.jussiant@sum.be www.sum.be

INHOUD 1. Hebben we de ruimte en waar bevindt deze zich? 2. Hoe omgaan met onze nederzettingsstructuur? 3. Kan het beleid hierop sturen? sa Boulevard de Waterloo 90 B-1000 Bruxelles 4. Wat met de huidige voorraad? 5. Nog een lange weg af te leggen, maar eerste stappen worden t +32 2 512 70 11 f +32 2 512 31 90 gezet! line.jussiant@sum.be www.sum.be

1. Hebben we de ruimte en waar bevindt deze zich? Anno 2010 Aantal woongelegenheden volgens kadaster 2.956.628 (1 jan 2010) Aantal huishoudens volgens het rijksregister 2.604.786 (1 jan 2009) Verschil = 11% 351.842 1. Structurele leegstand 2. Frictieleegstand 3. Tweede verblijven 4. Studentenkamers 5. Niet geregistreerde functiewijziging Zonder rekening te houden met verschillen tussen de marksegmenten valt de woningmarkt moeilijk als krap te omschrijven

1. Hebben we de ruimte en waar bevindt deze zich? Anno 2010 Aantal woongelegenheden volgens kadaster 2.956.628 (1 jan 2010) Aantal huishoudens volgens het rijksregister 2.604.786 (1 jan 2009) Verschil = 11% 351.842 Zonder rekening te houden met verschillen tussen de marktsegmenten valt de woningmarkt moeilijk als krap te omschrijven

1. Hebben we de ruimte en waar bevindt deze zich? Voor de toekomst: Ja, Bouwmogelijkheden 614.000 woningen (Loris 2011) Demografische prognoses 2030 330.000 huishoudens (SVR 2011) Situering van de onbebouwde percelen in Vlaanderen en de provincies (31/12/2009) Bron: Isabelle Loris, Woonaanbod in Vlaanderen, 2011

Workshop 7 1. Hebben we de ruimte en waar bevindt deze zich? Voor de toekomst: Ja, MAAR 26 % in de steden 43 % in de kernen van het buitengebied 31 % in linten of verspreide bebouwing Situering van de stedelijke gebieden (rood), de woonkernen (roos) en verspreide bebouwing en linten (wit) in Vlaanderen (2010) Bron: Isabelle Loris, Woonaanbod in Vlaanderen, 2011

1. Hebben we de ruimte en waar bevindt deze zich? Voor de toekomst Het zijn vooral de steden die het moeilijk zullen hebben hun woonbehoefte op te vangen. Aan te snijden % van bebouwbare oppervlakte tot 2030 volgens het hiërarchie der kernen -model, scenario van lage woondichtheid (15 tot 25 woningen/hectare) Bron: AnteaGroup, 2011

1. Hebben we de ruimte en waar bevindt deze zich? Voor de toekomst De huidige voorraad lijkt vooral een garantie op verdere verlinting en verspreiding van de bebouwing.

1. Hebben we de ruimte en waar bevindt deze zich? Bovendien, is er sprake van een zekere inversie: In de grootsteden wordt een groot deel van de groei door grotere huishoudens vorm gegeven. Gezinsverdunning, vergrijzing en verzilvering zal zich vooral in de landelijke gemeenten verder inzetten. Geprojecteerde verandering in het aantal 4-persoonshuishoudens 2008-2018, per gemeente. Procentuele verandering t.o.v. 2008. Bron: SVR, 2011

1. Hebben we de ruimte en waar bevindt deze zich? Bovendien, is er sprake van een zekere inversie: In de grootsteden wordt een groot deel van de groei door grotere huishoudens vorm gegeven. Gezinsverdunning, vergrijzing en verzilvering zal zich vooral in de landelijke gemeenten verder inzetten. Prognose van de toename van het aantal 65-plussers in gemeenten van het Vlaams Gewest, periode 2008-2018. Bron: SVR

1. Hebben we de ruimte en waar bevindt deze zich? Voor de toekomst JA, MAAR De huidige voorraad ligt blijkbaar niet op de gewenste locatie en we geven er ook niet de gewenste invulling aan. Grotere bijsturing noodzakelijk!

2. Hoe omgaan met onze nederzettingsstructuur? Bebouwing in Vlaanderen (Kadvec, 2006) Bron: OSA, 2010

2. Hoe omgaan met onze nederzettingsstructuur? Situering van de onbebouwde percelen in Vlaanderen en de provincies (31/12/2009) Bron: Isabelle Loris, Woonaanbod in Vlaanderen, 2011

2. Hoe omgaan met onze nederzettingsstructuur? De bestaande voorraad is geënt op de huidige (verspreide) bebouwing Situering van de onbebouwde percelen in Vlaanderen en de provincies (31.12.2009) Vgl met gewestplan Bron: Isabelle Loris, Woonaanbod in Vlaanderen, 2011

2. Hoe omgaan met onze nederzettingsstructuur? Aantal woongelegenheden 2.956.628 (kadaster, 2010) Demografische prognoses 2030 330.000 huishoudens (SVR 2011) Rekening houdende met 11 % surplus zou dit theoretisch betekenen dat 89 % er nu reeds staat.

2. Hoe omgaan met onze nederzettingsstructuur? Ruimtelijk woonbeleid = Ruimtelijk beleid RSV = hiërarchie der kernen = opdeling stedelijk gebied/buitengebied bestaande ruimtelijke structuur (ambitie voor een andere ruimtelijke structuur)

2. Hoe omgaan met onze nederzettingsstructuur? BRV? Woonbeleidsplan Vlaanderen? Moet de rol van de woonkernen en infrastructuur niet geherevalueerd worden? Situering van de stedelijke gebieden (rood), de woonkernen (roos) en verspreide bebouwing en linten (wit) in Vlaanderen (2010) Bron: Isabelle Loris, Woonaanbod in Vlaanderen, 2011

3. Kan het beleid hierop sturen? Instrumentarium RO: Woonbehoeftestudies, structuurplannen, Bestemmingsplannen (Gewestplan, BPA s, RUP s), Stedenbouwkundige verordeningen, Instrumentarium Woonbeleid: recht van voorkoop, onteigeningsplannen, erfpacht of recht van opstal constructies, activeringsheffing onbebouwde percelen, heffing op leegstand en/of verkrotting, renovatiepremies, woonbonus, OO-verklaringen, Instrumentarium grond- en pandenbeleid: Aan het aantal instrumenten zal het niet liggen

3. Kan het beleid hierop sturen? Heffing op onbebouwde percelen Complexiteit: Uniformiteit: Uitholling: inventarisatie, registratie, heffing, vrijstelling, inning zelfde invulling in stedelijk gebied als buitengebied (incl. keuze vrijheid) vrijstellingsmogelijkheden

3. Kan het beleid hierop sturen? Instrumentarium is aanwezig maar wordt niet ingezet, is te complex, is uitgehold, Hoe kunnen we vanuit een visie op Vlaams niveau over WONEN het instrumentarium herdefiniëren. Moet er vanuit Vlaanderen niet vaker sturend worden ingegrepen? Op het lokaal beleid (stok en wortel)

3. Kan het beleid hierop sturen? Ruimtelijk woonbeleid = Ruimtelijk beleid RSV heeft geleid tot een centralisatie?

3. Kan het beleid hierop sturen? Verschillende succesverhalen - Stadsvernieuwingsprojecten - 25 woningen/ha & 15 woningen/ha - Stationsomgevingen - Kwaliteit van de woningen is fors toegenomen - Kwaliteit van de woonomgevingen is fors toegenomen - Bron: evaluatie RSV

3. Kan het beleid hierop sturen? MAAR - Gewestplan blijft het vigerende beleids plan - RUP s hebben het verschil niet gemaakt met BPA - Grondreserve blijft bepalend - Suburbanisatie blijft aanhouden Ruimtelijke (verspreide) structuur blijft zich verderzetten inclusief de verlinting Bron: evaluatie RSV

3. Kan het beleid hierop sturen? Naast huidige bestemming aanvullend aanbodbeleid via herbestemming via aansnijden WUG Greenfield- vs brownfieldontwikkelingen: complexiteit Woonbehoeftestudie: 308 woningmarkten Intergemeentelijke concurrentie (achterliggende fiscaliteit)

3. Kan het beleid hierop sturen? Gemeentelijk beleid

3. Kan het beleid hierop sturen? JA, MAAR Ondanks een veelheid aan instrumenten, waarvan een deel eigenlijk te weinig wordt gebruikt. Blijft het gewestplan de basislegger voor het ruimtelijke woonbeleid.

4. Wat met de huidige voorraad? Vergrijzingsuitdaging: Quasi geen woningen zijn gebouwd volgens de principes van aanpasbaar bouwen of levenslang wonen - woningtoegankelijkheid - interne circulaties - Gezinsverdunning: Heel veel ruime woningen, op heel ruime percelen voor heel veel kleine gezinnen

4. Wat met de huidige voorraad? Duurzamer Europese richtlijnen 2020 Duurzaamheidseisen op het niveau van de woning (figuur) Duurzaamheidseisen op het niveau van de woonomgeving Nood aan kwalitatieve transformatie, met respect voor het cultuurlandschap.

4. Wat met de huidige voorraad? Combinatie van diverse uitdagingen Kan dit ook een opportuniteit zijn? Nood aan globale ontwikkelingskaders Niet enkel voor slechte of uitgeleefde woningen, volledige patrimonium moet voldoen aan duurzaamheidsuitdaging Juridisch instrumentarium is hier evenwel te weinig op voorbereid

6. Nog een lange weg af te leggen, maar eerste stappen worden gezet! Typologische vernieuwing en betekenisvolle architectuur Standaardwoonoplossingen vernieuwende woontypologiën vernieuwende woonprojecten

6. Nog een lange weg af te leggen, maar eerste stappen worden gezet! Typologische vernieuwing en betekenisvolle architectuur Collectief stedelijk wonen 6. Herbestemming 7. Brouwerij Gouden Boom, Brugge 8. 3Architecten

6. Nog een lange weg af te leggen, maar eerste stappen worden gezet! Typologische vernieuwing en betekenisvolle architectuur Collectief stedelijk wonen 6. Herbestemming 7. Militair Hospitaal, Antwerpen 8. Beel & Achtergael

6. Nog een lange weg af te leggen, maar eerste stappen worden gezet! Typologische vernieuwing en betekenisvolle architectuur Collectief stedelijk wonen Collectief stedelijk wonen 6. Herbestemming 7. Zwembadsite, Leuven 8. BOB361

6. Nog een lange weg af te leggen, maar eerste stappen worden gezet! Typologische vernieuwing en betekenisvolle architectuur Grondgebonden stedelijk wonen Rijwoningen La vignette, Leuven WIT architecten

6. Nog een lange weg af te leggen, maar eerste stappen worden gezet! Typologische vernieuwing en betekenisvolle architectuur Grondgebonden stedelijk wonen Centrale werkplaatsen, Leuven

6. Nog een lange weg af te leggen, maar eerste stappen worden gezet! Typologische vernieuwing en betekenisvolle architectuur Sint-Niklaas (ONO-architectuur) Gent (Barak Architecten) Grondgebonden stedelijk wonen Antwerpen (Huiswerk/Bovenbouw Architecten) Oudenaarde (Van de Voorde-Piffet Architecten)

6. Nog een lange weg af te leggen, maar eerste stappen worden gezet! Typologische vernieuwing en betekenisvolle architectuur Collectief landelijk wonen Wonenwei, Lovenjoel A33 architecten

6. Nog een lange weg af te leggen, maar eerste stappen worden gezet! Typologische vernieuwing en betekenisvolle architectuur Collectief landelijk wonen Kermt A2O architecten

6. Nog een lange weg af te leggen, maar eerste stappen worden gezet! Typologische vernieuwing en betekenisvolle architectuur Collectief landelijk wonen De Pinte Abcis

6. Nog een lange weg af te leggen, maar eerste stappen worden gezet! Typologische vernieuwing en betekenisvolle architectuur Zorgwonen Studie Genk

Workshop 7 Kunnen de uitdagingen inzake woonontwikkelingen ruimtelijk opgevangen worden? JA, MAAR sa Boulevard de Waterloo 90 B-1000 Bruxelles Er worden voorzichtig positieve stappen gezet, maar de mainstream t aan +32 woonontwikkelingen 2 512 70 11 bouwt evenwel verder op het bestaande f ruimtelijk +32 2 512 31 patroon. 90 line.jussiant@sum.be De vele instrumenten, regels of andere beleidsingrepen die dit hebben trachten bij te sturen, zijn hier te weinig in geslaagd. Bovendien doet www.sum.be onze reserve vermoeden dat we zo nog een tijdje door kunnen gaan. moeten we dan niet drastischer durven ingrijpen, met een grotere differentiatie naar de verstedelijkingsgraad?