ja 1
Marktvisie Nu Vorige week Verwachting komende week Hoogste 2014 Laagste 2014 Macroeconomisch Markten omlaag, wederzijdse sancties oost en west. AEX 396,65 395,95 419,7 380,6 USD per EUR 1,385 1,342 1,393 1,336 Olie Brent ($) Front month Elektra (EUR/MWh) Meer vraag dan aanbod, onrust zorgt voor een bodem. 104,68 105,41 115,5 103,4 Druk op dark- en sparkspreads zetten elektriciteitsprijzen hoger. Cal 15, base, NL 45,00 43,70 45,10 41,20 Cal 15, peak, NL 53,15 51,25 55,60 50,80 Gas (EUR/MWh) Gas omhoog door crisis in Oekraïne. Cal 15 24,88 24,15 26,34 23,30 Day Ahead 16,13 16,59 27,20 18,20 2
Macro-economie Afgelopen week De ogen zijn volledig gericht op drie brandhaarden in de wereld. Ten eerste de onrust in Oekraïne. Dit is voor onze economie het meest urgent op dit moment. Waar het westen, Europa en de VS, begonnen zijn met het nemen van sancties tegen Rusland, slaat Rusland, zich uiteraard van de prins geen kwaad wetende, terug door het verhinderen van import van goederen. Het treft hier vooral de land- en tuinbouwsector. Wat ook regelmatig wordt gebruikt, is het dreigement de export van kolen en gas vanuit Rusland te verminderen of te staken. Het drukte in elk geval flink de markten, waarbij Europa het meest onderuit ging. De tweede brandhaard is de Gazastrook. In het begin van vorige week leek het geweld enorm te gaan escaleren. Gelukkig is er in de loop van de week iets meer rust gekomen en lijkt het nu op een bestand uit te draaien. De derde brandhaard is Noord-Irak waar Isis-strijders veel geweld uitoefenen en proberen flinke delen van Irak te bezetten. Daar is in de loop van de week door ingrijpen van de VS iets wat druk af, maar de situatie daar is nog steeds uiterst lamentabel. Vooruitblik Inmiddels lijkt het tij iets te keren in de drie regio s. De regering in Kiev is niet van plan het door de rebellen veroverde gebied in het Oosten van Oekraïne op te geven en is druk bezig om de laatste stad terug te krijgen. Het enige wat boven de markt hangt, is een eventueel ingrijpen van Rusland in het conflict onder het mom van een humanitaire interventie. In de Gazastrook lijkt men langzaam tot het besef te komen dat doorgaan met escaleren niets meer brengt en werkt men, zij het zeer stroperig, naar een bestand toe. In Noord-Irak blijft de situatie erbarmelijk. De VS is begonnen met het droppen van voedsel voor de ingesloten groepering en probeert vanuit de lucht deze mensen te beschermen. Men heeft echter niet de intentie om te interveniëren. Ingrijpen door de VS, of onder de vlag van de VN, zou voor Rusland een vrijwaring zijn om in Oekraïne in te grijpen. Een geweldig complex probleem dus. We denken dat wanneer er ingegrepen wordt door een indirect betrokken partij in welk van deze drie conflicten ook (in de Gazastrook is dit sowieso uitgesloten) dat dit een enorm 3
bearish signaal is voor de markten en dat deze fiks onderuit zouden gaan. Als dat niet gebeurt, zijn we neutraal tot licht bullish en zullen in elk geval de verliezen van vorige week volledig gecompenseerd worden. 4
Wisselkoers (dollar per euro) We zien dat de euro wat waarde aan het verliezen is ten opzichte van de dollar en in waarde toeneemt ten opzichte van de Britse pond. De waardedaling ten opzicht van de dollar komt voort uit de vrees voor een terugval van de economie in Europa als gevolg van de sancties die het Westen oplegt aan Rusland en de tegenreactie van Rusland door beperkingen op te leggen aan de import van goederen uit Europa, de VS en Oekraïne. President Draghi van de ECB waarschuwde hier voor in een toelichting op de beleidsvergadering die de ECB vorige week hield. In het rentebesluit van de ECB dat in dezelfde beleidsvergadering wordt bepaald, staat dat de rente in elk geval op het huidige historisch lage niveau wordt gehandhaafd. USD per EUR 1,40 1,39 1,38 1,37 1,36 1,35 1,34 1,33 1,32 EURUSD 1,31 EURGBP 1,30 Wisselkoers GBP per EUR 0,85 0,84 0,83 0,82 0,81 0,80 0,79 0,78 0,77 0,76 0,75 14-Jul 21-Jul 28-Jul 4-Aug 11-Aug Olie, kolen 5
Afgelopen week De olieprijzen zijn fiks gedaald. Het belangrijkste in dit complex van factoren is natuurlijk de verhouding tussen vraag en aanbod. En de vraag is op dit moment erg laag terwijl het aanbod erg hoog is. In de periode van vakantie waar normaliter de vraag naar benzine in de VS het hoogst van het hele jaar is, het zogenaamde 'driving season', is er nauwelijks sprake van een grotere consumptie. Het leidt normaal in deze periode tot een daling van de voorraden terwijl het dit jaar zelfs tot een stijging van de benzinevoorraden leidde. Een tegenwerkende kracht is het geweld in Irak. Hoewel de winning- en export van de olie uit Irak vanuit het zuiden plaatsvindt, is men bij elke escalatie van geweld bezorgd en schiet de prijs wat omhoog. De kolenprijs zit duidelijk in de lift. Ook hier is de meest bepalende factor de stress die volgt uit de crisis in het Oosten van Oekraïne. De bezorgdheid, die de prijs doet stijgen, is voor een onderbreking van de levering van kolen uit Rusland naar Duitsland. Het zou betekenen dat er meer kolen zouden moeten worden aangeleverd vanuit Colombia of zelfs vanuit andere delen van de wereld. Er is meer dan genoeg aanbod, maar ook in China begint de vraag naar kolen weer aan te trekken en dit heeft een effect op de vrachtprijs voor droge bulk. Dat zorgt ervoor dat de prijzen voor kolen dus omhoog gaan. Het lijkt overigens een flinke stijging, maar veel hoger dan twee maanden geleden staat de prijs ook niet. Het valt alleen erg op omdat de kolenprijs al maanden in een sterk dalende trend zit. 6
USD/BBL 120 118 116 114 112 110 108 106 Brent oil, front month EUR/BBL 90 88 86 84 82 80 78 76 104 Brent Crude USD/BBL 74 102 Brent Crude EUR/BBL 72 100 70 14-Jul 21-Jul 28-Jul 4-Aug 11-Aug Vooruitblik De olieprijs zien we niet veel verder dalen en deze blijft boven de 103.00 USD/bbl voor Brent. Maar dat is alleen vanuit de fundamentals bezien. Sentiment als gevolg van de onrust op het geopolitieke vlak is moeilijk in te schatten. Echter zien we ook de olieprijs niet heel ver boven het huidige niveau stijgen. Daarvoor is de vraag te laag en het aanbod te hoog. Maar dat is uiteraard zonder incidenten. De kolenprijs zal zonder incidenten niet verder meer stijgen en verwachten we deze week zeker niet boven de 81.00 USD/Ton. Eerder nog zagen we deze onder de 80.00 USD/Ton dalen. Maar dat is wel sterk afhankelijk van de ontwikkelingen die zich voordoen in Oost- Oekraïne en de reactie van, vooral, Rusland. 7
Gas Korte termijn In het begin van vorige week werd de markt volledig gedomineerd door de ontwikkelingen in Oekraïne. Dit houdt de vrees voor een onderbreking van de levering van gas door Rusland aan het westen via Oekraïne in stand. Tot nu toe blijft deze vrees ongegrond. Er was wel onderhoud op een van de leveringspunten, Mallnow, van Rusland aan het westen, maar dat is inmiddels gereed en de levering is weer normaal. Dit onderhoud zorgde vorige week wel voor wat meer opwaartse druk in de spotmarkten omdat er wat meer export van TTF naar Duitsland plaatsvond. Verder waren er weinig bullish zaken. De vraag is laag door de vakantie en omdat het relatief warm weer was. Lange termijn Natuurlijk was het ook hier de situatie in Oekraïne wat de boventoon voerde. In principe is er nog geen groot probleem als nu de levering van gas aan het westen door Rusland zou worden onderbroken, maar het zou een fikse breuk van vertrouwen opleveren en zou wel tot problemen kunnen leiden in de komende winter. Het is dan ook Q414 en vooral Q115 die enorm zijn gestegen. En dit werkt natuurlijk door op de Cal15 en de daaropvolgende perioden. Dat effect is er altijd. We zien ook dat het fundamenteel moeilijk te onderbouwen is. Telkens als er wat ontspanning is, of toenadering lijkt te komen tussen partijen daalt de prijs enorm om op het volgende moment weer omhoog te schieten als een van de partijen weer een agressief statement maakt. 8
EUR per MWh 28,0 TTF en Zeebrugge gas 26,0 24,0 22,0 20,0 18,0 16,0 14,0 Zeebrugge Cal15 12,0 Cal-15 TTF TTF day-ahead 10,0 14-Jul 21-Jul 28-Jul 4-Aug 11-Aug Vooruitblik Wanneer Rusland kans ziet zich niet direct in het conflict te mengen door te interveniëren of anderszins direct in te grijpen en de levering van gas blijft gewoon normaal plaatsvinden dan zal de markt ontspannen en de angst zal langzaam wegebben en de weg naar beneden weer vrijmaken. De gasprijs zal dus weer gaan dalen naar iets boven de 24.00 Eur/MWh. Dit kan vrij hard gaan. De korte termijn zal wat oplopen. De temperaturen liggen deze week onder het langjarig gemiddelde en daardoor loopt de vraag wat op. Daartegenover staat een behoorlijke hoeveelheid wind die voorkomt dat er gascentrales moeten worden ingezet om de vraag in de peak naar elektriciteit op te vangen. En het is in grote delen van Europa nog vakantie waardoor de vraag naar gas sowieso niet erg hoog is. 9
Elektriciteit Korte termijn (elektra voor morgen en volgende maand) De spotprijzen liepen in de spotmarkten op. Het was warm en er was weinig wind. In België werd bovendien nog een kerncentrale in Doel uit bedrijf genomen vanwege mechanische problemen. Dit zorgt ervoor dat tezamen met de al eerder uit bedrijf genomen kerncentrales in België de vraag daar nogal toenam. Dit resulteert in hogere prijzen in Nederland. De import naar België vanuit Frankrijk zit helemaal vol vanwege de lage prijzen in dat land. In de peak is er, juist ook door het uitblijven van wind, productie uit gascentrales nodig. En met een iets hogere gasprijs lopen dus de prijzen in de peak in Nederland en België op. De prijzen in september lopen mee op door de ontwikkelingen op de gas- en kolenmarkt. Die volgen niet de spotprijzen. Lange termijn Enorme stijgingen op de powercurve. Vooral in de Q414 en Q115, maar de Cal15 en de volgende jaren volgden stevig mee. Het werd volledig gedreven door de sterke stijging van de gas- en kolencurve. Er zit geen enkele ruimte meer in de dark- en sparkspread en bij een stijging van de kolenprijs, de gasprijs of de prijs voor CO 2 moet de powerprijs naar ratio meestijgen om nog enige marge op de productiemiddelen te houden. 10
EUR/MWh 56 54 52 50 48 46 44 42 40 38 36 34 32 30 Elektriciteit Cal15 DE Base Cal15 BE Base Cal15 NL Peak Cal15 NL Base 14-Jul 21-Jul 28-Jul 4-Aug 11-Aug Vooruitblik We verwachten dat de fuels, kolen en gas, wat zullen gaan dalen omdat de angst voor verdere escalatie in Oekraïne wegebt. Omdat er toch nog veel productiecapaciteit beschikbaar is, zal de markt de dark- en sparkspreads constant proberen te houden en zullen de powerprijzen mee gaan dalen. 11
Darkspread en sparkspread Er is zoals gemeld al veel druk op de dark- en sparkspreads. Maar op een iets langere periode zullen deze redelijk constant blijven op de niveaus waar ze nu opstaan. Er is nog steeds veel capaciteit beschikbaar. De spreads zullen dag-op-dag wel wat voor of na kunnen ijlen, maar veel ruimte zit er niet in. 12
Emissies De CO 2 -prijs heeft vorige week een kleine daling gekend. Het trad direct op nadat de president van de ECB zijn zorgen uitsprak over de ontwikkeling van de Europese economie. Later in de week herstelde dit weer en is CO 2 weer in een stijgende trend terecht gekomen. Veel beweging zit er op dit moment niet in. Beleidsmakers zijn nog niet toe aan de volgende stap. EUR per ton CO 2 7,0 Emissierechten 6,5 6,0 5,5 5,0 4,5 4,0 CO2 Cal14 CO2 Cal14 3,5 3,0 14-Jul 21-Jul 28-Jul 4-Aug 11-Aug 13
Weer Bron: Meteo Consult Klik hier voor de link of ga naar www.weer.nl/nederland/nederland.html als de link niet werkt. 35 Celsius 30 Temperatuurvoorspelling - De Bilt 25 20 15 10 5 Temperatuurvoorspelling Normaal gemiddelde 0 14
Legal Disclaimer De informatie in de Essent Marktinformatie is bedoeld als informatie in algemene zin ten behoeve van professionele partijen en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De Essent Marktinformatie geeft een verwachting van de marktontwikkelingen en dient niet beschouwd of gebruikt te worden als een (beleggings)advies of een voorstel of aanbod tot het kopen en/of verhandelen van financiële instrumenten in de zin van de Wet op het financieel toezicht (Wft).. Beslissingen op basis van informatie uit de Essent Marktinformatie zijn uw eigen verantwoordelijkheid en komen voor uw rekening en risico. Essent heeft de grootst mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het samenstellen van de Essent Marktinformatie en de daarin vermelde informatie. Niettemin kan Essent niet garanderen dat alle informatie in de Essent Marktinformatie altijd actueel, juist en/of volledig is. Aan de informatie in de Essent Marktinformatie kunnen geen rechten worden ontleend. De informatie in de Essent Marktinformatie kan onderhevig zijn aan wijzigingen. Essent is niet verplicht om u hierover te informeren. Essent is niet verplicht om de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. Essent sluit iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele schade (direct danwel indirect) die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie in de Essent Marktinformatie of het gebruik daarvan. Verwijzingen De Essent Marktinformatie kan verwijzen naar door derden verstrekte informatie, al dan niet door middel van hyperlinks. Essent heeft dergelijke informatie niet beoordeeld en geverifieerd op redelijkheid, juistheid, volledigheid of actualiteit. Essent staat niet in voor de inhoud en het functioneren van websites van derden. Essent sluit iedere aansprakelijkheid voor schade ten gevolge van deze verwijzing (-en) uit. Intellectuele eigendomsrechten Essent is exclusief rechthebbende op alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de in de Essent Marktinformatie gepresenteerde inhoud, inclusief maar niet beperkt tot alle auteursrechten en merkrechten op alle teksten, logo's, illustraties en foto's, of is gerechtigd tot gebruik door derde rechthebbenden. Niets van de Essent Marktinformatie mag zonder schriftelijke en voorafgaande toestemming van Essent worden gereproduceerd of gebruikt, anders dan het downloaden en het bekijken daarvan op een enkele computer en/of het printen van de benodigde hardcopies ten behoeve van bedrijfsmatig gebruik binnen uw eigen onderneming. Online communicatie Essent garandeert niet dat naar haar gestuurde e-mails of andere elektronische berichten tijdig worden ontvangen en verwerkt. Essent sluit iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele schade ten gevolge van het niet of te laat ontvangen ervan. Toepasselijk recht Op deze disclaimer is Nederlands recht van toepassing. De rechtbank te s-hertogenbosch is bij uitsluiting bevoegd te oordelen over eventuele geschillen die in verband met deze disclaimer kunnen ontstaan. 15