Concept Plan van Aanpak 2016 Versie 1.8, 2 maart 2016 In samenwerking met :
Samenvatting In het Plan van Aanpak Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 2016 wordt uiteengezet hoe in 2016 het programma in de wijk Malburgen een vervolg krijgt en vanaf medio 2016 wordt uitgebreid naar de andere aandachtswijken, Arnhemse Broek, Presikhaaf, Klarendal en De Geitenkamp. Er moet veel gebeuren om de stijgende trend van overgewicht en obesitas in Arnhem te doorbreken is een intersectorale aanpak. Uit de 0-meting van eind vorig jaar (Bijlage 3.: 0-meting Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 2015 ) blijkt de ernst van de problematiek. In 2015 is gekozen om te starten in de wijk Malburgen (zie bijlage 1.: Projectplan Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem en regio 2015-2017). De problematiek in Malburgen is groot maar daarnaast zijn er in die wijk ook een aantal goede initiatieven en projecten die kunnen bijdragen aan het terugdringen van overgewicht in die wijk. GO! Malburgen, kindergezondheidscoaches, zorg- en hulpverleners in Malburgen en Rijnstate Ziekenhuis, activiteiten van Resto VanHarte, het programma van Wijkclub Immerloo-Malburgen en de inzet van combinatiefuncties en buurtsportcoaches van het Sportbedrijf Arnhem, zijn daarvan goede voorbeelden. Initiatieven en organisaties die bijdragen aan het hogere doel van Jongeren Op Gezond Gewicht namelijk het stimuleren van een gezonde leefstijl. Het programma Jongeren op Gezond Gewicht is geen nieuw beleid. Het is de paraplu waar bestaande initiatieven en interventies in Arnhem onder vallen en nadrukkelijk de samenwerking met elkaar aangaan. De samenwerking tussen private en publieke partijen wordt aangehaald en versterkt. 'Overgewicht en obesitas bij kinderen. Verder kijken dan de kilo s. Dit recent verschenen boek van Edgar van Mil en Arianne Struik geldt als belangrijke leidraad voor het programma van Arnhem. Overgewicht is een natuurlijke reactie van het lichaam op een abnormale omgeving. Ieder mens, elk kind heeft zijn eigen unieke calorische behoefte. Het hoofddoel van de aanpak van overgewicht bij kinderen is het verlagen van de gezondheidsrisico s, niet het verlagen van de BMI. De aanpak van overgewicht bij kinderen is een leerproces waarbij met name ouders en andere opvoeders nauw betrokken moeten zijn en als echte goede voorbeelden moeten dienen. De lichamelijke en psychische componenten zijn zo met elkaar verweven dat een geïntegreerde aanpak van beide nodig is. Inzicht in de onderliggende mechanismen vormt de sleutel tot een succesvolle aanpak. De belangrijkste taak ligt bij ouders en andere opvoeders. Zij zullen hun gedrag moeten veranderen en dat aan hun kinderen overbrengen door opvoeding. Logisch dat ouders, andere opvoeders en directies en leerkrachten van de basisscholen een belangrijke rol moeten spelen in de Arnhemse aanpak. Plan van Aanpak programma Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 2
De uitdaging is dichtbij de kinderen en vooral hun ouders te komen en een duurzame verandering teweeg te brengen. Edgar van Mil en Arianne Struik betogen dat 'echt in de huid moeten kruipen van het kind en vooral die van de ouders en andere opvoeders' cruciaal is. Alleen daar, in huis, op school en in de directe woonomgeving van het kind moeten gezonde keuzes logisch worden en ongezonde keuzes niet meer voorhanden zijn of naar de achtergrond gedrukt worden. Door nauwe samenwerking en een heel pallet van maatregelen en interventies dichtbij de kinderen en hun ouders en andere opvoeders kunnen wij hier in Arnhem een goed resultaat halen. De basis voor verandering van mindset ligt in politiek en bestuurlijk draagvlak in Arnhem. 'Gezond in Arnhem' moet een motto zijn waar ook Burgemeester en Wethouders en Raad achter staan. De verantwoordelijk wethouder gezondheidszorg zit twee keer per jaar een regionale stuurgroep voor en verbindt waar mogelijk initiatieven in het kader van het promoten van een gezonde leefstijl. Om te verankeren voor lange tijd is samenwerking het sleutelwoord. Ook private partijen, het Arnhemse, regionale en Provinciale bedrijfsleven, meerwaarde gaan zien in meedoen aan de Arnhemse aanpak van overgewicht bij kinderen. Vanuit hun maatschappelijke betrokkenheid maar ook omdat eigen (commerciële) doelstellingen passen in gezond leven. De Jongeren Op Gezond Gewicht-aanpak is gestoeld op 5 pijlers. Verderop in dit plan worden ze beschreven. Ingezet wordt op alle drie de campagnes van Jongeren Op Gezond Gewicht: 1. Water drinken in plaats van zoete dranken en sappen met de DrinkWater-campagne. 2. Dagelijks minimaal een uur spelen, bewegen en (leren) sporten staat centraal in de campagne Gratis Bewegen. 3. Tenslotte zullen uiteindelijk alle kinderen in Arnhem in aanraking moeten komen en gaan begrijpen wat gezond eten betekent via een nieuw te starten campagne in 2016 rond groente en fruit eten. Deze drie succesvolle bestaande campagnes en interventies worden in 2016 uitgebreid en meer aan elkaar verbonden. Naast behandeling van obese kinderen in het GO! Malburgen project krijgt preventie vorm via de drie campagnes en kiezen wij er in Arnhem voor om een verbindend element toe te voegen. Het 10.000 Stappenspel. Om meer de nadruk te leggen op dagelijks bewegen en niet op alleen maar sporten introduceren wij daarom het uit de literatuur bekende fenomeen van 10.000 stappen per dag als graadmeter voor voldoende beweging. Door dit extra verbindende element en het motto 'Gezond in Arnhem' is de Arnhemse aanpak bijzonder. Het netwerk van meewerkende personen en organisaties is omvangrijk en sterk. Onder regie van een bewust College en betrokken Raad. De stip aan de horizon ligt in het streven naar een gezonde leefstijl voor alle inwoners en een integrale aanpak van zeker 10 jaar tot 2025. Niet alleen kinderen maar vooral ook hun ouders, andere opvoeders, leerkrachten en directies van (basis)scholen, Arnhemse wijkclubs, sportverenigingen en andere sportaanbieders zijn actief betrokken. Plan van Aanpak programma Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 3
Er bestaat een nauwe samenwerking met de andere deelnemende gemeenten, Westervoort, Zevenaar, Wageningen, Rheden in de regio Arnhem. Ook met de andere Jongeren Op Gezond Gewicht regio's en gemeenten in de Provincie Gelderland wordt veelvuldig afgestemd en gestreefd naar een afgstemde aanpak 'Gezond in Gelderland 2025'. Arnhem januari 2016, Menno Schermer, Programma regisseur Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem en regio Plan van Aanpak programma Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 4
Inhoud Samenvatting... 2 Inhoudsopgave... 5 1. Aanleiding... 6 1.1 Jongeren Op Gezond Gewicht... 6 1.2 Integrale aanpak... 7 2. Keuze doelgroep en wijk... 8 3. Organisatie... 10 4. Aanpak per pijler met doelen voor 2016 en verder... 11 4.1 Politiek bestuurlijk draagvlak... 12 4.2. Betrekken private partijen... 13 4.3. Verbinden van preventie en zorg... 14 4.4. Marketing en communicatie... 16 4.4.1 Sociale Marketing... 16 4.4.2 Stappenplan Communicatie JOGG-aanpak... 16 4.5. Wetenschappelijke begeleiding en evaluatie... 18 4.5.1 Inleiding... 18 4.5.2 Aanpak... 18 5. Financiële paragraaf 2016... 19 - Bijlage 1. Projectplan Jongeren Op Gezond gewicht regio Arnhem 2015-2017 - Bijlage 2. Begroting (herzien) programma Jongeren Op Gezond Gewicht 2015-2017 - Bijlage 3. O-meting Jongeren op Gezond Gewicht Arnhem december 2015 - Bijlage 4. Netwerk-Analyse Malburgen - Bijlage 5. Recente cijfers overgewicht Arnhem 2014 Plan van Aanpak programma Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 5
1. Aanleiding De gemeente Arnhem zet met haar beleid in op een goede gezondheid van haar burgers. In de afgelopen jaren is ingezet op de aanpak van overgewicht in Arnhem. Voor verschillende doelgroepen zijn er programma s ontwikkeld en uitgevoerd door verschillende partijen. Voor het doorbreken van de trend van stijgende overgewichtcijfers is echter meer nodig. Er is behoefte aan een duurzame integrale aanpak van zorg en preventie. De reden dat Arnhem, samen met een aantal gemeenten in de regio, in 2015 Jongeren Op Gezond Gewicht- gemeente is geworden. Deze landelijke methode staat voor een lokale en duurzame intersectorale aanpak van overgewicht bij jeugd (0-19 jaar). Deze aanpak heeft zich de laatste jaren bewezen. Inmiddels doen al bijna 100 Nederlandse gemeenten mee aan het programma. Jongeren Op Gezond Gewicht sluit aan bij het Publieke Gezondheidsbeleid van de gemeente Arnhem en ook bij de uitgangspunten van de kadernota 'Van Wijken Weten'. 1.1 De uitgangspunten van het landelijke Jongeren Op Gezond Gewichtprogramma Het programma Jongeren op Gezond Gewicht is geen nieuw beleid. Het is de paraplu waar bestaande initiatieven en interventies in Arnhem onder vallen en nadrukkelijk de samenwerking met elkaar aangaan. De samenwerking tussen private en publieke partijen wordt aangehaald en versterkt. Jongeren op Gezond Gewicht staat voor een gezonde jeugd in een gezonde omgeving. De aanpak richt zich op plaatsen waar het percentage overgewicht onder jongeren (0-19 jaar) hoog is. In Arnhem is de aanpak gericht op kinderen in de leeftijd 0-14 jaar. Alle mogelijke organisaties en personen werken vanuit hun eigen doelstellingen nauw samen. Deze samenwerkingen moeten leiden tot meer aandacht voor voeding en beweging bij de jeugd. Binnen deze aanpak staan vooral het kind, de ouders en de omgeving in het middelpunt. Binnen de aanpak staan een vijftal pijlers centraal: Politiek-bestuurlijk draagvlak, Publiek-private samenwerking, Sociale marketing, Wetenschappelijke begeleiding en evaluatie, Verbinding van preventie en zorg. Plan van Aanpak programma Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 6
1.2 Integrale aanpak Arnhem De Jongeren op Gezond Gewicht -aanpak in Arnhem is een integrale aanpak op bovenstaande pijlers. Dit wil zeggen een nauwe samenwerking van meerdere beleidsterreinen binnen de gemeente, met organisaties en personen in de stad. De bestaande effectieve interventies worden versterkt en verbonden aan elkaar en er wordt aan één gezamenlijk doel gewerkt. Het stimuleren van een gezonde leefstijl, door meer te bewegen en beter te letten op de voeding en meer water te drinken in plaats van gezoete dranken, staat centraal. Recent kwam het boek 'Overgewicht en obesitas bij kinderen' van Edgar van Mil en Arianne Struik uit. Deze kinderarts en ontwikkelingspsycholoog pleiten voor een integrale laagdrempelige aanpak dicht bij kinderen en hun ouders. Een pleidooi dat aansluit bij de doelstellingen van Jongeren op Gezond Gewicht-programma in Arnhem. Voor het Jongeren op Gezond Gewicht-programma voor Arnhem is gekozen voor het volgende motto: 'Gezond in Arnhem' Het werken aan een gezonde leefomgeving voor jeugd en jongeren in de leeftijd van 0 tot 14 jaar, hun ouders en andere direct betrokkenen in Arnhem in 2015 te beginnen in Malburgen. Dit door alle mogelijke organisaties en initiatieven met elkaar te verbinden en bestaande succesvolle interventies te versterken en te verbreden. Vanaf medio 2016 zullen ook de andere aandachtswijken van Arnhem gefaseerd worden betrokken. De hoofddoelstelling van het Arnhemse Jongeren op Gezond Gewicht-programma voor de periode 2015-2017 is: De stijgende lijn van kinderen met overgewicht wordt omgezet in een stagnering per april 2018. Plan van Aanpak programma Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 7
2. Keuze doelgroep en wijk Doelgroep Op basis van recente cijfers is ervoor gekozen om met het Jongeren op Gezond Gewicht -programma in Arnhem te richten op de doelgroep 0 tot 14 jaar. Deze groep is op jonge leeftijd periodiek in beeld bij JGZ, ouders en andere opvoeders zijn in de regel nog goed betrokken bij het dagelijks leven in die periode van het leven van kinderen en zijn zelf op de basisschool en eerste periode van het middelbaar onderwijs goed bereikbaar en aanspreekbaar. Ouders en opvoeders hebben een grote invloed op de leefstijl van de kinderen. Het betrekken van deze subgroep krijgt binnen de aanpak daarom ook expliciet aandacht. Wijkkeuze Lage SES-score blijkt een duidelijke indicatie voor risico op overgewicht. Naarmate het inkomen in het huishouden lager is, neemt het aandeel jongeren met overgewicht toe. 19% van de jongeren in een huishouden in de laagste inkomensgroep heeft overgewicht tegenover 11% van de jongeren in de hoogste inkomensgroep. Ernstig overgewicht komt onder jongeren in de laagste inkomensklasse drie keer zo vaak voor als onder leeftijdsgenoten in de hoogste klasse (CBS, 2013). Met dit gegeven is de beslissing genomen om in te zoomen op de vijf aandachtwijken van Arnhem en te starten in Malburgen. Start in Malburgen In 2011, 2012 en 2013 zijn 1.458 kinderen die woonachtig zijn in de wijk Malburgen door de JGZ van de GGD Gelderland-Midden gescreend op overgewicht tijdens één van de drie reguliere contactmomenten op de leeftijd 5-6 jaar, 10-11 jaar en 13-14 jaar. 20,2% had overgewicht en 7,2% ernstig overgewicht (obesitas). In vergelijking met de stad Arnhem, komen kinderen met overgewicht 1,4 keer zo vaak voor in Malburgen en kinderen met ernstig overgewicht 1,8 keer zo vaak (JGZ, 2013). In Malburgen wonen 2.961 kinderen in de leeftijd 4-18 jaar (peildatum 1 januari 2013, bron: Arnhem in cijfers). Omdat de prevalentie van (ernstig) overgewicht varieert met leeftijd en geslacht is het exacte aantal kinderen met (ernstig) overgewicht in Malburgen niet te berekenen, maar alleen te schatten. De schatting komt uit op: 20,2% van 2.961 kinderen = ca. 600 kinderen met overgewicht in Malburgen. 7,2% van 2.961 kinderen = ca. 210 kinderen met ernstig overgewicht in Malburgen. Voor 5-15 jarigen is dat ongeveer 400 kinderen met overgewicht in Malburgen en circa 130 kinderen met ernstig overgewicht. Op basis van deze cijfers is in 2015 de keuze gemaakt om te starten in de gehele wijk Malburgen. Malburgen West telt 4.270 inwoners, waarvan 897 jongeren in de leeftijd van 0-14 jaar (21%). Malburgen Oost (Immerloo en het Duifje) telt 5.880 inwoners, waarvan 1.176 jongeren in de leeftijd van 0-14 jaar (20%). Malburgen Midden heeft 7.420 inwoners, waarvan 1.336 jongeren in de leeftijd van 0-14 jaar (18%). In vergelijking met de andere (aandachts)wijken in Arnhem is het percentage allochtonen hier het hoogst en het gemiddelde inkomen het laagst. Fysieke plekken in Malburgen In Malburgen wordt al intensief gewerkt met een succesvol gezondheidszorg programma, namelijk het project GO! (Gezond Onderweg). Het GO!-programma richt zich in Malburgen op de kinderen met (ernstig) overgewicht. Het Jongeren Op Gezond Gewicht-programma zal zich vooral op de preventie richten en de paraplu zijn voor alle initiatieven in de hele wijk. Het gaat dan om Plan van Aanpak programma Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 8
samenwerking van lokale partijen in de wijk en het stimuleren van een gezonde leefomgeving voor de kinderen. In Malburgen zijn twee MFC's (multifunctioneel centrum) aanwezig. In elk MFC is een kinderdagopvang-organisatie aanwezig. Dat houdt in dat wij daar de leeftijd 0-4 jaar ook kunnen gaan bereiken. De fysieke plekken waar het programma in Malburgen zichtbaar moet zijn: Oost; Immerloo en Het Duifje: De Wijkclub Immerloo-Malburgen De Mozaiekschool De Johannesschool Sociaal huis Prisma Cruyff Court/ fit rust plek Jeugdplein De Hobbit Malburgen midden: MFC de Malburcht met daarin: De Magarethaschool KDV Merlijn, BSO Wereldkinderen, PSZ, STMG Verder: Akker 71 Bruishuis Malburgen West: MFC De Spil met daarin: Monchy- en Pastoor van Arsschool, KDV De Klimop, BSO De Reuzensprong, en PSZ De vrolijke Ark Verder: Zwembad De Koppel Project GO Fysio Oud Zuid Daarnaast natuurlijk ook op de verschillende sportaccommodaties en bij de sportverenigingen en op de winkelcentra van Malburgen en uiteindelijk natuurlijk 'achter de voordeur' bij kinderen en de andere gezinsleden thuis. O-meting 2015 Eind 2015 is alle beschikbare informatie over de beginsituatie op basis van de programmadoelstellingen gerangschikt. Gecombineerd met een netwerkanalyse is een redelijk betrouwbare 0-meting opgesteld. Naar aanleiding van de 0-meting zijn in dit Plan van Aanpak 2016 aanpassingen gedaan ten opzichte van het PvA 2015. Medio 2016 zal worden gestart met de uitrol over de andere aandachtswijken van Arnhem waarbij ook weer de fysieke plekken in die wijken waar kinderen en hun ouders/opvoeders vaak zijn het startpunt voor interventies zullen zijn. Plan van Aanpak programma Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 9
3. Organisatie Voor het draagvlak bij de uitvoering en de borging van het Jongeren op Gezond Gewicht-programma voor Arnhem is het heel belangrijk dat een groot aantal stakeholders (publiek en privaat) vertegenwoordigd zijn in de organisatie van het Jongeren Op Gezond Gewicht-programma en daadwerkelijk ook meewerken vanuit hun eigen organisatiedoelen en een gezamenlijke ambitie en doelstelling. De organisatie is ingericht op twee niveaus: 1. Besluitvormend; bestuurlijk opdrachtgever, ambtelijk opdrachtgever en een regionale stuurgroep. 2. Uitvoerend niveau; de lokale programma-regisseur, het JOGG-Arnhem team, het regionale team en vier werkgroepen. Voor een deel zullen die werkgroepen ook een regionaal karakter hebben. Op beide niveaus zijn zowel publieke als private partijen vertegenwoordigd die daadwerkelijk willen bijdragen aan het bevorderen van een gezonde leefstijl en daarmee gezond gewicht bij de Arnhemse jeugd en jongeren. Zie voor een overzicht van de organisatie Bijlage 6. Organisatie Jongeren Op Gezond Gewichtprogramma Arnhem. Plan van Aanpak programma Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 10
4. Aanpak per pijler met doelen voor 2016 2017 Zoals al eerder genoemd is de hoofddoelstelling van het Arnhemse programma: 1. De stijgende lijn van kinderen en jongeren met overgewicht wordt omgezet tot minimaal een stagnering per april 2018. De meer gedetailleerde doelstellingen en resultaten gebaseerd op het Jongeren Op Gezond Gewichtmodel is als volgt beschreven in de doelstellingen 2 tot en met 12. 2. Het percentage kinderen dat dagelijks voldoende groente en fruit eet is met 3% toegenomen. 3. Op 50% van alle kinderopvanglocaties en basisscholen wordt tijdens de pauzes alleen water en thee gedronken. 4. Het percentage kinderen dat voldoet aan de beweegnorm is met 3% toegenomen bij de doelgroep 2 tot 14 jaar. 5. Op minstens 50 % van de kinderopvanglocaties en basisscholen wordt minimaal 2 keer per jaar voorlichting gegeven over gezonde voeding, bewegen, gezonde leefstijl aan zowel de kinderen als hun ouders/opvoeders. 6. Op minimaal 25% van alle kinderopvanglocaties en basisscholen wordt tijdens pauzes als tussendoortje en bij traktaties alleen fruit, groente en andere gezonde producten toegestaan. 7. Op minimaal 25% van alle kinderopvanglocaties en basisscholen wordt tijdens pauzes alleen water (met vruchten) of thee in plaats van limonades en andere gezoete dranken aangeboden. 8. Minstens 20 % van alle kinderopvanglocaties, basisscholen en sportkantines heeft een watertappunt en stimuleert actief het drinken van water. 9. Tenminste 50 % van alle kinderopvanglocaties, basis - en middelbare scholen heeft beleid op De Gezonde School-doelstellingen. 10. Tenminste 10% van alle sportverenigingen met jeugdleden en een eigen kantine heeft een Gezonde Sportkantine. Ook alle kantines van accommodaties in beheer bij het Sportbedrijf Arnhem hebben het predicaat 'Gezonde Sportkantine'. 12. Tenminste 50% van alle scholen in het VO, MBO en HBO heeft een Gezonde Schoolkantine. Plan van Aanpak programma Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 11
4.1 Politiek bestuurlijk draagvlak Binnen de gemeente Arnhem wordt politiek en bestuurlijk draagvlak gecreëerd door het aansluiten van de wethouders met de portefeuilles Gezondheid, Sport, Jeugd, Onderwijs, Wijkaanpak en Welzijn en de Burgemeester bij het Jongeren op Gezond Gewicht-programma. De programma regisseur Jongeren Op Gezond Gewicht verzorgt de communicatie met het College en de Raad. Verder zorgt hij via het team Arnhem van Jongeren op Gezond Gewicht voor blijvende aandacht voor het onderwerp op beleidsniveau. Doelstelling van de pijler Politiek Bestuurlijk draagvlak voor 2016: Gezond gewicht, als onderdeel van een gezonde leefstijl, als onderdeel van het motto en de ambitie 'Gezond in Arnhem' heeft een plaats in het toekomstig nieuwe collegeprogramma (2018 en verder). Burgemeester en wethouders, Raad, zijn bekend met en waar mogelijk betrokken bij de ambitie 'Gezond in Arnhem' en de onderliggende Jongeren op gezond Gewicht -doelstellingen. Binnen de ambtelijke organisatie van de gemeente Arnhem is het motto 'Gezond in Arnhem' en het Jongeren Op Gezond Gewicht-programma bekend en breed gedragen. Waar maar mogelijk wordt samengewerkt aan het behalen van de Jongeren op Gezond Gewicht-doelstellingen. Via de provinciale schakel tussen de drie regionale stuurgroepen is nadrukkelijk ingezet op een gezamenlijke afstemming en provinciale samenwerking. Het motto van Arnhem wordt op provinciaal niveau uitgedragen als Gezond in Gelderland 2025. Deze aanpak sluit aan bij de doelstellingen van de Provincie Gelderland en zal ook het bedrijfsleven in Arnhem, regio en provincie aanspreken. De resultaten gebaseerd op het JOGG-model voor deze pijler is in 2018: Doelstelling 20. - Gezond gewicht, als onderdeel van een gezonde leefstijl, heeft een nadrukkelijke, belangrijke plaats in het Arnhemse Collegeprogramma. - B & W van Arnhem zijn enthousiast, bekend en betrokken bij de Jongeren op Gezond Gewicht-beweging en zorgen voor de inzet van mensen en middelen. - Het College van Arnhem heeft de intentie om het Jongeren op Gezond Gewichtprogramma na 2017 te continueren. Plan van Aanpak programma Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 12
4.2. Betrekken maatschappelijke organisaties en andere (private) partijen Het is van groot belang om vroegtijdig te starten met het benaderen en enthousiast maken van private partijen. Bij het betrekken van private partijen is de essentie dat er een samenwerking ontstaat en wordt geformaliseerd tussen gemeente, non-profit organisaties en bedrijven, waarbij verantwoordelijkheden, middelen, competenties en risico's worden gedeeld. Dit om een uiteindelijk gemeenschappelijk en maatschappelijk doel van het Jongeren op Gezond Gewicht in Arnhem, de regio en de gehele provincie te bereiken. Het stabiliseren en verminderen van de toename van overgewicht onder jongeren kan alleen worden bereikt als alle betrokken partijen en personen gaan samenwerken. Een bedrijf kan om verschillende redenen ervoor kiezen om aan te sluiten bij de aanpak in Arnhem, de regio of Provinciaal. Bijvoorbeeld omdat het bedrijf zich al bezighoudt met voeding en/of bewegen, omdat het de gezondheid van de eigen medewerkers stimuleert, omdat het wil bijdragen aan het oplossen van een maatschappelijk probleem of haar maatschappelijke reputatie wil versterken. De concrete stappen richting resultaat in deze pijler: - Maart - April 2016: Presentatie lokale plannen in regionale stuurgroep Jongeren Op Gezond Gewicht. - 2 e kwartaal 2016: Start pilot '10.000 Stappenspel' in de wijk Malburgen. - 3 e en 4 e kwartaal 2016: Uitrol pilot '10.000 Stappenspel' over de andere aandachtswijken van Arnhem. Doelstelling 21. - Minimaal 75 % van de beoogde lokale samenwerkingspartners uit de analyse (o-meting december 2015) is formeel (met overeenkomst) betrokken bij het programma. - Alle betrokken organisaties werken samen mee aan de planning en uitvoering van 'Gezond in Arnhem' en het '10.000 Stappenspel' en de daarbinnen opgenomen drie Jongeren op Gezond Gewicht campagnes en zijn actief betrokken bij het opstellen en behalen van de doelstellingen van het programma. - Arnhem maakt deel uit van de regionale en provinciale samenwerking als basis voor deze pijler. Concreet voor de periode 2016-2017: Het structureel betrekken van minimaal 3 bedrijven bij het programma van Arnhem. Doel hiervan is om meer middelen (menskracht, producten, geld, bereik van de doelgroep en media) beschikbaar te krijgen om het lokale programma te versterken. Het betrekken van minimaal 2 bedrijven bij het programma voor de regio Arnhem. Het betrekken van minimaal 1 bedrijf bij de gezamenlijke programma's van de 3 Jongeren Op Gezond Gewicht-regio's in de Provincie Gelderland. Plan van Aanpak programma Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 13
Via het motto Gezond in Gelderland 2025 wordt het provinciale bedrijfsleven gemobiliseerd om vanuit eigen waarde mee te werken aan het programma. Vooral op de verankering en continuering na 2017 (tot aan 2025). 4.3. Verbinden van preventie en zorg De werkzaamheden van de JGZ ( met name consultatiebureaus) vormen de eerste belangrijke signalering en waar nodig doorverwijzing naar behandeling van overgewicht in Malburgen. Daarnaast bestaat sinds bijna twee jaar GO! Malburgen. Dit is een bestaande succesvolle aanpak om kinderen en jongeren met (ernstig) overgewicht in hun eigen omgeving te coachen naar een gezondere leefstijl. Binnen de werkgroep Verbinden van Preventie en Zorg (VPZ) worden interventies afgestemd en georganiseerd. In samenhang worden bestaande activiteiten verder uitgebouwd en nieuwe succesvolle elementen toegevoegd. In Malburgen zal in het voorjaar van 2016 een pilot van start gaan waarin alle betrokken personen en organisaties meewerken aan de pilot '10.000 Stappenspel'. Onder die werktitel worden de bestaande en nieuwe interventies aan elkaar verbonden en versterkt en wordt het lokale en provinciale bedrijfsleven structureel bij het Jongeren Op Gezond Gewicht betrokken: - Menzis door bij te dragen aan de realisatie van in totaal 7 watertappunten, waterflessen, lesmateriaal etc. - Sligro door het inzetten van hun 'Break Point-formule' voor gezonde schoolkantines en het leveren van schoolgroente- en fruit aan de deelnemende kinderopvanglocaties en basisscholen in Malburgen. - Groupcard BV door het leveren van een online-platform op deelnemers te registreren en een onderlinge competitie rond het thema stappentellen op te zetten. Dit online platform '10.000 Stappenspel' vormt de basis voor verdere uitrol van interventies over de andere aandachtswijken van Arnhem. - Sportbedrijf Arnhem door de inzet met haar concept Wijkclub Immerloo-Malburgen, beweegactiviteiten en de inzet van combinatiefuncties en buurtsportcoaches. Vanaf medio 2016 zal uitrol van het programma plaatsvinden in de andere aandachtswijken van Arnhem. Doelstelling 23. - Er is een sluitende ketenaanpak waarin het kind/jongere met overgewicht/obesitas wordt gesignaleerd en verwezen naar geschikte zorgprogramma s. - De beschreven output-resultaten van het programma zijn leidend voor alle activiteiten binnen de pijler Verbinden Preventie en Zorg. Deze zijn eerder beschreven in Hoofdstuk 4. Concrete resultaten om een beeld te geven van de praktische invulling voor 2016 Een brede werkgroep Verbinden Preventie en Zorg is in Arnhem actief betrokken bij de ontwikkeling, organisatie en uitvoering van het Jongeren Op Gezond Gewicht-programma. In 2016 worden alle kinderen (tussen de 0 en 14 jaar) in Malburgen met overgewicht of obesitas gesignaleerd en waar nodig binnen de aanpak van GO! behandeld. In 2016 zijn er heldere, werkafspraken met alle partijen die kinderen met overgewicht en obesitas signaleren, doorverwijzing en is er een duidelijke rolverdeling. Deze afspraken zijn Plan van Aanpak programma Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 14
bij alle relevante partijen bekend en geaccepteerd (BJZ, GO Malburgen, en andere partijen en personen in Malburgen. Kinderresto's VanHarte Vanaf 2016 worden er jaarlijks minimaal 5 kookworkshops aangeboden en ingezet in de wijk Malburgen in samenwerking met de andere organisaties en bedoeld voor kinderen en hun ouders/opvoeders. In 2016 wordt op minimaal 5 locaties in Malburgen het drinken van water actief gepromoot en zijn faciliteiten gerealiseerd en materialen voorhanden. Uitrol daarna op andere ontmoetingsplaatsen in de Arnhemse aandachtswijken. Voor alle kinderen van de basisscholen wordt het mogelijk om aansluitend aan school tijd minimaal een uur lang te bewegen binnen het programma 'Gratis Bewegen' van het Sportbedrijf Arnhem. Dit aanbod zal worden aangeboden op 4 locaties in Malburgen. Wijkclub Immerloo-Malburgen, Jeugdplein De Hobbit, MFC De Malburcht, MFC De Spil. Er zijn in 2016 op minimaal 4 locaties in Malburgen basisscholen gestart met een gezond aanbod (water, thee, fruit). Vanaf medio 2016 wordt uitgerold over de overige aandachtswijken van Arnhem. Vanaf 2016 aandacht voor gezond schoolbeleid met als einddoel het Gezonde (basis)school vignet voor alle (basis)scholen in Malburgen. Minimaal twee basisscholen halen in 2016 dat vignet. Er zijn 6 scholen in Malburgen (Monchyschool, 2 vestigingen van Het Mozaiek, Johannesschool, Parcival, Magarethaschool en Pastoor van Arsschool) die wij willen stimuleren/ ondersteunen om een gezond schoolvignet na te streven. In 2016 worden de contacten met alle 6 scholen gelegd en wordt gestart met samenwerking. Allereerst in de vorm van de pilot '10.000 Stappenspel' in het voorjaar van 2016 en daarna meer structureel. Plan van Aanpak programma Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 15
4.4. Marketing, communicatie en promotie 4.4.1 Communicatie Het communicatieplan vanaf 2015 is opgebouwd uit 7 stappen. De stappen zijn: intern draagvlak creëren, strategie bepalen, kernboodschap, doelgroepen, communicatiedoelstellingen, communicatiemiddelen en organisatie communicatie. Intern draagvlak creëren Allereerst zullen binnen de gemeente Arnhem alle betrokken beleidsterreinen verbonden en betrokken moeten worden. De Jongeren Op Gezond Gewicht-aanpak is in feite de verbindende wijze van werken met als ambitie 'Arnhem Gezond'. Strategie bepalen Jongeren Op Gezond Gewicht-Arnhem heeft dus als bovenliggend motto 'Gezond in Arnhem'. Het is belangrijk dat dit motto aan de man wordt gebracht en bekendheid gaat krijgen. Daarom zal binnen de gemeente Arnhem aangehaakt worden op de communicatie van de gemeente Arnhem. Het bureau marketing en communicatie van het Sportbedrijf Arnhem voert dit uit. Kernboodschap Het motto 'Gezond in Arnhem' is ook de kernboodschap binnen dit communicatieplan. Activiteiten en interventies onder de naam '10.000 Stappenspel' vormen de boodschap voor de deelnemers. Daaronder staan drie zogeheten 'deelboodschappen' die in lijn staan met de thema-campagnes van Jongeren Op Gezond Gewicht. Meer bewegen - GratisBewegen Water drinken - DrinkWater Gezond eten - Groente en Fruit Verankering staat hierin centraal. Uiteindelijk hebben wij voor ogen dat jeugdigen eerst in Malburgen, en later in heel Arnhem, een gezonde leefstijl aannemen voor de rest van hun leven. Daarnaast moeten de interventies aantrekkelijk en gemakkelijk zijn. De drempels moeten zo laag mogelijk zijn. Leefstijl veranderen moet als vanzelf gaan. Overal in Malburgen confronteren wij de jeugd en hun ouders en opvoeders met de interventies van het programma. Het meer bewegen zal plaats krijgen binnen de wijkclub Immerloo-Malburgen. Het water drinken krijgt ook invulling binnen de wijkclub Immerloo-Malburgen, maar ook bij het Cruijff Court en de scholen en verenigingen. Gezond eten zal vooral plaats moeten gaan vinden binnen de MFC's, de wijkclub Immerloo- Malburgen, scholen en verenigingen enz. Doelgroepen De doelgroep binnen het communicatieplan zijn primair de kinderen in de leeftijd van 0 tot 14 jaar en hun ouders en opvoeders. Zij zijn degenen die uiteindelijk de meeste invloed hebben op de leefstijl van de kinderen. Het is van belang dat deze doelgroep nauw betrokken wordt in de interventies en dus ook in de communicatie rond het programma. Daarom ook de laagdrempelige aanpak met de titel '10.000 Stappenspel'. Naast bovengenoemde doelgroep(en) is het gehele Jongeren Op Gezond Gewicht-netwerk ook een doelgroep. Naar hen toe moeten de boodschappen van de aanpak ook duidelijk zijn. Wij creëren een organisatievorm waarbij alle partners van het programma hun eigen communicatiekanalen en - middelen inzetten bij het verkondigen van de Jongeren Op Gezond Gewicht boodschap. Plan van Aanpak programma Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 16
Communicatiedoelstelling Het motto 'Arnhem Gezond' in de breedte verspreiden via alle samenwerkingspartners Kennis: kennismaken met het motto 'Arnhem Gezond' en het '10.000 Stappenspel ' en de thema-aanpakken (campagnes) die hier onder vallen. Houding: De doelgroep moet via de communicatie gaan voelen en zelf willen ervaren hoe het kan zijn als men aan een gezonde leefstijl wilt werken (wat daarvan de positieve effecten zijn voor hem of haar). Gedrag: bewustwording en het uiteindelijk aannemen van een gezonde leefstijl: meer water drinken, gezond eten, meer bewegen en dus meer stappen per dag zetten. Communicatiemiddelen Voor het Jongeren Op Gezond Gewicht-programma van Arnhem zijn de volgende communicatiemiddelen beschikbaar: Website Er is met ingang van het tweede kwartaal 2016 een webpagina (platform). Via deze weg kunnen de netwerkpartners en de inwoners van Arnhem basisinformatie verkrijgen over het programma, over het '10.000 Stappenspel' en de thema-aanpakken DrinkWater, GratisBewegen en Groente en Fruit eten. Website is beschikbaar om het netwerk van informatie te voorzien. Doelen van deze pijler voor 2016: Een werkgroep marketing, communicatie en promotie is ingericht en actief De toolkit Jongeren Op Gezond Gewicht regio Arnhem is klaar en gebruikt. Binnen de organisatie; het team, en de werkgroepen wordt gecommuniceerd via Whatsappgroepen Er is een website die vooral de functie heeft het Jongeren Op Gezond Gewicht-netwerk te voorzien van informatie en deze te versterken. Communicatiemiddelen van alle partners worden ingezet en voorzien van content. Plan van Aanpak programma Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 17
4.5. Wetenschappelijke begeleiding en evaluatie 4.5.1 Inleiding In deze paragraaf wordt beschreven hoe het Jongeren Op Gezond Gewicht-programma voor Arnhem en regio geëvalueerd en gemonitord zal worden. De evaluatie is bedoeld om inzicht te verkrijgen in de resultaten van de aanpak. Door het uitvoeren van evaluaties kan onderzocht worden hoe de beste resultaten te behalen zijn en hoe de aanpak in de gemeente Arnhem kan worden voortgezet na de programmaperiode van drie jaar. De evaluatie bestaat uit een proces- en effectevaluatie. Dit is niet alleen van belang voor financiers en bestuurders van Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem, maar ook voor de lokale partners. Hieronder staat beschreven hoe de ontwikkelingen op procesdoelen, programmadoelen, tussendoelen worden bijgehouden. 4.5.2 Aanpak Het hoofddoel is de stijgende trend van het percentage kinderen en jongeren met overgewicht en obesitas te laten stagneren en vervolgens om te zetten in een daling. Om te kunnen vaststellen waar de activiteiten en interventies zich op moeten richten, worden tussen- of gedragsdoelen geformuleerd. Deze doelen kunnen per wijk verschillen. Na de 0-meting in Malburgen van eind 2015 zijn nu de doelen voor het vervolg van het programma definitief vastgesteld en in dit Plan van Aanpak 2016-2017 bijgewerkt. Doestellingen 24. Wetenschappelijke Evaluatie en Monitoring - Er is in 2015 een 0-meting ontworpen en uitgevoerd. Alle Jongeren op Gezond Gewicht activiteiten vanaf 2016 worden daarin opgenomen en gemonitord op proces en effect. Uitwerking van de doelen voor deze pijler in 2016: Een regionale werkgroep is gevormd en is actief. De 0-meting Malburgen 2015 is uitgevoerd en het Plan van Aanpak 2016 en verder is daarop aangepast. Jaarlijkse monitoring van de procesdoelen eind 2016 en eind 2017. Plan van Aanpak programma Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 18
5. Financiën programma In december 2014 is een herziene begroting opgesteld voor het Jongeren Op Gezond Gewichtprogramma voor Arnhem en de regio (memo van 15 december 2014). Alle gemeenten hebben hiermee ingestemd en ook de Provincie is akkoord. Op basis van de nieuwe cijfers is op 22 januari jl. bij de provincie een wijzigings-verzoek voor de subsidie 'JOGG regio Arnhem' ingediend. De begroting voor JOGG regio Arnhem en voor JOGG Arnhem zijn samengevat in onderstaande tabel. JOGG - begroting 2015-2017 Startbegroting Kosten Totaal JOGG regio Arnhem w.v. Arnhem JOGG Coördinator (inclusief regionale coördinator) 494.349 250.471 Additionele strategische ambtelijke inzet 50.445 50.445 JOGG fee 56.250 22.500 Activiteiten (interventies) 189.767 90.830 Monitoren 5.400 3.000 Communicatiekosten 33.000 15.000 Projectmanagement 19.400 11.000 totaal 848.611 443.246 Dekking - bijdrage gemeente(n) 448.612 234.319 - bijdrage provincie (47,1358%) 400.000 208.928 totaal 848.611 443.246 De totale begroting voor JOGG Arnhem 2015-2017 is bijgevoegde tabel verdeeld over de drie jaar in (vrijwel) gelijke delen. De werkelijke uitgaven per jaar kunnen afwijken. Voor de budgetbewaking zijn de totale kosten over de gehele projectperiode en de maximale bijdrage van de provincie de ijkpunten. Plan van Aanpak programma Jongeren Op Gezond Gewicht Arnhem 19