EUROPESE WEEK VAN DE LOKALE DEMOCRATIE 2011 MENSENRECHTEN OP LOKAAL NIVEAU 20 thematische ideeën Men denkt soms dat rechten en vrijheden de exclusieve bevoegdheid zijn van centrale overheden en dat internationale organen deze universele waarden bewaken. Niets is minder waar. Mensenrechten maken integraal deel uit van de democratie en de lokale democratie impliceert een absoluut respect voor de mensenrechten. Bovendien komen veel rechten en vrijheden vaak lokaal tot uiting. Dit geldt voor talloze sociale en burgerrechten (gelijke toegang tot openbare diensten, bescherming van minst bedeelden, bejaarden, minderheden, enz.). Toch zijn lokale overheden zich vaak niet bewust van deze rol. Dit jaar wil de Europese week van de lokale democratie deze lokale dimensie van mensenrechten onder de aandacht brengen. Zo kunnen lokale overheden en burgers bewakers worden van mensenrechten en actoren van de lokale democratie. Wij hebben ons geïnteresseerd in vier grote domeinen van het lokaal beleid. Op basis hiervan werden in dit document twintig thematische ideeën uitgewerkt. Die ideeën moeten, ter gelegenheid van de Europese Week van de Lokale Democratie 2011, ontwikkeld en uitgevoerd worden in samenwerking met de burgers. Zo kunnen onze lokale collectiviteiten ruimten worden met meer solidariteit, tolerantie en respect voor mensenrechten en vrijheden.
A. Een cultuur van mensenrechten verspreiden Vlak na de Tweede Wereldoorlog en zijn weerzinwekkende misdaden is de bescherming van de mensenrechten een fundamentele bekommernis geworden. In 1948 hebben de Verenigde Naties de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens aangenomen. In 1953 keurde de Raad van Europa het Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens goed. Dit verdrag speelde een doorslaggevende rol bij de democratisering van het Europese continent tijdens de naoorlogse heropbouw en is nog steeds een referentiewerk. Vijftig jaar later, in 2000, heeft de Europese Unie ter voorbereiding van de uitbreiding naar het oosten het Handvest van de Grondrechten aangenomen. Dit handvest herbevestigt de rechten en vrijheden van het EVRM. Om de solidariteit, het respect en de tolerantie bij onze lokale besturen te versterken, is het belangrijk om een goed beeld te krijgen van de lange weg die de verschillende generaties afgelegd hebben. Culturele activiteiten 1. Wedstrijden organiseren in scholen voor essays, artikels, beeldende kunst en tentoonstellingen rond mensenrechten. 2. Met universiteiten en culturele organisaties conferenties, debatten en evenementen organiseren die de nadruk leggen op de educatieve en historische waarde van de mensenrechten en de nieuwe uitdagingen. 3. Een specifiek deel van de officiële gemeentelijke website wijden aan de deelname aan de Europese Week van de Lokale Democratie 2011, geïdentificeerd door middel van het logo en de slogan, met een link naar de website van de EWLD en referentieteksten over mensenrechten. 4. Europese evenementen organiseren over de waarden van mensenrechten; experts, Europese geschiedkundigen en internationale organisaties voor de verdediging en bevordering van mensenrechten uitnodigen. Culturele en interculturele activiteiten met jongeren 5. Debatten organiseren rond mensenrechten in jeugdraden, in het bijzonder over respect voor en non-discriminatie van personen met een handicap, alsook over vooroordelen op basis van religieuze, taalkundige of culturele afkomst en seksuele geaardheid. 6. Interculturele activiteiten kunnen georganiseerd worden in samenwerking met scholen, jeugdverenigingen en jeugdraden. Jongeren (van verschillende culturen, etnische minderheden, enz.) kunnen deze activiteiten organiseren, bij voorkeur in vrijetijdscentra en bibliotheken. Mogelijke activiteiten zijn studieactiviteiten, sport, muzikale en artistieke vorming of tentoonstellingen. Deze initiatieven moeten contacten tussen culturen stimuleren en segregatie en culturele versnippering tegengaan. 7. Andere interculturele acties kunnen georganiseerd worden met alle burgers (in het bijzonder bejaarden en vrouwen). Bewoners uit verschillende streken en
landen kunnen artisanale producten, gerechten, traditionele klederdracht, enz. voorstellen. Zo kan de sociale cohesie in multiculturele wijken en gemeenten gestimuleerd worden. B. Sociale rechten en toegang tot openbare diensten en steunstructuren stimuleren Openbare diensten en steunstructuren zijn toegankelijk voor alle burgers, maar de minst bedeelden kennen deze, om verschillende redenen, vaak zeer slecht. Dit geldt dikwijls voor bejaarden, jongeren in moeilijkheden, gezinnen in armoede en immigranten. De financiële crisis, het plotse verlies van een baan,... kunnen deze situaties van armoede en sociale uitsluiting verergeren. De volgende initiatieven zijn bedoeld om burgers te ontmoeten daar waar ze wonen, door te anticiperen en door het risico op armoede en het gevoel van uitsluiting te vermijden. Nadelen vermijden 8. Informatiepunten of kiosken installeren in verschillende wijken, op pleinen of markten, om bij burgers en bewoners informatie en brochures te verspreiden over sociale diensten, gezondheidsdiensten en bijstandstructuren, in het bijzonder ondersteunende diensten en preventiediensten voor jongeren, hulp aan gezinnen in moeilijkheden, crèches en kinderbijstand, vrijetijdsbestedingen en andere activiteiten voor bejaarden aangeboden in de wijk en de gemeente, wachtlijsten voor sociale huisvesting, enz. 9. In wijken waar verschillende gezinnen getroffen werden door werkloosheid en andere gevolgen van de financiële crisis, kan een informatiepunt informatie verschaffen over steunmaatregelen van gemeentediensten en andere lokale of regionale instellingen. Zij kunnen de impact van de crisis helpen verlichten. Sociale integratie van immigranten en minderheden bevorderen 10. Specifieke brochures verspreiden in de taal van de belangrijkste buitenlandse gemeenschappen, waarin ze alle informatie terugvinden over de verschillende diensten die immigranten en hun gezinnen nodig hebben om zich te integreren (adres van informatiekantoren, taalcursussen voor immigranten, interculturele verenigingen en bemiddelaars, enz.). Misbruik en seksuele uitbuiting vermijden 11. Sensibiliseringacties en communicatiecampagnes kunnen georganiseerd worden in verschillende wijken (vooral in supermarkten, winkelcentra en markten), in samenwerking met NGO s en verenigingen. Deze richten zich in het bijzonder tot vrouwen en kinderen om iedere vorm van seksuele uitbuiting of misbruik, segregatie of huiselijk geweld te vermijden.
Milieurechten Om de veiligheid van een collectiviteit te vrijwaren, is het essentieel om aan alle bewoners menswaardige leefomstandigheden aan te bieden. Milieubescherming en sanering van vervuilde zones waarborgen aan alle burgers het recht op gezonde en veilige levensomstandigheden. Drinkwater en sanitaire voorzieningen zijn eveneens essentiële diensten. 12. De verbetering van menselijke leefomstandigheden houdt in dat op woonwagenparken en andere kampeerterreinen drinkbaar water, toiletten en sanitaire voorzieningen geïnstalleerd worden. 13. Tijdens de Week kunnen activiteiten georganiseerd worden met burgers en verenigingen om illegale stortplaatsen te reinigen en deze te bestemmen voor openbare activiteiten. C. De toegang tot het openbaar leven voor ondervertegenwoordigde groepen bevorderen Veel activiteiten kunnen de gelijke kansen voor verschillende categorieën burgers en bewoners met betrekking tot de deelname aan het openbare leven helpen waarborgen, door iedere vorm van discriminatie te vermijden. Door de culturele weerstand en het gebrek aan zelfvertrouwen te overwinnen, zullen mensen meer gemotiveerd zijn om deel te nemen aan het openbare leven. Participatieve initiatieven 14. Gemeentebesturen kunnen in verschillende wijken een ruime waaier aan informele participatieve activiteiten organiseren en alle bewoners en lokale verkozenen uitnodigen om hun onderlinge relaties te ontwikkelen. Ze kunnen zo het vertrouwen in de lokale overheden versterken zonder onderscheid in leeftijd, geslacht, geloof, etnische afkomst, handicap of statuut. 15. Openbare debatten, vergaderingen of vraag & antwoord met de burgemeester of gemeenteraadsleden kunnen georganiseerd worden in verschillende wijken over aangelegenheden van bijzonder belang. 16. Bezoeken aan het stadhuis en ontmoetingen met verkozenen kunnen in dit opzicht ook nuttig zijn, in het bijzonder om zich te richten tot specifieke groepen die voordeel kunnen halen uit een betere kennis van de instellingen. 17. Jongerenraden kunnen opgericht worden om jongeren vertrouwd te maken met de democratische regels en om hen te betrekken bij het openbare leven.
De vrijheid van vereniging en vreedzame vergadering promoten 18. Er kunnen permanente en doelgerichte acties gevoerd worden zodat verschillende groepen elkaar kunnen ontmoeten, bidden en culturele activiteiten organiseren (voorbeeld: een gemeentelijke ruimte/gebouw ter beschikking stellen voor een migrantenvereniging of een minderheid, als gebedsplaats voor een religieuze minderheid,...). Tijdens de Europese Week van de Lokale Democratie kunnen activiteiten voor interreligieuze en interculturele dialoog georganiseerd worden. 19. Tijdens de Week kunnen ondersteunende activiteiten georganiseerd worden voor verenigingen zonder winstbejag en in het bijzonder lokale verenigingen van immigrantengemeenschappen, voornamelijk gericht op administratieve en bestuurlijke kwesties. D. De functie van bemiddelaar/ombudsman van de mensenrechten Verschillende Europese landen hebben een functie van bemiddelaar, burgerverdediger of ombudsman gecreëerd op lokaal en regionaal niveau. Als burgers vinden dat hun rechten geschonden zijn, kunnen ze hun klacht richten tot deze persoon. Een lokale bemiddelaar/ombudsman moedigt de geest van legaliteit en zelfrespect aan en ondersteunt en verspreidt bijgevolg een cultuur van mensenrechten en menselijke waardigheid. 20. Ter gelegenheid van de Europese Week van de Lokale Democratie kan een gemeentebestuur beslissen om een persoon te belasten met deze verantwoordelijkheid. Het kan gaan om een gepensioneerde leraar, een rechter, een gemeenteraadslid of de burgemeester zelf. De bemiddelaar/ombudsman ontvangt klachten, onderzoekt ze en stelt oplossingen voor die voldoen aan de verwachtingen van burgers. Specifieke procedures en maatregelen zijn mogelijk als de bemiddelaar/ombudsman merkt dat de grondrechten niet volledig gerespecteerd worden in de acties van lokale openbare diensten om de vastgestelde problemen en obstakels uit de weg te ruimen.