Skillslab handleiding Faculteit Geneeskunde & Gezondheidswetenschappen Inleiding tot het orthopedisch onderzoek Academiejaar 2011-2012 Skillslabteam Dr. Francis Hugelier - Dr. Jan Reniers Dr. Hans Van den Abbeele Met dank aan Prof. Dr. Guy Vanderstraeten Deze handleiding behoort toe aan:...
Inleiding tot het orthopedisch onderzoek 2 DEEL I: HET BOVENSTE LIDMAAT 1.1. SCHOUDER SCHOUDERTERMINOLOGIE Schouderdak: acromion + ligamentum coracoacromialis Bursa subacromiodeltoïdea Rotator cuff: m. supraspinatus + m. infraspinatus + m. subscapularis Impingement Abductieboog painful arc 1.1.1. Inspectie Schouderhoogte Spieren: m. pectoralis maior m. deltoïdeus m. biceps brachii m. trapezius pars descendens m. supraspinatus en infraspinatus m. latissimus dorsi m. triceps 1.1.2. Anatomische structuren en palpatie Sternum Sternoclaviculair gewricht Clavicula Processus coracoïdeus Sulcus intertubercularis (met pees van caput longum m. bicipitis) - tuberculum majus - tuberculum minus Acromioclaviculair gewricht Acromion Scapula: Spina Margo medialis Angulus inferior Glenohumeraal gewricht 1.1.3. Actieve beweeglijkheid Voorwaartse elevatie (anteflexie) Achterwaartse elevatie (retroflexie) Abductieboog Schouder in neutrale stand (elleboog 90 flexie) Exorotatie Endorotatie Schouder in 90 abductie (elleboog 90 flexie) Exorotatie Endorotatie
Inleiding tot het orthopedisch onderzoek 3 1.1.4. Passieve beweeglijkheid Abductieboog Schouder in neutrale stand (elleboog 90 flexie) Exorotatie Endorotatie Schouder in 90 abductie (elleboog 90 flexie) Exorotatie Endorotatie 1.1.5. Weerstandstesten Abductie Exorotatie Endorotatie Flexie elleboog Extensie elleboog m. supraspinatus, m. deltoideus m. infraspinatus m. subscapularis m. biceps m. triceps 1.1.6. Specifieke testen A. ROTATORCUFF I. PEESTESTEN 1. m.supraspinatuspees a. klassieke weerstandstest voor abductie exorotatie b. Test van Jobe 2. m.infraspinatuspees klassieke weerstandstest mn geresisteerde neutral exorotatie m.subscapularis klassieke weerstandstest mn geresisteerde neutrale endorotatie 3. m.biceps - caput longum pees a. klassieke weerstandstest Palm-up test (Test van Speed) b. test voor bicepspeestendinitis/subluxatie: Test van Yergasson II. IMPINGEMENTTESTEN 1. Test van Hawkin (Hawkin s test 2. Test van Neer B. INSTABILITEITSTESTEN I. APPREHENSIETEST EN RELOCATIETEST (anterieure letsels bv kapselletsels-labrumletsels) II. POSTERIEURE STRESSTEST
Inleiding tot het orthopedisch onderzoek 4 C. FUNCTIONELE TESTEN I. HAND NEKBEWEGING II. HAND RUGBEWEGING 1.2. ELLEBOOG 1.2.1. Inspectie Cubitus valgus Driehoek bij 90 flexie: olecranon, epicondylus medialis en lateralis 1.2.2. Anatomische structuren en palpatie Epicondylus medialis: aanhechting pols- en handflexoren n.ulnaris t.h.v. de sulcus Olecranon + margo posterior + bursa olecrani Epicondylus lateralis: aanhechting pols- en handextensoren Articulatio humeroradialis + caput radii Elleboogplooi: bicepspees m. brachioradialis 1.2.3. Actieve beweeglijkheid 1.2.4. Passieve beweeglijkheid 1.2.5. Weerstandstesten Flexie Extensie Pronatie (elleboog 90 flexie) Supinatie (elleboog 90 flexie) 1.2.6. Specifieke testen tenniselleboog golferselleboog 1.3. POLS & HAND 1.3.1. Inspectie anatomische structuren en palpatie Handrug Processus styloïdeus radii Processus styloïdeus ulnae Carpalen Articulatio carpometacarpaal I Metacarpalen Metacarpophalangeaal I tot V Vingers PIP DIP
Inleiding tot het orthopedisch onderzoek 5 Handpalm Thenar (duimmuis) Hypothenar (pinkmuis) Carpal tunnel Os pisiforme Pees m. palmaris longus Tabatière anatomique anatomische snuifdoos m. extensor pollicis longus m. extensor pollicis brevis + m. abductor pollicis longus processus styloïdeus radii os scaphoideum carpometacarpaal I 1.3.2. Beweeglijkheid pols Actieve beweeglijkheid - palmaire flexie - dorsiflexie (extensie) - ulnaire deviatie - radiale deviatie Passieve beweeglijkheid - palmaire flexie - dorsiflexie (extensie) - ulnaire deviatie - radiale deviatie Weerstandstesten - palmaire flexie - dorsiflexie (extensie) - ulnaire deviatie - radiale deviatie Specifieke testen - Teken van Fahlen - De Quervain tendinitis 1.3.3. Beweeglijkheid duim en vingers Actief, passief en tegen weerstand Vingers (mcp, pip, dip) - flexie - extensie Duim - flexie - extensie - adductie - abductie - oppositie (flexie adductie) - Repositie (extensie abductie)
Inleiding tot het orthopedisch onderzoek 6 DEEL II: HET ONDERSTE LIDMAAT 2.1. HEUP 2.1.1. Inspectie dorsaal: lateraal: ventraal: mediaal: stand cristae iliacae symmetrie bilplooien mm. glutei, hamstrings m. tensor fasciae latae - tractus iliotibialis m. quadriceps femoris adductoren 2.1.2. Anatomische structuren en palpatie Trochanter major (aanhechting mm. gluteus medius en minimus) Tuber ischiadicum (aanhechting hamstrings) Spina iliaca anterior superior Os pubis met symfysis pubica (aanhechting buikspieren en adductoren) 2.1.3. Actieve beweeglijkheid flexie extensie 2.1.4. Passieve beweeglijkheid In ruglig - flexie - exo- en endorotatie met gestrekte benen - exo- en endorotatie met heup en knie in 90 flexie - abduktie - adduktie In buiklig - extensie - endorotatie met knie in 90 flexie 2.1.5. Weerstandstesten - flexie: m. iliopsoas, m. rectus femoris - extensie: mm. glutei - flexie met heup en knie in 90 - adductie: mm. adductor magnus, minimus, longus en brevis - abductie: m. gluteus medius, m. tensor fasciae latae - adductie met knieën in 90 flexie: mm. adductor longus en brevis - abductie met knieën in 90 flexie 2.1.6. Specifieke testen Teken van Trendelenburg Handgreep van Thomas Adductorentendinopathie Bursitis Trochanterica
Inleiding tot het orthopedisch onderzoek 7 2.2. KNIE 2.2.1. Inspectie in staande houding Ventraal - stand patella - hoogte t.o.v. verticale as - m. quadriceps femoris: m. vastus medialis en lateralis - Q angle, genua vara / valga Lateraal - genu flexum / recurvatum Dorsaal - symmetrie knieplooien - pezen hamstrings (m. biceps femoris lateraal en m. semimembranosus en semitendinosus mediaal) - knieholte - m. gastrocnemius 2.2.2. Anatomische structuren en palpatie liggend Ventraal: strekapparaat - m. quadriceps femoris - patella en patellapees - tuberositas tibiae Mediaal - femur: condylus medialis - tibia: condylus medialis - mediale gewrichtsspleet en mediale collaterale band - pezen mm. semimembanosus en semitendinosus Lateraal - femur: condylus lateralis - tibia: condylus lateralis (aanhechting tractus iliotibialis) - laterale gewrichtsspleet - caput fibulae (aanhechting laterale collaterale band en m. biceps femoris) - tractus iliotibialis - pees m. biceps femoris 2.2.3. Actieve beweeglijkheid - flexie - extensie 2.2.4. Passieve beweeglijkheid - flexie - extensie - exorotatie (knie 90 flexie) - endorotatie (knie 90 flexie) - valgiseren (knie 15-20 flexie) - variseren (knie 15-20 flexie)
Inleiding tot het orthopedisch onderzoek 8 2.2.5. Weerstandstesten In buiklig - flexie: hamstrings - extensie: m quadriceps femoris In zittende houding - flexie: hamstrings - extensie: m quadriceps femoris 2.2.6. Specifieke testen voor het strekapparaat Patellofemorale testen 1. passieve mobilisatie patella 2. palpatie van de patellaire facetten 3. teken van Zohlen (x3) 4. unipodaalstand Meten omtrek bovenbeen voor het kniegewricht Patelladans (vocht in kniegewricht) Testen voor de menisci Test van McMurray in rugligtest van McMurray in ruglig Vereenvoudigde test in ruglig met heup in 45 en knie in 90 flexie Test van Apley in buiklig met knie in 90 Testen voor de collaterale banden Valgusdruk: mediale collaterale band Varusdruk: laterale collaterale band Testen voor de kruisbanden klassieke schuiflade voorste schuiflade: voorste kruisband achterste schuiflade: achterste kruisband Lachmantest en alternatieve Lachmantest
Inleiding tot het orthopedisch onderzoek 9 2.3. ENKEL EN VOET 2.3.1. Inspectie in staande houding - m. gastrocnemius - Achillespees - Calcaneum - Valgushoek achillespees met hiel - Malleolus medialis en lateralis - Lengtegewelf (pes rectus, cavus, planus) 2.3.2. Inspectie, anatomische structuren en palpatie liggend Mediale zijde van de voet - Achillespees - Malleolus medialis - Ligamentum deltoideum (mediale gewrichtsbanden) - Pees m tibialis posterior - Talonaviculair gewricht - Tarsometatarsaal I gewricht - Metatarsaal I - Metatarsophalangeaal I gewricht Voetrug - Metatarsalen - Metatarsophalangeale gewrichten - Pees m.tibialis anterior - Pees m. extensor hallucis longus - Pees m. extensor digitorum longus Laterale zijde van de voet - Achillespees - Malleolus lateralis - Lig. talofibulare anterius, talofibulare posterius en calcaneofibulare (laterale gewrichtsbanden) - Pezen mm. peronei - Proc.styloideus metatarsaal V - Calcaneocuboidaal gewricht - Tarsometatarsaal V gewricht - Metatarsaal V - Metatarsophalangeaal V gewricht Voetzool - Lengtegewelf - Dwarsgewelf - Tuber calcanei - Plantaire fascia - Metatarsaalkoppen
Inleiding tot het orthopedisch onderzoek 10 2.3.3. Beweeglijkheid enkel Actieve beweeglijkheid - Bovenste spronggewricht Flexie (Dorsiflexie) Extensie (Plantaire flexie) - Combinatie van het bovenste en van het onderste spronggewricht Pronatie Supinatie Passieve beweeglijkheid - Bovenste spronggewricht Dorsiflexie Plantaire flexie - Onderste spronggewricht (met enkel gefixeerd in dorsiflexie) Varus Valgus - Combinatie onderste en bovenste spronggewricht Pronatie Supinatie 2.3.4. Weerstandstesten - plantairflexie - dorsiflexie 2.3.5. Specifieke testen voor de gewrichtsbanden 1. Voorste schuifladetest (Ligamenten Talo Fibulare Anterius) 2. Inversie (test voor het LTFA, LTFP en LCF) Gecombineerde beweging van plantaire flexie, varus en supinatie. 3. Eversie (test voor het ligamentum deltoideum) Gecombineerde beweegelijkheid van dorsiflexie, valgus en pronatie. onderzoek achillespees, hiel en voetzool - Achillespees - insertieplaats achillespees - malleolus lateralis - tarsal tunnel - n. tibialis - m tibialis posterior pees - aanhechting fascia plantaris onderzoek metatarsophalyngeale gewrichten - palpatie - teken van Morton
Inleiding tot het orthopedisch onderzoek 11 beenlengteverschil - inspectie - meting - teken van Galleazi 2.3.6. Beweeglijkheid tenen Actief, passief en tegen weerstand Metatarsophalangeale, proximale en distale interphalangeale gewrichten - flexie - extensie DEEL III: DE WERVELZUIL 3.1. CERVICALE WERVELZUIL 3.1.1. Inspectie - stand hoofd - torticollis - lordose 3.1.2. Anatomische structuren en palpatie - occiput - proc. spinosus C2, C6 en C7 - ligamentum nuchae - m.trapezius; pars descendens - paravertebrale musculatuur 3.1.3. Actieve beweeglijkheid - anteflexie - retroflexie - rotatie links en rechts - lateroflexie links en rechts 3.1.4. Passieve beweeglijkheid - anteflexie - retroflexie - rotatie links en rechts - lateroflexie links en rechts 3.1.5. Specifieke testen Test van Spurling : gecombineerde retroflexie-lateroflexie-rotatie met axiale compressie (test facettaire en radiculaire pathologie) 3.2. DE THORACALE WERVELZUIL 3.2.1. Inspectie - schouderhoogte - scapula - kyfose, scoliose
Inleiding tot het orthopedisch onderzoek 12 3.2.2. Anatomische structuren en palpatie - processus spinosus D3 en D7 - costovertebrale junctie - paravertebrale musculatuur 3.2.3. Actieve beweeglijkheid - rotatie in zit links en rechts 3.2.4. Passieve beweeglijkheid - rotatie in zit links en rechts 3.2.5. Specifieke testen - kloppijn wervels 3.3. LUMBALE WERVELZUIL 3.3.1. Inspectie - symmetrie cristae iliacae - symmetrie bilplooien - lordose, scoliose 3.3.2. Anatomische structuren en palpatie - overgang L4-L5 - overgang L5-S1 - Processi spinosi L4 L5 S1 - Spina iliaca posterior superior - Processus spinosus S2 - sacro-iliacale gewrichten - facetgewrichten L4-L5 en L5-S1 - os sacrum - paravertebrale musculatuur 3.3.3. Actieve beweeglijkheid - anteflexie - retroflexie - lateroflexie links en rechts 3.3.4. Specifieke testen - test van Kemp: gecombineerde retrflexie-rotatie-lateroflexie (test facettaire en radiculaire pathologie) - Schöber index - teenstand (worteltest S1) - hielstand (worteltestl5) - teken van Lasègue: radiculaire test - test van Bragard: radiculaire test - Bowstringsign