Folder Taal & Oriëntatieprogramma voor Vluchtelingen Waarom het Taal & Oriëntatieprogramma? Vanaf 1 januari 2013 is de Wet Inburgering ingrijpend gewijzigd. Nieuwe inburgeraars zijn vanaf die datum zelf verantwoordelijk voor hun inburgering. De gemeente Amsterdam voorzag een groot risico voor vluchtelingen omdat zij weinig kennis hebben van de Nederlandse samenleving, de taal niet spreken en niet op de hoogte zijn van hun Nederlandse rechten en plichten. Bovendien hebben zij geen sociaal netwerk om op terug te vallen bij de (zoektocht naar een geschikte) inburgeringscursus. Om vluchtelingen hierin toch te kunnen begeleiden, is de gemeente in november 2013 gestart met het Taal & Oriëntatieprogramma voor Vluchtelingen (TOV). Dit programma wordt uitgevoerd door Implacement. Met TOV wil de gemeente op innovatieve wijze vluchtelingen in staat stellen om vanuit de eigen kracht de regie op het leven te herpakken en in te zetten voor taalverwerving en de weg naar werk. Doelgroep De doelgroep van TOV bestaat uit in Amsterdam gevestigde vluchtelingen met een bijstandsuitkering en een inwilligende beschikking van de IND vanaf 1 januari 2013. Uitgezonderd zijn vluchtelingen die begeleid worden door het UAF (stichting voor vluchteling-studenten) en vluchtelingen in Trede 1 van de participatieladder (zorg). Aanpak Een week voordat een vluchteling verhuist naar Amsterdam, heeft hij een afspraak bij de gemeente voor de aanvraag van een bijstandsuitkering. Tijdens deze afspraak wordt de vluchteling direct aangemeld voor TOV. Voor vluchtelingen met een uitkering is TOV een verplicht traject (vluchtelingen zonder uitkering mogen vrijwillig deelnemen). De vluchteling start zo snel mogelijk na verhuizing met het programma van 13 weken, vier dagdelen in de week. Programma opzet Het TOV-programma bestaat uit een aantal onderdelen: - Een oriëntatie op Nederland en de stad Amsterdam - Een oriëntatie op de toekomst: wat wil ik, is dit realistisch en hoe bereik ik dat? - Een oriëntatie op het inburgeringsaanbod in de stad op basis van de leervraag van de vluchteling - Een start met taalverwerving Deelnemers en trainers worden ondersteund door een Eigen Taalondersteuner (ETO). Dit zijn vrijwilligers die de taal van deelnemers spreken. Waar nodig leggen zij de opdrachten in de eigen taal uit. Een aantal ETO s is afkomstig uit de groepen deelnemers die het TOV-programma eerder hebben afgerond. Zij doen dit naast hun eigen inburgeringscursus als duale activiteit. Tijdens TOV oriënteert de deelnemer zich op de stad Amsterdam en op de in de stad aanwezige taalscholen. Daarnaast ontwikkelt de deelnemer tijdens TOV persoonlijke leervragen op basis waarvan hij een geschikt taaltraject na afloop doelgericht in kan kopen. De deelnemer stelt vanuit de eigen kracht een Persoonlijk Ontwikkelingsplan (POP) en Persoonlijk Activiteiten Plan (PAP) op dat het fundament zal zijn voor een meerjaren plan richting re-integratie voor de klantmanager en de consulent van VluchtelingenWerk. Aan het eind van het programma vindt een gesprek plaats tussen de deelnemer, de (gespecialiseerde vluchteling-) klantmanager en een consulent VluchtelingenWerk. Op basis van het eindadvies van de uitvoerder van het programma, de POP en PAP van de klant en het gesprek wordt een meerjaren plan opgesteld zodat de ontwikkeling van de deelnemer, ook na deelname aan TOV, gevolgd kan worden.
Oriëntatie op Nederland en de stad Amsterdam In dit onderdeel worden lessen gegeven over Nederlandse kernwaarden en over rechten en plichten die in Nederland gelden. Er wordt uitleg gegeven over diverse organisaties en de cultuur in Nederland. Door middel van buurtopdrachten leren deelnemers hun eigen wijk kennen en waar ze terecht kunnen met verschillende vragen. Ze stellen een individuele sociale kaart op. Oriëntatie op de toekomst Door middel van het opstellen van een 5-jarenplan in het Persoonlijk Ontwikkelingsplan worden deelnemers gestimuleerd na te denken over hun toekomst. Waar wil ik staan over vijf jaar? Is dit een realistisch beeld? Welke stappen zijn nodig om hier te komen? Wie en wat heb ik nodig om daar te komen? Deelnemers formuleren naar aanleiding van het doelperspectief hun leervragen. Oriëntatie op het inburgeringsaanbod Inburgeringsplichtigen die na 1 januari 2013 een verblijfsvergunning hebben ontvangen, moeten zelfstandig inburgeren. Zij moeten zelf een lening aanvragen en een keuze maken voor een passende cursus. Vluchtelingen vormen naar mening van de gemeente hierbij een kwetsbare groep. Zij spreken de taal niet en hebben geen sociaal netwerk waarop ze terug kunnen vallen. Tijdens TOV worden deelnemers gestimuleerd na te denken over hun perspectief en hun leervragen. Ook krijgen zij een objectief overzicht van alle aanbieders van inburgeringsaanbod met een keurmerk Blik op Werk. Op deze manier kunnen deelnemers een doordachte keuze maken voor een cursus die past bij hun leervraag en andere wensen (zoals groepsgrootte, tijdstip van de lessen, locatie, etc.). Aan het einde van het programma hebben de deelnemers drie offertes van verschillende aanbieders. Taalverwerving In het programma wordt een start gemaakt met taalverwerving door de inzet van een NT2-docent. Zonder taal is het namelijk bijna onmogelijk om de andere onderdelen van het programma te begrijpen. Bovendien grijpen de taallessen steeds terug op de overige programmaonderdelen, waardoor eerder behandelde onderwerpen worden herhaald. Herhaling is van groot belang om het geleerde te laten beklijven. Resultaten Het programma is opgezet mede met behulp van subsidie uit het Europees Vluchtelingenfonds (EVF). De projectperiode liep van 1 november 2013 tot en met 30 juni 2015. In deze periode hebben ongeveer 400 vluchtelingen deelgenomen aan het programma.
3% (11) Traject succesvol afgerond binnen de projectperiode 32% (130) Traject loopt nog/afgerond na afloop van de projectperiode Tussentijds uitgevallen 65% (260) Presentie Het presentiepercentage ligt hoog. Ruim 98% van de 260 deelnemers die het volledige traject hebben doorlopen, is bij 80% of meer van de lessen tijdens het Taal & Oriëntatieprogramma aanwezig geweest. Klanttevredenheid De deelnemers aan TOV zijn net in Amsterdam aangekomen en willen graag snel participeren in de Nederlandse samenleving en willen daarom snel starten met de voorbereiding op hun inburgering. Belangrijk hierbij is dat er tijdens het programma een sfeer van gastvrijheid heerst waarin zij zich welkom voelen. De deelnemers ervaren het persoonlijk contact met de medewerkers van Implacement als warm en zij zijn oprecht geïnteresseerd. Ook wanneer zij gestart zijn met hun inburgering geven zij bij hun taalaanbieder aan tevreden te zijn over de sfeer bij TOV. Implacement was als een nieuwe familie Ik ben verdrietig omdat het programma is afgelopen Tevredenheid taalaanbieders Het taalniveau van vluchtelingen die deelgenomen hebben aan het programma is over het algemeen hoger dan andere inburgeringsplichtigen die een cursus inkopen bij taalaanbieders. Aan het eind van het programma moeten deelnemers een offerte hebben opgevraagd bij drie verschillende taalaanbieders die in het bezit zijn van het keurmerk Blik op Werk. De taalaanbieders geven aan dat het moeilijk is afspraken te maken met de doelgroep en dat zij vaak niet komen op het afgesproken tijdstip voor de intake. De redenen om te kiezen voor een bepaalde taalaanbieder is vaak pragmatisch. Niet de passendheid van het aanbod op basis van de leervragen van de vluchteling, maar de reisafstand is vaak een doorslaggevende factor. Taalaanbieders zouden graag een grotere rol hebben in het programma door bijvoorbeeld een proefles te geven. Gezien het aantal taalaanbieders met een keurmerk en de duur en intensiteit van het programma is dit echter niet mogelijk. Persoonlijke groei deelnemers Uitvoerder Implacement BV geeft aan de volgende ontwikkelingen te zien bij de deelnemers: Sociaal emotionele ontwikkeling: angst en wantrouwen, ontstaan door ervaringen in eigen land of tijdens vlucht, slaat om in initiatief nemen. Taalontwikkeling: deelnemers maken grote sprongen in het verstaan van Nederlands, spreken is lastiger. Bijna ieder deelnemer kan aan het einde een eenvoudig kennismakingsgesprek voeren. Kennis van woorden wordt groter wanneer het gerelateerd is aan beelden en de praktijk. Ontwikkeling van de zelfstandigheid/zelfredzaamheid: het programma daagt uit tot een ondernemende houding. Assertieve mensen gedijen, passieve mensen worden geactiveerd. Een kleine minderheid blijft inactief. Ontwikkelen van sociaal gevoel (groepsdynamiek): de heterogene samenstelling van de groep dwingt tot het omgaan met andere culturen. Positieve ervaringen leiden tot groeiend vertrouwen in relaties, met ook durven geven in plaats van alleen maar nemen. Deelnemers begrijpen dat je in Nederland mag zijn wie of wat je bent. Deze tolerantie wordt tijdens het programma overgedragen aan nieuwe Nederlanders, de TOV-deelnemers.
Succesfactoren Inhoudelijk Herhaling is de sleutel voor succes. Door onderwerpen in verschillende lessen met een andere invalshoek te bespreken, beklijft de informatie beter. Door aandacht te besteden aan groepsbinding en veiligheid ontstaat groepsdynamiek: o Door de binding in de groep is het aanwezigheidspercentage hoog. o De deelnemers leren veel van elkaar door de verschillen in nationaliteit, cultuur, sekse, etc. o Deelnemers durven elkaar aan te spreken. Een goede verdeling tussen theorie en interactie is een sterke combinatie. Het programma wordt ervaren als een veilige start richting inburgering en uiteindelijk richting werk. Begeleiding Door persoonlijke aandacht door de trajectbegeleiders voelen deelnemers zich thuis in Nederland en in Amsterdam. Cruciaal is het creëren van een veilige omgeving, omdat pas bij een gevoel van vertrouwen eventuele verborgen problemen aan het licht komen. Procesmatig en organisatorisch Er is een goede samenwerking binnen de vluchtelingenketen (uitvoerder Implacement, VluchtelingenWerk, UAF en de verschillende gemeentelijke afdelingen). Hierdoor is het bereik groot. Vluchtelingen worden als aparte groep benaderd. Leerpunten Goede informatievoorziening Het is van groot belang dat alle klantmanagers over voldoende informatie beschikken om vluchtelingen aan te kunnen melden voor het programma. Door de grote hoeveelheid klantmanagers en verschuivingen in de formatie bleek dit lastig te zijn. Zicht op vervolg Doordat deelnemers na TOV zelfstandig hun inburgering moeten inkopen, is het lastig dit te volgen. Zijn deelnemers daadwerkelijk gestart en bij welke aanbieder? Om hier zicht op te houden, is er behoefte aan een terugkomdag. Naast het volgen van de ontwikkelingen op het gebied van de inburgering kan het opgebouwde sociale netwerk van vluchtelingen vastgehouden en uitgebouwd worden. Betrekken taalaanbieders In eerste instantie werd elke drie maanden een taalmarkt georganiseerd waar alle taalaanbieders met een keurmerk Blik op Werk voor werden uitgenodigd. Dit voorzag in een behoefte, maar kostte de taalaanbieders ook veel tijd. Na een evaluatie met de taalaanbieders is besloten de taalmarkten af te schaffen. In plaats daarvan wordt een uitgebreid overzicht van alle taalaanbieders met de verschillende kenmerken besproken. Daarnaast volgen de trajectbegeleiders of deelnemers bij de verschillende aanbieders zijn geweest om een offerte aan te vragen. Aan de taalaanbieders is gevraagd maandelijks een overzicht te sturen naar uitvoerder Implacement hoeveel TOV-deelnemers bij hen zijn gestart met hun inburgering. Eindgesprek Het eindgesprek tussen de deelnemer, de klantmanager en de consulent VluchtelingenWerk blijkt logistiek moeilijk te organiseren. De klantmanager en de consulent hebben beiden weinig uren beschikbaar voor de begeleiding en omdat zij niet op eenzelfde locatie werken, kost een eindgesprek veel tijd. Onderzocht wordt hoe we een dergelijk gesprek wel tot stand kunnen laten komen zodat een meerjaren plan wordt opgesteld dat ondersteund wordt door alle betrokkenen. Instroom Bij de opzet van het programma is ervoor gekozen om een flexibele instroom te creëren zodat nieuwe deelnemers niet zouden hoeven te wachten tot de start van een nieuwe groep. Dit bleek lastig te realiseren omdat het programma een duidelijke opzet kent. Ook is het voor het creëren van groepsdynamiek niet wenselijk. Bij een grote instroom aan deelnemers is het wel mogelijk om te diffentiëren in groepen met verschillende taalniveaus.
TOV was voor mij een fundament waarop ik verder kon bouwen Ik heb echte vrienden gemaakt in de groep TOV heeft mij echt verder geholpen Structurele inbedding Gezien het succes van het project gaat de gemeente bekijken hoe we de methodiek structureel kunnen inbedden in het reguliere taal- en re-integratieaanbod. Dit project is medegefinancierd door het Europees Vluchtelingen Fonds.