Stagevademecum SLO KU Leuven 2015 2016 voor de (vak)mentor
Beste mevrouw, heer Allereerst hartelijk bedankt voor de begeleiding van onze studenten. Dankzij uw begeleiding kan de student zich verder bekwamen in het leraarschap. De stage is immers een onmisbare schakel in de vorming tot leraar. Aangezien u als mentor een grote rol inneemt in deze stage ontwikkelden we een vademecum. Hierin beschrijven we wat van u als mentor van een student van de specifieke lerarenopleiding van de KU Leuven verwacht wordt op zowel inhoudelijk als administratief vlak. Voorafgaand aan dit vademecum geven wij u informatie mee over de opbouw van de specifieke lerarenopleidingen aan de KU Leuven. We gaan daarbij met name in op de eindtermen die de wetgever voor die opleiding heeft vastgelegd, op de opbouw van de SLO's aan de KU Leuven en op de specifieke opdrachten die elke stagiair dient waar te maken vooraleer hij het diploma van leraar kan verwerven. Met vragen en problemen tijdens een stage kan u contact opnemen met de betreffende SLO coördinator. Er wordt dan in overleg met het SLO team naar een oplossing gezocht. Hartelijk bedankt voor uw hulp en veel plezier bij de begeleiding van de stagiair. De SLO Coördinatoren en de Dienst Lerarenopleiding van de KU Leuven Richtlijnen voor mentoren SLO KU Leuven 2015-2016 Pagina 2 van 10
INHOUDSTAFEL 1 Beroepsprofiel en basiscompetentie van een leraar... 4 2 De specifieke lerarenopleidingen aan de KU Leuven... 5 2.1 10 SLO's... 5 2.2 Opbouw van elke SLO... 5 2.3 De praktijkcomponent van de specifieke lerarenopleiding... 6 3 Verwachtingen ten aanzien van de (vak)mentor/begeleider van de stageplaats... 6 4 Verwachtingen ten aanzien van de stagebegeleider van de opleidingsinstelling, de KU Leuven... 8 5 Verloop van de stageregistratie... 9 5.1 Wat gaat vooraf?... 9 5.2 Aanmeldingsprocedure?... 9 6 Coda... 10 Richtlijnen voor mentoren SLO KU Leuven 2015-2016 Pagina 3 van 10
1 Beroepsprofiel en basiscompetentie van een leraar Met de hervorming van de lerarenopleidingen, die eind 2006 door het Vlaamse Parlement werd goedgekeurd, is het beroepsprofiel van de leraar aangepast, en zijn de basiscompetenties waarover een afgestudeerde beginnende leraar moet beschikken hertekend. Omdat deze basiscompetenties richtinggevend zijn voor de vorming die wij onze studenten aanbieden, lichten we dit beroepsprofiel hieronder uitvoerig toe. Het beroepsprofiel omschrijft welke kennis een leraar moet bezitten, over welke vaardigheden hij/zij moet beschikken en welke houdingen gewenst zijn om de 3 belangrijkste verantwoordelijkheden van de leraar te kunnen opnemen. Deze verantwoordelijkheden situeren zich op volgende drie verantwoordelijkheidsdomeinen: de verantwoordelijkheid van de leraar ten opzichte van de lerende, de school en de maatschappij. Binnen deze verantwoordelijkheidsdomeinen werden een aantal functies gedefinieerd die de leraar moet kunnen opnemen. De leraar als begeleider van leer en ontwikkelingsprocessen, als opvoeder, als inhoudelijk expert, als organisator en als innovator onderzoeker vormen de vijf functionele gehelen van het eerste verantwoordelijkheidsdomein van een leraar ten aanzien van de lerende. De leraar als partner van ouders of verzorgers, als lid van een schoolteam, als partner van externen en als lid van een onderwijsgemeenschap vormen de vier functionele gehelen van het verantwoordelijkheidsdomein van een leraar ten aanzien van zijn/haar school en de onderwijsgemeenschap waarin die school is opgenomen Tot slot verwijst het functionele geheel 'de leraar als cultuurparticipant' naar de verantwoordelijkheid die de leraar krijgt in het inwijden van zijn/haar leerlingen in de hedendaagse maatschappij en het voorbereiden van deze leerlingen op de maatschappij van morgen, maar vraagt ook van de leraar in wording dat deze de leerlingen warm maakt voor kunst, cultuur, politiek,. Een volledige beschrijving van het Beroepsprofiel van de leraar (pdf, 42 kb, 3 p.) is terug te vinden op http://ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/leraar/basiscompetentiesenberoepsprofiel.htm. Op basis van dit beroepsprofiel werden de competenties gedefinieerd waarover een beginnende leraar moet beschikken. De Basiscompetenties van de leraren Secundair Onderwijs (pdf, 80 kb, 14 p.) kunt u eveneens vinden via bovenvermelde link. Zij komen helemaal overeen met de competenties die zijn opgenomen in het beroepsprofiel van de leraar, maar krijgen concretiseringen die aangeven wat een beginnend leraar moet beseffen, kennen en kunnen. Richtlijnen voor mentoren SLO KU Leuven 2015-2016 Pagina 4 van 10
2 De specifieke lerarenopleidingen aan de KU Leuven 2.1 10 SLO's Aan de KU Leuven worden 10 specifieke lerarenopleidingen aangeboden. Hier is een overzicht van deze 10 SLO s met de contactgegevens van de SLO coördinator. 1. SLO Talen Coördinator: T. Vanhoudt (016 324905) 2. SLO Geschiedenis, Kunst & Muziek Coördinator Geschiedenis: K. Van Nieuwenhuyse (016 324992) Coördinator Kunst & Muziek: B. Dekeyzer (016 324755) 3. SLO Godsdienstwetenschappen Coördinator: D. Pollefeyt, plaatsverv.: E. De Boeck (016 320798) 4. SLO Gedragswetenschappen Coördinator: J. Elen (016 325733) 5. SLO Maatschappijwetenschappen & filosofie Coördinator: E. Claes (016 323292) 6. SLO Economie Coördinator: K. De Witte (016 326656) 7. SLO Wiskunde Coördinator: J. Deprez (016 327095) 8. SLO Natuurwetenschappen Coördinator: M. Crauwels (016 324290) 9. SLO Lichamelijke opvoeding Coördinator: P. Iserbyt (016 329024) 10. SLO Gezondheidswetenschappen Coördinator: N. Charlier (016 323453) toon.vanhoudt@arts.kuleuven.be karel.vannieuwenhuyse@arts.kuleuven.be brigitte.dekeyzer@arts.kuleuven.be ellen.deboeck@theo.kuleuven.be jan.elen@ppw.kuleuven.be ellen.claes@soc.kuleuven.be kristof.dewitte@kuleuven.be j.deprez@kuleuven.be marion.crauwels@bio.kuleuven.be peter.iserbyt@faber.kuleuven.be nathalie.charlier@pharm.kuleuven.be 2.2 Opbouw van elke SLO Het programma van de specifieke lerarenopleiding (SLO) van 60 studiepunten bestaat uit een deel theorie en een deel stage. De KU Leuven heeft gekozen voor een sterke praktijkgerichte benadering, waardoor ook aanvullend bij zowel het pedagogisch didactische luik als het vakspecifieke luik praktijkoriënterende leeractiviteiten worden georganiseerd. De concrete programma's van elke SLO kunnen geraadpleegd worden via het programmaboek van de KU Leuven (https://onderwijsaanbod.kuleuven.be/opleidingen/n/). Richtlijnen voor mentoren SLO KU Leuven 2015-2016 Pagina 5 van 10
2.3 De praktijkcomponent van de specifieke lerarenopleiding De praktijkcomponent moet de stagiair helpen de basiscompetenties van de beginnende leraar te verwerven. De component 'microtaken' heeft betrekking op de verantwoordelijkheden van de leraar ten aanzien van de leerling; de component 'meso en macrotaken' heeft betrekking op de verantwoordelijkheden van de leraar ten aanzien van de school als gemeenschap en de gemeenschap waarbinnen die school functioneert. Nog een component 'begeleiding en verwerkingstaken' vormt de leraar als een lerende teamspeler, die in samenspraak met meer ervaren collega's zijn/haar onderwijs kan verbeteren en anderen laat leren van zijn/haar kunnen. Tenslotte werd een marge ingebouwd om de ontvangende scholen flexibiliteit te bieden in de wijze waarop zij het stagetraject van de school invullen en om de stagiair toe te staan om zich te verdiepen in bvb. het meso en macroniveau van zijn/haar opdracht. 3 Verwachtingen ten aanzien van de (vak)mentor/begeleider van de stageplaats Als (vak)mentor/begeleider binnen de stageschool bent u één van onze belangrijkste vormingspartners. Uw ervaring, know how en deskundige ondersteuning maken dat voor vele van onze studenten de praktijkschok veel minder groot zal zijn en dat, zo hopen we althans, hun eerste stappen in het werkveld hierdoor vlot zullen verlopen. We zijn u dankbaar voor uw inzet voor onze stagiairs en durven volgende verwachtingen formuleren: Stageplanning: U overlegt met de stagiair over zijn/haar stage activiteitenplan en stageschema. U zorgt ervoor dat de stagiair minstens 3 weken voor de start van de stage over een stagerooster beschikt, zodat hij/zij zich goed kan voorbereiden. De stagiair en ook de KU Leuven worden er graag tijdig van op de hoogte gebracht wanneer zich een wijziging in het stagerooster aandient. In principe verwittigt de stagiair zelf zijn/haar begeleiders in Leuven. Invulling: U ondersteunt de stagiair bij de uitvoering van de observatie en lestaken (microtaken). De student moet a.h.v. observatieopdrachten ongeveer 20 uren in het totaal observeren en ten minste 40 uren in totaal zelf verzorgen. Omdat de stagiair stage loopt op verschillende stageplaatsen zal de wijze waarop deze taken ingevuld en gespreid worden over de periode van de stage samenhangen met de mogelijkheden van de stageplaatsen. Het is dus niet noodzakelijk dat een stagiair alle observatietaken of alle lestaken in uw school zal vervullen. Bij een evenwichtige verdeling van de stage over twee stageplaatsen zal de stagiair bij benadering 10 uren observeren aan de hand van observatietaken en 20 uren zelf verzorgen op elke stageplaats. Beginsituatie: U brengt de stagiair op de hoogte van de beginsituatie (prioritaire elementen in het Richtlijnen voor mentoren SLO KU Leuven 2015-2016 Pagina 6 van 10
leerplan; waar is men gekomen in het jaarplan; het beschikbare, didactische materiaal, de voorkennis van de leerlingengroep, de klassfeer in de verschillende klassen, de belangrijke afspraken betreffende het reglement, huistaken, eventueel kledij, bijhouden van klasagenda, etc..) Voorbereiding: De stagiair bezorgt u steeds op voorhand zijn/haar uitgewerkte (les)voorbereidingen. U neemt in de mate van het mogelijke de (les)voorbereidingen van de lessen/taken die de stagiair zelf moet verzorgen vooraf door en geeft steeds ook feedback aan de stagiair nadat de les werd gegeven. Feedback: U maakt ook afspraken met de stagiair over wanneer u met de stagiair kan samenzitten voor belangrijkere besprekingen en wanneer voor snellere feedback. U geeft de student mee hoe en wanneer hij/zij u het gemakkelijkst kan bereiken (per email, per telefoon) voor dringende zaken. Observatie: Het leerproces van de stagiair staat centraal. Uw aanwezigheid tijdens het lesgeven is daarom belangrijk. Mocht u nu niet zelf steeds aanwezig kunnen zijn, dan hoeft dit op zich geen probleem te vormen en kan een collega uiteraard ook feedback geven bij individuele lessen/taken. Wel vinden we het belangrijk dat de stagiair met een beperkt aantal mentoren (tussen 1 en 3 bijvoorbeeld) kan werken. Wanneer de (les)activiteiten te zeer verspreid liggen over een te groot aantal mentoren, dan verliest de stagiair alle houvast. Bovendien worden de mentoren ook telkens belast met een andere stagiair en wordt hen in zeker zin de kans ontnomen om het effect van hun begeleidingswerk bij een stagiair waar te nemen. Netwerk: U ondersteunt de stagiair bij het uitvoeren van de meso en macrotaken door de stagiair te introduceren in het ruimere schoolgebeuren. Ook hier zullen stagiairs graag bij u terecht kunnen met hun vragen en indrukken. Overleg met stagebegeleider van opleidingsinstelling: Tijdens een stagebezoek/de stagebezoeken door een stagebegeleider van de KU Leuven bent u aanwezig en geeft u aan hoe de stagiair tot nu toe is overgekomen, wat de stagiair heeft kunnen leren en op welke punten de stagiair volgens u nog niet voldoet. Het globale functioneren van de stagiair in de klas, buiten de klas, in de school als geheel wordt omschreven. Indien mogelijk hebt u op voorhand op het moment van dat stagebezoek informatie ingewonnen bij de collega's die de stagiair mee begeleiden. Samen met de stagebegeleider en de stagiair wordt bekeken in welke mate de stageopdrachten die nog voorzien zijn de stagiair kunnen helpen bij het bereiken van de vooropgestelde basiscompetenties. De beslissingen die tijdens dit overleg worden genomen, worden door de stagiair schriftelijk vastgelegd en toegevoegd aan zijn/haar stageportfolio. Eindevaluatie: Op het einde van de stage/ het stagedeel dat de stagiair onder uw leiding heeft kunnen lopen, vragen we dat u een schriftelijk advies opmaakt waarin u uw oordeel over de stage Richtlijnen voor mentoren SLO KU Leuven 2015-2016 Pagina 7 van 10
gelopen door de stagiair formuleert. U kunt hiervoor gebruik maken van de SLO specifieke formulieren die u ontvangt van de stagiair. Deze formulieren nemen de vooropgestelde basiscompetenties van een beginnende leraar als uitgangspunt. U kunt hierop aangeven aan welke competenties de stagiair nog moet werken en aan welke competenties hij/zij al voldoet. Daarnaast staat het u vrij ook zelf nog andere opmerkingen te formuleren, opmerkingen die zowel positieve als negatieve aspecten kunnen betreffen. De stagiair heeft in zijn stageportfolio zijn/haar verschillende activiteiten gedocumenteerd. Dit dossier wordt door de stagebegeleider van de KU Leuven beoordeeld. Zelf draagt u niet de eindverantwoordelijkheid voor de beoordeling van de stage. Het is de KU Leuven die het cijfer voor de stage zal toekennen, waarbij wij uiteraard rekening houden met uw bevindingen. Alarmbel: Mocht u in de loop van uw begeleiding merken dat een stagiair ernstige tekorten vertoont en eigenlijk niet kan functioneren als stagiair leraar, dan willen wij u vragen dit zo snel mogelijk aan de coördinator van de specifieke SLO te melden. Samen met u wordt dan bekeken hoe met die tekorten omgegaan kan worden en eventueel ook of de stagiair het stagetraject beter onderbreekt om eerst bepaalde lacunes weg te werken. 4 Verwachtingen ten aanzien van de stagebegeleider van de KU Leuven Planning: De stagebegeleider begeleidt de stagiair bij het opzetten van een persoonlijk ontwikkelingsplan, stage activiteitenplan en stageschema. Feedback: De stagebegeleider begeleidt het leerproces van leraar worden. Hij/zij is het aanspreekpunt voor alle vragen i.v.m. de stage. De stagebegeleider geeft de stagiair feedback tijdens het groeiproces en spoort de stagiair aan tot het procesmatig documenteren van zijn/haar groeiproces in een stageportfolio. De stagebegeleider komt minstens één keer per stagedeel de lessen van de stagiair bijwonen, geeft hierover feedback en bespreekt dit met de stagiair en de begeleidende (vak)mentor/begeleider. Procesbegeleiding: De stagebegeleider bespreekt met de (vak)mentor/begeleider ook het globale verloop van de stage van de stagiair. In een overleg wordt besproken hoe de stagiair tot nu toe is overgekomen, wat de stagiair heeft kunnen leren en aan welke punten de stagiair nog niet voldoet. Naar aanleiding van deze bevindingen wordt bijgestuurd. Samen met opleidingsinstelling: De stagebegeleider geeft een beoordeling op het einde van de stage en baseert zich hiervoor op evaluaties van de (vak)mentor/begeleider, de welke richtinggevend zijn, én op basis van het geleverde werk en reflectieverslagen ten aanzien van het Richtlijnen voor mentoren SLO KU Leuven 2015-2016 Pagina 8 van 10
stageverloop in het (elektronisch) stageportfolio door de stagiair. Eindevaluatie: De verantwoordelijkheid van de eindbeoordeling ligt bij de opleidingsinstelling. 5 Verloop van de stageregistratie 5.1 Wat gaat vooraf? De scholen ontvangen een schrijven van AVL (Academisch Vormingscentrum voor Leraren) met de vraag om het aantal beschikbare stageplaatsen/uren door te geven. Als opleidingsinstelling willen we zo goed mogelijk rekening houden met de procedure van aanmelden, gangbaar in de stage instelling. Deze informatie geven we dan ook door aan de SLO s en hun studenten. 5.2 Aanmeldingsprocedure Deze stageplaatsen worden opgelijst en ter beschikking gesteld aan de studenten. Fase 1: De stagiair geeft zijn/haar voorkeur aan, ofwel via de lijst van beschikbare stageplaatsen (ten laatste begin academiejaar), of via andere kanalen. Elke SLO maakt hierover afspraken met de studenten. Fase 2: Na toewijzing van de stageplaats contacteert de stagiair de contactpersoon of de (vak)mentor op de stageplaats (volgens de richtlijnen opgegeven door de stageplaats). De meeste stagiairs zullen zich aanmelden in de loop van de eerste of tweede week van het academiejaar (maand oktober). Fase 3: Na kennismaking en bevestiging door de stageplaats kan de stagiair overgaan tot het sluiten van een stageovereenkomst en het online registreren. De stageovereenkomst wordt in drievoud opgemaakt en ondertekend door elke partij. De stagiair registreert elektronisch de omvang van zijn stage, met het oog op de toekenning van mentoruren door het Departement Onderwijs. De stagiair zal u de overeenkomst samen met het registratiebewijs bezorgen. Tijdens de kennismaking geeft de stagiair toelichting over de verwachtingen van de stage: observatie en lestaken, meso en macrotaken, begeleiding en verwerkingstaken. Fase 4: De contactpersoon of de (vak)mentorvan de stageplaats kan de stagiair doorverwijzen naar de vakmentor(en) van de school. De concrete timing en invulling kan dan worden afgesproken tussen de stagiair en de vakmentor(en). Richtlijnen voor mentoren SLO KU Leuven 2015-2016 Pagina 9 van 10
6 Coda Tot slot vernemen we graag op welke punten wij het stagetraject van de studenten kunnen verbeteren. Mocht u dus aanpassingen willen aanbevelen: graag! U mag uw opmerkingen en suggesties bezorgen aan de coördinator van de specifieke lerarenopleiding waarop uw aanbevelingen betrekking hebben, of aan de stagebegeleider van de KU Leuven ter gelegenheid van zijn/haar bezoek aan uw school. We houden er ook aan u van harte te danken voor de energie die u zal investeren in de stagiair(s) die aan u worden toevertrouwd. We zijn ervan overtuigd dat u een belangrijke bijdrage zal leveren tot het vormen van jonge leraren die samen met u kunnen bijdragen tot het behoud van de kwaliteit van ons Vlaamse onderwijs. Hartelijk dank voor uw bijdrage en samenwerking! Het team van het Academisch Vormingscentrum voor Leraren i.s.m. de specifieke lerarenopleidingen van de KU Leuven Richtlijnen voor mentoren SLO KU Leuven 2015-2016 Pagina 10 van 10