Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang

Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang Alkmaar, juni 2012

Colofon Titel: Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang Datum: juni 2012 Auteurs: Reinoud Bliek, Stefan van der Veen Adres: Linkin Kinderopvang, onderdeel van Linkin Business B.V. Linkin Business B.V. Van der Kaaijstraat 64 1815 VM Alkmaar Postbus 1099 1810 KB Alkmaar (T) 072-518 17 07 (F) 072-518 17 51 info@linkinbusiness.n l www.linkinbusiness.nl info@linkinkinderopvang.nl www.linkinkinderopvang.nl Deze rapportage mag u niet commercieel gebruiken, maar u mag u het wel gebruiken voor uw werkzaamheden mits u bronvermelding toepast. Auteur sluit elke aansprakelijkheid uit voor directe of indirecte gevolgen van het toepassen van hetgeen in dit rapport is beschreven. Copyright 2012 Linkin Business BV Linkin Business 2012 - Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang 2

Inhoudsopgave 3 Samenvatting 4 Voorwoord 6 1. Inleiding 7 1.1 Aanleiding tot onderzoek 7 1.2 Onderzoeksopzet en verantwoording 8 1.3 Leeswijzer 8 2. Onderzoeksresultaten 9 2.1 Bezettingsgraad 9 2.2 Maatregelen 10 2.3 Gevoel 13 2.4 Toekomst 15 2.5 Aanvullingen en opmerkingen 16 3. Conclusies en aanbevelingen 17 Bijlagen 19 Linkin Business 2012 - Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang 3

Samenvatting Deze rapportage is geschreven uit eigen beweging door Linkin Business. Wij hebben in november een nulmeting gehouden onder kinderopvangorganisaties en ondernemers. Centraal hierin stond of en in hoeverre de kinderopvang last heeft van de komende bezuinigingen. De conclusie uit dat onderzoek was dat het rommelde in de markt en bij organisaties maar dat er eigenlijk nog weinig concrete veranderingen (of afname) waren te signaleren. Nu, een half jaar later, is de verwachting dat er meer contouren van de maatregelen zichtbaar zijn. Vandaar dat deze effectmeting is verricht aan de hand van de centrale doelstelling: Vaststellen of de bezetting in de kinderopvang is veranderd ten opzichte van 2011 Het artikel in het juni-nummer van Management Kinderopvang is gebruikt als samenvatting van dit onderzoek en volgt hieronder. De schouders eronder Linkin Business peilde opnieuw de stemming onder ondernemers in de kinderopvang. In november 2011 was er al een nulmeting en de voorspelling was toen dat 2012 een zwaar jaar zou worden. Die voorspelling is uitgekomen. Ondernemers zoeken nu naar manieren het hoofd boven water te houden. In november 2011 tekenden de contouren van een nieuw kinderopvanglandschap zich af. Vanaf 1 januari 2012 zouden ouders minder kinderopvangtoeslag ontvangen en bovendien werd dit gekoppeld aan de gewerkte uren van de ouder die het minste werkt. Ondernemers in de kinderopvang zagen de bui al hangen: 2012 wordt een zwaar jaar was de conclusie van een onderzoek onder 68 ondernemers in de kinderopvang, uitgevoerd door Linkin Business. 68 procent van de respondenten (hoofdzakelijk directeuren en managers in de kinderopvang) voelde toen al het effect van de aangekondigde bezuinigingen. Slechts 18 procent zag de toekomst positief in. Nu het gevreesde jaar 2012 al een aardig eind op gang is, vond Linkin Business het tijd voor een vervolgonderzoek onder kinderopvangondernemers. Hierin opnieuw veel aandacht voor de te nemen maatregelen om op vraaguitval in te spelen. De vraaguitval kwam er inderdaad in 2012: 81 procent ervaart een lagere bezetting dan vorig jaar, deze varieert van een lichte terugval (-3 procent) tot een forse (-35 procent). Maar gelukkig is de afname nog altijd de helft lager dan in november 2011 voorspeld werd. Uit een peiling onder de leden van de Brancheorganisatie begin dit jaar, blijkt zich een vraaguitval tot 20 procent te manifesteren in de kinderopvang. Dit vraagt om beleidsmatige ingrepen. En ingrijpen deed u de afgelopen maanden, zo blijkt uit het onderzoek. In de nulmeting in november 2011 werd al voorspeld dat het werknemersgebied een potentiële post zou zijn om op te bezuinigen. Nu geeft meer dan de helft van de ondernemers aan aflopende contracten van medewerkers niet te verlengen. Ruim 13 procent heeft zelfs één of meerdere collega s ontslagen. Dat gaat niet zonder slag of stoot. Iemand noemt het pijnlijk om goede krachten weg te moeten laten gaan. Het aanpassen van de uurtarieven is ook een veelgenoemde maatregel. Maar moeten ze nu omhoog om onderaan de streep meer over te houden, of omlaag om Linkin Business 2012 - Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang 4

ouders niet nog meer te ontmoedigen? U kiest opvallend vaak voor het verhogen van de uurtarieven (40 procent van de respondenten). Vaak gebeurt dit in combinatie met het uitbreiden van flexibele kinderopvang. Zoals deze ondernemer: Mensen zijn niet langer verplicht twee dagdelen af te nemen en als ze tot 15.00 uur hun kind(eren) komen ophalen, hoeven ze minder te betalen. Kinderopvangorganisatie Kinderstad uit Tilburg is een voorbeeld van een organisatie die juist kiest voor een verlaging van de uurtarieven (van 6 euro 70 naar 6 euro 35 per uur). Door meer opvang te realiseren in grotere verticale groepen van 16 kinderen kunnen nog lagere uurtarieven worden berekend van 5 euro 70 per uur. Ook veelgenoemde maatregelen zijn minder investeren in marketingdoeleinden en het sluiten van locaties. Er wordt ook bezuinigd op opvallende zaken zoals de ondernemer die geen fruit en brood meer inkoopt maar dit ouders en kinderen voortaan zelf laat meenemen van huis. Daar tegenover staan marketingstunts zoals de directeur die iedere nieuwe klant beloont met 100 euro. Net als in de nulmeting wordt de rol van de media in de beeldvorming over kinderopvang met argusogen bekeken. Zo merkt een ondernemer dat ouders door de negatieve berichtgeving niet eens meer op zoek gaan naar kinderopvang maar direct zoeken naar alternatieven zoals opvang door grootouders, vrienden en buren. Iemand anders stelt zelfs dat de media hebben bijgedragen aan de stand van zaken in de kinderopvang en zegt: Ik hoop dat de positieve kanten van de kinderopvang weer in beeld gaan komen. Maatregelen nemen vanwege vraaguitval is de harde kant van de effectmeting van Linkin Business. Maar Reinoud Bliek van het onderzoeksbureau wil ook de zachte kant aantonen. In de media circuleren veel prognoses op basis van rekenmodellen. Wij hebben in deze metingen juist de ondernemers en organisaties centraal gesteld. Linkin Business legde de ondernemers de vraag voor welk gevoel zij hebben bij de genomen maatregelen die vaak grote consequenties hebben. Hieruit blijkt een enorme betrokkenheid, maar ook machteloosheid: Ik weet niet op welke manier ik ouders nog moet binnen halen. Ik heb een hoog verantwoordelijkheidsgevoel voor medewerkers. Kunnen zij hun baan behouden? Er is onbegrip over de steeds wisselende overheidsvisie op kinderopvang. Eerst wordt er in de kinderopvang geïnvesteerd, nu worden alle investeringen teniet gedaan. Een kleine ondernemer ontving eerder nog subsidie om uit te breiden, en moet het nu maar financieel zelf oplossen. Iemand zegt: Kinderopvang is het slachtoffer van korte termijn denken van de overheid. Dat veel kinderopvangondernemers ook maatschappelijk betrokken zijn, blijkt uit de reacties. Ik maak me grote zorgen over de onderkant van de maatschappij qua arbeidsmogelijkheden. Er zijn niet alleen maar zorgen. Een ondernemer verwacht het ook in afgeslankte vorm prima te redden. Een ander ervaart dat eerder gemaakte keuzes om zich meer te onderscheiden van andere aanbieders nu z n vruchten afwerpt. Dat er organisaties afhaken in deze zware tijden betekent niet altijd slecht nieuws: Een zuivering van een deel van de aanbieders kan ook goed zijn, zie ook voorbeelden uit andere branches. Wij zijn echter overtuigd van onze toegevoegde waarde. Veruit de meeste ondernemers zijn gematigd positief over de toekomst (bijna 60 procent). Opvallend is dat het aantal ondernemers dat negatief naar de toekomst kijkt flink is afgenomen, van 43 procent in 2011 naar 21 procent in 2012. Reinoud Bliek: Het is goed om te zien dat mensen positiever zijn dan de harde cijfers doen vermoeden. Ondanks dat bezuinigingen nooit leuk zijn, zie je ook een positieve ontwikkeling, namelijk dat organisaties zichzelf onder de loep nemen. Eerder gemaakte keuzes worden kritisch bekeken en de creativiteit lijkt ook toe te nemen met het ontwikkelen van nieuwe producten, bijvoorbeeld flexibele opvang. Dit zorgt in de branche dan ook voor een professionaliseringsslag. Linkin Business 2012 - Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang 5

Voorwoord Geachte lezer, Voor u ligt het rapport van Linkin Business ten behoeve van ondernemers en organisaties die actief en/of geïnteresseerd zijn in de ontwikkelingen in de kinderopvang. Dit rapport toont hoe de effecten van de aankomende bezuinigingen worden gezien door de ogen van de ondernemers en organisaties. Adviesbureau Linkin Business werkt sinds de oprichting in 2007 voor ondernemers en organisaties in het MKB, waaronder de kinderopvang. Door de opdrachten voor regionale kinderopvangorganisaties en de jarenlange samenwerking met het landelijke initiatief Netwerkbureau Kinderopvang hebben wij gekozen om een specifieke kinderopvang tak op te zetten, Linkin Kinderopvang. Voor meer informatie, zie: www.linkinkinderopvang.nl Dit concept heeft er mede aan bijgedragen om dit onderzoek, alsmede de nulmeting zie bijlage 1, uit eigen beweging uit te voeren. Het team van Linkin Kinderopvang heeft het werken aan dit onderzoek als plezierig ervaren en hoopt dat wij u als lezer met behulp van dit rapport nuttig inzicht hebben gegeven. We willen alle betrokkenen graag bedanken voor hun medewerking aan de totstandkoming van dit rapport. Wij wensen u veel plezier bij het lezen! Reinoud Bliek Namens het team van Linkin Kinderopvang Linkin Kinderopvang Onderdeel van Linkin Business B.V. Van der Kaaijstraat 64 1815 VM Alkmaar Postbus 1099 1810 KB Alkmaar (T) 072-518 17 07 (F) 072-518 17 51 info@linkinbusiness.nl www.linkinbusiness.nl info@linkinkinderopvang.nl www.linkinkinderopvang.nl Linkin Business 2012 - Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang 6

1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt de aanleiding en verantwoording van het onderzoek uiteengezet. 1.1 Aanleiding tot onderzoek Vanaf de eerste jaarlijkse bijdrage in 1975 zijn de overheidsuitgaven aan kinderopvang de afgelopen jaren van 1 miljard euro naar 3 miljard euro in 2010 gegaan. Dit is gevolgd van de groei die de kinderopvang in de jaren heeft door gemaakt. In deze jaren heeft de kinderopvang zich ontwikkeld tot een volwaardige branche. Het totale gebruik van de verschillende kinderopvangdiensten is sinds de Wet Kinderopvang in 2005 verdubbeld, zie onderstaande grafiek. Grafiek 1.1.: ontwikkeling gebruik kinderopvang 2005-2010 Bron: Netwerkbureau Kinderopvang Gezien de economische situatie waar Nederland in verkeert zijn er bezuinigingen op komst. Kort gezegd houdt het in dat ouders zelf meer zullen moeten bijdragen, wat een mogelijk effect heeft op de afname van kinderopvang. In media horen zijn er geluiden te horen van een afname tot 25%. Maar hoe zien de kinderopvangorganisaties de toekomst? Merken zij al iets van maatregelen? En wat dan precies? En spelen zij hier al op in? En welke (preventieve) maatregelen worden dan genomen? De nieuwsgierigheid om dit te achterhalen heeft aan de basis gelegen van het eerste onderzoek in november, de nulmeting. De nulmeting is gebruikt als input voor het artikel in het januarinummer van Management Kinderopvang (zie bijlage 1). Doorgaans gezien als hét vaktijdschrift voor managers, toezichthouders en bestuurders van kinderopvangcentra. De conclusie uit dat onderzoek was dat het rommelde in de markt en bij organisaties maar dat er eigenlijk nog weinig concrete veranderingen (of afname) waren te signaleren. Nu, een half jaar later, is de verwachting dat er meer contouren van de maatregelen zichtbaar zijn. Linkin Business 2012 - Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang 7

Vandaar dat deze effectmeting is verricht aan de hand van de centrale doelstelling: Vaststellen of de bezetting in de kinderopvang is veranderd ten opzichte van 2011 De resultaten worden teruggekoppeld naar de kinderopvangbranche. 1.2 Onderzoeksopzet en verantwoording Het onderzoek is verricht onder een steekproef van kinderopvangorganisaties. Willekeurig is er een selectie gemaakt ongeacht grootte en geografische ligging. Er zijn vanuit het netwerk van Linkin Kinderopvang 27 interviews afgenomen door een combinatie van face-to-face en telefonische gesprekken. Aanvullend is er een online enquête uitgezet. Hier hebben 49 personen op gereageerd. In totaal hebben 76 personen meegewerkt. De resultaten geven hiermee een goede indicatie van de effecten van de bezuinigingen en het gevoel van beslissers in de kinderopvangbranche. De functie van de respondenten zijn als volgt te typeren: Directeur /(mede-)eigenaar 38,2% Directeur 32,4% Manager 20,6% Teamleider 3,1% Lid van Raad van bestuur / commissaris 2,9% Beleidsmedewerker 2,8% 1.3 Leeswijzer Deze rapportage bestaat uit 3 hoofdstukken. Het rapport begint met een managementsamenvatting met de belangrijkste resultaten. Hoofdstuk 1 bevat de achtergrond en verantwoording van het onderzoek. In hoofdstuk 2 zijn de resultaten van dit onderzoek opgenomen. Waar mogelijk, is de vergelijking gemaakt met het de nulmeting van november. Tot slot zijn er op basis van dit onderzoek conclusies geformuleerd en zijn er vanuit de ervaring van Linkin Business vrijblijvende aanbevelingen geformuleerd. Linkin Business 2012 - Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang 8

2. Onderzoeksresultaten In dit hoofdstuk zijn de onderzoeksresultaten uiteengezet. Er is gekozen voor een combinatie van kengetallen en kwalitatieve uitspraken. 2.1 Bezettingsgraad Een meerderheid van 81,6% van alle respondenten geeft aan dat de bezetting lager is dan vorig jaar. In de nulmeting van oktober 2011 was dit nog ruim een kwart (27%). De gemiddelde bezetting is 13,2% lager ofwel ruim één op de acht. Gelukkig is dit slechts de helft van de afname dat werd verwacht door verschillende bronnen eind vorig jaar. De procentuele afname verschilt van een relatief kleine deel van -3% tot een afname van ruim één derde (-35%). 5,2% heeft aangegeven een hogere bezetting te hebben. Dit heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat er enkele kinderopvangorganisaties hun activiteiten, al dan niet genoodzaakt, hebben beëindigd waardoor de markt voor deze organisaties groter is geworden. Een andere reden kan zijn dat deze organisaties in groeigebieden zijn gevestigd, bijvoorbeeld een nieuwbouwwijk. Dit is echter niet specifiek meegenomen in dit onderzoek en daarom niet hard te maken. Minimaal is de bezetting met 10% gestegen en maximaal met 20%. Het gemiddelde komt op 15%. De overige deelnemers aan het onderzoek geven aan dat de bezetting min of meer gelijk is gebleven (15,8%). Linkin Business 2012 - Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang 9

2.2 Maatregelen In deze paragraaf is gevraagd naar de maatregelen die door de organisatie zijn genomen en welke maatregelen met van plan is. De meest genoemde maatregel is het niet verlengen van aflopende contracten (56,8%). Niet verrassend gezien de uitslag van de nulmeting waarin ongeveer hetzelfde percentage aan gaf te gaan bezuinigingen, en dan als eerste op het. werknemersgebied. Vier op de tien organisaties geven aan de prijs te hebben verhoogd (40,5%), een kwart (24,3%) investeert minder in marketingactiviteiten. Drie andere redenen komen relatief vaak terug Er zijn één of meer medewerkers ontslagen 13,5% Wij hebben één of meer locaties gesloten 13,5% Wij hebben geen specifieke maatregelen genomen 10,8% Ook zijn andere maatregelen genomen (het grijze vlak in de taart), waaronder: Wij zijn flexibeler geworden. Mensen zijn niet verplicht twee dagdelen af te nemen. als ze tot 15.00 komen halen hoeven ze alleen twee uren kort opvang te betalen. Waardoor ouders minder opvang afnemen en het voor beide nog haalbaar is Investeringen zijn over grotere tijdslijn uitgezet zo min mogelijk extra inval te regelen. Geen investeringen in nieuwe meubels e.d. Uurtarief dagopvang verhoogd, bso niet verhoogd. Nieuwe dienst gestart: flexibele opvang Openingstijden met een half uur verruimd van 17.30 naar 18.00 Geen investeringen, bezuinigen op posten waar dag mogelijk is o.a. goedkopere leveranciers, boodschappen bij goedkopere winkels e.d. Fietsenplan tijdelijk gestopt. Efficiënter plannen van kinderen en personeel Linkin Business 2012 - Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang 10

Vakantie korting geven, dus ouders betalen niet voor de weken dat ze op vakantie zijn Waar mogelijk nog flexibeler in de contracten. als de baan van een ouder van maandag naar woensdag verhuis dan proberen wij de opvang mee te verhuizen Voor klantenbinding hebben we de tarieven niet verhoogd dit jaar Meer opvangmogelijkheden voor ouders gecreëerd, onder ander verlengde openingstijden en opvang op feestdagen. Gratis studiedagen mits op eigen opvangdag Medewerkers inzetten op andere locaties, groepen samenvoegen. efficiënter roosteren, als leidinggevende zelf meer doen Groepen samengevoegd Ouders bon gegeven wanneer zij nieuw kind aanbrengen 100,- krijgen Geen brood en fruit meer ouders geven dit nu mee Medewerkers gestimuleerd om door te stromen naar een opleiding in de zorgsector Groepen samenvoegen Op de vraag welke maatregelen organisaties nog gaan nemen, zijn de volgende antwoorden gegeven Aflopende contracten niet (of niet allemaal) verlengen 51,6% Een of meer locaties sluiten of samenvoegen 29,0% Wij gaan (vooralsnog) geen specifieke maatregelen nemen 29,0% Medewerkers ontslaan 22,6% Uurtarief verhogen 12,9% Minder investeren in onze marketingactiviteiten 6,5% Linkin Business 2012 - Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang 11

Andere antwoorden en citaten zijn hieronder beknopt weergegeven: Minder oproepkrachten inzetten, meer stagiaires inzetten Vakantie-opvang aanbieden (voor bepaalde tijd) In vakantieperioden samenvoegen van groepen BSO. Ook vanwege 4 ogen principe. Zoeken naar samenwerking met jeugdzorg> mogelijk start opvang aan kinderen met een beperking in geïntegreerde groepen Uurprijs verlagen/aanpassen voor de duur van de crisis. Ruimere openingstijden, die beter aansluiten aan de werktijden van ouders. Gastouderbureau starten, veel flexibelere tijden w.o evt de weekenden Nieuwe markten aanboren Meer investeren in marketingactiviteiten Aanbod veranderen... Goedkopere huisvesting zoeken Nog niet duidelijk Oriënteren of we de leegstaande panden in het wekend een andere functie kunnen geven om zo een andere bron van inkomsten kunnen aanboren We gaan ons voorbereiden op verdere terugloop voor het geval er nog verdere bezuinigingsmaatregelen worden afgekondigd Vaste medewerkers laten werken als invaller bij ziekte/verlof van collega's Linkin Business 2012 - Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang 12

2.3 Gevoel Kunt u omschrijven wat uw gevoel is ten aanzien van de genomen maatregelen en de consequenties die dat heeft voor uw organisatie? Ouders stoppen met werken omdat ze bijna al hun geld afgeven als ze meer kinderen hebben. Ouders met één kind kunnen het nog wel betalen met meer wordt het al moeilijk. Ouders proberen met opa's oma's te regelen terwijl zij het eigenlijk niet meer aankunnen omdat ze al op leeftijd zijn. Net nu ze mogen genieten van hun pensioen worden ze bijna verplicht door schuldgevoelens om op de kleinkinderen te passen omdat kind het anders moeilijk heeft financieel. Dit gaat en koste van de kinderdagverblijven en van de gezondheid van ouderen leidt tot een aanzienlijke vraaguitval. het beeld is dat het goedkoper is om thuis te zitten dan te werken. Hier zou de overheid een campagne op los kunnen laten dat dit beeld onjuist is Bij ons zijn de wachtlijsten opgeschoond maar de grote vraaguitval is uitgebleven. Ik denk dat het ook komt doordat wij al jaren bezig zijn om ons te onderscheiden van andere aanbieders, en dan met name van de stichting (het kindje van de gemeente in ons geval). Wij investeren en innoveren veel meer in onze mensen, bedrijfsvoering maar ook in praktische zaken. Dat lijkt, zeker nu, zijn vruchten af te werpen Boos gevoel, onbegrijpelijk Hopen dat het genoeg is Vervelend investeringen warren onderdeel van strategie waarmee we ons kunnen onderscheiden van concurrent We proberen de kwaliteit hoog te houden ondanks dat we geen extra mensen kunnen inzetten. Jammer dat we juist in deze tijd geen marketing kunnen doen om ons te profileren. In het verleden veel geïnvesteerd in kwaliteit en personeel en nu wordt het teniet gedaan door de maatregelen en bezuinigingen van de overheid Kwaliteitsverlies terwijl op papier met GGD regeltje wordt getracht het tegendeel te bewijzen Dat er te lang gewacht wordt met actie ondernemen Ik was nog vergeten dat we in de overhead (administratie, staf en management) een fors aantal uren vermindert hebben. Deels via UWV en deels in overleg met medewerkers Vier jaar geleden tijdens de verkiezingen riep elke partij wel iets over de kinderopvang, van geheel GRATIS, enkele dagdelen gratis, basisvoorziening etc. etc. Nu, word de gehele sector waar miljoenen euro's in geïnvesteerd zijn totaal afgebroken. De bezuinigingen behaald door minder K.O.T, word teniet gedaan door straks 8 á 10.000 PM ers een uitkering te moeten verlenen. Ook ouders stoppen met werken, maar ook mensen met een minimum inkomen van 1.200 per maand en dienen in te burgeren, haken af en gaan ook niet inburgeren. De eisen aan de ondernemers worden steeds zwaarder, terwijl de inkomsten drastisch terug lopen. De gehele sector gaat KAPOT Linkin Business 2012 - Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang 13

Gevoel: we moeten knokken voor nieuwe aanmeldingen en behoud van kwaliteit. Tijdelijke contracten worden niet meer vervelend, soms moet je de echt goede mensen laten gaan en hoop je dat ze over een jaar (of eerder!) terug kunnen komen De opvang en kwaliteit zijn het zelfde gebleven; -we zijn scherper in contracten en betalingen; -wegen investeringen nog beter af; -we accepteren dat het sommige dagen drukker is met minder medewerkers omdat we weten dat we dan kunnen blijven bestaan; -invalkrachten tot een minimum beperken Hopelijk overleeft onze organisatie dankzij de genomen maatregelen Duidelijk is dat vrouwen minder zijn gaan werken wat betekend dat ze minder opvang nodig hebben. Ook de media heeft veel paniek veroorzaakt en de branche heeft hier ook onder geleden Tegenstrijdige gevoelens. Economisch misschien (tijdelijk) noodzakelijk. Gaat ten koste van continuïteit en kwaliteit en dus ten koste van kinderen (en ouders) Het geeft onrust onder de medewerkers, kwaliteitsverlies omdat er meer wisselend personeel op de groepen staan Desastreus! niet op te vangen als kleine organisatie, veel te laat ingezet, niet nagedacht over de consequenties voor de ouders en de kinderopvang. eerder nog subsidie gekregen voor uitbreiding nu zelf maar zien hoe je het financieel op gaat lossen, gedwongen ons over te laten nemen, hoezo marktwerking? de groeten. Zij worden nog groter, monopolie-positie?! Machteloos omdat ik zelf hier geen invloed op heb Wat we merken is dat door de negatieve berichtgeving vanuit de media over duurdere Kinderopvang, ouders niet eens meer gaan kijken naar Kinderopvang, maar gelijk alternatieve opvang zoeken. Voor de meeste ouders blijkt Kinderopvang nog best betaalbaar. Voor een aantal ouders geldt dat ze qua uren in de problemen komen omdat ze in de zorg werken en weinig uren maken op een dag die buiten ons dagdeel vallen. Als wij niet meer met dagdelen zouden kunnen werken, maar alleen met opvang uren zou dit ten koste gaan van de Stichting Onvrede onder de medewerkers, minder motivatie en dus kwaliteitsverlies Machteloos gevoel. Weet niet op welke manier ik ouders nog moet binnen halen. Hoge verantwoordelijks gevoel voor medewerkers, kunnen zij hun baan behouden? Heel erg balen ben gastouder en kan bijn mijn verplichtingen niet meer betalen Ik maak me grote zorgen over de onderkant van de maatschappij qua arbeidsmogelijkheden. Wij als organisatie kunnen in principe ook verder in afgeslankte vorm, alhoewel het een zware klus is. Oneerlijk Pijnlijk om goeie krachten weg te moeten laten gaan Jammer dat het personeel dat gekwalificeerd is aan gehouden kan blijven nu de mensen eruit gaan die nog geen vast contract hebben. Als het weer aantrek blijf het personeel die nog niet gecertificeerd zijn aan het werk en de mensen die wel gecertificeerd zijn staan op straat Linkin Business 2012 - Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang 14

2.4 Toekomst Naast de vragen over de huidige situatie is de toekomst natuurlijk van belang. Hoe zien ondernemers en organisaties de toekomst in? Een meerderheid (59,5%) van de beslissers in de branche geeft aan gematigd positief te zijn. Uit de meting van november was dit nog slechts 36%. Het aantal dat de toekomst negatief tot erg negatief in ziet bedraagt 21,6%. Dit is ruim 20% minder dan de 43% uit de meting van november. Bijna een op de vijf is positief tot erg positief (18,9%). Linkin Business 2012 - Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang 15

2.5 Aanvullingen en opmerkingen Tot slot is gevraagd of men nog aanvullingen of opmerking voor wat betreft dit onderzoek en onderwerp heeft. Deze zijn hieronder uiteengezet. Prima dat jullie dit ininitieren en het onderzoek kosteloos uitvoeren en teruggeven aan de branche. Geeft goed inzicht voor veel ondernemers en organisaties Benieuwd hoe de markt zich verder gaat ontwikkelen en een zuivering van (een deel) de aanbieders kan ook goed zijn, zie ook voorbeelden uit andere branches. Wij blijven hard werken ondanks de tegenwind maar wij zijn wel positief. Wij zijn overtuigd van onze toegevoegde waarde Jammer dat alles wat we bereikt hebben de afgelopen jaren in een keer teniet wordt gedaan. Kinderopvang wordt nog steeds niet als volwaardig bekeken Ik hoop echt dat ouders toch hun kinderen blijven/gaan brengen naar de opvang, en dat er nog veel vrouwen blijven werken (ook in de opvang) ondanks de bezuinigingen van de overheid. Dat de overheid niet vanwege één incident heel veel nieuwe regels gaat maken die onwerkbaar blijken te zijn en de kosten voor de opvang de pan uit rijzen waardoor er velen moeten gaan sluiten Met goed management is deze tweevoudige storm (financieel en regelbrij) ook wel weer te overwinnen Kinderopvang is het slachtoffer van korte termijn denken van de overheid! Het worden zware tijden met vooral de focus op kostenbeheersing om te overleven als zelfstandige organisatie. De hoop blijft dat de overheid tot inzicht komt en daar haar beleid op af zal stemmen. De economische recessie waarbij veel ouders banen verliezen, we in onze gemeente een flinke krimp in de bevolkingsgroei doormaken en de sociale cohesie (opa's en oma's, buren, familie die uitkomst bieden) speelt ons parten. Toch blijven we zoeken naar kansen Positief, wanneer onze aanvullingen/wijzigingen daadwerkelijk aanslaan en het beoogde resultaat opleveren. Mocht dit niet lukken, ziet de toekomst voor onze 62 medewerkers er niet goed uit Nogmaals de hele branche heeft het erg zwaar te verduren momenteel, mede door de negativiteit in de media. Ik hoop dat ook de positieve kanten van de kinderopvang weer in beeld gaan komen Ik geloof in de toekomst van kinderopvang! Linkin Business 2012 - Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang 16

3. Conclusies en aanbevelingen Op basis van dit onderzoek kunnen de volgende conclusies worden getrokken. Centraal in dit onderzoek staat in hoeverre de bezetting ten opzichte van 2011 is veranderd. Er kan worden geconcludeerd dat bij het grootste deel van de kinderopvangorganisaties een afname is te zien. Gemiddeld bedraagt de afname 13% ten opzichte van het voorgaande jaar. Omdat de bezetting lager is en hiermee de inkomsten, geeft bijna de helft van de organisaties aan de prijs te hebben verhoogd. Hiernaast wordt er minder geinvesteerd in marketing. Maatregelen die in het verschiet liggen, is dat aflopende contracten niet (of niet allemaal) worden verlengd en dat een of meer locaties worden gesloten, dan wel worden samengevoegd. Positief is dat een meerderheid aan geeft positief gestemd te zijn en ervan overtuigd is dat ook deze fase wordt overwonnen. Hieronder hebben wij vrijblijvend vier aandachtspunten aangegeven die u als ondernemer of organisatie kunt gebruiken in professionalisering van uw bedrijf. 1) Kengetallen Het is voor organisaties belangrijk om te kunnen sturen op feiten en cijfers. Dit geeft houvast en duidelijkheid voor alle stakeholders. Het is daarom aan te bevelen om Key performance indicators (ook wel Kritieke prestatie-indicatoren), afgekort KPI's voor uw organisatie (en per vestiging) vast te stellen, hier op te sturen en deze periodiek in kaart te brengen en te delen met belanghebbenden. Voorbeelden hiervan zijn: bezetting, klant- en medewerkertevredenheid et cetera. Niet zelden zien wij dat een goed lopende vestiging andere vestigingen onderhoudt. Een dergelijke situatie hoort niet bij een gezonde bedrijfsvoering. 2) Marketing Marketing is in onze ogen het zichtbaar zijn in de markt. Blijf daarom investeren in het zichtbaar zijn in uw regio! Juist in minder goede tijden is het extra belangrijk om onder de aandacht van potentiële klanten te blijven staan. Want uw (potentiële) klanten zijn niet dom en weten ook dat het een moeilijke tijd voor u is. Uw zichtbaarheid wordt uiteindelijk beloont. Effectieve marketing hoeft hiernaast lang niet altijd veel te kosten. Het creëren van free publicity en het gebruik van Social Media zijn hiervan goede voorbeelden. 3) Onderscheidend vermogen In de kinderopvang valt het ons op dat organisaties zich nog niet altijd goed van elkaar kunnen onderscheiden. Dit wordt onderschreven door het onderzoek wat wij onder ouders hebben verricht. Zij kiezen blind voor de dichtstbijzijnde opvang. Er kan winst worden behaald door het merk te laden en de opvang goed te positioneren in de markt en ten opzichte van de andere aanbieders. Antwoord geven op de vraag: waarom zou ik als ouder mijn kind bij uw opvang moeten onderbrengen en niet bij uw concurrent? Linkin Business 2012 - Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang 17

Een mogelijkheid is om de dialoog aan te gaan met uw klanten en zodoende te achterhalen wat er zo uniek is aan uw organisatie. 4) Dienstverlening In het vervolg van punt drie liggen er in onze ogen kansen de dienstverlening breder in te zetten. De focus ligt hierbij wel altijd op het kind. Maar wat kan er nog meer gedaan worden waardoor het kind zich optimaal kan ontwikkelen? Of wat soms nog belangijker kan zijn; wat kan er gedaan worden om ouders/verzorgers te ontlasten zodat het kind de volledige aandacht krijgt? De kinderopvang kan hierin een rol vervullen voor die ouders die hieraan behoefte hebben en last but not least, het kan een extra inkomstenstroom bieden. Mogelijk (latente) behoeften kunnen zijn: Kapper; Was- en strijkservice; Boodschappenservice; Het aanbieden van specifieke voeding of cursussen op dit gebied (warm eten, biologisch, Halal, etc.); Opvoedcoach en/of -shops; Zwemmen (met mogelijkheid tot behalen van het zwemdiploma). Traditioneel beperkt kinderopvang zich tot de leeftijd van twaalf jaar. Echter, het kind ontwikkelt zich ook na deze leeftijd en kan behoefte hebben aan begeleiding. Deze kan gegeven worden door de kinderopvangorganisatie. Te denken valt aan: Begeleiding van kinderen van basisschool naar middelbare school; Tot slot Huiswerkbegeleiding (in leeftijd van 12 t/m 16 jaar); Het trainen van ouders/verzorgers om hun kind(eren) te helpen bij het maken van hun huiswerk. Zoals eerder in dit rapport aangegeven hebben wij dit onderzoek uit eigen beweging verricht. Daarom wil ik graag van u weten wat u van deze rapportage vindt. Op basis hiervan kunnen wij de keuze maken of we dergelijke onderzoeken vaker gaan uitvoeren. Ook indien u graag iets wilt weten, kunt u dat aangeven. Het kan dan zijn dat wij uw onderwerp in een later stadium gaan onderzoeken. Ik ben erg benieuwd! U kunt uw reactie, suggesties of vragen ook direct naar mij mailen: reinoud.bliek@linkinbusiness.nl U kunt mij/ons verder ook vinden op Linkedin en Twitter. Leuk als u mij, Linkin Business of Linkin Kinderopvang wilt toevoegen of volgen! Linkedin: http://nl.linkedin.com/in/reinoudbliek Twitter: http://www.twitter.com/reinoudbliek http://www.twitter.com/linkinbusiness http://www.twitter.com/linkinkinderopvang Linkin Business 2012 - Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang 18

Bijlagen Linkin Business 2012 - Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang 19

Bijlage 1: artikel januari Een spannend jaar, Management Kinderopvang Hoe reageert u op de bezuinigingen, de krimp en de toegenomen concurrentie? Heel verschillend zo blijkt uit een onderzoek van Linkin Business onder 68 kinderopvangondernemers. Wordt het bezuinigen of investeren? Uurtarieven bevriezen of laten stijgen? 2012 wordt een spannend jaar. Onderzoeksbureaus duikelen over elkaar heen met cijfers over het effect van bezuinigingen op de kinderopvang. Sommige media spreken van een te verwachten afname in de kinderopvang van 25 procent. Polls geven aan dat kinderopvangorganisaties al vanaf november 2011 te maken hebben met krimpende wachtlijsten en een afnemende vraag van ouders. Onderzoekers van bureau Linkin Business wilden van kinderopvangondernemers zelf horen hoe zij omgaan met de (verwachte) tegenslagen en stelden 68 personen de vraag Kinderopvang, hoe nu verder? De uitkomsten van het onderzoek geven een goed beeld van hoe verschillend ondernemers reageren in tijden van tegenspoed. Waar de één flink bezuinigt en uurtarieven verhoogt, kiest de ander juist voor investeringen in kwaliteit en het verlagen van uurprijzen. Wat zal werken weet natuurlijk niemand, het is ook sterk afhankelijk van wat concurrenten doen en in welke regio en setting een kinderopvangorganisatie gevestigd is. In november voelde 68 procent van de deelnemers aan het onderzoek al effect van de bezuinigingen. Ruim een kwart (27%) zag een terugloop van het aantal kinderen en een kwart zag een terugloop in het aantal aanmeldingen. Bij één op de vijf van de organisaties werden minder uren afgenomen. Wij zien dat de wachtlijsten afnemen zegt een deelnemer. Maar Reinoud Bliek van Linkin Business merkt dat wachtlijsten nog altijd worden overschat. Men vergeet dat 90 procent van de wachtlijsten vervuild is door dubbele inschrijvingen. Ondernemers zagen de wachtlijsten als een belangrijk mechanisme om op te sturen. Nu blijkt dat te rooskleuriger gedacht. De werkelijke situatie is anders: wachtlijsten drogen sneller op dan verwacht. De verwachtingen voor de toekomst lopen nogal uiteen. De rol van de media in de beeldvorming wordt niet altijd gewaardeerd. Voor kindervangorganisaties en ondernemers mag het allemaal een stuk positiever. Toch ziet 43 procent van de deelnemers aan het onderzoek de toekomst negatief in, 36 procent denkt dat de bezetting gelijk blijft en 18% ziet de toekomst juist positief in. Bliek: Er zijn twee kampen. Een kamp dat behoudend reageert en afwacht en een kamp dat juist nu de schouders eronder zet om zich beter in de markt te profileren. Zij zien deze situatie als kans om sterke punten nog beter te uiten en zien bezuinigen als een uitdaging anders te gaan ondernemen. Zoals deze deelnemer: Wij worden nu gestimuleerd om ouders vast te houden en nieuwe ouders aan te trekken. Dit is juist een enorme uitdaging voor ons. Je durven en kunnen onderscheiden lijkt een slimme investering, maar dan moet je wel weten wat er leeft binnen het potentiële klantenbestand. Dat laatste ontbreekt er in de meeste gevallen aan. Wie zijn relevante samenwerkingspartijen? Waar liggen kansen en wat doen andere aanbieders? 39 procent doet geen marktonderzoek. 71 procent van de deelnemers brengt het marktaandeel en de marktpotentie op gemeentelijk- en wijkniveau niet in kaart. Zo weet bijna niemand welk aanbod een gat in de markt zou kunnen zijn. Linkin Business doet in het onderzoek aanbevelingen die daadkracht en ondernemerschap vereisen. Maak gebruik van lokale mogelijkheden. Zie de buren niet al concurrent maar werk (zeker in krimpgebieden) op een aantal vlakken met elkaar samen. Heeft een organisatie één goed draaiende vestiging die de andere verliesgevende locaties moet compenseren. Breng dan per vestiging relevante kengetallen in kaart zodat je beleidsmatig kan sturen op de reële potentie van een Linkin Business 2012 - Effectmeting naar bezuinigingen in de kinderopvang 20