Wijzigingen binnen de Wi (Wet inburgering) in samenhang met wijziging van de WEB (Wet Educatie en Beroepsonderwijs/volwasseneneducatie)

Transcriptie

1 Gemeente Ede Memo Aan : Raadscommissie Maatschappelijke Zaken Van : College van burgemeester en wethouders Datum : 18 december 2012 Opsteller : N. Weigergangs Registratienummer : Onderwerp : Wijzigingen binnen de Wi (Wet inburgering) Wijzigingen binnen de Wi (Wet inburgering) in samenhang met wijziging van de WEB (Wet Educatie en Beroepsonderwijs/volwasseneneducatie) Op 1 januari 2013 wijzigt de Wi. Vanaf dan zijn inburgeringsplichtige nieuwkomers die in Ede komen wonen zelf verantwoordelijk voor de organisatie en bekostiging van hun inburgeringstraject. De regierol van gemeenten vervalt hierbij. Dit sluit aan bij de uitgangspunten van andere wetgeving waar eigen kracht, zelfredzaamheid en participatie centraal staan. Daarnaast zijn er ontwikkelingen binnen de WEB en heeft het regeerakkoord van het nieuwe Kabinet een aantal consequenties rond taal, zie bijlage 1 voor een overzicht. Deze memo geeft informatie over de gevolgen hiervan voor inburgeringsplichtigen en -behoeftigen, gemeente Ede en andere partijen. Ook staat beschreven tot welke beleidsaanpassing dit leidt. Geconcludeerd wordt dat de meest zwakke groep inburgeringsplichtigen, de asielgerechtigden, met extra ondersteuning door Vluchtelingenwerk goed op weg kunnen worden geholpen bij hun inburgeringsproces (door inzet extra beschikbaar gestelde landelijke middelen voor 2013). De inburgerings-behoeftigen in Ede hebben via de WEB en ander taalaanbod nog voldoende mogelijkheden voor taalonderwijs. Wel is een aandachtspunt het gebruik van het aanbod. Consequenties ontwikkelingen De wijzigingen in wetgeving hebben een aantal consequenties. Deze staan hier opgesomd. Klantgroepen Inburgeringsplichtigen worden zelf verantwoordelijk voor hun inburgeringsproces. Zwakke groepen inburgeringsplichtige nieuwkomers zoals asielgerechtigden zijn kwetsbaar vanwege schulden en gebrek aan een (sterk) netwerk. De verantwoordelijkheid voor hun inburgeringsproces is voor deze groep een grote opgave. Mede hierdoor ontstaat naar verwachting een groter beroep op Vluchtelingenwerk binnen de maatschappelijke begeleiding van asielgerechtigde nieuwkomers. Deze begeleiding houdt in dat een asielgerechtigde in de eerste periode van vestiging ondersteund wordt bij het regelen van essentiële zaken zoals het aanvragen van toeslagen, het regelen van een school, huisarts etc. Het regeerakkoord brengt voor asielgerechtigden verlichting op financieel vlak door het omzetten van de lening in een gift om het inburgeringstraject te financieren. De groep inburgeringsbehoeftigen in Ede bestaat naar schatting uit tot burgers. Daarbovenop komen degenen die aan hun inburgeringsplicht hebben voldaan en nog onvoldoende taalvaardig zijn. Iemand kan dus van inburgeringsplichtig uiteindelijk inburgeringsbehoeftig worden (en kan daarmee gebruik maken van het gemeentelijke aanbod). Er zijn geen landelijke referentiecijfers om te kunnen inschatten uit hoeveel mensen deze groep waarschijnlijk bestaat. Taalachterstand in relatie tot rol gemeente Ede Ondanks de inspanningen binnen inburgering van afgelopen jaren, blijft er sprake van groepen burgers die onvoldoende taalvaardig zijn om goed mee te kunnen doen. Daarbij zijn inburgeringsplichtigen zelf verantwoordelijk voor hun inburgering, hier speelt gemeente Ede geen rol. Inburgeringsbehoeftigen worden doelgroep binnen de WEB/volwasseneneducatie, in Ede uitgevoerd door ROC A12. 1

2 Sturing taalverwerving inburgeringsplichtigen Gemeenten kunnen minder direct sturen op taalverwerving i.v.m. de eigen verantwoordelijkheid van de inburgeraar. Taal vormt echter voor een grote groep uitkeringsgerechtigden een struikelblok om weer aan het werk te komen. Hier staat de taaleis als vereiste voor een uitkering tegenover, volgend uit het regeerakkoord. Consequenties voor verblijfsrecht en uitkering De inburgeringsplichtige krijgt te maken met vergaande consequenties als niet (tijdig) wordt voldaan aan de inburgeringsplicht. Als een inburgeringsplichtige of WWB-er niet binnen 3 jaar inburgert of voldoende inspanningsverplichting laat zien, kan dit consequenties hebben voor de verblijfsvergunning (Justitie) of uitkering (WWB). Dit kan maatschappelijke onrust veroorzaken. 2

3 Sturing aanbod In de nieuwe situatie is aannemelijk dat extra investeringen nodig zijn rond taal (inbrengen taalcomponent binnen re-integratie, taakuitbreiding re-integratieconsulenten, inkoop taaltoets), terwijl de middelen afnemen. Door de te verwachten verarming van het taalonderwijs, en daardoor een lager niveau van beheersing van de Nederlandse taal, ontstaat mogelijk ook meer druk op gemeentelijke voorzieningen zoals maatschappelijk werk of de WWB. Focus beleid De algemene doelstelling rond taal is dat gemeente Ede zoveel mogelijk infrastructuur rond taal faciliteert en proactief aansluiting zoekt bij burgers met een taalbehoefte, zodat zo veel mogelijk burgers voldoende taalvaardig zijn om goed mee te kunnen doen De nieuwe situatie stelt gemeente Ede en haar partners voor een aantal vragen en beleidskeuzes. Aan de orde is: 1. Hoe vergroten we het gebruik van (reguliere) taalcursussen? 2. Op welke wijze komen we met de beperkte middelen tot een zo maximaal mogelijk resultaat? Welke randvoorwaarden zien we hierbij vanuit de ervaring met inburgering? 3. Laten we inburgeringsplichtigen zelf hun verantwoordelijkheid nemen of ondersteunen we toch actief? N.a.v. de wetswijzigingen hebben we overlegd met onze partners rond taal (Adviesraad Participatie en Integratie, Stichting Sabiel, AMNE, Promapa, Vluchtelingenwerk, De Medewerker, Dien je Stad, ROC A12). Ook is begin december een avondbijeenkomst georganiseerd voor zelforganisaties. De partners onderschrijven de lijn van de memo. Inzet gemeente Ede Gemeente Ede zet in op het volgende: 1. Stimuleren gebruikmaken beschikbare voorzieningen Gemeente Ede pakt taalachterstanden aan door te stimuleren dat taalbehoeftigen gebruik maken van de beschikbare voorzieningen (zie bijlage 2 voor totaaloverzicht taalaanbod). Daarbij zijn intermediairs, in het bijzonder de zelforganisaties, een belangrijke samenwerkingspartner. Gemeente Ede faciliteert dit proces door: het in stand houden van de taalketen, met focus op goede afstemming van aanbod op vraag het in kaart brengen en breed bekend maken van het totaal beschikbare, grotendeels gratis taalaanbod, zowel regulier als particulier het pro actief betrekken van intermediairs, in het bijzonder de zelforganisaties 2. Optimale besteding WEBmiddelen (volwasseneneducatie) Ondanks de gereduceerde WEBmiddelen, blijft dit een belangrijke voorziening voor taalonderwijs. We verwachten dat het nog beschikbare aanbod voldoet aan de nog bestaande taalbehoeften. Het is zaak de WEBmiddelen zo optimaal mogelijk te besteden. Daarbij komt een groot accent op zowel inburgeringsbehoeftigen als WWB-ers te liggen. Hierbij is het vooral de vraag hoe de taalbehoeftige groep gestimuleerd kan worden gebruik te maken van de beschikbare (reguliere en particuliere) voorzieningen. 3

4 Het bestedingsplan WEB ziet er als volgt uit: spreekvaardigheid/spreekgroepen (oud-inburgeringsplichtigen) alfabetisering ( WWB-ers ) IB-voorziening Turkse nieuwkomers (deze groep is inburgeringsbehoeftig) inzet op laaggeletterden (niveauverhoging taal, staatsexamen) (combinatie WWB-ers en zelfmelders) cursussen voor WWB-ers (digitale vaardigheden, schuldpreventie*) Totaal WEBbudget * de WEB kan behalve voor taalonderwijs ook worden ingezet voor rekenonderwijs 3. Ondersteuning asielgerechtigde inburgeringsplichtigen bij hun inburgeringsproces De meest zwakke groep inburgeringsplichtigen, de asielgerechtigde, ondersteunt gemeente Ede bij het organiseren van het inburgeringsproces. Hierbij kunnen we gebruik maken van het budget voor maatschappelijke begeleiding. Structureel is voor maatschappelijke begeleiding per volwassen asielgerechtigde landelijk beschikbaar, in 2013 komt hier per persoon incidenteel bij. De extra middelen zijn bestemd voor het doorontwikkelen van maatschappelijke begeleiding zodat asielgerechtigde inburgeringsplichtigen ondersteund kunnen worden bij hun inburgeringsproces. De ondersteuning geldt niet voor andere groepen inburgeringsplichtigen, de gezinsherenigers en gezinsvormers. Gemeente Ede kan met dit extra budget hierin een keuze maken. Keuze 1 De taak (ondersteunen asielgerechtigden bij hun inburgeringsproces) beleggen bij een inburgeringsconsulent. Zij hebben immers al jarenlange ervaring in het ondersteunen van inburgeraars bij hun inburgeringsproces. Alleen in 2013 zijn nog middelen beschikbaar voor de formatie van inburgeringsconsulenten. Vanaf 2014 zullen hiervoor structureel extra gemeentelijke middelen nodig zijn. Keuze 2 De taak beleggen bij Vluchtelingenwerk door hen de opdracht te verlenen om maatschappelijke begeleiding hiermee uit te breiden. Dit past binnen de rijksmiddelen maatschappelijke begeleiding, inclusief de extra middelen voor Gemeente Ede vindt het het meest effectief om de extra beschikbare middelen ( per volwassen asielgerechtigde in 2013) in te zetten voor taakuitbreiding van Vluchtelingenwerk binnen maatschappelijke begeleiding. Zo investeren we in de toekomst. Vluchtelingenwerk kan daarmee de maatschappelijke begeleiding breed ontwikkelen. Hierdoor is men vanaf 2014 toegerust om inburgeraars te ondersteunen bij hun inburgeringsproces. Door deze taak bij een inburgeringsconsulent te beleggen, blijft er nog steeds sprake van twee begeleidende partijen. Vluchtelingenwerk blijft immers maatschappelijke begeleiding uitvoeren. Ook kost het vanaf 2015 extra gemeentelijke middelen als deze taak bij een inburgeringsconsulent wordt belegd, naar verwachting ongeveer (0,3 FTE) op jaarbasis. 4

5 Bijlage 1 Wijzigingen Onderstaande feitelijke wijzigingen ontstaan in 2013: Inburgering (Wi) Doelgroep / Taak Financiering Wijziging wetgeving Van: Inburgeringsbudget vervalt - termijn inburgeren van 3½ jaar inburgeringsplichtigen Inburgeringsplichtige financiert 3 jaar en zelf, - termijn alfabetiseren van 2½ inburgeringsbehoeftigen eventueel via sociaal jaar 2 jaar leenstelsel - A2-taalniveau voor alle Inburgeringsplichtigen inburgeringsplichtigen Volwasseneneducatie (WEB) Re-integratie (WWB) Inburgeringsplichtig zijn: - nieuwkomers (m.u.v. EU-onderdanen en Turken) - geestelijke bedienaren Resteert gemeentelijke taak: handhaving reeds ingezette inburgeringstrajecten Asielgerechtigde inburgeringsplichtigen nemen bijzondere positie in Van: burgers met maatschappelijke achterstand (excl. inburgeraars) Burgers met maatschappelijke achterstand incl. inburgeringsbehoeftigen Taak: Toetsing, monitoring vorderingen op taalgebied als voorwaarde voor uitkering Eigen verantwoordelijkheid inburgeraar vs taaleis als voorwaarde voor uitkering Wi-budget alleen nog in 2013 (taak t/m 2016, gemeenten nog in overleg hierover met Minister) Voor asielgerechtigden geldt: - structurele middelen voor maatschappelijke begeleiding; in , daarna p/volwassene - gift inburgeringsaanbod (mogelijke uitwerking regeerakkoord); dan geen lening op dit gebied nodig Reductie WEB-budget tot (was in ) door: - uitname VAVO (50% budget, feitelijke besteding minder dan 20%) - uitwerking outputverdeelmaatstaven 2011 ( ) Financiering voor taakuitbreiding en toetsing ontbreekt taalcomponent binnen reintegratietraject vanuit (sterk gereduceerd) reintegratiebudget Afbouw gemeentelijke inburgeringstaak Voor asielgerechtigden geldt: - maatschappelijke begeleiding - toch aanbod inburgeringstraject - WEB alleen voor taal- en rekenonderwijs - uitbreiding doelgroep met inburgeringsbehoeftigen Taalniveau A2 vereist voor verstrekken uitkering (c.q. naar toewerken binnen 3 jaar) alleen taalcomponent in reintegratietraject mag gefinancierd worden uit participatiebudget, geen inburgeringstrajecten 5

6 Bijlage 2 Wat gebeurt binnen gemeente Ede rond taal Wat Uitvoerende Doel Doelgroep Waar Budget Vervolg in 2013? organisatie taalmaatjes Vluchtelingenwerk Oefenen taal tijdens alfabetiserings- of inburgeringstraject met vrijwilliger Reservemiddelen inburgering - tijdens ingezette inburgerings- en alfabetiseringtrajecten - bij nieuw ingezette inburgeringstrajecten of alternatieven Taalonderwijs onder huidige Wet inburgering Quality Communications Behalen inburgeringsexamen Inburgeringsplichtigen en behoeftigen onder huidige Wi Kolk, Paasberg Inburgeringsbudget - afronden ingezette inburgeringstrajecten Taallessen zelforganisaties VVE (Voor- en Vroegschoolse Educatie) Sabiel moskee Huis El Karam Irshad Piramidepeuterspeelzalen Nederlandse taal voldoende leren lezen, spreken, schrijven Investeren in cognitieveen taalontwikkeling jonge kinderen Voorleesexpress Vluchtelingenwerk Gezinnen ondersteunen bij voorlezen/voorleesritueel Taalkennisvoorziening ROC A12 Extra taalonderwijs tijdens opleiding Taalcoachtraject Vluchtelingenwerk Taaltraject naast of op weg naar opleiding, werk alfabetisering ROC A12 Leren lezen, schrijven daarna taalonderwijs Taalonderwijs ROC A12 Nederlandse taal leren Staatsexamen lezen, spreken, schrijven Laaggeletterden A2-niveau/staatsexamen Spreekgroepen ROC A12 Werken aan spreekvaardigheid en empowerment in kleine School en Partners (korte cursussen) Welstede ROC A12 groepen Combineren behoefte educatie en taal Taalles aan huis Promapa/Welstede Binnen een jaar durven deelnemen aan regulier aanbod Huiswerkbegeleiding bij taalachterstand Dien je Stad Bij zelforganisaties Eigen achterban Ede Zuid Elskamp Lidmaatschapsgelden? Subsidie? Kinderen in leeftijd van 2 of 3 jaar Piramidepeuterspeelzaal Onderwijsbudget Ja Intensiveren samenwerking en update informatie Ja, reguliere taak Gezinnen met schoolgaande kinderen, verwijzing door scholen thuissituatie Onderwijsbudget Ja studenten hoofdlocatie A12 Regulier budget - Ja, nog regulier budget onderwijsinstelling onderwijsinstelling - Inburgeringsbudget niet meer Inburgeringsbudget beschikbaar WWB-klanten op weg thuissituatie Re-integratiebudget Nog onduidelijk, hangt af van omgaan naar opleiding, werk met overgangssituatie WWNV Laaggeletterden NT2 - moskee WEBbudget Ja, als er geen sprake is van - hoofdlocatie A12 inburgeringsplicht Inburgeringsbehoeftigen hoofdlocatie A12 WEBbudget Ja Na afronding inburgeringstraject, nog moeite met spreken Ouders met schoolgaande kinderen Veelal vrouwen die weinig participeren hoofdlocatie A12 WEBbudget Ja Basisschoolleerlingen met taalachterstanden WEBbudget Gestopt in 2012 thuissituatie Welzijnsbudget Ja Huiswerkbegeleiding scholieren thuissituatie Wmo; verwijsfunctie Medewerker Ja