TEN-T CORRIDOR 2: JOINING FORCES FOR A COMPETITIVE LOW-CARBON CORRIDOR

01/12 TEN-T CORRIDOR 2: JOINING FORCES TEN-T CORRIDOR 2: JOINING FORCES FOR A COMPETITIVE LOW-CARBON CORRIDOR DE EUREGIO WENST ALS REGIO IN BALANS DE KANSEN VAN DE OOST-WEST-CORRIDOR (OWC) TE BENUTTEN

02/12 TEN-T CORRIDOR 2: JOINING FORCES STATEMENT EN UITNODIGING 1. De EUREGIO is economisch sterk en heeft een goede infrastructuur. Daarmee levert de EUREGIO binnen de EU een waardevolle bijdrage aan de Europese economie. Dat sluit goed aan op de EU-strategie om wat sterk is, sterker te maken. 2. Desondanks moet de verkeersinfrastructuur van de EUREGIO (wegen, telematica, co- en intermodaliteit) worden verbeterd om de toekomstige uitdagingen het hoofd te kunnen bieden (groeiend verkeersaanbod, toenemend goederentransport, milieueisen, CO 2 -neutrale economie). De EUREGIO wil daar de komende jaren samen met haar partners aan werken. 3. De EUREGIO ligt in de TEN-T coidor 2. Dat verbindt ons o.a. met Warschau, Berlijn, Hannover, Amsterdam, Rotterdam, Felixstowe en de Midlands. Waarschijnlijk hebben deze buren in deze coidor soortgelijke belangen en plannen als wij. 4. Daarom nodigt de EUREGIO deze coidorburen uit om onder de paraplu van TEN-T samen aan de doorontwikkeling van de infrastructuur te werken, in de zin van de EU-doelstellingen: smart, green, inclusive. Daarvoor organiseert de EUREGIO een startconferentie, te houden op 23 november 2012 in Osnabrück (D). 5. Doel is om TEN-T coidor 2 samen te managen, te ontwikkelen en op eigen kracht, met ondersteuning van de EU en de lidstaten, te optimaliseren. De oost-west-coidor Warschau Berlijn Amsterdam/Rotterdam Felixstowe Midlands (coidor 2) is door de EU erkend als belangrijke schakel in het transnationale verkeer. Deze coidor wordt gekenmerkt door een relatief goede infrastructuur voor multimodale verbindingen per weg, rail en water tussen de landen, steden en regio s langs de coidor. De coidor verbindt economische en logistieke kerngebieden De coidor verbindt economische regio s die van elkaar verschillen De coidor verbindt stedelijke regio s. Dat biedt goede randvoorwaarden voor intensievere economische samenwerking langs de hele coidor. Om die reden nodigen wij De EUREGIO-partners u als stakeholder uit aan dit initiatief deel te nemen. Ons doel is tot een gezamenlijke aanpak te komen om de kansen op economisch en infrastructureel gebied op vele manieren te benutten. We willen daarmee coidorbreed vanaf 2014 in het TEN-T programma opgenomen worden.

03/12 TEN-T CORRIDOR 2: JOINING FORCES 1. CORRIDOR 2 IN TEN-T, HET TRANS-EUROPESE NETWERK VOOR TRANSPORT AANLEIDING In oktober 2011 heeft de Europese Commissie nieuwe richtlijnen gepubliceerd voor een integraal Europees verkeersnetwerk van wegen, spoor, luchthavens en vaarwegen, TEN-T. TEN-T kent twee niveaus: een kernnetwerk van tien coidors dat in 2030 voltooid moet zijn, en een onderliggend samenhangend netwerk, te voltooien omstreeks 2050. Het kernnetwerk heeft financiële prioriteit; het omvat alle belangrijke verbindingen en economische centra. De tien coidors bestaan elk uit minstens drie verkeersmodaliteiten, strekken zich uit over drie lidstaten en minstens twee grensoverschrijdende regio s. De coidors vormen de basis voor de uitbouw van de infrastructuur, met de bedoeling het transport binnen Europa efficiënter te maken en negatieve milieueffecten te verminderen. Vooang wordt gegeven aan het wegnemen van bottle necks. Eén van de tien coidors is de oost-west-coidor, waaraan de EUREGIO is gelegen: Warschau Berlijn Amsterdam/Rotterdam Felixstowe Midlands.

04/12 TEN-T CORRIDOR 2: JOINING FORCES EUREGIO Aan deze coidor ligt in het grensgebied Duitsland-Nederland de oudste Euregionale samenwerking, opgericht in 1958: de EUREGIO, een regio in balans. De EUREGIO is een samenwerkingsverband van 130 Nederlandse en Duitse Landkreisen, steden en gemeentes, waaronder ook de steden Münster, Osnabrück en Enschede, Hengelo als Netwerkstad Twente (= MONT). De EUREGIO omvat ca. 13.000 km2 met 3,4 miljoen inwoners. BEREIKBAARHEID: voor het vestigingsklimaat is de in- en externe bereikbaarheid essentieel. De EUREGIO ligt op het snijpunt van Europese hoofdverbindingen: noord-zuid en oost-west. Vandaar dat deze regio blij is met de prioritaire status van coidor 2 in de nieuwe TEN-T richtlijnen. Het economische belang van de EUREGIO is daarmee erkend en dat biedt een uitstekende uitgangspositie voor de regionale ontwikkeling. Alle stakeholders langs de hele coidor hebben belang bij deze status, niet alleen vanuit de optiek van transport en logistiek. STERKTES VERSTERKEN: de EUREGIO wil zijn kwaliteiten in breder Europees verband inzetten. De regio heeft veel te bieden. De uitdaging ligt in de zg. triple helix: de nauwe samenwerking tussen overheden, het bedrijfsleven, onderzoeks- en onderwijsinstellingen. Dat overstijgt de eigen regio en andere partners uit andere steden en regio s zijn daarvoor onontbeerlijk. De uitgangspositie van de EUREGIO is optimaal. Profilering op Europese schaal kan beter en draagt bij aan het welzijn van de inwoners, binnen en buiten de eigen regio. ONS AANBOD: een groene coidor De EUREGIO-partners zijn zich terdege bewust van de noodzaak om te komen tot een CO2-arme economie. We bieden al onze kennis en knowhow aan om een groene CO2-neutrale coidor te realiseren. Een coidor met een voorbeeldfunctie voor milieumaatregelen, zowel in ruimtelijk opzicht als ten aanzien van intelligente verkeersoplossingen (ITS), een duurzame, soepel functionerende coidor voor de transportsector en dat zowel op het gebied van het personen- als goederenvervoer.

05/12 TEN-T CORRIDOR 2: JOINING FORCES 2. EUREGIO: EEN REGIO IN BALANS SAMENWERKING SINDS 1958 Grensoverschrijdende samenwerking is traditie op talrijke gebieden; op het gebied van de arbeidsmarkt (vgl. aantal grenspendelaars), het bedrijfsleven (o.a. samenwerking tussen bedrijven (vb. VNDU 1 ), en de Kamer van Koophandel en Industrie- und Handelskammer), de universiteiten (Münster, Osnabrück en Twente), en ook op het gebied van transport en logistiek. Decennialang wordt aan beide zijden van de grens gewerkt aan de optimalisatie van de infrastructuur. De erkenning van coidor 2 vormt een belangrijke steun in de rug. De nationale regeringen, de parlementen en ook het Europarlement hebben aandacht voor wegen (E30), spoorverbindingen (Berlijn-lijn, goederentransport Nederland-Polen) en waterwegen (Twentekanaal, Mittelland- en Dortmund/Emskanal). de drie modaliteiten zijn opgenomen in het Nederlandse MIRT (Meerjareninvesteringsprogramma Ruime & Transport) De Duitse IHK s pleiten bij voortduring voor het oplossen van bottle necks, o.a. de spoorverbinding Minden-Seelze (op de Berlijn-lijn) Samen met de overheden ontwikkelen de EUREGIO-partners een strategie om de verwachte sterke groei van het goederentransport op te vangen Twents c.q. Euregionaal onderzoek de EUREGIO als logistieke draaischijf Pleidooien om het Twentekanaal door te trekken naar het Mittellandkanal Etc. Deze acties en ambities zijn samengebracht in een INTERREG IV A People-to-people-project green in between. Men streeft naar een groene coidor ; het project vormt de opmaat naar een Europees project voor de hele oost-west-coidor. Eén van de resultaten is een aanvulling op de lijst van pre-identified projects 2. 1 Verband Niederländischer und Deutscher Unternehmen 2 Per coidor heeft de Europese Commissie enkele pre-identified projects geformuleerd.

06/12 TEN-T CORRIDOR 2: JOINING FORCES REGIO IN BALANS In de EUREGIO vullen de kwaliteiten van de landelijke omgeving en van de steden, met in het bijzonder de steden Netwerkstad Twente, Münster en Osnabrück, elkaar voortreffelijk aan. Veilig en overzichtelijk, grote variëteit en sociale stabiliteit. Een symbiose van een veelheid aan werk-, woon-, scholing- en recreatiemogelijkheden leidt tot een aantrekkelijke en toekomstgerichte regio. Economisch sterk is de regio door de vele moderne midden- en kleinbedrijven. Zij combineren een diversiteit aan technologieën: new systems & materials en met name mechatronica en nanotechnologie. MULTIMODALE KENNISREGIO De EUREGIO heeft alles in huis voor een betekenisvolle kennisregio. Universiteiten en hogescholen bieden uitstekende onderwijs- en onderzoeksmogelijkheden voor ca. 100.000 studenten. Tussen de universiteitssteden Münster, Osnabrück, Enschede/ Twente en hun nevenvestigingen vindt een continue kennistransfer plaats richting het bedrijfsleven. De instituten Mesa+ (Universiteit Twente) en CeNTech (Universiteit Münster) zijn belangrijke spelers in het wereldwijde netwerk van de nanotechnologie. Ook zij kunnen niet zonder het dichte Euregionale netwerk van middelbare beroepsopleidingen. HIDDEN CHAMPIONS Een economische analyse heeft aangetoond, dat de EUREGIO verscheidene nationaal en internationaal betekenisvolle industriële clusters kent. Van de automotive-industrie, kunststof- en machine-industrie tot de toegepaste gezondheidswetenschappen. Gezamenlijk en in onderlinge innovatie ontstaan een bijzondere synergie, bijv. op het gebied van mechatronica en energietechniek. ACTIE GEVRAAGD Om onze kwaliteiten te behouden en te versterken is Europese samenwerking nodig. Niet alleen om kansen te benutten, ook om bedreigingen het hoofd te bieden. Volgens de Europese Commissie groeit het goederentransport tot 2050 met ongeveer 80% en het personenvervoer met ca. 50%. De zg. achterlandverbindingen van de zeehavens (2e Maasvlakte bij Rotterdam!) moeten deze groei voor een groot deel opvangen. Voor de EUREGIO zijn de ARA 3 - en de Noord-Duitse zeehavens van groot belang voor het transitoverkeer door ons gebied. Naast overlast biedt dat kansen voor logistieke bedrijvigheid. 3 Amsterdam Rotterdam Antwerpen

07/12 TEN-T CORRIDOR 2: JOINING FORCES Ook het Programma Hoogfrequent Spoor PHS (het spoorboekloos rijden) in de Randstad leidt tot een toename van het spoorgoederenvervoer in de EUREGIO met een factor 8 tot 10. Dat heeft invloed op het leefklimaat en kan in ons gebied ook tot verdringing van het personenvervoer per spoor leiden. Het grootste deel van de verkeersstromen wordt over de weg afgewikkeld. Met als gevolg toenemende wegafsluitingen (wegens onderhoud), files en ongevallen. Het transport wordt daardoor onbetrouwbaar qua just-in-time delivery. Naast verbetering van de fysieke infrastructuur zoeken we oplossingen in intelligent verkeersmanagement. De universiteiten staan te popelen om ons daarin te ondersteunen. De groeiende verkeersstromen kunnen niet allen over de weg worden opgevangen. Vervoer per spoor zal een belangrijk deel moeten overnemen. In coidor 2 zijn veel baanvakken anno 2012 al aan de grens van hun capaciteit. Ook hier moet intelligent en duurzaam ingegrepen worden om de EU-binnenmarkt goed te laten functioneren. De binnenvaart en -havens zijn onderdeel van de internationale transportketen. Optimalisatie en een soepele overslag naar weg- en railtransport v.v. behoren tot de ambities van onze regio: verdieping van o.a. het Twentekanaal verhoging van bruggen om hoger belaste vaartuigen (2 3 lagen containers) vrije doorgang te bieden mogelijk een nieuwe verbinding tussen het Twentekanaal en het Mittellandkanal. De noodzaak tot actie is evident en dat zal in andere delen van coidor 2 niet anders zijn. Vandaar ook de noodzaak om tot internationale samenwerking te komen en de obstakels te inventariseren en prioriteiten aan te geven. We willen het domino-effect voorkomen!

08/12 TEN-T CORRIDOR 2: JOINING FORCES 3. WAT WILLEN WE: HET CORRIDORINITIATIEF EUROPE 2020: SMART, GREEN, INCLUSIVE Coidor 2 biedt kansen voor economische en duurzame samenwerking met andere regio s en hun partners. De EUREGIO heeft het initiatief genomen om een coidorbreed consortium op te richten. Daartoe heeft de EUREGIO de volgende doelstelling geformuleerd. De oost-west-coidor Warschau Berlijn Amsterdam/Rotterdam Felixstowe Midlands (coidor 2) is door de EU erkend als belangrijke schakel in het transnationale verkeer. Deze coidor wordt gekenmerkt door een relatief goede infrastructuur voor multimodale verbindingen per weg, rail en water tussen de landen, steden en regio s langs de coidor. De discrepantie tussen het groeiende verkeersaanbod en de capaciteit van de huidige infrastructuur maakt de EUREGIO als vestigingsplaats en de hele oostwest-coidor kwetsbaar. Dat geldt vooral voor regio s en steden die voor een belangrijk deel afhankelijk zijn van een goed functionerende infrastructuur en logistiek. Gezamenlijke inspanningen zijn noodzakelijk! We willen de concuentie met andere regio s en steden in Europa het hoofd bieden. Daarvoor moet coidor 2 aan aantrekkelijkheid winnen. Dat kan, als we als steden en regio s langs de oost-west-coidor samen optrekken. Onze coidor kan op Europees niveau een voorbeeldfunctie vervullen, als het gaat om duurzame en innovatieve oplossingen. We houden daarbij rekening met milieu-, sociaal-economische en andere belangen. Door doorontwikkeling van de oost-westcoidor levert een bijdrage aan de internationale bereikbaarheid en aan de Europe 2020 doelen. Onze oplossingen zijn smart, green en inclusive. De EUREGIO nodigt potentiële partners uit zich bij dit initiatief aan te sluiten. We organiseren een startconferentie voor alle geïnteresseerden en eventueel lopende initiatieven. We willen een consortium oprichten, waarmee we voldoende massa creëren om invloed op de EU en de nationale regeringen te kunnen uitoefenen. Zo n samenwerking vormt de basis voor het coidorprogramma dat vanaf 2014 onder leiding van een vooraanstaande EU-coördinator wordt ontwikkeld. Transnationale missing links en flessenhalzen worden zo veel mogelijk vóór 2030 opgelost. Dit komt ten goede aan het sociaal-economisch functioneren van de steden en regio s langs onze coidor. En dus ten goede aan het welzijn en de welvaart van onze inwoners.

09/12 TEN-T CORRIDOR 2: JOINING FORCES CORRIDORBREDE STUDIE We zien voor de hele coidor veel uitdagingen en kansen, maar ook bedreigingen. Een coidorbrede studie moet deze aan het licht brengen. De EUREGIO heeft met haar partners een Quick Scan 4 laten uitvoeren. In onze regio liggen 7 internationale snelwegen, 6 nationale hoofdwegen, 5 spoorverbindingen voor de lange afstand en 4 waterwegen met internationale betekenis. De studie heeft de huidige verkeersbelastingen in kaart gebracht en deze afgezet tegen de bestaande capaciteit en de noodzakelijke capaciteit. Dat laatste uitgaande van de prognoses voor 2025. De capaciteit op zowel weg, spoor als water blijkt nu al deels ontoereikend. Als de prognoses bewaarheid worden, is de capaciteit in 2025 zeker ontoereikend. Wat voor de EUREGIO geldt, zal elders langs de coidor niet anders zijn. Vanwege de onderlinge afhankelijkheid is daarom gezamenlijke actie nodig! ELEMENTEN VAN EEN INVENTARISERENDE STUDIE De EUREGIO heeft de Europese Commissie een aanvulling voorgesteld (zie bijlage) op de lijst van pre-identified projects. Soortgelijke projecten uit andere delen van de coidor moeten uit een inventariserende studie naar voren komen: kwaliteit van de achterlandverbindingen van de zeehavens (main ports Amsterdam/ Rotterdam, Hamburg/Bremerhaven) tot in Oost-Europa en de EU-buurlanden de gevolgen van de sterk groeiende omvang van het containervervoer (dryports en terminals) ontwikkelingen van binnenhavens en de binnenvaart mogelijke conflicten tussen personen- en goederenvervoer, met name daar waar er al sprake is van overbelasting van trajecten vloeiende doorstroming van het vrachtverkeer in de stedelijke omgeving (locaal en regionaal transport) belemmeringen in het internationale personenvervoer. 4 Quick Scan oost-west-coidor EUREGIO, december 2011. Studie uitgevoerd door het Institut für Verkehrswissenschaft, Westfälische Wilhelms-Universität Münster. Uitgave: EUREGIO. Surf naar: www.euregio.nl/quickscan_euregio.

10/12 TEN-T CORRIDOR 2: JOINING FORCES WORK PACKAGES We streven ernaar, dat potentiële partners zich aangesproken voelen en zich aansluiten bij gezamenlijke projecten en maatregelen: ontwikkeling van een strategisch toekomstbeeld ter optimalisatie van de oostwest-coidor als modern, multimodaal logistiek systeem een geïntegreerde aanpak om synergie te creëren en creatieve dwarsverbanden te realiseren met innovatieve oplossingen vanuit bedrijfsleven, politiek en wetenschap klimaat en milieu: het consortium draagt bij aan de klimaatdoelen (fijnstof- en CO2-reductie, stedelijk woon- en leefklimaat) sociaal doel: veel projecten en maatregelen beogen een verbetering van het vestigingsklimaat en de economie. Daarmee worden nieuwe arbeidsplaatsen geschapen. Ook een verbetering van de arbeidsomstandigheden in het internationale transport en logistiek staat hoog op de agenda. De Europe 2020-doelstellingen zijn daarom leidend. VOORBEELDEN VAN INNOVATIEVE OPLOSSINGEN Een modern, multimodaal logistiek systeem kenmerkt zich door de toepassing van innovatieve technieken en wetenschappelijke inzichten. Langs de oost-west-coidor zijn diverse overheden, onderzoeksinstellingen en bedrijven actief op zoek naar effectieve oplossingen. We willen deze krachten bundelen. Een paar voorbeelden: intermodality: milieuvriendelijke en kostenefficiënte vormen van transport zijn te combineren door slim om te gaan met de verschillende vervoersmogelijkheden ITS, Intelligent Transport Systems: intelligente verkeerstelematica bevordert een vloeiende doorstroom langs de hele coidor. E-ticketing vergemakkelijkt het internationale personenverkeer milieuvriendelijke ruimtelijke inpassing van de infrastructuur, in combinatie met intelligente aanpak van lawaaioverlast en van emissies van schadelijke stoffen alternatieve brandstoffen en aandrijvingen: we willen een netwerk realiseren voor alternatieve brandstoffen en aandrijvingen en de daarbij horende tankstations aanvullende parkeerplaatsen voor vrachtwagens: bevordert de verkeersveiligheid. EUROPESE FONDSEN Voor de studie willen we een beroep doen op Europese fondsen. Een aanvraag staat gepland voorjaar 2014. Als basis daarvoor hebben we een opdracht geformuleerd, de Terms of Reference 5. Deze is bedoeld om een consultancy in te huren die ons bij het verdere proces terzijde staat. 5 Op aanvraag bij de EUREGIO verkrijgbaar (ENG).

11/12 TEN-T CORRIDOR 2: JOINING FORCES CONSORTIUM Het coidorconsortium biedt het platform om tot de gezamenlijke aanpak te komen. Om via een SWOT-analyse inhoud te geven aan onze ambities. VERVOLGPROCES POLITIEK-BESTUURLIJK DRAAGVLAK De beschrijving van de kansen die de oost-west-coidor ons biedt is bedoeld om politiek-bestuurlijk draagvlak te verkrijgen. Om instemming te krijgen met de vorming van het consortium en om samen met stakeholders een aanvraag bij de EU in te dienen voor het studieproject. Stakeholders zijn niet alleen overheden en bedrijven. We willen ook onderzoeksinstellingen en andere private partijen in ons consortium opnemen, zodat een effectieve publiek-private samenwerking tot stand komt. STARTCONFERENTIE De stakeholders worden uitgenodigd voor de startconferentie in het najaar van 2012. Daar willen we groen licht krijgen om verder te gaan met ons initiatief en om een EUsubsidieaanvraag in te dienen. CORRIDORSTUDIE Als het lukt om subsidie te krijgen, kan de coidorstudie worden uitgevoerd. Via desk research, interviews en aanvullende deelstudies worden alle belemmeringen van de oost-west-coidor geïnventariseerd. De studie kent een doorlooptijd van ongeveer anderhalf jaar. De uitkomsten ervan vormen input voor het coidorprogramma dat vanaf 2014 onder leiding van een EU-coördinator tot stand wordt gebracht. CORRIDORPROGRAMMA Dit programma bevat alle belemmeringen in de oost-west-coidor die vóór 2030 opgelost moeten zijn. Belemmeringen met de meeste impact voor het transnationale verkeer komen met vooang in aanmerking voor co-financiering vanuit het TEN-T budget. De nationale overheden moeten daarmee instemmen, want het grootste deel van de bekostiging moet uit de nationale budgetten komen. Maar ook private vooren/of co-financiering is mogelijk. Het coidorprogramma heeft een looptijd tot 2030. Dat jaar is voor de EU het ijkpunt voor een optimaal functioneren van het totale TEN-T kernnetwerk. De komende TEN-T budgetperiode loopt van 2014 tot 2020. We moeten gezamenlijk voor deze periode dus concrete en haalbare maatregelen en projecten naar voren brengen.

12/12 TEN-T CORRIDOR 2: JOINING FORCES INITIËLE PARTNERS VAN HET INITIATIEF Mede mogelijk gemaakt door: www.deutschland-nederland.eu CONTACT: EUREGIO Jan Oostenbrink, interim directeur-bestuurder, j.oostenbrink@euregio.nl Marieke Maes, projectmanager verkeer, m.maes@euregio.nl Postbus 6008 7503 GA ENSCHEDE The Netherlands Visiting address: Enscheder Str. 362, 48599 Gronau, Germany www.euregio.nl Tel: +31 53 46051-51 Fax: +31 53 40651-59

BIJLAGE LIST OF PRE-IDENTIFIED PROJECTS BIJLAGE: LIST OF PRE-IDENTIFIED PROJECTS RESPONSE OF THE EUREGIO AND ITS PARTNERS REGARDING THE SECOND PROPOSED CORE NETWORK CORRIDOR OF THE COMMISSION ON 19 OCTOBER 2011 We took note from the proposed projects as mentioned below. 2. WARSZAWA BERLIN AMSTERDAM/ROTTERDAM FELIXSTOWE MIDLANDS BY border Warzsawa Poznán Frankfurt/Oder Berlin Hannover Osnabrück Enschede Utrecht Amsterdam/Rotterdam Felixtowe Birmingham/Manchester Liverpool Pre-identified sections Mode Description/dates BY border Warszawa Rail upgrading existing line, studies for high Poznán DE border speed rail PL Border Berlin Hannover Rail upgrading of several sections (Amster- Hengelo/Twente Amsterdam/ dam Utrecht Arnhem, Hengelo/ Rotterdam Twente Osnabrück Hannover Berlin; especially Minden/Seelze Hannover and Twente-Bypass) West-German Canals, IWW Upgrading (e. g. elevation of the bridges Mittellandkanal, allowing three layers of containers) incl. Hannover Magdeburg Berlin links to the other modes Amsterdam locks IWW studies ongoing Felixstowe Midlands Rail, port, interconnections port and multimodal multimodal platforms platforms Additional projects that meet the criteria set out in the methodology to be on the core network, having a high EU added value and being mature for implementation between 2014 and 2020 are indicated in grey in the table above and are listed in the table below. The sequence of the proposed additional projects in the table below is random.

BIJLAGE LIST OF PRE-IDENTIFIED PROJECTS Pre-identified sections Mode Description/dates Hengelo Enschede Rheine, IWW Feasibility study for the connection Twentekanaal/Mittellandkanal between the Mittellandkanal and the Twentekanaal Münster Osnabrück Rail, rail airport Münster-Osnabrück Airport interconnection Ruhr area Münster Rail Upgrading of the section Münster Osnabrück Hamburg Lünen (doubletrack) Amsterdam Deventer/ Multimodal Study in the entire cross-border region Zutphen Hengelo/Enschede to reduce CO2 emissions e.g. by the Münster/Osnabrück implementation of traffic and mobility Hannover management systems and more balanced burden sharing between the different traffic modes NL Hannover Berlin Road Upgrading of several sections (Dutch A1, German A30) incl. links to the northsouth axes Ruhr area Münster Road Expansion of German A1 to six lanes, Osnabrück Hamburg section Kamen-cross till cross Lotte/ Osnabrück