Chemie tussen fysici Higgs deel 2 Stage Rusland column henk Swagten Brownse bewegingen op de beurs Studiereis balkan N 11 oktober 2012
redactioneel Inhoud 13 De eerste N! van dit collegejaar is weer een feit! Voor je ligt alweer nummertje 11. Zoals altijd vol interessante artikelen over uiteenlopende zaken binnen en buiten TN. Wat wel anders is, is de nieuwe hoofdredacteur (ondergetekende). Na een jaar waarin drie hoofdredacteuren vanuit Van der Waals geleverd werden, is het dit jaar de taak aan mij alleen. Natuurlijk met heel veel hulp van een fantastische redactie en samenwerking met STOOR en de hoofdredacteuren van VENI. Ik heb er heel veel zin in! Ik ben samen met vier anderen verkozen tot nieuw bestuur van Van der Waals. Aan het nieuwe bestuur werd gevraagd welk record zij denken te breken tijdens het komende bestuursjaar. Wil je weten wie er in dit bestuur zitten en welk record zij willen gaan breken, blader dan snel naar pagina 38. 8 Nieuwe dingen dus, naast het nieuwe bestuur zijn er nog meer nieuwtjes te vinden in deze N!. Zo vertelt Bart Klarenaar over de ontdekking van het mogelijke Higgsdeeltje op pagina 28. Zoals in editie 9 al beloofd werd, houden we de ontwikkelingen uit CERN nauwlettend in de gaten. De zomer die helaas weer voorbij is leverde een aantal reisverslagen op. Deelnemer van de buitenlandse excursie, Antoine Salden, schrijft over alle belevenissen tijdens de studiereis op pagina 24. Veel leden van Van der Waals zijn ook op reis geweest, maar dan in combinatie met een externe stage. Canada, Australië, Japan, je kunt het zo gek niet bedenken of afgelopen tijd zijn er studenten vanuit Technische Natuurkunde naar toe geweest om er een wetenschappelijk project te doen en natuurlijk de cultuur te proeven. Leroy Schepers was de uitverkorene om in dit blad te vertellen over zijn stage in Rusland. Lees zijn verslag op pagina 13. Ook VENI levert deze keer weer een hoop interessante artikelen aan. Een van de leukste artikelen gaat over koppels van twee natuurkundigen die elkaar tijdens de studie ontmoet hebben en nog steeds bij elkaar zijn. Erg leuk om te lezen, vooral als je, zoals in mijn geval, ook een vriendin hebt die Technische Natuurkunde studeert. Verder kun je lezen over de carrières van Bart Broks en Jan Denneman. De een vicepresident van Philips, de ander werkzaam in de financiële markten. Zo zie je maar weer dat je met natuurkunde echt overal terecht kunt komen. Veel lees plezier! Door: Guus Vermijs (Hoofdredactie N!, Van der Waals) 4 6 8 13 15 Nieuws STOOR Mogen wij even STOORen? Chemie tussen fysici Vijf natuurkundekoppels worden geïnterviewd Externe stage rusland Leroy Schepers vertelt over zijn tijd in Moskou Column Revolutie?!
26 32 20 40 30 16 Stoor Interne en externe stage enquêtes 32 Van aspirantleraar tot Vice President Philips Lighting 20 24 27 bart broks Over brownse bewegingen op de beurs Buex Balkan De studiereis naar Belgrado, Sofia en Istanbul veni-bbq Een vurige aftocht 38 40 44 Nieuw bestuur Welk record ga jij tijdens je bestuursjaar breken? Twee generaties natuurkunde De familie Hermkens Galactisch geweld Hoe komen we aan ons eind? 38 BOSOn gespot De ontdekking van Higgs? 46 Agenda N! oktober 2012 3
N!euws Van Heijst beste bachelordocent Professor GertJan (ja zo schrijf je dat!) van Heijst heeft tijdens de opening van het academisch jaar de prijs voor beste bachelordocent gewonnen. In de bachelor van Technische Natuurkunde geeft hij het vak Fysica van Transportverschijnselen. Hij werd geroemd om zijn vlotte manier van lesgeven en de vele voorbeelden die hij tijdens zijn colleges gebruikt. Zo probeert hij vaak de antwoorden op vragen van de Nationale Weteschapsquiz te ontkrachten tijdens zijn colleges. Zijn deur staat altijd open voor studenten met vragen en de responstijd op een e-mail is erg kort. Naast het geven van onderwijs is GertJan ook zeer nauw betrokken bij het verbeteren van het onderwijs en de invoering van het Bachelor College. De prijs voor beste masterdocent is gegaan naar Maarten Merkx van de faculteit Biomedische Technologie. Klaas Kopinga Erelid Klaas Kopinga is een begrip binnen Van der Waals. Al in de jaren 60 deed hij zelfs twee bestuursjaren om de vereniging te helpen. Ook tijdens zijn decanaat stond hij altijd zeer positief tegenover de studievereniging en haar studenten. Ook op de Borrel was (en is) Klaas een graag geziene gast, met (in de oude 'Salon') zelfs zijn eigen stamtafel stond hij elke donderdagmiddag met zijn Erdinger als een van de eersten op de Borrel. Dit alles heeft ervoor gezorgd dat Klaas Kopinga tijdens zijn afscheid als decaan op 20 september het erelidmaatschap is uitgereikt. De voorzitter van Van der Waals roemde hem om zijn bijdrage aan de vereniging en gaf hem een oorkonde en ledendas als symbool voor zijn erelidmaatschap. Klaas Kopinga is nu na Joep Beckers het tweede erelid van Van der Waals. Sloop N-laag in volle gang N-laag, het vormalige gebouw van de faculteit Technische Natuurkunde, wordt sinds deze zomer eindelijk gesloopt. Op dezelfde plek verrijst straks een nieuw gebouw dat de faculteiten van Technische Natuurkunde en Electrical Engeneering zal huisvesten. Voordat met de sloop kan worden begonnen is er eerst aan asbest sanering gedaan. Mannen in witte pakken waren veelvuldig te zien in de gangen van N-laag om al het asbest uit de muren en kozijnen te halen. Binnen zes maanden moet de sloop klaar zijn en kan aan de nieuwbouw begonnen worden. We houden je op de hoogte! Onderwijsprijzen Zoals je misschien wel hebt meegekregen, zijn de STOORonderwijsprijzen weer uitgereikt. In een goed gevulde 'Salon' werden op 4 oktober de uiltjes uitgereikt door de decaan van de faculteit TN, prof. dr. ir. Gerrit Kroesen. Hieronder de winnaars: Docent Propedeuse: prof. dr. ir. O.J. Luiten Instructeur Propedeuse: dr. A.A. Bol Practicumbegeleider Propedeuse: Matthijs Cox Msc Docent Post-Propedeuse: prof. dr. ir. H.J.M. Swagten Instructeur Post-Propedeuse: prof. dr. ir. R.A.J. Janssen Practicumbegeleider Post-Propedeuse: Dipl.-Phys. Sven Hofmann Docent Master: prof. dr. ir. P.P.A.M. van der Schoot XL Lezing: dr. A.J.M Giesbers Nieuwe website STOOR Veel studenten kennen de STOOR website voornamelijk van het tentamenarchief en de jaren 90 look van de website. Tijd dus voor een update in de TU/e huisstijl. Je kunt onze website ook bezoeken voor informatie over studieraden, procedures voor klachten en vragen, het nieuwsbriefarchief, presentaties gegeven tijdens voorlichtingen en nog veel meer. Je kunt ons vinden op http:// phys.tue.nl/stoor. Je kunt ons ook liken op Facebook, voor al het nieuws en alle activiteiten op onderwijsgebied! 4 N! oktober 2012
GESLAAGD! Klaas Kopinga opent de nieuwe Borrel in Cascade Borrel Cascade Geopend Na een zomer zonder vaste verblijfplaats heeft de Borrelcommissie op donderdag 6 september haar deuren mogen openen in Cascade. Tijdens de feestelijke opening was het de eer aan de toenmalige decaan Klaas Kopinga en vice decaan Gerrit Kroesen om het symbolische lint door te knippen. De Borrel is zoals vanouds iedere donderdag tussen 16.00 uur en 18.30 uur open. De locatie is de eerste verdieping van Cascade, op de locatie van het voormalige 'ei'. Natuurlijk is het ook nog steeds mogelijk om te kiezen uit de meer dan honderd verschillende bieren! Gerrit Kroesen nieuwe decaan Prof. dr. ir. Gerrit Kroesen is op 1 september aangesteld als nieuwe decaan van de faculteit Technische Natuurkunde. Hij volgt Klaas Kopinga op die sinds 2005 decaan was. Prof.dr. Herman Clercx wordt vice-decaan. Beiden zijn benoemd voor een periode van vier jaar. De volgende studenten ontvingen op 29 augustus hun masterdiploma Applied Physics: Willem Adriaans, Erik van Beekum, Jeroen Borgharts, René van Bussel, Koen van Gils, Jeroen de Groot, Pascal Haazen, Barry van den Ham, Ilse van der Heijden, Luuk Hennen, Patryk Hermkens, Remy Kusters, Bas van de Loom, Bart Macco, Rob Mensink, Remy Notermans, Clemens Rammeloo, Roel Roijmans, Taco Vader, Emiel Visser, Rui Wang, Guy Warmerdam en Min Zhou. De volgende studenten ontvingen op 30 augustus hun bachelordiploma Technische Natuurkunde: Kim Alards, Aaron Ayal, Frank Castelijns, Lidewij Cornelissen, Maarten van Delft, Thomas van Doornmalen, Frank Elich, Paul Helgers, Koen Hijnen, Ruud Hoebers, Bart Hoekstra, Ralph Huijgen, Mark Lalieu, Guido Lange, Thomas Langerwerf, Steven van der Linden, Hans Marée, Johan Merks, Pim van Nispen, Nick Plantz, Remco Poulus, Jeroen van de Put, Lisa Reizevoort, Jasper van Rens, Jarno Riegman, Tim Righart Leroy Schepers, Hans Tholen, Fanny Ummelen, Tijn van de Ven, Daan van Vugt, Sybren Westendorp, Marco de Wild, Bram Wolf, Maarten Wouters, Erik van der Wurff. Gerrit Kroesen is al sinds 2008 vice-decaan van de faculteit. Ook is hij al 26 jaar werkzaam op de TU/e. Dit zorgt voor veel draagvlak binnen de faculteit voor zijn aanstelling. Gerrit Kroesen (1958) is sinds 2000 hoogleraar plasmafysica aan de TU/e, en sinds 2008 vice-decaan bij de faculteit Technische Natuurkunde. Herman Clercx (1961) begon zijn carrière in 1987 bij dezelfde faculteit als promovendus. Sinds 2006 is hij hoogleraar Transport in Turbulent Flows aan de TU/e. De afgestudeerden N! oktober 2012 5
STOOR Mogen we even STOORen? Als je nieuw bent op de TU/e komt er veel informatie op je af. In de introweek ben je er al ruimschoots mee bestookt en ook in de eerste collegeweken ben je ondergedompeld in de vele systemen en organisaties van de TU/e. Veel daarvan ben je misschien alweer vergeten of weet je niet meer precies, daarom een korte opfrisser over STOOR, de STudenten Onderwijs Organisatie. STOOR bestaat uit vier studenten die er alles aan doen om het studeren voor studenten van de faculteit Technische Natuurkunde zo aangenaam mogelijk te maken. Dit doen we op een aantal manieren. Begeleiden Medewerkers van STOOR begeleiden de studenten uit de Propedeuse, de Post-Propedeuse en de Master raad (P-, PPen M-raad). Dit zijn overlegorganen waarin het verloop van de colleges en de tentamens met de betreffende docenten besproken wordt. In de P-raad nemen de docenten van de eerstejaarsvakken en een aantal eerstejaars studenten zitting. De PP- en M-raad hebben dezelfde structuur. Als het je leuk lijkt om de mening van de studenten te laten horen in een van de studieraden kun je altijd contact met ons opnemen. Daarnaast begeleidt STOOR de P-mentoren, bij jou na de introductieweek beter bekend als papa s of mama s. Je intropapa s en -mama s hebben niet alleen de taak om je tijdens de intro te begeleiden. Gedurende je eerste studiejaar zullen ze regelmatig met jouw introgroepje kijken naar de voortgang van je eerste jaar. Eventuele problemen zullen ze samen met je proberen op te lossen. Informatie verzorgen STOOR verzorgt samen met de faculteit ook de nieuwsbrief Stud-N-t Info waarin de studenten op de hoogte worden gehouden van de ontwikkelingen op het gebied van onderwijs op de faculteit. Houd deze dus goed in de gaten! Ook draagt STOOR zorg voor de organisatie van informatiemiddagen over de master, de interne en de externe stage die je later in je studie gaat lopen. Deze voorlichtingen zullen allemaal eenmaal per jaar plaatsvinden. Ruimschoots van tevoren zal je op de hoogte worden gesteld van de plaats en tijd van deze bijeenkomsten. Gedurende het collegejaar verschijnt er vier keer een N!. In elke N! zal een medewerker van STOOR een stukje schrijven waarin hij of zij vermeldt wat de ontwikkelingen op het gebied van onderwijs zijn. Tot slot vervullen wij de zogenaamde loketfunctie. Het zal best wel eens voorkomen dat je een probleem hebt, maar dat je niet weet waar je naartoe moet om dit op te lossen. Kom dan naar ons toe, wij helpen je graag verder door je probleem op te lossen of je door te sturen naar degene die dit kan doen. We horen het ook graag als je ergens een klacht over hebt. We hopen dat we je in dit korte stukje een beetje duidelijk hebben kunnen maken wat STOOR is en wat STOOR doet. Rest ons niets anders dan je een leuke studententijd toe te wensen waar zowel plek is voor goede fysica als voor gezelligheid. Dit lijkt ons geen probleem: beide zijn op onze faculteit in overmaat aanwezig. Mocht je op het gebied van onderwijs nog vragen hebben of ergens mee zitten, hoe klein ook, schroom dan absoluut niet om een werknemer van STOOR aan te spreken. Ook kun je binnenlopen in de STOOR-kamer (TNO 2.231) naast de practicumruimtes. Tijdens de pauzes (12.30 uur 13.30 uur) is er altijd iemand aanwezig. Als we gesloten zijn kun je ook een e-mail sturen naar stoor@tue.nl, of bezoek eens onze website: http://www.phys.tue.nl/stoor. Door: Joris Scheers (STOOR) 6 N! oktober 2012
SMART TRADING FAST TECHNOLOGY GLOBAL OPPORTUNITIES ARE YOU IN? IMC FINANCIAL MARKETS STARTED ON THE TRADING FLOOR IN AMSTERDAM IN 1989, AS A MARKET MAKER IN DUTCH SINGLE STOCK OPTIONS. WHEN EUROPEAN EXCHANGES STARTED TO TRANSFORM INTO ELECTRONIC MARKET PLACES, IMC WAS AT THE CUTTING EDGE OF THIS TRANSITION AND ONE OF THE FIRST TO START ELECTRONIC TRADING. TODAY WE ARE ONE OF THE WORLD S LEADING PROPRIETARY TRADING FIRMS AND A KEY MARKET MAKER IN VARIOUS PRODUCTS LISTED ON EXCHANGES THROUGHOUT THE WORLD. OUR EDGE COMES FROM KEEPING OUR TECHNICAL PEOPLE IN VERY CLOSE PROXIMITY TO OUR TRADERS: PUTTING THE BEST TECHNOLOGY AVAILABLE TO WORK AND COLLABORATING WITH EACH OTHER ON INNOVATIVE WAYS OF USING AND IMPROVING IT. IMC EMPLOYS AROUND 600 PEOPLE AND HAS OFFICES IN AMSTERDAM, ZUG, CHICAGO, SYDNEY AND HONG KONG. WE ARE CURRENTLY LOOKING FOR: JUNIOR TRADERS TO JOIN OUR EUROPEAN TRADING TEAMS. YOU START IN AMSTERDAM OR ZUG IN FEBRUARY 2013. JUNIOR SOFTWARE DEVELOPERS TO JOIN OUR EUROPEAN SOFTWARE DEVELOPMENT TEAMS. YOU START IN AMSTERDAM IN FEBRUARY 2013. CHECK OUR WEBSITE WWW.IMC.NL/FINANCIAL-MARKETS FOR MORE INFORMATION AND TO SUBMIT YOUR RESUME. 7 N! januari 2012
Foto: Steffie Cox
varia Chemie tussen fysici Iedereen kent ze wel, de liefdesperikelen van studenten. Heel af en toe bloeit er iets moois op. Of gebeurt het toch vaker dan je denkt? Volgens een alweer vergeten onderzoek van Maurice de Hond in 2008 bleek dat 34 procent van de oud-studenten uiteindelijk huwt met iemand die zij tijdens hun studietijd hebben ontmoet. Dat betekent dat de collegebanken en studentenverenigingen zeer bepalend zijn voor het liefdesleven, dus misschien ook wel voor natuurkundigen. Daarom vonden we het tijd om onze eigen Eindhovense natuurkundigen te onderzoeken. Want wat is een glossy magazine zonder liefdesperikelen? Voel je je wat ongemakkelijk bij het horen van succesverhalen over menselijke relaties, lees dan niet verder! Natuurkundigen blijken namelijk enorm succesvol in het aangaan en volhouden van (romantische) relaties. Maar hoewel er veel bekend is over de liefde van wetenschappers voor de natuurkunde, hoor je over de liefdesrelaties zelf toch maar bar weinig. Daarom lees je hier voor het eerst over ons gedegen onderzoek naar het fenomeen 'natuurkundekoppels'. Wij hebben ons als eerste de vraag gesteld: "Hoeveel Eindhovense natuurkunderelaties bestaan er eigenlijk?" Waarschijnlijk ken je wel een stelletje dat elkaar tijdens de studietijd heeft ontmoet. Maar de keuze is niet groot, want er zijn niet veel vrouwen binnen de natuurkunde-opleiding. Om deze vraag toch te beantwoorden maken we gebruik van ons VENI-ledenbestand en zoeken we specifiek naar leden die op hetzelfde adres staan ingeschreven. Daarna hebben we onderzocht wat voor relaties deze personen met elkaar hebben. Zo vonden we 1 vader en zoon, 1 paar mannen zonder romantische relatie en 18 geverifieerde man-vrouwrelaties. We vinden dus een significant aantal (heteroseksuele) relaties tussen de Eindhovense natuurkundigen. Daar kunnen we wel wat mee. "Als er meer vrouwen waren in N-Laag, zou het een enorm liefdesnest worden." We gaan eerst verder met wat meer statistiek: op ons totale ledenaantal van 592, tellen we 547 mannen en 45 vrouwen. Dat betekent dat met 18 stelletjes 40% van de natuurkundevrouwen een relatie heeft met een natuurkundige! Dit zijn dus relaties die waarschijnlijk al bestaan vanaf de studietijd. En dit is voor zover wij weten een ondergrens. Goed, de mannen hebben dus maar 3% kans op een relatie met een natuurkundige vrouw, maar er zijn ook gewoon weinig vrouwen (7%). Als er meer vrouwen waren in N-Laag, zou het dus een enorm liefdesnest worden! Met een labonderzoek komen we waarschijnlijk niet meer te weten over deze natuurkundekoppels, daarom hebben we toch een echt veldonderzoek moeten verrichten. Gelukkig waren de reacties erg positief toen we contact opnamen met vele van de koppels. In de groene kaders op de volgende pagina's van dit artikel lees je over verschillende van deze relaties, zelfs over het allereerste natuurkundekoppel Hans en Annemie Tromp, maar ook over andere stelletjes in verschillende fases van hun relatie. Ze vertellen over hoe ze elkaar hebben ontmoet en hoe het nu met ze gaat. Verder hebben we nog een aantal vragen aan ze gesteld om meer uit te vinden. Zo komen we snel wat meer te weten over wat ze zelf vinden van hun succes en leggen ze uit waarom natuurkundekoppels zo succesvol zijn. Maar we beginnen eerst met een paar vragen gericht op de wat jongere lezers die nog kans willen maken op een dergelijke relatie. Hoe kunnen de mannen die een oogje hebben op een medenatuurkundige hun kansen vergroten? Oftewel: bestaan er verleidingstips voor natuurkundigen? Ineke en Thijs: Voorzitter worden; natuurkundevrouwen houden van macht. N! oktober 2012 9
Bas en Yolanda Rieter Yolanda is van de generatie 1996 en Bas van de generatie 1998. In 1998-1999 zat Yolanda in het Van-der-Waalsbestuur (Overstag). Pas toen Bas het bestuur in ging (2000, Equilibrium) hebben ze wat met elkaar gekregen. Yolanda ging 3 weken daarna voor 4 maanden naar Sydney. Een goede test voor een relatie zullen we maar zeggen. Daarna is Bas ook nog 4 maanden in Montreal geweest. Na haar studie is Yolanda in Den Haag bij TNO gaan werken, terwijl Bas ging afstuderen. Daarna zijn ze gaan samenwonen in Den Haag (Bas werkt nu als IT Architect bij Unisys Nederland), op Scheveningen om precies te zijn. Vanuit daar hebben ze, aangezien Yolanda bij de Stiefel zit, ook wat StrandStiefels gehouden. 7 september 2007 (797 is een priemgetal en dat was ook een van de redenen dat ze deze dag gekozen hebben, en de 797 is een nieuwe Boeing) zijn ze in Den Haag getrouwd met een mooi bijhorend N-Feest-achtig feestje. Inmiddels zijn ze verhuisd naar een mooie Vinexwijk net buiten centrum Den Haag. En sinds 12 mei 2010 hebben ze een eigenwijze dochter, die hoogstwaarschijnlijk alleen nog maar eigenwijzer wordt met twee natuurkundigen als vader en moeder. Ook nummer twee is onderweg met een ETA op 4 januari 2013. Ingrid: Oei, Ik ben zelf nogal nuchter, dus of dat representatief is weet ik niet. Te nerd-achtig helpt bij mij niet...en natuurlijk niet de betweter uithangen. Sonja en Ed: Ik zou een originele date verzinnen. Wat denk je van de openingszin: 'Heb je zin om een experiment met G-krachten te doen in Walibi Flevo?' Bas en Yolanda: Versiertips? Er zijn wat handigheden: deodorant, geen witte sokken in sandalen, niet gaan Mudden tijdens een date, World of Warcraft thuis laten, net als je Smartphone en af en toe je lab uitkomen. Hoe houden natuurkundigen een romantisch avondje? Ingrid en Arthur: Niet over natuurkunde hebben. Lekker eten (liefde gaat tenslotte door de maag) en gezellig naar de film. Ineke en Thijs: Haardvuurtje op het (eigen) terras met een drankje erbij. Bas en Yolanda: Door het geen romantisch avondje te noemen vergroot je de kans. Een dagje Lordof-the-Ringsmarathon op bed wordt als romantisch tijdverdrijf gezien en The Big Bang Theory uiteraard ook. Sonja en Ed: Easy: eerst samen een politiesirene maken met de condensatortjes uit de elektronicadoos, en daarna de DVD-box van de Big Bang Theory opzetten. Eventueel met een cocktailtje erbij waarin het de sport is om verschillende kleuren op elkaar te laten drijven, of een koffie waarin je de koffiemelk laat pulseren. Waarom kiezen zoveel vrouwelijke natuurkundigen toch voor een medenatuurkundige? Ingrid en Arthur: Je komt ze zoveel tegen in N-laag (nou ja kwam dan), dus de pakkans is wel erg groot... Ineke en Thijs: In een gemiddelde relatie is de man technischer dan de vrouw. Als technisch ingestelde vrouw zul je dus een zo technisch mogelijke man zoeken, en waar vind je die beter dan bij de natuurkunde-opleiding. Sonja en Ed: Omdat het gewoon enorm leuke kerels zijn. Meestal dan. Bijzonder gevoel voor humor (two atoms walk down the street. One says to the other: 'Ohoh, I think I've lost my electron'. 'Are you sure?' 'I'm positive!'), slim, over het algemeen geïnteresseerd in meer dan de beurskoersen, kunnen complexe zaken kort en krachtig samenvatten en zijn lekker oplossingsgericht. Bas en Yolanda: Lastige vraag. Van der Waals is een hechte groep vrienden en het is nu eenmaal vaak zo dat je uiteindelijke een relatie krijgt met iemand die je vaak ziet. Binnen de actieve kringen van Van der Waals is de kans dus groot dat het een mede Van-der-Waalslid is. Hans en Annemie: Het relatief grote aantal ontstane relaties tussen natuurkundestudenten kan nauwelijks verwondering wekken. Met enigszins gelijk gestemde achtergrond is de kans op een klik redelijk groot. En waarom zijn volgens jullie deze relaties zo succesvol? Ingrid en Arthur: Je begrijpt elkaars werk wel. En dat is zeker handig als er laat gewerkt wordt omdat er technische problemen zijn. Zelf heb ik dat erg plezierig gevonden tijdens de promotie van Arthur, maar nu is er natuurlijk ook wederzijds begrip voor onze banen bij ASML. Ineke en Thijs: Dezelfde interesses. Waarschijnlijk geldt dit ook voor andere hoogopgeleide koppels: de keuze voor elkaar is weloverwogen gemaakt. Eerlijkheid helpt ook veel. Er wordt 10 N! oktober 2012
Thijs Knaapen en Ineke Wijnheijmer Ons verhaal begint in het collegejaar 2001-2002; het bestuursjaar van Thijs en Ineke s eerste jaar. Als bestuurslid en eerstejaars kom je regelmatig met elkaar in aanraking, bijvoorbeeld in de eerstejaarscommissie. Thijs was namens het bestuur voorzitter van die commissie en hij rekruteerde Ineke als commissielid. Er is uit die periode weinig spannends te melden, maar dat daar een basis werd gelegd, staat vast. Toen het eind van het eerste jaar naderde, was Ineke bang dat ze het contact met Thijs zou verliezen, en was ze erg blij dat ze gevraagd werd voor het Natuurkundecircus, waar Thijs ook deel van uitmaakte. Thijs voorzag echter een probleem, omdat Jan Millenaar het heel duidelijk had gemaakt dat hij geen stelletjes in zijn circus wilde. Toch ondernam Thijs actie, en vanaf toen gebeurde het veel sneller dan hij voorzien had. Toen Thijs eind augustus eindelijk, naar Ineke s mening initiatief nam voor een gezamenlijk bioscoopbezoekje, was het direct raak. Helaas vertrok Thijs twee dagen later voor drie weken naar Finland en Rusland voor de Grote BuEx. Maar ondanks die rare start was de vorming van weer een natuurkundekoppel een feit. We zijn inmiddels tien succesvolle jaren verder. niet gekonkeld of gemanipuleerd. Bas en Yolanda: Soort zoekt soort (en we zijn nu eenmaal rare snuiters). Sonja en Ed: Gelijkgestemde zielen denk ik. Zelfde soort humor. Zelfde analytisch vermogen. Zelfde gebruiksaanwijzing (if A then B). Bestaat er een verschil tussen natuurkundekoppels en andere (hoogopgeleide) koppels? Sonja en Ed: Ik denk dat er bij natuurkundekoppels gezamenlijk enthousiaster gedaan wordt over de technische aspecten van een aankoop (auto, koelkast, verwarmingsinstallatie van een nieuw huis, etc.) dan bij andere hoogopgeleide koppels. En dat die arme natuurkundekinderen over het algemeen al veel eerder worden lastiggevallen met observaties als 'kijk eens, normaal is de lucht blauw en nu is-ie rood, waarom zou dat zijn?' Ingrid en Arthur: Ik denk van niet, zeker niet als ze dezelfde studie hebben gedaan. Bas en Yolanda: Ja dat bestaat, natuurkunde koppels zijn extreem koppig. Alles zal en moet met feiten bewezen worden. Ineke en Thijs: Natuurkundekoppels zullen nuchterder zijn dan andere hoogopgeleide niet-bètakoppels. Veel verschil met andere bètakoppels zal er niet zijn. In jullie relatie zijn er al kinderen of er zijn misschien kinderen gepland in de toekomst. Hoe ga je daar in combinatie met jullie beide carrières mee om? Ingrid en Arthur: We werken allebei 4 dagen. Dus de kinderen gaan 3 dagen naar de buitenschoolse opvang. Dat gaat prima. 1 van de 2 kan alijd wel op tijd naar huis. En als dat niet kan, dan mag ASML kiezen wie er blijft. Ineke en Thijs: Ze zijn er nog niet, maar komen wel in onze planning voor. Aangezien we beiden een mooie carrière kunnen opbouwen, zijn we ook beiden bereid om die aan te passen aan het leven met kinderen (allebei vier dagen werken bijvoorbeeld). Bas en Yolanda: Goede vraag. We hebben op dit moment een dochter van 2 jaar oud en een tweede zoon of dochter is op komst. ETA is begin januari 2013. We zijn beiden een dag minder gaan werken door ouderschapsverlof op te nemen. Hierdoor zijn we doordeweeks maar drie dagen niet thuis. Aangezien we niet van het proximity effect van ouders kunnen genieten gaat onze dochter, Lianne, die dagen naar de dagopvang. Voor ons beiden, maar waarschijnlijk voor de meesten, is een vierdaagse werkweek goed te realiseren. Sonja en Ed: Twee kinderen, van 4 en bijna 6. Ed is elke woensdagmiddag vrij, en ik heb een eigen bedrijf met flexibele werktijden. Twee dagen per week opvang, rest van de week is er altijd iemand thuis als ze uit school komen. De conclusies Vrouwelijke natuurkundigen hebben een erg grote kans om de rest van hun leven met een mannelijke natuurkundige door te brengen. Deze relaties, die vrijwel altijd in de studententijd beginnen en een enkele keer tijdens het werk, zijn namelijk erg succesvol en van lange duur. Vooral de grote pakkans en de gemeenschappelijke basis zorgt voor deze hoeveelheid aan duurzame relaties. Dat asociale stigma over natuurkundigen kunnen we dus overboord gooien; natuurkundigen zijn gewoon heel goed in relaties... op hun eigen manier dan. Door: Matthijs Cox (Redacteur N!, bestuurslid VENI) N! oktober 2012 11
Het eerste koppel: Hans en Annemie Tromp We nemen aan dat wij het oudste natuurkundekoppel van de TU/e zijn (red: dit klopt!). Hans is in 1961 gestart met zijn studie natuurkunde en afgestudeerd in 1967. Annemie was de eerste studente natuurkunde, gestart in 1962, en de eerste afgestudeerde vrouwelijk natuurkundige ingenieur in Eindhoven, afgestudeerd 1 februari 1968. We zijn beiden bestuurslid van Van der Waals geweest (Hans voorzitter 1963-64, ik secretaris 1966-67), beiden ook erelid. We zijn in februari 1968 getrouwd. Op dit moment zijn we beiden met pensioen en vrij druk met allerlei activiteiten, zowel elk afzonderlijk als samen. Edwin en Sonja Knols '3 koffie en 2 thee zoeken een thee'. Dat was de tekst van het briefje waarmee Huize Watt Now een nieuwe huisgenoot zocht. Sonja (generatie '96) belde, alhoewel de kijkavond al geweest was. Omdat die avond geen geschikte kandidaten had opgeleverd, mocht ze een keer na de borrel alleen langskomen. Ed (generatie '90) zou haar wel meenemen achterop zijn fiets. Zij in haar eerste jaar, hij aan het afstuderen. Het klikte meteen tussen de bewoners en Sonja. Alhoewel ze het idee had dat die Ed haar niet moest. Een paar weken later trok ze in. Het was een gezellig huis, 's avonds samen televisie kijken, in de kamer van Sonja, want die had een bank. Steeds vaker bleven Sonja en Ed als laatsten over... We zijn inmiddels vijftien jaar, een huwelijk, twee kinderen en twee hypotheken verder. En dat terwijl Ed nog voor het begin van hun relatie afstudeerde en steeds meer een geregeld bestaan ging leiden, en Sonja juist het studentenleven ontdekte en allerlei activiteiten naast haar studie ontplooide. Na twee jaar gingen we zelfs 'ontsamenwonen': Ed in een flatje, Sonja in een ander studentenhuis. Maar samen nerdgrappen kunnen maken en de finesses van de Big Bang Theory doorgronden, schept gewoon een band die je met een niet-natuurkundige nooit zult krijgen... Arthur en Ingrid Minnaert Ingrid had zich nog zo voorgenomen: niemand van de TU/e... maar ja, dat heb je niet voor het zeggen. De eerste ontmoeting tijdens de intro weet Arthur zich nog goed te herinneren, Ingrid minder. Bijna alle natuurkundejongens wilden met de paar natuurkundemeisjes praten. Het leek wel een receptie. Tijdens de borrel hebben we beter kennis gemaakt. En nu zijn we al 14 jaar getrouwd en al 20 jaar samen. We werken nu ook allebei bij ASML. Gelukkig is dat een groot bedrijf, zodat je elkaar niet tegen hoeft te komen. Wel is het fijn dat je het werk van elkaar goed begrijpt, zodat je er niet zo n moeite mee hebt als een van de twee een tijdje lange dagen maakt. En de kinderen, die willen natuurlijk later ook bij ASML gaan werken... 12 N! oktober 2012
Foto:istockphoto.com/stock-photo-21106275-kremlin.php stage Externe Stage Moskou Rusland, het land waar het altijd koud is, iedereen wodka drinkt en alles gerepareerd wordt met slechts een hamer. Tijdens de drie maanden dat ik, Leroy Schepers, in Moskou stage heb gelopen, heb ik veel vooroordelen over Rusland kunnen testen. Zoals altijd zijn deze maar ten dele waar, maar het is altijd leuk om te zien dat er ook een deel wel blijkt te kloppen! Tijdens mijn stage heb ik onderzoek gedaan naar dusty plasma s bij cryogene temperaturen. Macroscopische deeltjes blijven op het elektrische veld van een gasontlading zweven. Wanneer meerdere deeltjes met elkaar gaan wisselwerken kan een vergelijking met de kinetische gastheorie gemaakt worden. Het gedrag verandert wanneer experimenten op een lagere temperatuur (4 77 K) uitgevoerd worden. Ik heb voornamelijk experimenten geanalyseerd en berekeningen gedaan aan de data. Een van de belangrijkste bevindingen was dat binnen een systeem van deze zwevende deeltjes subsystemen lijken te bestaan die ander gedrag ten opzichte van elkaar vertonen. Verder wil ik niet te veel op de inhoud van mijn stage ingaan, de geïnteresseerden verwijs ik graag door naar het verslag van mijn stage. Het is waarschijnlijk interessanter om wat meer in te gaan op de manier van werken op mijn stageadres. Zelfs twintig jaar na het uiteenvallen van de Sovjetunie, lijkt het communisme nog steeds veel invloed te hebben. Dit was vooral te merken in de bureaucratie. Mijn directe begeleider was ongeveer negentig procent van de tijd bezig met rapporten schrijven, formulieren invullen en aanvragen doen. Slechts een klein deel van de tijd kon hij dus besteden aan zijn daadwerkelijke werk als natuurkundige, iets wat hem zelf ook zeer frustreerde. Dit was ook een van de redenen dat ik weinig experimenten heb kunnen uitvoeren. Het leek er op dat er zelfs een aanvraag gedaan moest worden als er een dag experimenten uitgevoerd moesten worden. Ook was het bij experimenten noodzakelijk dat er minimaal drie of vier mensen aanwezig waren, dit was een soort arbo-regeltje dat ik niet had verwacht in Rusland. Al het papierwerk zorgde er overigens niet voor dat zaken ook daadwerkelijk (goed) geregeld waren. Zo is het een paar keer voorgekomen dat vloeibaar stikstof of helium niet geleverd was op een dag dat experimenten gepland waren. Dit kwam omdat de aanvraag niet goed was doorgekomen bij de leverancier. Als we uiteindelijk na een dag experimenteren in de loop van de avond klaar waren, moest dit wel gevierd worden met wodka, al dan niet bevroren door er vloeibaar stikstof bij te doen. Het viel mij ook op dat de meeste mensen bij het instituut waar ik stage liep over het algemeen weinig samenwerkten. Op de experimenten na, leek het of iedereen met zijn eigen ding bezig was en daarbij verder weinig overleg was. Ook was dit te merken met de lunch waarbij het heel normaal was om alleen te eten. Ik merkte ook al heel snel op dat mensen op mijn stage een behoorlijk lager niveau Engels hadden dan ik had verwacht. De mensen waar ik direct mee te maken had spraken goed Engels, maar over het algemeen spraken de mensen op het instituut, die toch allemaal hoog opgeleid zijn, niet tot nauwelijks Engels. Gelukkig leverde dit op stage maar weinig problemen, maar vooral veel leuke situaties op. Omdat ik van te voren al wel verwacht had dat buiten mijn stage zo goed als niemand de Engelse taal machtig zou zijn, heb ik voor dat ik naar Rusland vertrok een beetje Russisch geleerd. Dit was erg nuttig, zeker toen mijn ouders en zusje op bezoek kwamen en er in hun N! oktober 2012 13
hotel niemand was die een woord over de grens sprak. De beginselen van het Russisch zijn gelukkig niet al te moeilijk te leren. Het Cyrillisch waarin het Russisch wordt geschreven is niet al te moeilijk onder de knie te krijgen, aangezien het net als het Latijnse schrift van het Grieks afgeleid is. Daarna is het vrij makkelijk om met een paar woorden toch veel duidelijk te maken. Het Russisch bestaat voor ongeveer tien procent uit leenwoorden uit bijvoorbeeld het Engels, Duits, Frans en Latijn. Ook hebben veel woorden meerdere betekenissen in het Nederlands. Zo hebben veel en groot bijvoorbeeld slechts één woord in het Russisch. Dit soort dingen maakte het makkelijk om sommige dingen in Russisch duidelijk te maken. Ik kon bijvoorbeeld de weg vragen, bestellingen doen in een restaurant en vertellen waarom ik in Rusland was. Gesprekken waren echter al snel moeilijk als mensen in volzinnen tegen mij begonnen te praten. "Je ziet veel dure auto s van miljardairs rijden naast een oude stoffige Lada die met anderhalve lekke band gewoon door blijft karren." weg te komen. Op deze manier heb ik ook twee weekenden bij vrienden van mijn begeleider doorgebracht. Waar je in Nederland soms na twee uur weer bij mensen buiten staat en blij mag zijn als je een koekje bij de koffie hebt gehad, werd in Rusland alles uit de kast gehaald om het een weekend lang gezellig te hebben met mensen die je amper kent. Moskou zelf heeft een zeer mooi centrum met onder andere het rode plein en heel veel kerken. Buiten het centrum gaat het straatbeeld al snel van mooie gebouwen naar hoge, grijze, vervallen sovjetflats. Dit zijn ook de plekken waar zatte Russen in speeltuintjes stunts uitvoeren die bekend zijn van Ruslandcompilaties op dumpert. Dit is een van de vele tegenstellingen die je tegenkomt in Moskou. Je ziet veel dure auto s van miljardairs rijden naast een oude stoffige Lada die met anderhalve lekke band gewoon blijft karren. Verder is het heel apart om te zien dat midden in de grootste stad van Europa, er stukken van bijna tien kilometer zijn waarop je niet een trainrails met de auto kunt oversteken. Dit is een van de redenen waarom elke dag het verkeer helemaal vast zit. Het rare is dat hier niks aan gedaan wordt, terwijl de overheid wel duizenden gastarbeiders uit de oude Sovjetrepublieken betaalt om alle omheiningen in de stad elk jaar te schilderen. Dit is slechts een van de voorbeelden waaruit geconcludeerd kan worden dat de prioriteiten van de overheid niet altijd op de juiste plek worden gelegd, maar dat is mijn persoonlijke mening. Hopelijk heb ik hiermee een goede indruk kunnen geven over mijn tijd in Rusland. Het was een geweldige ervaring om een aantal maanden in een vreemd land als Rusland te (over)leven. Wel heb ik gemerkt dat leven in Moskou veel frustraties kan opleveren. Een leuk voorbeeld vind ik altijd dat ik vier uur op een station ben geweest om vier treinkaartjes te kopen. Het lijkt er op dat niks gewoon op een makkelijke manier te regelen is. Deze frustraties kon ik allemaal goed de baas gedurende drie maanden. Maar ik kan me voorstellen dat dit een stuk lastiger wordt als je, zeg een jaar, in Rusland woont. Verder kan ik iedereen aanraden om iedereen voor in ieder geval een vakantie naar Rusland te gaan en zelf te kijken hoe het zit met alle vooroordelen. Door: Leroy Schepers (Van-der-Waalslid) Ook merkte ik dat ik structureel de klemtoon op de verkeerde lettergreep legde. Echt vloeiend Russisch leren is volgens mij wel behoorlijk moeilijk, mede door de acht verschillende naamvallen. Toen mijn studieboek begon aan deze naamvallen vond ik ook dat ik genoeg Russisch kende voor die drie maanden dat ik daar zou zijn. Russen hebben de naam erg nors en onvriendelijk te zijn. Dit vooroordeel is te begrijpen wanneer je in de metro zit of iemand op straat aanspreekt. Het liefst kijkt iedereen stoïcijns voor zich uit zonder iets te zeggen. Dit gedrag slaat echter volledig om wanneer je iemand kent. Dan wordt je bij mensen thuis uitgenodigd, krijg je van alles te eten en te drinken en is het moeilijk om weer De opstelling van Leroy 14 N! oktober 2012
Column Revolutie!? Foto: Christy Swagten De grootste revolutie op onderwijsgebied die de TU/e in haar historie heeft meegemaakt, zo betitelt Hans van Duijn het Bachelor-college dat zojuist van start is gegaan. Of het onderwijs inhoudelijk echt een plotselinge en omvangrijke ommekeer heeft gemaakt is nog maar de vraag. Daarover zo dadelijk meer. In ieder geval was er flink wat onrust op de werkvloer. De universiteit lanceerde ruim een jaar geleden het idee van een Bachelorcollege, top-down en met heldere randvoorwaarden: slechts de helft van de totale Bachelor wordt toevertrouwd aan onze faculteit. De overige ECTS-en verdient de student met overkoepelende vakken en er is volop keuze, design your own study. En dat alles om meer studenten naar de TU/e te lokken. Na een aantal hectische maanden op de faculteit was in januari de major Technische Natuurkunde gereed. Daarna waren onze docenten aan zet met het optuigen van nieuwe eerstejaarsvakken, in een revolutionair tempo. Want er was nauwelijks tijd, het Ba-college moest van start op 1 september, hulde aan de docenten die dit voor elkaar kregen! Maar is er inhoudelijk ook sprake van een onderwijskundige revolutie, zoals de rector ons doet geloven? In ieder geval is de totale portie wis- en natuurkunde dramatisch minder, waarmee we een bachelorstudent afleveren met andere bagage. Ook de contacttijd tussen student en docent is verder omlaag gebracht en staat nu op slechts 50%. En dat zien we terug in de invoering van alternatieve werkvormen. "De docent die met een (modern) krijtje een zaal met studenten weet te boeien met natuurkunde, dat mag nooit verdwijnen." Hoorcolleges maken plaats voor interactieve colleges, quizzen met behulp van stemkastjes (die op initiatief van TN voor alle eerstejaars worden aangeschaft!), allerlei tests tijdens de contacturen, thuis opdrachten uitvoeren en uploaden naar de docent. Een rijk palet aan boeiende opties om het onderwijs op hoger niveau te brengen. Dus toch revolutie? Nou ja, dat zijn grote woorden. In ieder geval heb ik in dertig jaar nog nooit zo n massale ommezwaai gezien in ons onderwijs. Maar echt nieuw is het natuurlijk niet. Al in de jaren zeventig lanceerden TN-docenten prof. Poulis en dr. Massen hun knijp(ertjes) college. Interactief werden er sommetjes gemaakt en konden de studenten de docent wegdrukken met de onbegripmeter, gaaf! En er was daarbuiten volop beroering over het nut van hoorcolleges. Onze eigen studievereniging J.D. van der Waals initieerde in 1968 zelfs een THEbrede enkète over waarom studenten kollege volgen en docenten kollege geven. En over dat soort zaken wordt op dit moment weer heel goed nagedacht, maar nu in de context van een veranderde samenleving en met tal van nieuwe tools. Betekent het Ba-college dan ook het einde van het hoorcollege? Ik denk van niet. De docent die met een (modern) krijtje een zaal met studenten weet te boeien met natuurkunde, dat mag natuurlijk nooit verdwijnen. Ik geloof veel meer in een hybride aanpak waarin activerende werkvormen verweven worden met enthousiasmerende colleges, met volop discussie tussen en met studenten. En dat sluit naadloos aan bij de aspiraties van het Ba-college. Misschien niet revolutionair, maar er waait wel een frisse wind! Door: Henk Swagten (Hoogleraar bij FNA, VENI-lid) N! oktober 2012 15
STOOR Interne en externe stage enquêtes De bachelor van Technische Natuurkunde wordt afgesloten met een interne stage die wordt gevolgd bij een van de dertien vakgroepen die de faculteit rijk is. Tijdens de Master wordt een externe stage gevolgd, bij een vakgroep aan een andere universiteit of in een bedrijf. Na afloop van deze stages worden enquêtes ingevuld en ingeleverd bij STOOR. Tussen oktober 2011 en juni 2012 zijn er 17 interne stage enquêtes ingevuld en 30 externe stage enquêtes. Als alle studenten nominaal zouden studeren, dan zou generaties 2007 en 2008 respectievelijk de interne en externe stage gedaan hebben. Bijna de helft van de geënquêteerde studenten studeert nominaal tijdens de interne stage. Bij de externe stage is de uitloop groter. Ongeveer een derde van de studenten studeert nog nominaal bij de externe stage. In onderstaande tabel is de generatieverdeling geschetst. Generatie Interne stage Externe stage 2001-1 2002 - - 2003-3 2004 3 7 2005-3 2006 1 6 2007 5 8 2008 8 - Alleen Master - 2 Totaal 17 30 Interne stage De interne stage wordt gevolgd bij een van de vakgroepen van de faculteit Technische Natuurkunde. Dit jaar blijkt de vakgroep Turbulentie en Vortexdynamica (WDY) populair te zijn. In de tabel is ook de historie weergegeven over de afgelopen zes jaar. Vakgroep #2007-2012 #2011-2012 FNA 37 1 PSN 16 0 MMN 9 0 TPS 11 0 MBx 30 2 LTE 0 0 MTP 5 2 WDY 40 7 TPM 12 0 CQT 34 0 EPG 38 2 P&MP 34 2 FUSION 6 1 Totaal 263 17 Er zijn richtlijnen ingevoerd om te voorkomen dat er te lang over de interne stage wordt gedaan. Slechts één student heeft dit jaar door persoonlijke problemen veel langer over de interne stage gedaan dan gebruikelijk. Het is lastig om conclusies te trekken gezien het aantal respondenten. Als redenen voor uitloop wordt gegeven dat een opstelling of simulaties veel tijd kosten. Hiernaast werd aangegeven dat een opstelling bouwen of simulaties uitvoeren ook er voor kan zorgen dat er langer over de stage wordt gedaan. Vaak vond men de 16 N! oktober 2012
uitloop niet erg omdat de stage leuk of leerzaam was. De dagelijkse begeleiding krijgt in driekwart van de gevallen het predicaat goed of uitstekend. De cijfers voor de interne stage zijn goed te noemen. Dit jaar liggen de gemiddelden per vakgroep tussen de 7 en 7,5. De gemiddelden over de afgelopen zes jaar liggen voor de meeste vakgroepen tussen de 7,5 en 8. Bij vakgroep MTP heeft de afgelopen twee jaar geen enkele stagiair lager dan een 8 gehaald, bij P&MP ligt het gemiddelde van de afgelopen zes jaar net boven de 8. Externe stage De externe stage wordt, zoals de naam al doet vermoeden, buiten de TU/e uitgevoerd. De verdeling over Nederland, Europa en buiten Europa is vrijwel evenredig, terwijl vorig jaar meer dan de helft van de studenten buiten Europa op stage ging. Op een enkeling na zijn alle stages door de docent geregeld. In onderstaande tabel is de verdeling per instellingsgroep gegeven. Instelling Aantal Bedrijf 5 Instituut 13 Universiteit 11 Anders 1 Totaal 30 Uit de reacties blijkt dat een buitenlandse stage vrijwel altijd als positief wordt ervaren. In een aantal gevallen is er uitgelopen, het valt op dat dit vaak als niet erg wordt ervaren. Als redenen voor uitloop tijdens de externe stage wordt vaak genoemd dat het gepland was of dat er langer gewerkt is om betere resultaten in het verslag te kunnen opnemen. De gemiddelde cijfers voor de externe stage zijn altijd goed geweest, zoals te zien in de verdeling per jaar in bovenstaande tabel. Komend jaar zullen er door STOOR ook Master enquêtes worden afgenomen. Hierin zal onder andere gevraagd worden naar de vooropleiding, coaching, vakken en afstuderen. Door: Joris Scheers (STOOR) Nieuwe medewerkers bij STOOR! De afgelopen maanden heeft STOOR afscheid moeten nemen van twee vertrouwde gezichten: Anneke Kruyen en Barry van Ham zijn gestopt als medewerkers van STOOR. Gelukkig hebben we in hun plaats twee nieuwe medewerkers mogen begroeten om hun leegte op te vullen. Robert Hommes en Joris Scheers zijn inmiddels namelijk als versterkingen binnen gehaald! Robert heeft zich de vorige keer voorgesteld, Joris stelt zich deze keer voor: Mijn naam is Joris Scheers, geboren in Goes, dat ligt in het zonnige Zeeland. Inmiddels woon ik alweer 5 jaar met veel plezier in Eindhoven. Voordat ik naar de TU/e kwam, heb ik HBO Technische Natuurkunde gedaan op Fontys. In mijn vrije tijd kook ik graag, fitness ik af en toe en drink ik graag een speciaalbiertje op de Borrel. Als je een vraag hebt mag je me altijd aanspreken, of kom langs tijdens de pauze in het STOOR-hok! "Door mijn uitloop heb ik mooiere resultaten voor in het verslag." De ervaringen met de dagelijkse begeleiding zijn wisselend, soms is er veel inhoudelijke kennis aanwezig en in andere gevallen bood de begeleider meer overzicht. De dagelijkse begeleiding in tweederde van de gevallen goed of uistekend beoordeeld. Jaar Gemiddeld cijfer 2005/2006 8.3 2006/2007 8.3 2007/2008 8.4 2008/2009 8.3 2009/2010 8.5 2010/2011 8.5 2011/2012 8.1 Like STOOR op Facebook! Sinds kort is STOOR ook op Facebook te vinden. Door STOOR te 'liken' blijf je automatisch op de hoogte van al het nieuws en alle activiteiten op onderwijsgebied! Wacht daarom niet langer, zorg dat de je die like knop aanklikt en je blijft altijd up-to-date! STOOR Waar: TNO 2.231 Wanneer: In de pauze Email: stoor@tue.nl Medewerkers: Maarten van Drunen Ruud Smedts Robert Hommes Joris Scheers N! oktober 2012 17
Advertorial Geen tv-weerbeelden zonder miniatuurkoelers Voor optische instrumenten die vanuit de ruimte de aarde bespieden, is koeling tot 150 à 200 graden onder nul een must. Alleen zo verkrijg je een goede signaal-ruisverhouding. Thales Cryogenics ontwerpt en bouwt de benodigde compressors voor miniatuurkoelsystemen voor nieuwe satellieten, zoals weer- en defensiesatellieten. In 2015 gaan de eerste vernieuwde versies de lucht in. De eisen aan de betrouwbaarheid van de compressors zijn extreem hoog. Van elke gebruikte bout moet zowel het staal als het productieproces gecertificeerd zijn. Om early failure op te sporen gaat geen enkele veer van de zuigerophanging de ruimte in zonder miljoenen testbewegingen te maken. Weersvoorspellingen betrouwbaarder en nauwkeuriger maken: dat is de ambitie voor de derde generatie Meteosatweersatellieten. De eerste van de zes geplande zogenoemde MTG-satellieten is waarschijnlijk in 2017 klaar voor lancering. Aan boord: hightech infraroodcamera s die vochtigheid in de atmosfeer detecteren lang voordat waterdruppels wolken vormen; en infraroodcamera s die vanuit de ruimte details zien met een dwarsdoorsnede van slechts 500 meter. Dit lukt alleen door het ruisniveau zo laag mogelijk te houden met behulp van geavanceerde koelsystemen voor de optische instrumenten. Bij kamertemperatuur zien de hightech optische systemen in deze satellieten onvoldoende, vertelt dr. ir. Theo Rijks, programmamanager ruimtevaartprojecten en lid van het managementteam van Thales Cryogenics, vestiging Eindhoven. Rijks gaat met zijn team de compressors voor de koelsystemen van de MTG-satellieten ontwerpen en bouwen en werkt nu al aan compressors voor een nieuwe Franse defensiesatelliet. De compressors voor beide satellieten afmetingen ongeveer 21 bij 11 bij 12 centimeter - moeten op velerlei vlak aan extreem hoge eisen voldoen. Een kapot onderdeel vervangen is immers geen optie als een satelliet eenmaal in een baan om de aarde draait. Ze mogen dus gedurende de levensduur van een satelliet van pakweg vijftien à twintig jaar niet kapot gaan. Mensen willen immers wel elke avond op het journaal mooie weerbeelden en accurate weersvoorspellingen zien. Daarom gaan bijvoorbeeld de veren van de zuigerophanging pas de ruimte in nadat ze eerst 10 miljoen testbewegingen hebben gemaakt om early failures op te sporen. En voor vermoeiingsonderzoek testen we zelfs 50 miljoen keer bij een extra grote uitwijking van de veer. Rijks, die zowel als technisch natuurkundige afstudeerde als promoveerde aan de TU Eindhoven, vertelt verder: Qua ontwerp zijn de grote G-krachten en trillingen die de compressors tijdens de lancering moeten doorstaan bovendien een extra complicerende factor. In dat krachtenveld mag de compressor natuurlijk niet beschadigen. Daarom hebben we in onze testomgeving schokbanken staan die krachten van meer dan 1000 G kunnen veroorzaken. Uiteraard doen we ook duurtesten. De langst draaiende compressor is in ons testlab al meer dan tien jaar aan het werk. Drukgolf Voor de satellieten maakt Thales compressors voor zogenoemde pulse tube cryocoolers, waarbij de compressor een drukgolf produceert die bij de koude vinger van het koelsysteem voor "Thales Cryogenics combineert de slagkracht van een mkb-bedrijf met de voordelen van een groot concern." koeling zorgt. Twee lineaire motoren in de compressor bewegen twee zuigers - opgehangen in bladveren - die samen een sinusvormige drukgolf maken door tegen elkaar in te bewegen, licht Rijks toe. Bij de koude vinger van dit type koelsysteem zijn geen bewegende delen nodig. En dat is een groot voordeel voor de betrouwbaarheid en levensduur van de koelers. Extreem lage temperaturen bereikt de koude vinger van een pulse tube 18 N! oktober 2012
fabrikant een speciale batch moet maken van bouten met gecertificeerd staal met bijbehorende langere levertijd. Ook daar moet je qua planning goed rekening mee houden. Theo Rijks van Thales Nederland koeler doordat het heliumgas een compressie- en expansiecyclus doorloopt, vergelijkbaar met een Stirling-koelcyclus. Voor een lange levensduur van de compressor mag de zuiger de omhullende cilinder niet raken. Echter voor een goede compressie, nodig voor extreem lage temperaturen tot 200 graden onder nul, moet de zuiger wel zo nauw mogelijk in diezelfde cilinder passen. Met een precisiedraaibank en een geheim uitlijnprincipe lukt het Thales om de ruimte tussen zuiger en cilinder kleiner dan 20 micrometer, pakweg 5 keer dunner dan krantenpapier, te maken. Ook het maken van de stalen bladveren vereist enorme precisie. Deze worden gemaakt via een etsproces om de benodigde toleranties te halen. De veren zijn zo ontworpen dat ze alleen beweging van de zuiger toestaan langs de as van de cilinder. In de richting van de cilinderwanden moet de veer juist een hele grote stijfheid hebben om te voorkomen dat de zuiger de wand raakt. Strakke tijdsplanning De compressor mag ook geen trillingen doorgeven die de optische instrumenten verstoren. Rijks en zijn team kiezen er daarom voor om voor de satellietprojecten aanzienlijk meer motoren te bouwen dan er nodig zijn. We zijn op zoek naar de belangrijkste parameters waarmee je kunt bepalen welke twee motoren het best bij elkaar passen en dus voor de allerminste trillingen zorgen. De tijdsplanning voor beide satellietprojecten is heel strak. Drie jaar voor de lancering van de eerste MTG-satelliet moeten wij onze compressors al leveren, waarna onze opdrachtgever ze inbouwt in het gehele koelsysteem en verder test. Deadlines bewaken is daarom een belangrijke taak voor Rijks als programmamanager. Afwijkende onderdelen die terug naar leveranciers moeten is een van de tijdvreters. We eisen van onze toeleveranciers redelijk extreme nauwkeurigheden. Daarom proberen we in een vroeg stadium met hen mee te denken, eventuele afwijkingen goed door te spreken en de meetmethodes op elkaar af te stemmen. Van elke gebruikte bout moeten zowel het staal als het productieproces gecertificeerd zijn. Dat betekent soms dat een Mini-cleanroom Voor satellieten moeten compressors bovendien veel schoner opgeleverd worden dan voor andere toepassingen. Voor het maken van de compressors gebruiken we technieken als lassen met een laserbundel, niet echt een schone techniek. Je gebruikt ook lijmen waarvan de dampen voor contaminatie kunnen zorgen. Zulk soort vervuiling gaan we verwijderen via een combinatie van uitstoken en spoelen met stikstofgas, waarna we de compressor verpakken in een stolp met superschoon stikstofgas, een soort mini-cleanroom. Voordien is het nog een kunst om aan te tonen dat je de maximaal toegestane vervuiling door koolwaterstoffen niet overschrijdt. Hoe test je dat? Daar heb je bijna CSI-achtige methodes voor nodig door bijvoorbeeld een stukje oppervlakte af te poetsen met een steriel wattenstaafje en dat naar een gespecialiseerd lab te sturen. Ik denk nu mee met het ingehuurde lab in hoeverre onze wensen voor deze testen haalbaar én betaalbaar zijn. Rijks koos bewust voor deze uitdagende baan. We zijn een gespecialiseerde club binnen Thales die voldoende autonomie krijgt. Daardoor combineren we voor mij de slagkracht van een mkb-bedrijf met de voordelen van een groot concern. We hebben een groot moederbedrijf achter ons staan en kunnen tegelijkertijd snel van richting veranderen om op nieuwe ontwikkelingen in te spelen, zoals nu op de vraag vanuit de ruimtevaart. Aan Rijks de taak een speciale productieomgeving voor ruimtevaartapparatuur van de grond te tillen. We willen deze tak van sport graag uitbreiden. Door: Thales Nederland Thales Nederland is de Nederlandse dochter van het internationale Thales-concern. De omzet in 2010 bedroeg 500 miljoen euro. Het bedrijf is actief in professionele elektronica voor defensie- en veiligheidstoepassingen zoals radar en communicatiesystemen en openbaar vervoersystemen zoals het OV-chipkaartprogramma. Thales is negende op de nationale lijst van R&D-bestedingen en de grootste hightech werkgever oostelijk van de IJssel. Vestigingen: Hengelo, Huizen, Delft, Eindhoven, Houten en Enschede Werknemers: 2.000 in Nederland, 68.000 wereldwijd in 50 landen. Actief: wereldwijd. Info: www.thalesgroup.com/nl, www.jobs.thalesgroup.com N! oktober 2012 19
Carrière Brownse bewegingen op de beurs Dat Technische Natuurkunde een brede opleiding is, was natuurlijk al bekend. Onze alumni komen vaak bij een breed scala aan bedrijven terecht. Maar wat doe je als je tijdens je promotie ontdekt dat de liefde voor de 'pure' natuurkunde aan het bekoelen is? Bart Broks vertelt hoe hij besloot de stap naar de financiële markt te maken. Niet de meest voor de hand liggende bestemming voor een gepromoveerde plasmafysicus, maar Bart Broks heeft het er prima naar zijn zin. Hij vertelt hoe hij tot zijn keuze gekomen is en hoe hij er achter kwam dat zijn studie stiekem toch wel relevant was. Een interessant verhaal over een voor veel natuurkundigen relatief onbekende wereld. Studie Mijn keuze voor de studie natuurkunde kwam voort uit de wens om een exact vak te gaan studeren. Natuurkunde is een erg brede opleiding, en dat sprak me aan. Mijn studie verliep zonder noemenswaardige tegenslagen en in 2002 studeerde ik af in Numerieke Plasmafysica. Daarna ben ik gaan promoveren op hetzelfde onderwerp bij prof. Van der Mullen. Wiskunde en Software Development speelden een belangrijke rol in mijn promotie. Mijn liefde voor natuurkunde ten opzichte van andere exacte wetenschappen bekoelde wat. Dit leek me geen goede basis voor een academische carrière. Daarom besloot ik het bedrijfsleven in te gaan. Solliciteren Nadat ik mijn proefschrift naar de drukker gebracht had, werd het tijd om te gaan solliciteren. Ik heb bij een breed scala aan bedrijven, zowel binnen als buiten de techniek, gesolliciteerd. Wat ik precies wilde wist ik nog niet; het enige wat ik zeker wist was dat ik bij een kleine, dynamische onderneming wilde werken. Een van de bedrijven waar ik solliciteerde was IMC Financial Markets, een handelshuis. IMC was op zoek naar een Quantitative Analyst (Quant): iemand met een sterke beta-achtergrond die modellen bouwt die gebruikt worden om te bepalen wat er gehandeld moet worden voor welke prijs, en hoe de risico s afgedekt kunnen worden. De beta-achtergrond had ik, ik had wat affiniteit met de financiële markt (beleggen was een hobby van me), het sollicitatiegesprek verliep voorspoedig en ik kreeg een aanbieding. Na enig wikken en wegen besloot ik dat dit mijn beste optie was. De voornaamste reden was (en is) dat finance, vergeleken met natuurkunde, een heel jong vakgebied is waar nog heel veel onbekend is. Om binnen de natuurkunde baanbrekend werk te verrichten, moet je je al gauw jaren specialiseren in een klein deel van je vakgebied; binnen de finance kun je een heel stuk sneller resultaten boeken. IMC IMC specializeert zich in market making. Een market maker is een bedrijf dat een contract met de beurs heeft dat het verplicht om prijzen af te geven waarop een instrument (bijvoorbeeld een aandeel) gekocht en verkocht kan worden. Een market maker zal nu de verkoopprijs boven de koopprijs leggen. In het meest simpele geval zal de marketmaker dat instrument kopen en het vrij snel daarna weer verkopen, waarna er geld verdiend is. Vergelijk het met een groenteboer: je koopt een appel voor 40 cent, en verkoopt hem voor 50. Door het continue afgeven van prijzen waarop gehandeld kan worden kunnen market makers er voor zorgen dat de markt stabieler is; een market maker kan bijvoorbeeld een als tegenpartij voor een grote verkooporder door te kopen en dan zelf later (geleidelijk) verkopen. Zonder market maker zou de koers heel snel kunnen dalen in zo n geval. In de praktijk is dit (uiteraard) niet zo eenvoudig. Als je een verkeerde prijs afgeeft, bijvoorbeeld door 10 euro bieden voor een appel, dan ga je heel veel appels kopen waar je niet vanaf komt, of in ieder geval niet zonder verlies. Het omgekeerde kan ook; je verkoopt te goedkoop en moet duurder terugkopen. Het wordt pas echt interessant wanneer we naar derivaten gaan kijken. Een derivaat is een instrument waarvan de prijs afhangt van een ander instrument. Een simpel voorbeeld is een termijncontract of future. Hierbij ga je in de toekomst iets kopen 20 N! oktober 2012