Datum: 10-04-2013 Overzicht trendonderzoeken WITTEC Info & Contact: www.wittec.nl

Datum: 10-04-2013 Titel: Overzicht trendonderzoeken WITTEC Info & Contact: www.wittec.nl 1

INHOUDSOPGAVE TRENDONDERZOEKEN NAAR HET NIEUWE WERKEN TRENDONDERZOEK LBS (Location Based Services) TRENDONDERZOEK NAAR CLOUD COMPUTING TRENDONDERZOEK NAAR HUMAN LANGUAGE TECHNOLOGY &RICH INTERFACES (HLT&RI) TRENDONDERZOEK NAAR STREAMING TRENDONDERZOEK AUGMENTED REALITY TRENDONDERZOEK MOBILE APPS Arbeidsmarktperspectieven voor MBO ict TRENDONDERZOEKEN NAAR HET NIEUWE WERKEN Doelstelling De doelstelling van het onderzoek en tevens de opdracht vanuit Wittec was om de ICT-trend Het Nieuwe Werken te beschrijven en om te onderzoeken wat de impact hiervan zal zijn op de werkgelegenheid (m.n. bij ICT-bedrijven) en op de ICT-opleidingen (m.n. MBO). Onderzoeksvraag De onderzoeksvraag die hiertoe is geformuleerd is de volgende: Wat is de impact van de trend Het Nieuwe Werken op de werkgelegenheid in de ICT-sector en welke kennis en competenties zijn relevant voor het ICT-onderwijs? Voor de beantwoording van de onderzoeksvraag is gebruik gemaakt van deskresearch en interviews met relevante bedrijven in met name de regio Oost-Nederland. Resultaten De werkgelegenheid zal niet veel veranderen. Echter de manier waarop gewerkt zal worden wel. Doordat werknemers meer zelf hun werktijden bepalen zal het werk gedaan worden wanneer dit het beste schikt. Maar of de werknemer ook productiever zal worden is nog maar de vraag. Zo komt uit enkele interviews naar voren dat men wel positiever wordt over zijn of haar werk maar niet per se productiever. De mogelijkheden van ICT om HNW te faciliteren worden nog niet optimaal gebruikt. De markt hiervoor groeit, maar het aantal juist geschoolden blijft achter. Grotere bedrijven hebben vaak nog oudere ICT-ers in dienst die vaak niet innovatief genoeg zijn om het concept van HNW te kunnen ondersteunen. Verjonging en inhuren van ICT-bedrijven met ervaring met ontwikkeling van systemen is dan ook zeker 2

een pre. Binnen de ICT-sector gaan de ontwikkelingen erg snel. Uit de interviews komt naar voren dat veel bedrijven niet tevreden zijn over de afgestudeerden die bij hen in dienst komen. De 5 belangrijkste competenties voor pas afgestudeerden, volgens de geïnterviewde bedrijven, zijn: zelfstandigheid, gedrevenheid, integriteit, klantgerichtheid en leergierigheid. Ook ontbreekt het bij afgestudeerden vaak aan basiskennis van bijvoorbeeld programmeren en communicatieve & commerciële vaardigheden. Er zou veel meer en concreter samengewerkt moeten worden tussen bedrijfsleven en onderwijs en de echte praktijkcomponent zou veel meer nog een onderdeel van de opleiding moeten zijn om meer feeling met het werkveld te krijgen en om met name de zachte competenties te leren. Op dit moment gaan veel bedrijven er al van uit dat pas afgestudeerden toch nog bijgeschoold moeten worden. Uit de interviews komt naar voren dat ondanks of dankzij HNW de werkgelegenheid in kwantitatieve zin vrijwel gelijk zal blijven. In kwalitatieve zin neemt de behoefte aan consultancy- en implementatiewerkzaamheden toe, terwijl de behoefte aan beheerders juist af zal nemen. 3

TRENDONDERZOEK LBS (Location Based Services) Het eerste trendonderzoek naar Location Based Services (LBS) van Saxion studente Kimberley Leppink (opleiding HIDS, Deventer) is afgerond. Hieronder volgt een korte samenvatting van haar onderzoek. Mocht u geïnteresseerd zijn in het volledige rapport, dan wordt deze u op aanvraagtoegestuurd. Trend of hype? In dit onderzoek wordt allereerst vastgesteld of LBS een trend of een hype is. Gebruik is gemaakt van het DAGMAR-model, het AIDA-model, het 4R-model en de hypecycle van Gartner. Trend zijn onder te verdelen op drie niveaus: micro-, maxi- en meganiveau. Een trend wordt omschreven als een nieuwe ontwikkeling ten opzichte van wat er al is. Deze beweegt in de tijd, heeft een bepaalde richting en geeft een bepaalde bevrediging of lost een probleem op. Belangrijk kenmerk van een trend is dat deze klein start, maar lang duurt. Ook is een trend verantwoordelijk voor een stucturele verandering. Een hype is opgeklopt nieuws wat groots de wereld in wordt gebracht, maar kort duurt. Een hype laat eigenlijk niets na en maakt zijn belofte vaak niet waar. LBS LBS zijn diensten die het mogelijk maken om m.b.v. een handheld device (meestal een smartphone) je locatie en ervaringen te delen met bijvoorbeeld vrienden of mensen die je helemaal niet kent. Het bekendste voorbeeld op dit moment is Foursquare. LBS-apps zijn in de volgende categorieën in te delen: - Winnen (gamification); focus op spelelement - Besparen (marketing); focus op korting/gratis/aanbiedingen/adverteren - Delen (community); ; focus op sociale aspect/ samen Foursquare als voorbeeld van een LBS combineert bovenstaande drie. Mobiel internet, Smartphones, Apps en LBS Door de enorme groei en ontwikkeling van mobiele telefonie en dan m.n. het gebruik van mobiel internet heeft ook de appmarkt een enorme groei doorgemaakt. Voorbeelden van het gebruik van deze apps zijn bijvoorbeeld Augmented Reality en Location Based Services. Uit het onderzoek blijkt dat het gebruik van mobiele apparatuur toeneemt en dat bijna de helft van de jongeren tussen de 12 en 25 jaar in Nederland gebruik maakt van mobiele apparatuur voor het gebruik van internet. Het gebruik hiervan is ook bovengemiddeld bij de gebruikers in de leeftijd van 25 tot 44 jaar. Als we kijken naar Europa dan hoort Nederland bij de 56% die toegang heeft tot het internet via een smartphone. Voor LBS is het zo dat maar 4% van de inwoners van West-Europa gebruik maakt van dit fenomeen. 38% weet wat LBS is en 43% heeft nog nooit van dit begrip gehoord. LBS: een trend met een onzekere richting Dat LBS nog een ontwikkeling in de kinderschoenen is blijkt uit de diversiteit aan visies van diverse bedrijven die zich bezig houden met LBS. Ondanks het feit dat alle geïnterviewde bedrijven wel een toekomst zien voor LBS ligt de nadruk hierbij steeds op een ander aspect van LBS. Uit de gestage maar 4

zekere groei van bijvoorbeeld een LBS-app als Foursquare zou wel voorzichtig de conclusie getrokken kunnen worden dat wij te maken hebben met een trend. Ook de toepassing van het DAGMAR-model, het AIDA-model, het 4-R-model en de Gartner hypecycle tenderen naar het definieren van LBS als een trend. Doordat het begrip LBS toe te passen is in deze modellen, is te concluderen dat LBS ook daadwerkelijk een trend is. Er wordt over LBS gesproken, er wordt onderzoek naar gedaan en LBS heeft een vernieuwing doorgemaakt, namelijk door van GPS naar aspecten als gamification, marketing en community te gaan. De inzetbaarheid van LBS is dus sterk vergroot. Verder zit LBS, volgens de hypecycle van Gartner tussen Slope of Enlightenment en Plateau of Productivity in. Het begrip is namelijk sterk in opkomst en LBS heeft een grote kans om mainstream te worden. Ook geven het DAGMAR-model en het AIDA-model aan dat op het gebied van marketing, LBS in de goede richting gaat om ook daadwerkelijk een breed publiek te betrekken. Als laatste past LBS goed in de omschrijving die in de definitie van een trend weergegeven wordt. Conclusie Om bovenstaande reden is het nog te vroeg om een goede inschatting te maken van de impact van deze trend op het werkveld, de ICT-arbeidsmarkt en het ICT-onderwijs. Wel is het duidelijk dat het bij LBS, evenals bij AR, vooral gaat om het ontwikkelen van apps (in deze gevallen met een specifieke functionaliteit). Uit eerder onderzoek is reeds gebleken dat de Mobile-apps als trend kunnen worden aangemerkt (m.n. gepushed door de razendsnelle ontwikkelingen op het gebied en de mogelijkheden van mobiel internet en smartphones) en dat de conclusies uit dat onderzoek ook van toepassing zullen zijn op LBS. 5

TRENDONDERZOEK NAAR CLOUD COMPUTING Het trendonderzoek naar Cloud Computing is afgerond. Wittec is de onderzoeker Zhili Yang zeer erkentelijk voor zijn inzet en opgeleverde resultaten. Doelstelling De doelstelling van het onderzoek en tevens de opdracht vanuit Wittec was om de ICT-trend Cloud Computing te beschrijven en om te onderzoeken wat de impact hiervan zal zijn op de werkgelegenheid (m.n. bij ICT-bedrijven) en op de ICT-opleidingen. Onderzoeksvraag De onderzoeksvraag die hiertoe is geformuleerd is de volgende: Wat is de impact van de trend Cloud Computing op de werkgelegenheid in de ICT-sector en welke kennis en competenties zijn relevant voor het ICT-onderwijs? Voor de beantwoording van de onderzoeksvraag is gebruik gemaakt van deskresearch en interviews met relevante bedrijven in met name de regio Oost-Nederland. Resultaten De ontwikkelingen binnen Cloud Computing gaan razendsnel en het is een groeimarkt. De eisen die gesteld worden aan ICT-ers die Cloud Computing moeten faciliteren veranderen evenzo. De meeste bedrijven geven aan dat naast basiskennis van ICT, werkervaring essentieel is. Ook kennis van bedrijfsprocessen (om een Cloud-architectuur te kunnen integreren in deze daarmee veranderende processen) en het kunnen omgaan met veranderingen zijn erg belangrijk. Hiernaast wordt verwacht dat werknemers voldoende vaardig zijn op het gebied van communicatie, klantgerichtheid, samenwerken, problemen oplossen, analyseren, creativiteit, innovatie, en software-ontwikkeling. De vraag naar creatieve ontwerpers en ontwikkelaars van Cloud Computing-oplossingen zal de komende jaren blijven toenemen. Er is een steeds grotere vraag naar de adviserende en dienstverlenende ICT-er met kennis van bedrijfsprocessen en nieuwe businessmodellen. 6

TRENDONDERZOEK NAAR HUMAN LANGUAGE TECHNOLOGY &RICH INTERFACES (HLT&RI) Het trendonderzoek naar Human Language Technology & Rich Interfaces is afgerond. Wittec is de onderzoekerssiqi Peng en Hao Wu zeer erkentelijk voor hun inzet en opgeleverde resultaten. Doelstelling De doelstelling van het onderzoek en tevens de opdracht vanuit Wittec was om de ICT-trend Human Language Technology & Rich Interfaces te beschrijven en om te onderzoeken wat de impact hiervan zal zijn op de werkgelegenheid (m.n. bij ICT-bedrijven) en op de ICT-opleidingen. Onderzoeksvraag De onderzoeksvraag die hiertoe is geformuleerd is de volgende: Wat is de impact van de trend Human Language Technology & Rich Interfaces op de werkgelegenheid in de ICT-sector en welke kennis en competenties zijn relevant voor het ICT-onderwijs? Voor de beantwoording van de onderzoeksvraag is gebruik gemaakt van deskresearch en interviews met relevante bedrijven in met name de regio Oost-Nederland. Resultaten Uit de interviews met ICT-bedrijven komt naar voren dat men verschillende verwachtingen heeft t.a.v. de ontwikkelingen van HLT &RI. HLT&RI lijkt nog niet een volwassen technologie te zijn. De vraag of wij hier inderdaad te maken hebben met een trend blijft vooralsnog dus onbeantwoord. Alle geinterviewde bedrijven verwachten wel dat RI een echte groeimarkt is, daar waar men verschillend denkt over de ontwikkeling van HLT (waarover men over het algemeen gematigd positief is). Uit de interviews komt naar voren dat naast kennis en vaardigheden op het gebied van ontwerpen/ontwikkelen en programmeren, communicatieve en sociale vaardigheden van werknemers steeds belangrijker gaan worden. Ook creativiteit en ervaring spelen een belangrijke rol. 7

TRENDONDERZOEK NAAR STREAMING Het trendonderzoek naar Streaming is afgerond. Wittec is de onderzoekster Pan Qi zeer erkentelijk voor haar inzet en opgeleverde resultaten. Doelstelling De doelstelling van het onderzoek en tevens de opdracht vanuit Wittec was om de ICT-trend Streaming te beschrijven en om te onderzoeken wat de impact hiervan zal zijn op de werkgelegenheid (m.n. bij ICT-bedrijven) en op de ICT-opleidingen. Onderzoeksvraag De onderzoeksvraag die hiertoe is geformuleerd is de volgende: Wat is de impact van de trend Streaming op de werkgelegenheid in de ICT-sector en welke kennis en competenties zijn relevant voor het ICT-onderwijs? Voor de beantwoording van de onderzoeksvraag is gebruik gemaakt van deskresearch en interviews met relevante bedrijven in met name de regio Oost-Nederland. Resultaten Uit het onderzoek blijkt dat Streaming zeker een trend is en dat er steeds meer toepassingen worden ontwikkeld waarbij gebruik gemaakt wordt van streaming-technologie. De verwachting is dat de werkgelegenheid binnen ICT-bedrijven die streaming-toepassingen ontwikkelen wel zal toenemen al is niet zeggen met hoeveel en zijn de geïnterviewde bedrijven hierin verdeeld. Bijna alle geïnterviewde bedrijven geven aan dat streaming en het gebruik daarvan niet erg ingewikkeld is. Hierom worden er meestal geen specifieke competenties gevraagd. Een korte training is meestal voldoende. Wel is het gewenst dat werknemers competent zijn in het maken en bewerken van audio- en videomateriaal 8

TRENDONDERZOEK AUGMENTED REALITY In dit rapport is de ontwikkeling van de opkomende trend Augmented Reality beschreven. Augmented Reality bestaat al sinds 1968, maar is op dit moment haar opwachting aan het maken als aankomende trend. Augmented Reality is het toevoegen van een laag met informatie aan de werkelijkheid. Ontwikkeling AR We kunnen concluderen dat de trend van Augmented Reality weleens een megatrend zou kunnen worden. Deze trend kan de maatschappij gaan veranderen en ook een functionele trend worden. Er zijn verschillende Hype Cycles te vinden. De Hype Cycle van Gartner, een internationaal bekend ICT bedrijf, laat zien dat AR binnen 5 tot 10 jaar geadopteerd is door het grote publiek. Uit Google Trends blijkt, dat de laatste tijd steeds meer op Augmented Reality wordt gezocht. Volgens onderzoeksbureau Juniper Research zullen de bestedingen aan AR groeien van 1,5 miljoen dollar in 2010 naar 1,5 miljard dollar in 2015. Dit is een enorme groei. Soorten AR Tussen nu en twee jaar, blijkt uit verschillende bronnen, is Markerless AR (niveau 2 in AR), oftewel mobile Augmented Reality aan het opkomen. Hier is een handheld display voor nodig. Augmented Vision (niveau 3 in AR), Augmented Reality door middel van een contactlens, is binnen vijf tot tien jaar doorontwikkeld. Hiervoor is de ontwikkeling van de Bionic lens nodig. Doeleinden Augmented Reality kan voor verschillende doeleinden gebruikt worden. Gamegigant Nintendo, heeft Augmented Reality ontdekt en het is te gebruiken op de nieuwe Nintendo 3DS. Dit is een voorbeeld waarin AR voor fun wordt gebruikt. De ontwikkeling waarbij AR wordt gebruikt als functionele technologie, is ook te zien. Een voorbeeld is het gebruik van mobile AR waarmee je bijvoorbeeld op je telefoon kunt zien waar je bent of wat voor restaurants er in de buurt zitten. Werkgelegenheid Eerder is gezegd dat de trend Augmented Reality een grote groei gaat doormaken binnen nu en enkele jaren. WITTEC wil de inzetbaarheid van werknemers in de ICT sector verbeteren, bijvoorbeeld door informatie te verkrijgen over de trend Augmented Reality en de werkgelegenheid hierin. Er kan geconcludeerd worden dat voor het ontwikkelen van een AR applicatie verschillende specialisten naast ICT-ers nodig zijn, zoals designers, conceptontwerpers, usability experts, marketeer, projectmanager etc. Als WITTEC zelf wil inspringen op de ontwikkeling Augmented Reality, worden een aantal aspecten van ICT-ers gevraagd. Er zijn programmeurs nodig met kennis van verschillende talen; PHP, MSQL, HTML, Javascript, Java, XML, CSS, JEE, JSON, C++, Objective C en ESB. Daarnaast is ook kennis van besturingssystemen vereist: Android, ios, Bada, Blackbarry OS. Opleiding in HBO/WO is nodig, op het gebied van informatica, technische informatica of technische gameontwikkeling. Er wordt veel in projecten gewerkt en daarbij zijn communicatievaardigheden nodig en natuurlijk is affiniteit met Augmented Reality een pré. 9

De hoofdvraag van het onderzoek was; Welke trends op het gebied van Augmented Reality zullen zich in de komende twee jaar ontwikkelen?. Naar aanleiding van dit onderzoek kan gezegd worden dat mobile Augmented Reality, ook wel Markerless Augmented Reality genoemd, de komende twee jaar hard gaat groeien. Er wordt verwacht dat Augmented Reality echt een trend gaat worden. Aanbevelingen WITTEC In vacatures komt veel naar voren dat mensen met HBO denk- en werkniveau worden gezocht. Advies is daarom om programmeurs naar het niveau van HBO/WO informatica, technische informatica of technische gameontwikkeling te brengen. Ga samenwerken met hogescholen die deze opleidingen aanbieden. Er zijn verschillende disciplines nodig om een Augmented Reality applicatie te maken. Ons advies is daarom om een samenwerking te zoeken met de grafische wereld (kunstopleidingen), de business wereld (management opleidingen) en de werelden van usability en concepten bedenken, want ook deze disciplines zijn nodig bij het maken van AR applicaties. Laat studenten/ cursisten met elkaar aan een applicatie werken. Kenniskring/ Saxion Omdat wij verwachten dat deze trend een grote trend gaat worden, is het advies om de trend van Augmented Reality te blijven volgen, en de kennis op dit gebied bij te houden door bijvoorbeeld projectmatige inzet van studenten. Speel zelf ook in op deze trend als hogeschool, omdat de trend groot wordt en word op deze manier een van de voorlopers op dit gebied. TU Delft, Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten en Universiteit Leiden hebben een mooie samenwerking waarbij de verschillende kennisgebieden (kunst en techniek) elkaar aanvullen. Saxion heeft een aantal mooie kunstopleidingen en in combinatie met technische kennis van de UT, die al bezig is met onderzoek naar Augmented Reality, kan dit een mooie resultaten opleveren in de vorm van onderzoeksresultaten of applicaties die ontwikkeld worden. Saxion heeft zelf ook technische opleidingen in huis, dus de kunstopleidingen kunnen ook in combinatie met de technische opleidingen binnen Saxion samenwerken. Omdat toepassing van AR in verschillende branches in dit onderzoek niet is meegenomen, is het advies om onderzoek te laten doen naar inzet van AR in verschillende sectoren/ branches. Omdat er geen diepgaand onderzoek is gedaan naar ontwikkelingen in het buitenland op dit gebied, is het advies om dit wel te laten doen en inspiratie opdoen met behulp van ontwikkelingen in het buitenland. 10

TRENDONDERZOEK MOBILE APPS Dit onderzoek begon met de deelvraag "Wat zijn mobile apps?". Het antwoord hierop is software die het mogelijk maakt internet applicaties op smartphones en andere mobiele apparaten te gebruiken. Wat zijn trends? Een trend kan gezien worden als een onderliggend patroon van afzetgroei of neergang, dat wordt veroorzaakt door elementaire veranderingen in de bevolking, kapitaalvorming en technologie. Toch is een trend een ruim begrip, het heeft voor veel mensen een andere betekenis. Verder hebben trends drie verschillende niveaus: Micro, mini en macro trends. Na de trends is er gekeken naar de verschillende operating systems en zijn bijbehorende app stores behandeld. Ondanks dat de nadruk binnen dit onderzoek op de mobile apps ligt, is het toch nodig om kennis te hebben van de verschillende besturingssystemen. Mobile apps kunnen namelijk niet draaien zonder een besturingssysteem. De vijf grootste systemen van dit moment zijn, ios (Apple), Android (Google), Blackberry OS (RIM), Windows Phone (Microsoft) en Symbian (Nokia). ios en Android zijn op dit moment de meest toonzettende besturingssystemen, mede daarom zijn ook de apps voor deze besturingssystemen het meest interessant. Mobile apps zijn op dit moment ontwikkeld voor smartphones, tablets en mp4 spelers. De smartphone is op dit moment het meest populair om apps op te gebruiken. Elk besturingssysteem heeft een andere visie, daarom bestaan er ook (grote) verschillen in de besturingssystemen. Voor App Stores geldt eigenlijk precies hetzelfde. Omdat er inmiddels zoveel apps beschikbaar zijn, is het van belang om een juiste categorie indeling te hanteren, om de gebruikers van de App Stores structuur te bieden. Echter, de Apple App Store is op dit moment de enige store die dit vanaf het begin in de gaten heeft gehad. Ook de Android Market doet het goed qua aantal downloads, maar is nog lang niet zo volwassen als de Apple App Store. De overige drie App Stores; Blackberry App World, Windows Market Place en Nokia Ovi Store, proberen ook terrein te winnen, maar zullen nog hard aan de weg moeten timmeren om net zo groot als de Apple App Store of Android Market te worden. Dit komt ook omdat deze stores bijvoorbeeld in het buitenland al wel lopen, maar dat Nederland nog achter blijft. Ook bestaan er nog App Stores, die onafhankelijk zijn. Volgens Distimo zijn dat er voor Nederland 16. Een voorbeeld hiervan is GetJar, een site die verschillende apps voor verschillende besturingssystemen verzamelt en ze vervolgens beschikbaar stelt. Na de diverse operating systems is er gekeken naar de gebruiker van mobile apps. In dit onderzoek werd er vooral gekeken naar de gebruikers in Nederland. De conclusie die kan worden getrokken naar aanleiding van de enquête is dat Nederlanders die een smartphone hebben ook veel gebruik maken van mobile apps. Daarnaast kan vastgesteld worden dat de helft van de Nederlanders niet wil betalen voor een mobile app. Om rekening te houden met de trends is er gekeken naar het buitenland en wat zij doen met mobile apps. Hieruit kan de conclusie getrokken worden dat China de voorloper is en niet Amerika. Hier wordt volop gebruikt gemaakt van mobile apps. Nu de diverse operating systems en gebruikers in kaart zijn gebracht wordt er nu ingegaan op de populariteit van verschillende apps. De opening van App Stores is pas begonnen in 2008, maar dat betekent niet dat er nog maar vrij weinig apps op de markt zijn. Zo zorgt de Apple App Store al voor 11

meer dan 350.000 beschikbare apps. De kleinste App Store op dit moment is de Windows Marketplace met circa 11.206 apps, maar daarbij dient gezegd te worden dat deze app store pas open is sinds oktober 2010. Apps zijn dus erg goede business, er is als het ware een appconomy ontstaan. Het is onmogelijk om de vijf grootste app stores te gaan vergelijken. De vijf App Stores zijn in kaart gebracht door van elke Store de categorie indeling weer te geven. Het blijkt, dat er overeenkomsten tussen de categorisering bestaan, maar dat deze niet voor elke store hetzelfde zijn. Vervolgens is er per App Store in kaart gebracht wat de populairste apps en games zijn, onderverdeeld in betaald en gratis. Helaas kwamen hier geen eenduidige antwoorden naar voren betreft populariteit van een bepaalde categorie of soort apps. Wel heeft het in kaart gebracht wat de gemiddelde kosten van de apps en games zijn en in welke prijscategorie de apps passen. Apple komt hier bij apps en games het goedkoopste uit de bus, namelijk met gemiddeld 1.35 voor apps en 0.79 voor games. De App Store met de duurste top 10 is op dit moment Microsoft Marketplace. De apps kosten gemiddeld 6.48, de games kosten gemiddeld 2.69. Vooraf was de verwachting dat vooral de gratis apps populair zijn. Echter, het blijkt dat gratis apps niet altijd volledig gratis zijn. Daarnaast verschilt ook het aankoopgedrag van gebruikers van verschillende besturingssystemen. Maar de gratis apps, zijn dus wel apps die geld op kunnen leveren. Want achter deze apps hangen ook verdienmodellen. Bijvoorbeeld het toevoegen van advertenties in apps, of door additionele services die toegevoegd worden. Dit betekent dat er extra functionaliteit verkregen kan worden door micro betalingen te doen. De populariteit van een app wordt dus niet alleen bepaal door de eventuele prijs. Er zijn ook andere drijfveren. Met stipt op één staat het doorzoeken van de app store op interessante apps. Interessant, aangezien, betreft het goed categoriseren van apps, omdat dit de vindbaarheid bevordert. Op plaats twee staat de mening van familie en vrienden, omdat op deze manier de app al uitgeprobeerd kan worden. Ook de ratings van de verschillende apps, die te zien zijn als de app gedownload kan worden, zijn vang belang. Sinds dat Apple in 2008 met zijn revolutionaire touchscreen smartphone kwam zijn de mobile apps sterk in ontwikkeling. De combinatie van krachtige hardware een gebruiks vriendelijk os en een groot touchscreen zorgde voor een explosieve groei van het aantal apps. De mogelijkheden van apps worden dan ook bepaald door een combinatie van hardware en software. De grote schare ontwikkelaars (voor de grote platformen) en het strategische voordeel om als eerste een nieuwe app te introduceren zorgt ervoor dat er erg snel een app beschikbaar komt die van de mogelijkheden die een platform biedt gebruik maakt. Als we kijken naar de huidige trends dan vallen vooral trends als locatie gebaseerde diensten en cloud toepassingen op. Op het gebied van hardware zijn het vooral het groeiende aantal sensors en de zeer snelle ontwikkeling van displays belangrijk. De Mobile apps branche is nog jong en sterk in ontwikkeling. De eerste bedrijven zijn van vlak na de jaarwisseling en sommigen hebben een sterke groei doorgemaakt. Zo heeft Icemobile inmiddels 75 werknemers en is het internationaal een grote speler. Overigens is het niet alleen Icemobile dat internationaal opereert, ondanks dat de branche in Nederland nog jong is, is deze al vrij volwassen ten opzichte van andere Europese landen. Het zou dan ook zonde zijn om deze positie kwijt te raken. Door het innovatieve karakter van de branche is deze positie alleen te handhaven als er ruimte blijft voor innovatie en creativiteit. 12

Voor de nabije toekomst gaan de volgende 10 onderwerpen m.b.t. mobile apps erg belangrijk worden: 1: Money Transfer 2: Location-Based Services 3: Mobile Search 4: Mobile Browsing 5: Mobile Health Monitoring 6: Mobile Payment 7: Near Field Communication Services 8: Mobile Advertising 9: Mobile Instant Messaging 10: Mobile Music In de toekomst word verwacht dat elk bedrijf een eigen app heeft.. Als iedereen een app gaat maken, zal het steeds moeilijker worden om de juiste app te vinden. Zoekmachines zullen opkomen om naar bruikbare apps te kunnen browsen. In de toekomst zullen we widgets (kleine desktop-applicaties als het weer en de calculator) en apps zien, die zijn geïntegreerd met het web. Het gaat niet om het apparaat, maar om het platform dat het draagt. De groei in omzet rondom mobile apps, bedrijven die aangeven dat het aantal Fte s zeker gaat stijgen en het aantal vacatures op internet zijn indicatoren voor een groeiende markt. De werkgelegenheid rondom mobile apps gaat zeker stijgen, maar welke rol een MBO er hier in gaat krijgen is nu nog onduidelijk. De vraag naar HBO opgeleide programmeurs is groot en zal ook steeds meer stijgen. Aan de hand van de bovenstaande vacatures en gegevens uit de enquête is het straks ook mogelijk om een profiel te maken waaraan studenten/werkzoekende moeten voldoen. Ook de inhoud van lessen op MBO scholen kan hier op worden aangepast om te zorgen dat studenten een goede en passende basis hebben. Er kan gekeken worden om een MBO+ klas te creëren om zo overstap naar het HBO makkelijker en sneller te laten verlopen. 56 Conclusie In de conclusie gaan we bespreken of we de doelstelling van het onderzoek hebben behaald en of we een antwoord kunnen geven op de centrale vraag. De doelstelling van dit project is om antwoord te geven op de centrale vraag "In hoeverre kan er gesproken worden over een trend op het gebied van mobile apps en wat is de invloed hiervan op de werkgelegenheid?". De centrale vraag die beantwoordt wordt: In hoeverre kan er gesproken over een trend op het gebied van mobile apps en wat is de invloed hiervan op de werkgelegenheid? We hebben uitgezocht dat er sprake is van een trend op het gebeid van mobile apps. Er zijn verschillende soorten trends: Macro, mini en micro trends. Verwacht wordt, dat mobile apps een mini trend zijn. Deze trend is een verschijnings- en verspreidingsvorm van een macro trend. Ze laten wel sporen na in de maatschappij maar minder groot dan een macro trend en verder hebben ze een kortere levensloop. De levensduur van mini trends is 5 tot 15 jaar. We hebben deze conclusie getrokken omdat uit ons onderzoek blijkt, dat het op dit moment een trend is, maar dat er nog veel meer uitgebreidere mogelijkheden beschikbaar worden. Ook blijkt dat de werkgelegenheid stijgt door de trend mobile apps. 13

Op het gebied van de verschillende besturingssystemen blijkt dat Apple en Android de grootste aanbieders zijn. Het gebruik (en de populariteit) van de app stores kunnen hieraan gekoppeld worden, omdat een app store gekoppeld is aan een besturingssysteem. Het wordt daarom aangeraden om vooral Apple en Android/Google in de gaten te houden. Het ziet er niet naar uit dat hier op korte termijn verandering in zal komen: Ontwikkelaars van mobiele operating systems zijn niet in staat zelf aan de volledige vraag naar apps te voldoen door alle apps zelf te ontwikkelen en deze onderdeel te maken van het OS. En zolang de OS en verder blijven ontwikkelen en de producenten van hardware steeds geavanceerdere hardware op de markt blijven brengen zal de vraag naar apps die deze mogelijkheden benutten blijven bestaan. Waar de behoeft groot genoeg is zullen er altijd mensen zijn die proberen deze behoeft te vervullen. Ook blijkt, dat in de toekomst er nog veel verbetering en uitbreiding mogelijk is met betrekking tot mobile apps. Bijvoorbeeld de NFC chip en de daarbij horende mogelijkheden zoals mobiel betalen. Verder word verwacht dat bijna elk bedrijf wel een mobile app gaat krijgen. Uit de aantallen apps en app downloads, wordt afgeleid dat mobile apps erg goed aanslaan. Zo heeft Apple al meer dan 350.000 apps in de store staan, en dit worden er steeds meer. Ook stijgt de vraag naar apps, en is men bereid om voor apps te betalen. Doordat de vraag hoog ligt, moet het aanbod ook voldoende blijven, waardoor het aannemelijk wordt dat er in de loop van de tijd meer werkgelegenheid zal ontstaan in de mobile app branche. Ondanks de helft van de mobile apps gebruikers niet wil betalen voor mobile apps, heeft dit wel invloed op de werkgelegenheid. Dit wordt ook bevestigd door resultaten uit onderzoeken uit het buitenland, waarin China de hoofdspeler is. Hier gebruikt elke smartphone gebruiker mobile apps dagelijks. Het is een markt dat sterk in ontwikkeling is. Marktleiders als Apple en Android zetten groot in op mobile apps. Dat de omzet nog veel verder gaat groeien betekend ook dat het een groter impact gaat hebben op de branche. Veel bedrijven een zelfstandigen willen een graantje mee pikken van deze trend. Ook de verwachte groei bij bedrijven duid 57 op een trend die voorlopig nog niet voorbij is. De vraag naar programmeurs is nu al hoog en zal ook nog alleen maar stijgen. Dit gaven veel van de Nederlandse bedrijven aan die actief waren in deze branche. Er kan geconcludeerd worden dat mobile apps veel invloed gaan hebben op de werkgelegenheid er achter. Dat mobiel internet desktop internet gaat inhalen is een teken dat er een verschuiving plaats vind in de maatschappij. Arbeidsmarktperspectieven voor MBO-ict WITTEC komt tot de conclusie dat de arbeidsmarktperspectieven voor MBO-ICT afgestudeerden een wisselend beeld laten zien. Op grond van de Branchemonitor ICT van het UWV kan op landelijk niveau geconstateerd worden dat in september 2010 tegenover 498 aangemelde ICT-vacatures op MBO-niveau (waarvan 78 in Oost-Nederland) er 4.176 niet werkende werkzoekenden voor ICT-functies op MBO-niveau (waarvan 651 in Oost-Nederland) geregistreerd stonden. 14

In september 2011 waren er landelijk 321 aangemelde ICT-vacatures op MBO-niveau (waarvan 26 in Oost-Nederland) tegenover 3.745 niet werkende werkzoekenden voor ICT-functies op MBO-niveau (waarvan 603 in Oost-Nederland). Het beeld dat ontstaat is dat de markt voor MBO-ICT-vacatures behoorlijk is teruggelopen. Kanttekening hierbij is dat niet alle werkgevers hun MBO-ICT-vacatures aanmelden bij het UWV. Men moet zich daarom realiseren dat het hier slechts om een deelverzameling van de vacaturemarkt gaat. Ook is het zo dat niet alle werkzoekenden zich inschrijven bij het UWV en dat daarom ook hier geldt dat het gaat om slechts een deelverzameling van alle MBO-ICT-werkzoekenden. ECABO komt in haar Perspectief op werken en leren in de ICT 2011-2015 tot een minder negatief beeld van de arbeidsmarktperspectieven voor MBO-ICT afgestudeerden. Bij dit beeld kan de kanttekening worden gemaakt dat ECABO voor haar voorspellingen is uitgegaan van licht economisch herstel van 1,75% in 2010 wat zich doorzet in 2011 met 1,5%. Huidige cijfers en verwachtingen laten zien dat deze cijfers waarschijnlijk te hoog zijn ingeschat en dat men daarom rekening moet houden met een minder rooskleurig beeld van de arbeidsmarktperspectieven dan door ECABO in genoemd document zijn ingeschat. De cijfers van het UWV zoals bovenstaand beschreven bevestigen dit minder rooskleurige perspectief. Desalniettemin geeft ECABO in haar Perspectief op werken en leren in de ICT 2011-2015 aan dat zij voor de richting ICT een beperkte afname van de werkgelegenheid verwacht. Er wordt voor de richting ICT een vacaturegroei verwacht van 7,1%. De kwalificatierichting ICT kenmerkt zich door gunstige vooruitzichten voor de niveau 4 opleidingen Applicatieontwikkelaar en Netwerkbeheerder. De kans op een baan in het verlengde van de ICT-opleidingen op niveau 2 en 3 wordt met gering getypeerd: het aanbod aan MBO ers vanuit deze opleidingen overtreft de vraag vanuit werkgevers. De regionale arbeidsmarktperspectieven wijken niet sterk af van het landelijke beeld. Een voorzichtige conclusie kan zijn dat met name afgestudeerde Applicatieontwikkelaars en Netwerkbeheerders op niveau 4 nog een voldoende grote kans hebben en houden op een baan die aansluit bij hun opleiding. Voor afgestudeerden van de overige opleidingen op niveau 4 en van alle opleidingen op een lager niveau geldt dat er een aanzienlijk geringere kans bestaat op een baan die aansluit bij hun opleiding. Dit beeld sluit, voor wat betreft applicatieontwikkeling, goed aan bij het beeld dat naar voren komt in de trendonderzoeken die tot dusver namens Wittec zijn uitgevoerd. De trendonderzoeken naar Mobiele Applicaties, Augmented Reality en Location Based Services laten alle drie zien dat de vraag naar applicatieontwikkelaars op hoog niveau (het liefst op HBO-niveau) bij doorzetten van deze trends alleen maar verder zal toenemen. Bovenstaande conclusie en het hier geschetste beeld ontlokken Wittec de volgende aanbevelingen: - tracht zoveel mogelijk MBO-ICT-studenten minimaal een niveau 4 opleiding Applicatieontwikkelaar of Netwerkbeheerder (rekening houdend met de inhoudelijke eisen die bovengenoemde trends met zich meebrengen) te laten volgen en afronden; 15

- stimuleer deze MBO_ICT-studenten vervolgens om zo veel mogelijk een HBO-vervolgopleiding te volgen (wellicht een 2 jarige Associate Degree-opleiding). 16