Aan het College van Burgemeester. en Wethouders. van de Gemeente Leidschendam-Voorburg Postbus AX VOORBURG.

Transcriptie

1 Aan het College van Burgemeester B en Wethouders van de Gemeente Leidschendam-Voorburg Postbus AX VOORBURG Voorburg 18 december 2012 Betreft Advies m.b.t. eventuele gevolgen van de nieuwe Wet Inburgering Uw brief van - Uw kenmerk - Bijlage - Geacht College, Bij dezen vragen wij uw bijzondere aandacht voor mogelijke gevolgen van de nieuwe Wet Inburgering, die per 1 januari 2013 ingaat voor nieuwe nieuwkomers, door u een aantal belangrijke vragen voor te leggen. Sinds 2007 voerde de gemeente de regie met betrekking tot inburgering. Het ging hierbij zowel om inburgeringsplichtige nieuw- en oudkomers alsook om vrijwillige inburgeraars. Nu, vijf jaar later raakt de gemeente deze wettelijke taak kwijt. Wel blijft de gemeentelijke plicht overeind haar burgers effectief te informeren én te adviseren onder meer op het gebied van onderwijs. Daarnaast kan de gemeente haar eigen verantwoordelijkheid nemen om toch een stuk regie te blijven voeren ten aanzien van inburgering en alfabetisering. In de slotparagraaf verwijzen wij hierbij naar de Sociale Structuurvisie in wording van onze eigen gemeente. Globale inhoud van de wet: 1. Eigen verantwoordelijkheid inburgeringsplichtige nieuwkomers. Nieuwe nieuwkomers van buiten Europa (minus Turkije) die verplicht zijn in te burgeren (gezinsmigranten, asielgerechtigden, geestelijke bedienaren) zijn vanaf 1 januari 2013 geheel zelf verantwoordelijk voor hun inburgering. Zij dienen in 3 jaar tijd mondelinge en schriftelijke vaardigheden in de Nederlandse taal op ten minste A2-niveau te behalen alsmede kennis van de Nederlandse samenleving. De inburgeraar dient zelf voor een eventuele cursus te zorgen en die (inclusief examengeld) te betalen. Er komt één landelijk examen. Als - verwijtbaar - de examens A2-Nederlands en Kennis van de samenleving niet gehaald worden volgen sancties: uitzetting bij een verblijfsvergunning voor bepaalde tijd en korting op mogelijke uitkering of een bestuurlijke boete indien uitzetting niet mogelijk is. Inburgeraars die (bijna) analfabeet zijn krijgen twee jaar langer de tijd. Er kan geld geleend worden (met rente) via DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs). Indien na 10 jaar blijkt dat het terugbetalen niet mogelijk is volgt kwijtschelding. 2. Overgangsrecht. Inburgeringsplichtigen en vrijwillige inburgeraars die al met een traject bezig zijn, behouden na 1 januari 2013 dezelfde rechten en plichten zoals die eerder zijn afgesproken met gemeenten en met de DUO. Gemeenten houden derhalve hun taken en verplichtingen voor mensen die eind 2012 bezig zijn met hun taal- en inburgeringstraject. Gemeenten ontvangen daarvoor tot 2015 geld van het rijk. Burgemeester Feithplein 95a BW Voorburg van 5

2 3. Vrijwillige inburgering wordt afgeschaft. Vanaf 1 januari 2013 worden vrijwillige inburgeraars verwezen naar de volwasseneducatie. Deze groep kan gebruik maken van de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB). Gemeenten moeten voortaan het geld van de WEB gebruiken voor laaggeletterden én vrijwillige inburgeraars (aldus de VNG, 5 april 2012). Hieronder geven we enkele knelpunten aan voor elk van de 3 bovengenoemde categorieën. In de nieuwe wet worden gemeenten op afstand gezet en zijn ze niet meer primair verantwoordelijk. Toch liggen er niet alleen voor de inburgeraars (verplicht en vrijwillig) problemen in het verschiet maar ook voor gemeentes. Iedere gemeente kan zelf beslissen op deelgebieden een pro-actief beleid te voeren en daarmee mogelijke problemen te voorkomen of verminderen. Ad.1. Nieuwe nieuwkomers die verplicht zijn in te burgeren. Informatie en voorlichting Zij worden schriftelijk geïnformeerd door de DUO over wat zij moeten doen rond de inburgering. Een aantal inburgeraars zal in staat zijn hier zelf adequaat op te reageren. Op grond van ervaringen uit het verleden weten wij dat voor een grote groep inburgeraars schriftelijke informatie onvoldoende is, zeker als men (bijna) analfabeet is. Inburgeraars komen wel in contact met onze gemeente daar zij bij de gemeente een beroep zullen doen op andere voorzieningen en wettelijke regelingen. Het ligt derhalve in de rede dat de gemeente hen ook (mondeling en schriftelijk) informeert over dit inburgeringstraject en daarover voorlichting geeft.. Heeft de gemeente daar al adequate voorzieningen voor getroffen? Begeleiding Gelukkig is er binnen onze gemeente een zeer goed lopende Vluchtelingenorganisatie die de zo broodnodige maatschappelijke begeleiding kan geven en asielgerechtigden wegwijs kan maken. Houd dit in ere. Op dit moment blijven vluchtelingen minder lang in procedure dan voorheen. Dat is heel goed, maar het betekent ook dat men al na een vrij korte asielprocedure in de gemeente van vestiging komt en dus nog erg weinig weet van de Nederlandse samenleving en de taal. Maatschappelijke begeleiding biedt meer kansen voor een goede integratie, draagt bij aan het voorkomen van problemen en helpt vluchtelingen zelfredzaam te worden. Neemt de gemeente het op zich de gezinsmigranten en de geestelijke bedienaren te begeleiden en wegwijs te maken en hen aan te sporen zo gauw mogelijk met de aanvullende cursussen in Nederland te beginnen? Cursusaanbod DUO houdt officieel toezicht, maar staat als landelijke organisatie op grote afstand en zal over het algemeen de grotere organisaties aanbevelen. Soms zijn er plaatselijk uitstekende alternatieven zoals in onze gemeente FOX AOB. Zij geeft cursussen die voor bepaalde doelgroepen op maat gesneden zijn, met kinderopvang en in een veilige omgeving. Bovendien steekt zij ruimer in op het gebied van integratie en maatschappelijke participatie. Ook is de plaatselijke stichting IBCE (Interculturele Bevordering Contact en Educatie) waardevol voor integratie. Blijft een dergelijk aanbod overeind? Houdt de gemeente overzicht over het plaatselijk en regionaal cursusaanbod om zo de inburgeraars van relevante en nuttige informatie te kunnen voorzien? Zijn er criteria om de geschiktheid te beoordelen van cursussen voor de verschillende inburgeraars? Zijn de reguliere instellingen voldoende toegerust om vluchtelingen daadwerkelijk goede hulp te bieden? Als men geld leent kan alleen gebruik gemaakt worden van een instelling met het keurmerk Blik Op Werk. Wie is belast met het toezicht? Er zullen minder inburgeraars zijn. Mogelijk verhoogt dat de prijs van de cursussen. Wie houdt de prijs in de gaten? Welke maatregelen kan de gemeente nemen om wachtlijsten en plaatsingsproblemen te voorkomen? Is er kinderopvang? Burgemeester Feithplein 95a BW Voorburg van 5

3 Nu de gemeente geen contracten meer afsluit met aanbieders ligt er een markt open voor allerlei kleine aanbieders met een aanlokkelijk aanbod voor inburgeraars die zelf hun cursus betalen. Maar wie garandeert de kwaliteit? Inburgeraars zijn een relatief kwetsbare groep die hun weg in de samenleving nog moeten vinden. De gemeente kan niet meer sturen maar mogelijk wél het overzicht houden en advies geven om daarmee inburgeraars op weg te helpen. Schulden De meeste nieuwkomers die verplicht moeten inburgeren vinden maar moeilijk een baan. Voor vluchtelingen duurt dat gemiddeld 5 jaar. Het zal er gezien de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt niet makkelijker op worden. Denk daarbij ook aan vrouwen die jonge kinderen hebben. De meeste vluchtelingen zijn derhalve de eerste jaren aangewezen op een uitkering. Zij hebben ook bijna nooit familieleden die hen financieel kunnen steunen. Meestal wordt reeds begonnen met flinke schulden als gevolg van kosten voor onder meer de woninginrichting en wordt er gekort op de uitkering (30 tot 40 % van de vluchtelingen leeft onder het sociaal minimum). Stel dat daar jarenlange schulden bij komen van 3 tot 5 jaar inburgering inclusief de mogelijkheid dat de inburgering niet gehaald wordt binnen de gestelde termijn, dan kan als iemand niet uitzetbaar is ook nog eens een bestuurlijke boete worden opgelegd. Die schulden en dreigende boete betekenen nog extra zorgen voor mensen die al hun aandacht en energie nodig hebben om hier wegwijs te worden. Kan de gemeente voorzien in een bonus als men in 3 jaar is geslaagd voor de inburgering? Motivatie De wet stelt terecht eisen aan mensen die in de Nederlandse samenleving een nieuw leven gaan opbouwen. Maar: Nederlands is een moeilijke taal en niveau A2 is voor velen echt al hoog gegrepen. Er ligt jarenlang een enorme druk op de nieuwkomer: stel dat ik het niet haal?. Stel dat mensen afhaken, wie stimuleert hen dan om toch weer aan de gang te gaan? Gezinsmigranten hebben hier in Nederland een netwerk om zich heen en zullen derhalve enerzijds makkelijker hun weg vinden. Anderzijds is voor hen dikwijls de motivatie, om echt in de totale Nederlandse samenleving te integreren, veel minder. Men richt zich op het gezin. Als het een vrouw betreft, verwacht de directe omgeving lang niet altijd van haar dat ze zich stort op het examen. Hoe houdt de gemeente zicht op deze groep? De nieuwe wet werpt belemmeringen op. Niemand heeft er wat aan als over een aantal jaren er meer mensen in Leidschendam-Voorburg zijn die geen aansluiting vinden in de samenleving. De persoon zelf niet maar ook niet de eventuele kinderen, de school, de samenleving en de gemeente Leidschendam-Voorburg. De gemeente zal derhalve begeleiding en persoonlijke benadering hoog in het vaandel moeten houden. Belang van Gemeente en samenleving Voor gemeentes dreigt verlies aan integrale benadering. Onder de nieuwe wet komen de nieuwe inburgeraars bij de gemeente wel in beeld bij beroep op gemeentelijke voorzieningen als gezondheidszorg, woning, eventuele uitkering, maar niet ten aanzien van de integratie in de samenleving. Voor een kleine groep (De G4- ervaring leert dat 30% van alle nieuwkomers in Nederland geen of onvoldoende invulling kan geven aan de eigen verantwoordelijkheid) blijkt pas na 3 jaar dat de inburgering dreigt spaak te lopen; dat men de aansluiting in de samenleving niet vindt; dat men in de knel is geraakt en men veel extra hulp en voorzieningen nodig heeft. Mogelijk valt men zelfs buiten beeld. Er zijn dan 3 kostbare jaren verloren gegaan. Niet alleen voor de mensen zelf maar ook (financieel) voor onze gemeente en (maatschappelijk) voor onze samenleving is het van belang dat mensen niet afhaken maar kunnen integreren en participeren. Kan de gemeente de nieuwe inburgeraars in beeld houden en ook met DUO afspraken maken? Kan de gemeente stimuleren dat er vrijwillige taalcoaches blijven, er zo nodig opvoedondersteuning gegeven kan worden, het wijkwerk een rol kan spelen en dergelijke? Burgemeester Feithplein 95a BW Voorburg van 5

4 Ad.2. Overgangsrecht Sinds de Wet inburgering van 2007 werden er landelijk ca nieuwkomers inburgeringsplichtig en legden gemeenten ca oudkomers inburgeringsplicht op. Velen hebben inmiddels met succes hun examens gedaan. Ook in onze gemeente zijn veel mensen, mede dankzij de inspanning van de gemeente en haar beleid geslaagd of hebben vorderingen gemaakt rond taal en inburgering. De landelijke inschatting is echter dat een kleine groep (30%, mensen) nog niet klaar is. Handhaving en ondersteuning van deze groep moet doorgang vinden en blijft de verantwoordelijkheid van gemeentes. Het is ook van maatschappelijk belang dat deze mensen hun traject kunnen afmaken. Niet duidelijk is of het rijk hier aan de gemeentes voldoende middelen ter beschikking zal stellen. Heeft de gemeente een overzicht om hoeveel mensen dat gaat? Weet de gemeente welke middelen zij daarvoor nodig heeft? Kan en wil de gemeente deze mensen garanderen dat zij hun traject kunnen afmaken, desnoods met extra eigen gemeentelijke middelen? Ad.3. Vrijwillige inburgering wordt afgeschaft EU-arbeidsmigranten uit Midden-,Zuid- en Oost-Europa en Turken, alsmede oudkomers met een Nederlands paspoort die de Nederlandse taal willen leren en verder in de samenleving willen inburgeren, vallen vanaf 1 januari 2013 onder het generieke beleid van volwasseneneducatie. De WEB (Wet educatie en beroepsonderwijs) is zó aangepast dat ook deze groepen vrijwillige inburgeraars hiervan gebruik kunnen maken. Dit betekent een forse uitbreiding van de doelgroep van de WEB. o Er zijn oudkomers die wel taalonderwijs hebben gevolgd maar zich toch nog onvoldoende in het Nederlands kunnen uitdrukken; o Er zijn autochtone Nederlanders die functioneel onvoldoende geletterd zijn voor werk, opvoedingstaken en andere maatschappelijke rollen; o Er is een groeiende groep vreemdelingen uit EU-landen die zich voor een deel (30 tot 40%) blijvend in Nederland vestigt. Zonder taal- en inburgeringsinspanningen kunnen hier nieuwe risicogroepen uit voortkomen. Er ontstaat een discrepantie tussen enerzijds opgave en ambitie voor onze gemeente en anderzijds de gemeentelijke budgettaire spankracht. Helaas is nu reeds duidelijk dat ook in onze gemeente de middelen, die voor de WEB beschikbaar zijn, zeer onvoldoende zullen zijn. Onze gemeente maakt dan ook de keuzes om in eerste instantie met het participatiebudget die mensen met een uitkering te helpen die met een kleine taalaanvulling kansrijk op de arbeidsmarkt worden. Heeft de gemeente zicht op het aantal mensen in Leidschendam-Voorburg uit de drie genoemde doelgroepen die van de WEB gebruik mogen maken? Het is nu geheel de eigen verantwoordelijkheid van deze mensen om zich verder te bekwamen. Een deel zal er in slagen stappen te ondernemen, een deel ook niet. Daarnaast moet volwasseneducatie ook beschikbaar zijn. Voor laaggeletterden met weinig kans op werk ziet het er niet rooskleurig uit. Problemen van isolatie en uitsluiting liggen op de loer. Met de herijking van de WI en de nieuwe doelgroepen voor de WEB komt ook onze gemeente waarschijnlijk in de knel met haar aanpak van laaggeletterdheid. Tot slot Tot slot verwijzen wij naar passages uit de Sociale Agenda in wording (versie 4 december 2012) die ook betrekking hebben op inburgeringsplichtigen en een aantal nieuwkomers in onze Gemeente uit andere Europese landen en Turkije. 5. Opgave A. De Basis op orde (bladzijde 16) 5.2. Doelstelling 2 Toegankelijke informatie en advies bieden op het gebied van..(onder meer) onderwijs. De gemeente heeft de wettelijke taak haar inwoners effectief te informeren en te adviseren over. (onder meer) onderwijs. Burgemeester Feithplein 95a BW Voorburg van 5

5 6. Opgave B. Iedereen doet mee (bladzijde 22, 23) 6.2 Doelstelling 2 (Dreigende problemen (bij jong en oud) tijdig signaleren en aanpakken. Als (dreigende) problemen (bij jong en oud) in een vroeg stadium worden gesignaleerd en indien nodig- op de juiste manier worden opgepakt, kunnen we menselijk leed en maatschappelijke kosten voorkomen Doelstelling 5 Sociaal isolement van inwoners voorkomen en bestrijden. 8. Opgave D. Een vangnet zonder gaten (bladzijde 12,13) Inwoners en gezinnen die het op eigen kracht of met behulp uit hun omgeving niet redden, vallen niet tussen de wal en het schip. De gemeente zorgt dat deze mensen de ondersteuning krijgen die ze nodig hebben om mee te kunnen blijven doen in de samenleving. Doelstelling 3 De zorg voor de meest kwetsbare inwoners actief oppakken. Hieruit blijkt grote gemeentelijke betrokkenheid. Wij vragen u om in het kader van de Sociale Structuurvisie aandacht te geven aan boven geschetste problemen met betrekking tot de nieuwe Wet Inburgering en maatregelen hiervoor te integreren in de uitwerking van de Sociale Agenda en in het uitvoerend beleid van de gemeente voor de komende jaren. Ik hoop u hiermee voldoende te hebben ingelicht. Met vriendelijke groet, Mevrouw A.P. de Grijs-Langestraat Voorzitter Participatieraad Leidschendam-Voorburg Burgemeester Feithplein 95a BW Voorburg van 5