Notitie Vangnetuitkering Participatiewet 2016 Globale analyse en effectrapportage 1. Inleiding Het rijk heeft het verdeelmodel voor de financiering van de gemeentelijke uitkeringen met ingang van 1 januari 2015 gewijzigd. Zowel 2015 als 2016 gelden daarbij als overgangsjaar. Bij de inwerkingtreding van de Participatiewet in 2015 is de Vangnetuitkering (VU) geïntroduceerd. Daarmee zijn de aanvullende uitkeringen in de vorm van een meerjarige of incidentele aanvullende uitkering vervallen. Om in aanmerking te komen voor een compensatie van een evt. tekort aan toegewezen budget kan een beroep worden gedaan op VU. De gemeente moet daarbij onder meer aantonen dat er in 2015 een proces tot tekortreductie is ingezet. Om met succes een beroep op een vangnetuitkering te doen, moet het verzoek op tijd binnen zijn en compleet zijn. De aanvraag dient begeleid te worden door een globale analyse van het tekort, een brief waarmee het college de raad heeft geïnformeerd in 2016 over zijn analyse en maatregelen en dient een document bijgevoegd te worden waaruit de opvattingen van de raad blijken. Tot slot dient een overzicht bijgevoegd te worden wat de gemeente werkelijk heeft gedaan om het tekort te reduceren. Daarnaast moet het tekort hoger zijn dan 5% van het inkomensdeel: De eerste trede van 5% tekort komt volledig voor rekening van gemeente Heerde. De tweede trede van het tekort 5-10% komt voor de helft voor rekening van gemeente Heerde. De derde trede, het tekort boven de 10% wordt onder voorwaarden volledig vergoed door de vangnetuitkering. De verwachting is dat de kosten voor de participatiewet zoals bovengenoemd omschreven in 2016 zullen stijgen waardoor er een tekort ontstaat van meer dan 10%. Dit betekent dat het eigen risico van 154.306,00 voor rekening komt van gemeente Heerde. Voor het overige tekort wordt een beroep gedaan op de vangnetuitkering. Bijlage 2: 16112016 Notitie Vangnetuitkering 2016 Globale analyse en effectrapportage - 12 oktober 2016 Pagina 1 van 6
2. Globale Analyse Eén van de voorwaarden voor het aanvragen van een vangnetuitkering is dat er een globale analyse wordt gemaakt van de mogelijke oorzaak en omvang van het tekort, eerdere financiële resultaten van de uitvoering en van de verwachte ontwikkelingen van dat tekort in de komende jaren. Na anderhalf jaar Participatiewet is het belangrijk om te evalueren hoe we tot nu toe als gemeente vorm hebben gegeven aan de (extra) taken die met de nieuwe wetgeving onder onze verantwoordelijkheid vallen. De taak om vanuit de gemeente mensen te ondersteunen bij het vinden van werk is zowel sociaal maatschappelijk als ook financieel belangrijk voor de gemeente. Uit een analyse van het aantal uitkeringen binnen de gemeente Heerde blijkt het aantal uitkeringen fors gestegen te zijn, waardoor we een beroep moeten doen op de vangnetuitkering voor 2016. Deze stijging vraagt om een analyse over de instroom maar uiteraard ook een evaluatie over de uitvoering om mensen te laten uitstromen naar werk en een plan van aanpak om te komen tot verbeteringen op het gebied van re-integratie. 2.1 Buig budget Onderstaand een overzicht van de ontwikkelingen van de Bundeling Uitkeringen Inkomensvoorzieningen Gemeenten (BUIG), oftewel BUIG-budget voor de gemeente Heerde in de afgelopen jaren. Jaar: Begroting: Rekening: Inkomensdeel: 2011 1.457.510 1.747.743 1.396.525 2012 1.588.742 1.901.838 1.624.325 2013 1.814.838 2.060.527 1.919.190 2014 2.246.874 2.103.053 2.134.207 2015 2.121.874 2.117.309 2.278.265 2016 2.211.720 2.409.279 2.057.414 Het bedrag van de rekening in 2016 is geëxtrapoleerd op basis van de stand van eind juli 2016. Dit betekent dat het werkelijke bedrag kan afwijken door de ontwikkelingen in de tweede helft van 2016. Bovenstaand staatje laat zien dat de uitgaven en het Buig budget(inkomensdeel) een tegengestelde beweging maken. Waar de uitgaven fors zijn gestegen zijn de inkomsten van het BUIG budget fors gedaald. Het overzicht laat zien dat de uitgaven van de bijstandsuitkeringen met 13,8% stegen t.o.v. 2015. dit komt overeen met de stijging van de aantallen bijstandsuitkeringen, Het bedrag van de rekening bevat een nieuwe component i.v.m. de participatiewet: De Loonkostensubsidie. Dit overzicht laat zien dat er een tekort verwacht wordt van 351.865,00; Hiervan is een bedrag van 154.306,00 Eigen risico voor gemeente Heerde. De rest wordt gedekt door de vangnetuitkering. Het bedrag van het Eigen risico is al in de begroting opgenomen. Bijlage 2: 16112016 Notitie Vangnetuitkering 2016 Globale analyse en effectrapportage - 12 oktober 2016 Pagina 2 van 6
2.2 Cijfers en analyse instroom/uitstroom uitkeringen De gemeente Heerde heeft te maken met een stijging van het aantal uitkeringen. De stijging van het aantal bijstandsuitkeringen lijkt af te nemen als we de tweede helft van 2016 en de eerste helft van 2016 afzetten tegen de eerste helft van 2015. Zie onderstaande tabel voor de cijfers. Heerde Stand uitkeringen 1-1-2015 134 1-6-2015 153 1-1-2016 163 1-7-2016 172 De stijging van het aantal uitkeringen is onder meer te verklaren door: 1. Invloed van de nieuwe doelgroep Participatiewet (jongeren die voorheen instroomden in de Wajong) en de inzet van loonkostensubsidie voor deze doelgroep; 2. Hoge instroom van het aantal (alleenstaande) statushouders. 3. Instroom van max-ww ers: Ondanks dat het UWV minder nieuwe WW-uitkeringen verstrekt, hebben we nog te maken met een na-ijl effect. Naast bovenstaande hoofdredenen voor het aanvragen van een bijstand is er ook een kleiner aantal mensen die een beroep doet op de bijstand vanwege onderstaande redenen: 4. Instroom van mensen die geen recht hebben op een WW-uitkering (onvoldoende rechten op gebouwd voor een WW-uitkering of zelfstandigen die stoppen met hun activiteiten) 5. Overige oorzaken zijn mensen die na een scheiding of relatiebreuk in de bijstand komen of mensen die stoppen met hun studie. Wat verder opvalt is dat in het eerste half jaar van 2016 5 mensen die in een instelling verblijven een beroep deden op de bijstand. Deze personen komen in aanmerking voor een bijstandsuitkering naar de norm voor een verblijf in een instelling. Het toekomstperspectief voor deze groep is voor wat betreft het participeren binnen de arbeidsmarkt is nihil/beperkt. De instroom van uitkeringsgerechtigden ten opzichte van het vorig jaar is in het eerste half jaar van 2016 afgenomen (44 ten opzichte van 37 instroom in 1 e halfjaar 2016). Vorig jaar is met name een grote instroom (totaal 93) geweest van statushouders (16), max. WW-ers (16) en beëindiging werk zonder recht op WW (17). In de eerste helft van 2016 zijn er 7 statushouders ingestroomd, max. WW-ers (4) en beëindiging werk zonder recht op WW (2). Met name de instroom vanuit de laatste twee groepen (WW en werk) zijn nu veel lager, waarschijnlijk door het economisch herstel. Er zijn tot 1 augustus 2016 35 mensen uitgestroomd uit de uitkering. Hiervan zijn er 18 naar een andere baan/inkomen uitgestroomd. Het grootste succes wordt behaald in het eerste jaar van de uitkering (10), het tweede jaar is nog relatief hoog (5) en de overige jaren neemt de kans op succes af waarbij de gemeente vaak meer inzet moet leveren. Andere oorzaken kunnen zijn het verhuizen naar een andere gemeente; aanvangen met studie; aangaan relatie, etc. Bijlage 2: 16112016 Notitie Vangnetuitkering 2016 Globale analyse en effectrapportage - 12 oktober 2016 Pagina 3 van 6
3. Effectrapportage re-integratie en participatiebeleid 2015-2016 3.1. Start uitvoering Participatiewet 2015 In de pilot Gildenhus, op locatie Wilhelminaschool, werken de gemeente Heerde en Felua-groep samen om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te laten re-integreren naar werk. Deze Pilot Werk is een uitvloeisel van het beleidsplan Werk en Inkomen, dat op 14 december 2014 door de gemeenteraad is vastgesteld. De pilot heeft, conform het beleidsplan Werk en Inkomen, tot doel om iedereen die een beroep doet op een bijstandsuitkering voor levensonderhoud zodanig te ondersteunen dat zoveel en zo snel mogelijk voorzien wordt in een eigen inkomen. Iedereen die kan werken gaat werken. Als betaald werk (nog) niet mogelijk is, wordt naar vermogen een bijdrage geleverd aan de samenleving. Het persoonlijk actieplan staat centraal en is altijd gericht op ontwikkeling van de betreffende inwoner. Om deze doelen te bereiken wordt gebruik gemaakt worden van de re-integratie instrumenten op basis van de Verordening die de gemeenteraad eveneens op 14 december 2014 heeft vastgesteld. Denk aan proefplaatsing, werkstage of scholing aanbieden aan werkzoekenden. Het jaar 2015 was tevens de start van de Participatiewet. Door de start van de Participatiewet hadden we te maken met een nieuwe manier van werken, nieuwe doelgroepen en nieuw in te zetten instrumenten. Tevens zijn er werkafspraken gemaakt binnen de gemeente Heerde en de Felua-Groep om re-integratie naar werk met elkaar te bevorderen. Ook in regionaal verband zijn de diverse instrumenten en werkwijze in het overgangsjaar 2015 op elkaar afgestemd. 3.2. Uitvoering 2016 Om meer mensen te kunnen laten re-integreren naar werk is er in 2016, naast continuering bestaande werkwijze, een verbeterslag gemaakt in de uitvoering van de Participatiewet. Zo zijn er in 2016 meer instrumenten ingezet, zoals loonkostensubsidie, opleidingen en jobcoaching om mensen te ondersteunen in hun re-integratie naar werk. Mede hierdoor hebben we 18 uitkeringsgerechtigden kunnen laten uitstromen naar werk. In het kader van de werkgeversdienstverlening zijn door gemeente Heerde, in samenwerking met Felua-groep en het UWV Zwolle afspraken gemaakt om te starten met een arbeidspool waar mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt bij 1 werkgever aan de slag mogen gaan. Doel is dat in 2017 bij deze werkgever uit Heerde 8 fte werkzaam zullen zijn vanuit dit project. Door het screenen van ons zittend klantenbestand naar aanleiding van de Wet Taaleis zullen we eind 2016 en 2017 beter in staat zijn om mensen door te verwijzen naar de juiste vorm van taalondersteuning. We hebben hiervoor taalprogramma s beschikbaar bij Felua-Groep, Taalpunt en ROC Deltion. Een goede taalbeheersing kan er voor zorgen dat burgers gemakkelijker een baan vinden. Halverwege 2016 hebben we een regievoerder Werk in dienst genomen die zorg draagt voor meer regie en coördinatie binnen het Kernteam Werk. Tevens hebben we vanaf 1 augustus parttime een medewerker aangetrokken die zich primair focust op de doelgroep arbeidsbelemmerden, zodat we deze inwoners meer ondersteuning kunnen bieden bij de re-integratie naar werk. Ook de kwetsbare jongeren hebben onze speciale aandacht. Voorheen konden deze jongeren veelal voor een Wajonguitkering in aanmerking komen. Nu deze mogelijkheid (nagenoeg) is weggevallen vallen deze jongeren onder de zorg van de gemeente om te ondersteunen in hun zoektocht naar werk, ook als zij geen recht hebben op een uitkering. In de rol van werkgever heeft gemeente Heerde in 2016 mensen in dienst genomen die een afstand hadden tot de arbeidsmarkt. Voor 2017 willen we hier wederom op investeren als werkgever. Bijlage 2: 16112016 Notitie Vangnetuitkering 2016 Globale analyse en effectrapportage - 12 oktober 2016 Pagina 4 van 6
Samenvattend de activiteiten die we in 2016 hebben uitgevoerd om re-integratie naar werk te bevorderen: Meer inzet van instrumenten zoals loonkostensubsidie, opleidingen en jobcoaching Werkgeversdienstverlening met o.a. project om arbeidspool bij 1 werkgever onder te brengen Screenen van het klantenbestand naar aanleiding van de Wet Taaleis, en indien van toepassing: Taalondersteuning bieden aan werkzoekende bij de Felua-Groep, Taalpunt of Deltion Inzet van Regievoerder Werk met als doel meer regie en coördinatie Kernteam Werk Inzet van medewerker die zich focust op doelgroep arbeidsbelemmerden (Doelgroepregister) Integrale werkgroep om kwetsbare jongeren te bespreken en sluitende ketenaanpak realiseren In rol van werkgever mensen in dienst genomen met afstand tot arbeidsmarkt Analyse door UWV laten uitvoeren in eigen organisatie hoe meer vorm kan worden gegeven aan inclusieve organisatie 3.2.1. Evaluatie Naast het feit dat er in 2016 op een goede en fijne manier is vorm gegeven aan het bevorderen van re-integratie door het Kernteam Werk, is het uiteraard ook goed om de gebruikte werkmethodes te evalueren. Uit een aantal brainstormsessies in september 2016 met alle intern betrokkenen bij Participatiewet Werk zijn er een aantal knelpunten en ook verbeterpunten naar voren gekomen. Diverse administratieve systemen waar gegevens ingevoerd moeten worden Werkgeversdienstverlening voor 9 uur per week is punt van aandacht SONAR moeten we gaan vullen, mede vanuit regionale afspraken en met doel om klanten beter te kunnen matchen aan juiste vacature. Relatief veel tijd gestoken in groep 1/A, maar zijn kansrijk. Nu meer focussen op groep 2/B, die tijdelijk niet voor 100% kunnen werken. In het kader van de participatieverklaring willen we intensiever inzetten op een snellere inburgering i.s.m. Stichting Vluchtelingenwerk. Er is een budget aangelegd voor tolken, zodat de Gespreksvoerders Werk ook voor statushouders een plan van aanpak kunnen maken. Kwetsbare jongeren, worden nu wel opgepakt, kost wel extra tijd voor Kernteam Groepsaanpak voor categorie 1/A wenselijk, moet structureel zijn en niet vrijblijvend Categorie 2/B kansen om deze groep middels Buurtsportcoach weer arbeidsfit te maken en/of via taalprojecten. ESF subsidie biedt kansen, afgelopen periode veel extra administratie, volgende periode kan het via andere methode. 3.2.2.Productaanbod re-integratie en participatie 2017 Naar aanleiding van bovenstaande evaluatie (3.2.1.) is er een integraal plan van aanpak gemaakt om volgend jaar aan te bieden op het gebied van bevorderen re-integratie en participatie: Uitkeringsgerechtigden die direct bemiddelbaar zijn bieden we groepsgerichte aanpak aan. Gaat om kennisdeling, netwerken en ondersteuning. Deelname is verplicht. Herstart met informatiebijeenkomst voor mensen die bijna WW-uitkering kwijt raken CV s dienen digitaal gevuld te zijn (in Sonar/UWV Portaal) zodat we beter kunnen matchen Sportprogramma o.l.v. Buurtsportcoach: fit maken deelnemer plus koppeling als vrijwilliger bij sportvereniging Taalondersteuning en/of taalstages aanbieden aan deelnemers met tijdelijk geen 100% arbeidsvermogen Statushouders worden bij aanvraag uitkering ook gelijk benaderd door Kernteam Werk Start Pilot arbeidsmatige dagbesteding & beschut werk Start project werkgeversdienstverlening project v.d. Most Continueren werkgeversdienstverlening en bij voorkeur opschalen Structureel afstemmingsoverleg EZ & Participatie Vorm geven aan beleid Nieuw Beschut Werk (n.a.v. verwachte wetgeving) Continueren Gildenhus met regievoerder Werk, gespreksvoerders en medewerkers Felua Continueren werkgroep kwetsbare jongeren Bijlage 2: 16112016 Notitie Vangnetuitkering 2016 Globale analyse en effectrapportage - 12 oktober 2016 Pagina 5 van 6
4. Samenvatting De inzet en wijzigingen die de afgelopen jaren zijn doorgevoerd hebben er voor gezorgd dat ondanks de economische crisis gemeente Heerde de afgelopen jaren geen beroep heeft hoeven doen op een aanvullende uitkering voor wat betreft het inkomensdeel. De maatregelen die getroffen zijn om dit te bereiken willen we continueren in combinatie met de hiervoor genoemde aandachts- en actiepunten die met name van belang zijn om de nieuwe doelgroep goed te kunnen bedienen. Aan de voorwaarden die gesteld worden om indien nodig een beroep te kunnen doen op een vangnetuitkering over 2016 kan worden voldaan. Voorwaarde 1: Het verzoek moet uiterlijk 15 augustus 2017 zijn ontvangen door de Toetsingscommissie aanvullende uitkering Participatiewet. Mocht blijken dat het nodig is om een aanvraag in te dienen dan kan dit voor 15 augustus 2017 worden ingediend. Voorwaarde 2: Bij het verzoek moet het college de volgende documenten toevoegen: Een globale analyse van de mogelijke oorzaak en omvang van het tekort, eerdere financiële resultaten van de uitvoering van de WWB en van de verwachte ontwikkelingen van dat tekort in de komende jaren; Een brief, of vergelijkbaar document waarbij het college de raad heeft geïnformeerd over zijn analyse en de maatregelen die worden genomen dan wel worden overwogen om tot kostenreductie te komen; Een document waaruit de opvattingen van de gemeenteraad hieromtrent blijken; Een overzicht wat de gemeente in 2016 feitelijk heeft gedaan om het tekort het hoofd te bieden en hoe zij het effect daarvan kwalificeert. Dit document dient als globale analyse en wordt door het college gebruikt om de raad te informeren. De reeds ingezette maatregelen worden gecontinueerd en de nieuwe instrumenten die de participatiewet met zich mee brengt worden, waar nodig, verder ontwikkeld. Tevens wordt de raad gevraagd om deze notitie vast te stellen. Voorwaarde 3: Het tekort op het inkomensdeel bedraagt meer dan 5% op basis van netto lasten, dat wil zeggen het verschil tussen de besteding en de baten op titel van de in artikel 69 PW genoemde wetten en de baten op titel van de reeds ingetrokken WWIK. Indien blijkt dat bovengenoemd tekort, ondanks de ingezette acties en maatregelen toch realiteit is in Heerde, wordt een beroep gedaan op de vangnetuitkering. Bijlage 2: 16112016 Notitie Vangnetuitkering 2016 Globale analyse en effectrapportage - 12 oktober 2016 Pagina 6 van 6