Colofon. Gebruikte bronnen: CPB, CBS, PGGM, DUO-CFI, UWV Werkbedrijf, Prismant, bewerking door Panteia/SEOR/Etil.

Colofon Het regioportret Noord- en Midden-Limburg verschijnt één keer per jaar en brengt de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in de sector Zorg en WJK in beeld voor de regio Noord- en Midden-Limburg. Het regioportret Noord- en Midden-Limburg wordt samengesteld door het consortium Panteia, SEOR en Etil, in opdracht van het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Sport, de Stichting Arbeidsmarkt- en Opleidingsbeleid Verpleeg- Verzorgingstehuizen en Thuiszorg, FCB, de Stichting Arbeidsmarkt Gehandicaptenzorg, de Stichting Arbeidsmarkt Ziekenhuizen, de Stichting O&O Fonds Geestelijke Gezondheidszorg, het kenniscentrum voor leren in de praktijk in Zorg, Welzijn en Sport Calibris en UWV WERKbedrijf. Gebruikte bronnen: CPB, CBS, PGGM, DUO-CFI, UWV Werkbedrijf, Prismant, bewerking door Panteia/SEOR/Etil. 1

Inhoudsopgave PAGINA 1 ALGEMEEN 3 AANBOD 2 POTENTIËLE BEROEPSBEVOLKING 4 3 ARBEIDSPARTICIPATIE 5 4 BEROEPSBEVOLKING 6 5 PENDEL 7 6 NIET-WERKENDE WERKZOEKENDEN (NWW) 8 VRAAG 7 WERKGELEGENHEID IN ZORG & WJK 9 ONDERWIJS 8 INSTROOM IN OPLEIDINGEN VOOR ZORG & WJK 11 9 DEELNEMERS IN OPLEIDINGEN VOOR ZORG & WJK 13 10 SECTOR- EN STUDIERENDEMENT 15 OORDEEL WERKNEMERS-WERKGEVERS 11 HET OORDEEL VAN WERKNEMERS 17 12 HET OORDEEL VAN WERKGEVERS 18 13 SAMENVATTEND OVERZICHT 19 DEFINITIES 20 BIJLAGEN 23 2

1 Algemeen Inleiding Het Onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en WJK (Welzijn en maatschappelijke dienstverlening, Jeugdzorg en Kinderopvang) beoogt relevante organisaties te voorzien van eenduidige en betrouwbare informatie over de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in de gezondheidszorg en de WJK. Daartoe worden onder andere regioportretten opgesteld voor elk van de 28 onderscheiden regio s. De voorliggende rapportage betreft het regioportret voor Noorden Midden-Limburg, deze regio valt in het werkgebied van werkgeversverband Zorg aan Zet. De regio bestaat uit de volgende gemeenten: Arcen en Velden, Beesel, Bergen, Echt-Susteren, Gennep, Helden, Horst aan de Maas, Kessel, Leudal, Maasbree, Maasgouw, Meerlo-Wanssum, Meijel, Mook en Middelaar, Nederweert, Roerdalen, Roermond, Sevenum, Venlo, Venray en Weert. Uitgangspunten regioportret Bij het opstellen van de regioportretten is gebruik gemaakt van de meest recente beschikbare informatie. Aangezien voor een aantal relevante onderwerpen nog geen goede en bruikbare regionale gegevens beschikbaar zijn, kan en zal dit RegioPortret 2011 niet alle vragen over de regionale arbeidsmarkt kunnen beantwoorden, maar moet het op hoofdlijnen de regio wel voldoende handvatten bieden voor arbeidsmarktbeleid. Het is uitdrukkelijk de bedoeling de regioportretten in volgende jaren aan te vullen met nieuwe gegevens die beschikbaar komen. Het onderzoeksteam gaat hierbij voor de grootst mogelijke transparantie, om duidelijk en inzichtelijk te maken waar bepaalde resultaten op gebaseerd zijn. Informatie over de regionale arbeidsmarkt in Zorg en WJK heeft over het algemeen betrekking op een regionale verdeling van landelijke gegevens en ontwikkelingen. Dit betekent dat landelijke gegevens de basis vormen. Op basis van kenmerken die specifiek zijn voor een bepaalde regio, is bepaald hoe landelijke ontwikkelingen zich naar deze regio vertalen. Een belangrijk onderdeel van de pragmatische aanpak heeft betrekking op de regionale werkgelegenheid in Zorg en WJK. Verschillende bronnen zijn hiervoor voorhanden, alle met hun eigen voor- en nadelen. Op basis van een uitgebreide analyse van een viertal beschikbare bronnen (het Sociaal Statistische bestand SSB, gegevens van PGGM, het landelijke vestigingenregister LISA en het Banenbestand van CBS) is besloten om in de regioportretten voor de regionale verdeling van werkgelegenheid uit te gaan van het CBS Banenbestand. Aangezien gegevens over regionale vacatures en regionale mobiliteit nog niet beschikbaar zijn, zijn deze niet opgenomen in dit regioportret. Wel zijn de landelijke cijfers hieromtrent in de bijlage opgenomen. Regionale prognoses omtrent overschotten en tekorten van verplegend, verzorgend en sociaalagogisch personeel worden voor het eerst in het RegioPortret 2012 gepresenteerd. De regionale werkverbanden, waaronder Zorg aan Zet, hebben de mogelijkheid gekregen om feedback te geven op hun RegioPortret 2011. Deze feedback kon twee vormen aannemen. Allereerst tekstuele feedback om resultaten zoals in het RegioPortret weergegeven beter te kunnen duiden, en te voorzien van couleur locale. Deze feedback vindt u terug in het RegioPortret dat voor u ligt. Daarnaast feedback op de vastgestelde cijfers met betrekking tot de regionale arbeidsmarkt. Deze feedback wordt verzameld en waar mogelijk meegenomen in het RegioPortret 2012. 3

Leeftijden 2 Potentiële beroepsbevolking Samenstelling potentiële beroepsbevolking naar categorie, Noord- en Midden-Limburg, Bevolkingspiramide Noord- en Midden-Limburg, 2010 en 2020 2009 95 e.o. Potentiële 90-94 beroepsbevolking 85-89 343.400 personen 80-84 75-79 70-74 Beroepsbevolking (heeft/zoekt werk > 12 u pw) 65-69 241.100 personen 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 Werkzame Werkloze 35-39 beroepsbevolking beroepsbevolking Nietberoepsbevolking 30-34 (heeft werk >= 12u pw) (zoekt werk >= 12u pw) 229.700 personen 11.400 personen 102.300 personen 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 Wil >= 12u pw werken 13.100 personen Wil of kan niet >= 12u pw werken 89.200 personen 25.000 15.000 5.000 5.000 15.000 25.000 Bron: EBB, bewerking Etil Ontwikkeling potentiële beroepsbevolking Noord- en Midden-Limburg en Nederland, 1996-2020 (index; 1996=100) 110 105 100 95 Bron: CBS Statline, bewerking Etil Reden: Opleiding/studie (32%) Ziekte/AO ( 24%) Vut (20%) Zorgtaken (12%) Anders (12%) 90 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 Noord- en Midden-Limburg Nederland 4 Bron: CBS Statline, bewerking Etil mannen 2020 mannen 2010 vrouwen 2020 vrouwen 2010 Samenstelling potentiële beroepsbevolking De potentiële beroepsbevolking wordt gevormd door alle mensen tussen 15 en 64 jaar. In 2009 waren er in potentie 343.400 mensen beschikbaar voor de arbeidsmarkt in Noord- en Midden-Limburg. Daarvan hebben 229.700 mensen een baan van minimaal 12 uur per week. Ongeveer 24.500 mensen vormen de arbeidsreserve op de arbeidsmarkt in Noord- en Midden-Limburg, deze mensen willen meer dan 12 uur per week werken. Van deze groep zijn 11.400 personen actief op zoek naar een baan en op korte termijn beschikbaar. Leeftijdsopbouw bevolking De grafiek rechtsboven toont de leeftijdsopbouw van de bevolking in Noord- en Midden-Limburg. De ui-vorm geeft aan dat de bevolking ontgroent en vergrijst. Dit betekent dat de instroom van jongeren krimpt, terwijl de uitstroom van ouderen groeit. Op termijn neemt hierdoor de potentiële beroepsbevolking af, omdat minder jongeren instromen dan ouderen uitstromen. Prognose tot en met 2020 De grafiek hiernaast bevestigd dit beeld en toont een afnemende potentiële beroepsbevolking vanaf 2003. Hierbij is de afname in Noord- en Midden-Limburg aanzienlijk groter dan in Nederland, en ligt in 2020 de potentiële beroepsbevolking ver onder het niveau van 1996.

3 Arbeidsparticipatie Ontwikkeling bruto arbeidsparticipatie mannen in Noord- en Midden-Limburg Ontwikkeling bruto arbeidsparticipatie vrouwen in Noord- en Midden-Limburg en Nederland, 1996-2015 (in %) en Nederland, 1996-2015 (in %) 85% 80% 75% 70% 65% 60% 55% 50% 45% 40% 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 Noord- en Midden-Limburg Nederland 75% 70% 65% 60% 55% 50% 45% 40% 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 Noord- en Midden-Limburg Nederland Bron: CBS Statline, bewerking Etil Bron: CBS Statline, bewerking Etil Bruto arbeidsparticipatie naar kenmerken, 2009 en 2015 (in %) Noord- en Noord- en Midden-Limburg Midden- Limburg Nederland Nederland 2009 2015 2009 2015 Totaal 70% 73% 71% 73% Mannen 78% 78% 79% 79% Vrouwen 62% 67% 63% 68% 15-24 jaar 44% 45% 45% 46% 25-34 jaar 88% 91% 87% 89% 35-44 jaar 87% 89% 86% 88% 45-54 jaar 81% 86% 81% 85% 55 jaar e.o 48% 54% 50% 56% autochtoon 71% 72% allochtoon 65% 66% Bron: EBB, CBS Statline, bewerking Etil Bruto arbeidsparticipatie De bruto participatiegraad geeft de verhouding weer tussen de (werkzame en werkloze) beroepsbevolking en de potentiële beroepsbevolking. De arbeidsparticipatie stijgt al jaren onder met namevrouwen (zie boven). Onder invloed van sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen en stimulerende maatregelen om werk en gezin te combineren, is het aantal vrouwen en ouderen dat beschikbaar is voor de arbeidsmarkt, toegenomen. Daarnaast is het opleidingsniveau van de potentiële beroepsbevolking toegenomen, en hoger opgeleiden participeren over het algemeen meer op de arbeidsmarkt. In 2009 was de participatiegraad in Noord- en Midden-Limburg 70% tegenover landelijk 71%. Ook de komende jaren blijft de arbeidsparticipatie stijgen. Dit zal de afnemende potentiële beroepsbevolking in ieder geval tot 2015 compenseren. In 2015 zal de bruto arbeidsparticipatie in Noord- en Midden-Limburg zijn gestegen tot het niveau van Nederland, namelijk 73%. Kenmerken bruto arbeidsparticipatie De participatie onder mannen ligt landelijk en in Noord- en Midden-Limburg hoger dan onder vrouwen. Dit blijft zo tot 2015. Bovenstaande grafieken tonen dat vooral de participatie onder vrouwen zal blijven stijgen tot bijna 70%. Dat van mannen zal rond 79% blijven schommelen. Zowel de participatie van mannen als vrouwen ls in Noorden Midden-Limburg vrijwel gelijk is aan het landelijk gemiddelde. In de leeftijdsgroep 25-54 jaar participeert tussen 81 en 88% op de arbeidsmarkt. Bij jongeren (25-) en ouderen (55+) ligt het percentage lager. Zowel de participatie van ouderen, jongeren, als allochtonen ligt in Noord- en Midden-Limburg iets onder het landelijk gemiddelde. De komende jaren wordt zowel in de regio als landelijk een forse stijging van de participatie onder 55-plussers verwacht. 5

4 Beroepsbevolking Ontwikkeling beroepsbevolking Noord- en Midden-Limburg en Nederland, Kenmerken beroepsbevolking, 2009 en 2015 (in %) 1996-2015 (index; 1996=100) Noord- en 130 Midden- Limburg 125 120 115 110 105 100 95 90 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 Noord- en Midden- Limburg Nederland Nederland 2009 2015 2009 2015 Totaal (absoluut) 241.000 240.700 7.846.200 8.135.700 Mannen 57% 55% 56% 54% Vrouwen 43% 45% 44% 46% 15-24 jaar 10% 11% 11% 12% 25-34 jaar 19% 21% 22% 23% 35-44 jaar 27% 22% 27% 23% 45-54 jaar 28% 29% 25% 27% 55 jaar e.o 15% 17% 14% 15% Bron: CBS Statline, bewerking Etil Noord- en Midden-Limburg Nederland autochtoon 83% 82% allochtoon 17% 18% Bron: CBS Statline, bewerking Etil Toekomstige ontwikkelingen Kenmerken van beroepsbevolking Tot de beroepsbevolking behoren alle mensen die werkend of werkzoekend actief zijn op de arbeidsmarkt. Dit wordt bepaald door een combinatie van de potentiële beroepsbevolking en arbeidsparticipatie. Ondanks een sterk afnemende potentiële beroepsbevolking blijft de beroepsbevolking in Noord- en Midden-Limburg licht stijgen de komende jaren. Deze groei ontstaat doordat de afname van de potentiële beroepsbevolking wordt goedgemaakt doordat er meer mensen gaan werken. In 2009 bestaat de beroepsbevolking in Noord- en Midden-Limburg uit 241.000 personen. Na een lichte daling in 2010 stijgt de beroepsbevolking vanaf 2011 weer, waardoor in 2015 de beroepsbevolking in Noord- en Midden-Limburg uit 240.700 personen bestaat. Landelijk zal de beroepsbevolking tussen 2009 en 2015 ook blijven stijgen (ondanks een lichte daling in 2010) van ruim 7,8 miljoen naar ruim 8,1 miljoen personen in 2015. In de beroepsbevolking is het aandeel mannen groter dan het aandeel vrouwen. Dat geldt zowel voor Noord- en Midden-Limburg als landelijk. Ook naar leeftijd wijkt de beroepsbevolking in de regio weinig af van Nederland. Driekwart van de beroepsbevolking bevindt zich tussen de 25 en 54 jaar. In 2015 is er wel een verschuiving te zien van de categorie 35-44 naar 45-plus. Ook het aandeel 15-34 jarigen wordt dan groter. De verdeling naar etniciteit toont dat de beroepsbevolking in Noord- en Midden-Limburg een iets kleiner aandeel allochtonen kent dan landelijk. 6

5 Pendel Binnenlandse pendel in Zorg en WJK, Noord- en Midden-Limburg, 2006-2009 6.000 Binnenlandse pendel in Zorg en WJK en alle sectoren, 2009 (uitgedrukt als percentage van totaal aantal werknemers) 4.000 30% 2.000 20% 0 10% -2.000 0% -4.000-6.000-8.000-10.000 2006 2007 2008 2009 Inkomende pendel Uitgaande pendel Pendelsaldo -10% -20% -30% -40% Zorg en WJK Noord- en Midden- Limburg Alle sectoren Noord- en Midden- Limburg Inkomende pendel Uitgaande pendel Pendelsaldo Bron: Loonaangifte, Statistiek Werkgelegenheid en Lonen (SWL), CBS, bewerking Etil Inkomende pendel uit buitenland, 2009* Zorg en WJK Alle sectoren Noord- en Midden-Limburg 650 12.150 Nederland 9.600 147.600 Voor Nederland geldt de volgende uitsplitsing: België 70% 29% Duitsland 27% 29% Polen 0% 32% Overig buitenland 3% 10% * Er zijn geen gegevens bekend over uitgaande pendel naar het buitenland. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Top-3 inkomende en uitgaande pendelstromen in Zorg en WJK Noord- en Midden- Limburg, 2009 Inkomende pendel Uitgaande pendel Regio van herkomst Regio van bestemming Zuid-Limburg 1.410 Zuid-Limburg 2.420 Zuidoost-Brabant 720 Zuidoost-Brabant 1.990 Noordoost-Brabant 650 Zuid-West Gelderland 1.640 Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Een belangrijk fenomeen voor de bepaling van vraag en aanbod op de regionale arbeidsmarkt is de pendel. De regionale arbeidsmarkt is geen gesloten systeem. Zo is er sprake van inkomende binnenlandse pendel. Dit zijn personen die weliswaar in de regio werken, maar elders in Nederland wonen. Omgekeerd is er ook sprake van uitgaande binnenlandse pendel, personen die wel in de regio wonen, maar elders in Nederland werken. Deze gegevens komen uit Statistiek Werkgelegenheid en Lonen van het CBS. Daarnaast kan er, voornamelijk in grensregio s, sprake zijn van buitenlandse pendel. Er is bekend hoeveel inwoners van een ander land in de regio werken, de inkomende buitenlandse pendel. Omdat deze gegevens niet voor het buitenland beschikbaar zijn, is onduidelijk hoeveel inwoners van de regio in het buitenland werkzaam zijn (de uitgaande buitenlandse pendel). Binnenlandse pendel In Noord- en Midden-Limburg is er in Zorg en WJK sprake van een negatief binnenlands pendelsaldo, dat in de loop van de jaren steeds is toegenomen. In 2009 was het pendelsaldo in Zorg en WJK -4.300. Een kleine 7.600 inwoners van Noord- en Midden-Limburg verlaat de regio om elders in de zorg te gaan werken, terwijl ongeveer 3.300 mensen de omgekeerde beweging maken. Dus per saldo verlaten meer werknemers in de sector de regio om elders te gaan werken. De populairste bestemmingen om vanuit Noord- en Midden-Limburg in Zorg en WJK te gaan werken, zijn naburige regio s Zuid-Limburg, Zuidoost-Brabant en Zuid-West Gelderland. De grafiek rechtsboven vergelijkt de binnenlandse pendel in Zorg en WJK met andere sectoren. Dan blijkt dat het binnenlands pendelsaldo in de Zorg relatief negatiever uitvalt dan in andere sectoren. Zowel de uitgaande als de ingaande pendel is in Zorg en WJK relatief kleiner dan in andere sectoren. Buitenlandse pendel Er zijn alleen gegevens beschikbaar over de inkomende buitenlandse pendel. In totaal komen 12.150 buitenlanders naar Noord- en Midden-Limburg om te werken, daarvan komt slechts een beperkt deel in Zorg en WJK terecht. Op basis van landelijke cijfers weten we dat de grootste groep buitenlandse werknemers die in Nederland komt werken in zorg en WJK afkomstig is uit België, gevolgd door Duitsland. In vergelijking met andere sectoren werken er relatief veel inwoners van België in de Nederlandse gezondheids- en welzijnszorg. 7

6 Niet-Werkende Werkzoekenden (NWW) Kenmerken totale werkloosheid, 2010 (jaargemiddelde) Regio's Noord- en Midden- Limburg Nederland Totaal NWW 15.130 497.900 Totaal NWW Zorg en WJK 400 18.400 Mannen 53% 52% Vrouwen 47% 48% Ontwikkeling werkloosheidspercentage in Noord- en Midden Limburg en Nederland, jaargemiddelde 2007-2010 (in %) 8% 7% 6% 5% 4% 3% 15-24 jaar 7% 8% 25-54 jaar 65% 70% > 55 jaar 27% 22% < 1 jaar werkloos 48% 53% > 1 jaar werkloos 52% 47% Basisonderwijs 24% 28% VMBO 23% 21% Bron: UWV Werkbedrijf, CBS HAVO/VWO 3% 4% MBO 37% 31% HBO/Bachelor 10% 11% WO/Master 2% 4% Bron: UWV Werkbedrijf, CBS 2% 1% 0% 2007 2008 2009 2010 Noord- en Midden-Limburg Nederland Kenmerken werkloosheid Als het aanbod van de arbeidsmarkt niet aansluit op de vraag, ontstaat werkloosheid. De cijfers worden uitgedrukt in het aantal niet werkende werkzoekenden (NWW ers). Dit zijn mensen tussen 15 en 64 jaar die werk zoeken van minstens twaalf uur per week en daarvoor staan ingeschreven bij het UWV WERKbedrijf. In 2010 waren in Noord- en Midden-Limburg 15.130 mensen werkloos. Daarvan was 53% man, 27% van de NWW-ers was ouder dan 55 jaar, terwijl 7% nog geen 25 was. In Noord- en Midden-Limburg had 47% van de NWW ers maximaal een vmbo-opleiding (landelijk 49%), 40% was middelbaar opgeleid (landelijk 35%) en 12% was hoger opgeleid (landelijk 15%). Het aandeel middelbaar opgeleide NWW ers is dus relatief hoog in de regio. Ook is het aandeel langdurig werklozen in de regio hoger dan landelijk. Het aantal NWW in Zorg en WJK is gebaseerd op het aantal bij UWV WERKbedrijf ingeschreven NWW ers in de voor de sector Zorg en WJK meest relevante grofmazige beroepsgroepen. Dit zijn de (para)medische, algemeen verzorgende en sociaal-maatschappelijke beroepsgroepen tot en met het hogere beroepsniveau. In Noord- en Midden-Limburg staan daarom 400 niet-werkende werkzoekenden in Zorg en WJK ingeschreven. Dit is waarschijnlijk een onderschatting van het werkelijke aantal. Het UWV deelt een aantal Zorg en WJK beroepen in bij niet-zorg/wjk-beroepen en deze blijven daarom buiten beschouwing. Recente ontwikkelingen werkloosheid De ontwikkeling van de werkloosheid weerspiegelt de economische ontwikkeling. Toch valt op dat de werkloosheid ondanks de economische crisis in 2009 en 2010 slechts beperkt steeg, terwijl de productie enorm terugviel. Verklaringen hiervoor zijn: Labour hoarding: mensen in dienst houden met het oog op verwachte toekomstige krapte. Werktijdverkorting en deeltijd-ww Flexibilisering van de arbeidsmarkt: meer flexwerkers en zzp ers. Mogelijke veranderingen in de sectorstructuur: meer diensten en minder industrie waardoor het effect van productiedaling op personele bezetting verandert. Onvervulde vacatures: zelfs op het dieptepunt van de crisis waren er landelijk nog 100.000 openstaande vacatures. Het is plausibel dat een deel van de mensen die door de crisis hun werk kwijt raakten, konden instromen op nog openstaande vacatures bij andere arbeidsorganisaties. Langer doorleren door jongeren. In Noord- en Midden-Limburg lag het werkloosheidspercentage tot 2010 boven het landelijk gemiddelde. In 2010 is het NWW percentage echter gelijk aan het landelijk gemiddelde, namelijk 6,4%. 8

7 Werkgelegenheid in Zorg & WJK Werknemers in Noord- en Midden-Limburg en Nederland uitgesplitst naar sector, 2009 Noord- en Midden-Limburg Nederland Werkgelegenheid Zorg WJK Zorg % totale % totale % totale absoluut werkgelegenheid absoluut werkgelegenheid absoluut werkgelegenheid absoluut In werknemers 30.500 14% 3.500 2% 1.007.400 13% 171.200 In arbeidsvolume werknemers 20.200 11% 2.300 1% 678.700 11% 116.400 In banen van werknemers 33.000 14% 3.900 2% 1.079.700 14% 182.300 WJK % totale werkgelegenheid 2% 2% 2% Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Ontwikkeling aantal werknemers in Zorg en WJK, in Noord- en Midden-Limburg en Nederland, 2006-2009 (index; 2006=100) 108 106 104 102 100 98 96 2006 2007 2008 2009 Noord- en Midden-Limburg Nederland Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Ontwikkeling aantal werknemers in Noord- en Midden-Limburg naar branche, 2006-2009 NL Gem. jaarlijkse groei 2006-2009 (%) Branches 2006 2007 2008 2009 2009 (%) Ziekenhuizen 4.500 4.600 4.900 5.200 4,5% 2,5% Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) 2.600 2.600 1.200 1.300-15,1% 3,4% Gehandicaptenzorg 6.200 6.300 6.700 6.500 2,0% 3,4% Verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg (VVT) 12.600 12.200 13.700 12.900 1,2% 1,6% Zorg overig* 3.600 3.800 4.800 4.600 8,7% -0,6% Jeugdzorg 700 700 600 600-5,1% 5,2% Kinderopvang 1.000 1.300 1.200 1.300 10,8% 9,1% Welzijn en maatschappelijke dienstverlening (WMD) 1.800 1.700 1.700 1.600-2,4% -1,5% Verdeling werknemers naar branches, 2009 Totaal 33.000 33.200 34.800 34.000 1,1% 2,2% Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil * Alle werknemers welke niet in één van de andere branches onder te verdelen zijn, b.v. praktijken van huisartsen, tandartsen en fysiotherapeuten. 9 Gem. jaarlijkse groei 2006-2% 4% Noord- en Midden-Limburg 5% 2% Ziekenhuizen 15% 4% 13% 38% Nederland 6% 6% Nederland 11% 15% 13% 34% 15% 19% 13% 5% 22% 20% 7% 4% 12% 14% 10% Geestelijke gezondheidszorg Gehandicaptenzorg VVT Zorg overig Jeugdzorg Kinderopvang WMD

Karakteristieken van werknemers naar branche, Noord- en Midden-Limburg, 2009 Branches Aantal werknemers 2009 Deeltijd factor Gemiddelde leeftijd Aandeel 55+ Aandeel 35- Aandeel vrouwen Ziekenhuizen 5.200 0,71 41,7 14% 28% 80% GGZ 1.300 0,83 37,6 9% 47% 72% Gehandicaptenzorg 6.500 0,66 40,0 15% 34% 83% VVT 12.900 0,58 41,9 16% 26% 93% Zorg overig 4.600 0,79 41,1 16% 32% 75% Jeugdzorg 600 0,79 40,9 16% 35% 73% Kinderopvang 1.300 0,58 35,3 7% 52% 97% WMD 1.600 0,66 41,6 19% 31% 77% Totaal Zorg en WJK Noord- en Midden- Limburg 34.000 0,65 40,9 15% 31% 85% Totaal alle sectoren Noord- en Midden-Limburg 223.700 0,78 39,4 17% 41% 58% Totaal Zorg en WJK Nederland 1.178.600 0,67 40,6 15% 33% 84% Totaal alle sectoren Nederland 7.483.800 0,79 39,0 16% 43% 59% Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Aandeel zelfstandigen in werkgelegenheid in Zorg en WJK, 2006-2008 (in %) 2,8% 2,7% 2,6% 2,5% 2,4% 2,3% 2,2% 2,1% 2,0% 2006 2007 2008 Zelfstandigen Noord- en Midden-Limburg Zelfstandigen Nederland Bron: SSB Zelfstandigen Zorg en WJK binnen geheel van sectoren Dit hoofdstuk gaat in op de ontwikkeling van de werkgelegenheid in Zorg en WJK. De werkgelegenheid wordt gemeten in het aantal werknemers, dat is het gemiddeld aantal personen dat in de maand december een arbeidsovereenkomst heeft. De recente recessie is landelijk niet van invloed geweest op de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de sector Zorg en WJK. Waar de werkgelegenheid in veel andere sectoren in 2009 sterk is afgenomen, is in de Zorg en WJK sprake van groei. In 2009 bedroeg het aantal werknemers bijna 1,2 miljoen. Gedurende de periode 2006-2009 groeide landelijk het aantal werknemers per jaar gemiddeld met ruim twee procent. In Noord- en Midden-Limburg zijn 34.100 werknemers werkzaam in Zorg en WJK. In totaal omvat de sector Zorg en WJK 16% van alle werknemers. Landelijk is dit aandeel 15%. Net als landelijk nam de werkgelegenheid in Zorg en WJK in Noord- en Midden-Limburg toe in de periode 2006-2009. Procentueel was de toename gemiddeld 1,1% per jaar. Hoewel de grote lijnen herkenbaar zijn is het mogelijk dat de werkgelegenheidsontwikkeling op regionaal niveau, wanneer dit wordt bekeken van jaar op jaar, in sommige gevallen wat vreemde bewegingen kan laten zien. Zo is er in Noord- en Midden-Limburg een groot verschil in werkgelegenheid in de GGZ van 2007 naar 2008. Het aantal werknemers neemt dan af van 2.600 naar 1.200. Hieraan kunnen meerdere oorzaken ten grondslag liggen. Het vergt nog nader onderzoek om uit te vinden wat daar precies aan de hand is. Branches De ontwikkeling van de werkgelegenheid verschilt sterk tussen de diverse branches. In het algemeen waren in 2009 de meeste werknemers in Noord- en Midden-Limburg werkzaam in de branches VVT en gehandicaptenzorg. Tussen 2006 en 2009 is met name de groei van het aantal werknemers in de kinderopvang en de jeugdzorg landelijk sterk geweest, respectievelijk 9,1 en 5,2 procent. De groei van het aantal werknemers in de VVT en zorg overig lag met respectievelijk 1,6 en -0,6 procent onder het gemiddelde voor de sector als geheel. Op regionaal niveau wijkt de ontwikkeling per branche op punten sterk af van het landelijk beeld. Zo neemt het aantal werknemers in de branche zorg overig in Noord- en Midden- Limburg toe, terwijl deze sector landelijk juist afneemt. De branches GGZ en jeugdzorg nemen in de regio daarentegen af, terwijl deze landelijk juist toenemen. Kenmerken werknemers in zorgsector Een fors deel van de werkgelegenheid in de Zorg en WJK betreft deeltijdwerk. In Noorden Midden-Limburg werkte de gemiddelde werknemer in de Zorg en WJK in 2009 0,65 werkweek tegenover 0,67 landelijk. De omvang van de gemiddelde werkweek verschilt sterk tussen de diverse branches. In Noord- en Midden-Limburg hebben de branches kinderopvang en VVT de kleinste omvang van de gemiddelde werkweek met een deeltijdfactor van 0,58. De gemiddelde leeftijd van werknemers in Zorg en WJK is 41 jaar en 85 procent van de werknemers is vrouw. Het aandeel jongeren (35-) is in Zorg en WJK in Noord- en Midden-Limburg ruim tweemaal zo groot als het aandeel ouderen (55+). Zelfstandigen in Zorg en WJK Bovenstaande grafiek toont het aandeel zelfstandigen in de sector. In de afgelopen jaren is zowel in Noord- en Midden-Limburg als Nederland het aandeel zelfstandigen toegenomen. De trend van 'individualisering' van de beroepsbevolking, namelijk het in toenemende mate kiezen (vrijwillig of gedwongen) voor een bestaan als zelfstandige zonder personeel (zzp'er) speelt ook een rol in de sector Zorg en WJK. 10

8 Instroom in opleidingen voor Zorg & WJK Instroom in opleidingen voor Zorg en WJK in Noord- en Midden-Limburg en Nederland, 2009, absoluut Instroom in opleidingen voor Zorg en WJK in en uitgedrukt als percentage van de totale instroom in opleidingen voor Zorg en WJK Noord- en Midden Limburg en Nederland, 2009 Noord- en Miden- Limburg Nederland % instroom % instroom Zorg & WJK Overig Kwalificaties Absoluut Zorg & WJK Absoluut Zorg & WJK V&V SAW Abs. % Abs. % V&V Zorghulp (niveau 1) 31 2% 1.096 2% BOL 486 375 861 24% 2.794 76% Helpende zorg en welzijn (niveau 2) 267 15% 9.431 17% BBL 400 164 564 25% 1.672 75% Verzorgende (niveau 3) 258 15% 7.658 14% HBO 104 228 333 12% 2.466 88% Verpleegkundige (niveau 4) 237 13% 5.533 10% Verpleegkundige (niveau 5) 104 6% 3.306 6% AG* Assisterenden (niveau 4) 93 5% 2.784 5% SAW Pedagogisch werker (niveau 3) 94 5% 7.625 14% V&V SAW Noord-en Midden-Limburg Nederland Zorg & WJK Overig Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) 339 19% 3.603 7% Abs. % Abs. % Pedagogisch werker (niveau 4) 82 5% 2.794 5% BOL 14.689 11.236 25.925 22% 89.910 78% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) 13 1% 831 2% BBL 11.813 5.171 16.984 26% 48.354 74% Sociaal cultureel werker (niveau 4) 9 1% 839 2% HBO 3.306 8.995 12.300 12% 88.190 88% Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) 2 0% 715 1% Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) 77 4% 4.624 8% Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) 24 1% 708 1% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 127 7% 3.662 7% Totaal Zorg en WJK 1.758 100% 55.209 100% Totaal overige opleidingen 6.932 226.454 Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil * Dit betreft een optelling van de kwalificaties apothekersassistent, doktersassistent en tandartsassistent Instroom in opleidingen voor Zorg en WJK Het onderwijs in de sector draagt aanzienlijk bij aan het arbeidsaanbod. Elk jaar kiest ongeveer een kwart van alle jongeren voor een opleiding voor Zorg en WJK (MBO+HBO). De populairste opleidingen op mbo-niveau in Noord- en Midden-Limburg zijn medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3), helpende zorg en welzijn (niveau 2), verzorgende (niveau 3) en verpleegkundige (niveau 4). In Noord- en Midden-Limburg is de instroom in BOL-opleidingen voor Zorg en WJK iets kleiner dan in BBL-opleidingen. Ongeveer 24% van alle BOL-leerlingen kiest voor een opleiding voor Zorg en WJK en zo n 25% van de BBL ers maakt deze keuze. In Noord- en Midden-Limburg is de instroom binnen het HBO het grootst in maatschappelijke dienstverlening. Landelijk kienzen de meeste HBO'ers voor sociaal pedagogische hulpverlening. Ongeveer 12% van alle leerlingen in Noord- en Midden- Limburg, die instromen in het HBO, kiest voor een opleiding voor Zorg en WJK. De grafiek op de rechterpagina (bovenaan) toont dat de totale instroom in opleidingen voor Zorg en WJK tussen 2006-2009 is toegenomen. In totaal is de toename ruim 2% in Noord- en Midden-Limburg. De instroom in andere opleidingen is in deze periode meer toegenomen dan bij Zorg en WJK. In Noord- en Midden-Limburg is de groei van de instroom in Zorg en WJK kleiner dan landelijk. Kenmerken instroom MBO De samenstelling van de bevolking naar leeftijd verandert in de toekomst en het aandeel personen van niet-nederlandse herkomst neemt toe, met name in grootstedelijke gebieden. Uitgaande van een toenemende vraag naar zorgdiensten is het voor de arbeidsmarkt in de Zorg en WJK van belang om aantrekkelijk te zijn voor deze groep personen. De grafieken op de rechterpagina hebben betrekking op de samenstelling van de instroom in opleidingen voor Zorg en WJK. In Noord- en Midden-Limburg is het aandeel allochtonen in zowel BOL- als BBL-opleidingen in zorg en WJK kleiner dan landelijk. Het aandeel 25-plussers is in BOL-opleidingen iets kleiner dan landelijk, maar in BBL-opleidingen iets groter dan landelijk. Kenmerken instroom HBO In 2009 lag het aandeel mannen dat landelijk instroomde in opleidingen voor Zorg en WJK op hbo-niveau rond 20%. Hierin wijkt Noord- en Midden-Limburg niet veel af van het landelijke beeld. In de regio wijkt het aandeel allochtonen en 25-plussers in de hbo-instroom wel af van het Nederlands beeld. Zo betrof bijna 12% van de instroom in 2009 allochtonen, terwijl het Nederlandse gemiddelde op 23% lag. Ruim 16% van de instroom in Noord- en Midden-Limburg betrof 25-plussers, ten opzichte van ruim 23% in Nederland. 11

Ontwikkeling instroom in opleidingen voor Zorg en WJK en overige opleidingen, Noord- en Midden-Limburg en Nederland, 2006-2009 (in %) 10% 8% 6% 4% 2% 0% Noord- en Midden-Limburg Totaal overige opleidingen Nederland Zorg en WJK Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Kenmerken instroom in mbo-opleidingen voor Zorg en WJK Kenmerken instroom in mbo-opleidingen voor Zorg en WJK uitgesplitst naar BOL en BBL, 2009, Noord- en Midden- Limburg (in %) uitgesplitst naar BOL en BBL, 2009, Nederland (in %) 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar BOL BBL Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Kenmerken instroom in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK Kenmerken instroom in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK 2009, Noord- en Midden- Limburg (in %) 2009, Nederland (in %) 25% 25% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar BOL BBL 20% 20% 15% 15% 10% 10% 5% 5% 0% Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar 0% Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil 12

9 Deelnemers in opleidingen voor Zorg & WJK Kenmerken deelnemers in mbo- en hbo-opleidingen voor Zorg en WJK*, 2010 Noord- en Midden-Limburg Kwalificaties Aantal 2010 Aandeel BOL Aandeel BBL Aandeel mannen Aandeel allochtonen Aandeel 25+ V&V Zorghulp (niveau 1) 22 95% 5% 27% 45% 50% Helpende zorg en welzijn (niveau 2) 528 84% 16% 17% 26% 18% Verzorgende (niveau 3) 591 48% 52% 9% 16% 36% Verpleegkundige (niveau 4) 668 64% 36% 13% 10% 25% Verpleegkundige (niveau 5) 351 n.v.t. n.v.t. 12% 7% 12% AG Assisterenden (niveau 4) 316 98% 2% 3% 21% 7% SAW Pedagogisch werker (niveau 3) 366 76% 24% 6% 20% 20% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) 535 93% 7% 19% 20% 6% Pedagogisch werker (niveau 4) 778 60% 40% 11% 13% 34% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) 216 82% 18% 21% 15% 12% Sociaal cultureel werker (niveau 4) 53 94% 6% 53% 45% 8% Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) 12 100% 0% 50% 58% 0% Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) 360 n.v.t. n.v.t. 21% 11% 23% Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) 71 n.v.t. n.v.t. 41% 10% 24% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 477 n.v.t. n.v.t. 18% 16% 16% Totaal Zorg en WJK 5.344 55% 21% 14% 16% 21% Totaal overige opleidingen 21.684 40% 19% 62% 17% 19% Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil * In het onderwijs wordt de term welzijn gehanteerd in plaats van WJK. Kenmerken deelnemers in mbo- en hbo-opleidingen voor Zorg en WJK*, 2010 Nederland Kwalificaties Aantal 2010 Aandeel BOL Aandeel BBL Aandeel mannen Aandeel allochtonen Aandeel 25+ V&V Zorghulp (niveau 1) 1.310 72% 28% 8% 51% 37% Helpende zorg en welzijn (niveau 2) 18.472 83% 17% 10% 40% 21% Verzorgende (niveau 3) 19.540 39% 61% 7% 20% 44% Verpleegkundige (niveau 4) 17.772 59% 41% 14% 14% 26% Verpleegkundige (niveau 5) 12.796 n.v.t. n.v.t. 13% 13% 21% AG Assisterenden (niveau 4) 7.943 88% 12% 4% 37% 17% SAW Pedagogisch werker (niveau 3) 24.332 86% 14% 7% 30% 14% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) 10.908 73% 27% 22% 20% 26% Pedagogisch werker (niveau 4) 10.790 71% 29% 18% 19% 29% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) 3.987 52% 48% 24% 14% 40% Sociaal cultureel werker (niveau 4) 3.620 94% 6% 47% 47% 9% Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) 2.779 96% 4% 26% 56% 14% Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) 20.573 n.v.t. n.v.t. 19% 23% 27% Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) 3.283 n.v.t. n.v.t. 35% 30% 31% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 14.552 n.v.t. n.v.t. 19% 29% 28% Totaal Zorg en WJK 172.657 50% 21% 15% 26% 25% Totaal overige opleidingen 768.971 35% 17% 59% 25% 20% Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil * In het onderwijs wordt de term welzijn gehanteerd in plaats van WJK. 13

Kenmerken deelnemers in mbo-opleidingen voor Zorg en WJK Kenmerken deelnemers in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK uitgesplitst naar BOL en BBL, 2010, Noord- en Midden- Gelderland (in %) 2010, Noord- en Midden-Gelderland (in %) 80% 80% 70% 70% 60% 60% 50% 50% 40% 40% 30% 30% 20% 20% 10% 10% 0% 0% Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar BOL BBL Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Deelnemers MBO Gediplomeerde schoolverlaters van de opleidingen voor Zorg en WJK vormen nieuw aanbod voor de arbeidsmarkt in de sector Zorg en WJK. Het aantal onderwijsdeelnemers op een bepaald moment is een indicatie voor de arbeidsmarktinstroom van gediplomeerden op de middellange termijn. Bij de analyse van de leerlingen is gekeken naar de woonplaats van de leerling. In Noord- en Midden-Limburg volgen op mbo-niveau bijna 4.100 deelnemers een opleiding voor Zorg en WJK. De meeste deelnemers volgen de mbo-opleidingen pedagogisch werker (niveau 4), verpleegkundige (niveau 4) en verzorgende (niveau 3). In Noord- en Midden-Limburg volgen op hbo-niveau ruim 1.200 deelnemers een opleiding voor Zorg en WJK. De meeste deelnemers volgen de opleiding maatschappelijke dienstverlening. Kenmerken deelnemers In Noord- en Midden-Limburg nemen er relatief veel mannen deel aan de opleidingen sociaal cultureel werker, sociaal-maatschappelijke dienstverlening en cultureel maatschappelijke vorming. In Noord- en Midden-Limburg hebben de opleidingen sociaal-maatschappelijke dienstverlening, sociaal cultureel werker en zorghulp een opvallend hoog aandeel allochtone deelnemers (tussen de 45 en 58%). Het aandeel 25-plussers is fors in zorghulp, verzorgende en pedagogisch werker (niveau 4). In vergelijking met BOL-opleidingen, hebben BBLopleidingen een hoog aandeel 25-plussers (zie linksboven). Het aandeel allochtonen is duidelijk beperkter in BBL-opleidingen in de regio, terwijl het aandeel mannen licht groter is dan in BOL-opleidingen. Op hbo-niveau is het deel van de deelnemers dat man is groter dan op mboniveau. Het aandeel allochtonen is kleiner dan bij BOL-opleidingen. Het aandeel 25-plussers is groter dan bij BOL-opleidingen, maar aanzienlijk kleiner dan bij BBL-opleidingen. 14

10 Sector- & Studierendement Gediplomeerden (abs., 2009), sector- en studierendement in mbo- en hbo-opleidingen, 2007 (in %) SECTORRENDEMENT STUDIERENDEMENT Noord- en Midden-Limburg Nederland Noord- en Kwalificaties Gediplomeerden Rendement Rendement Gediplomeerden Rendement Rendement Midden- Nederland Zorg & WJK Zorg (%) WJK (%) Zorg & WJK Zorg (%) WJK (%) Limburg V&V Zorghulp (niveau 1) 31 50% 0% 1.205 43% 2% 75% 71% Helpende zorg en welzijn (niveau 2) 1.392 43% 0% 35.277 46% 5% 80% 77% Verzorgende (niveau 3) 195 81% 0% 6.290 87% 2% 70% 69% Verpleegkundige (niveau 4) 165 77% 0% 4.039 85% 1% 70% 65% Verpleegkundige (niveau 5) 80 84% 0% 2.615 85% 1% 63% 62% AG Assisterenden (niveau 4) 86 73% 0% 2.337 73% 0% 73% 72% SAW Pedagogisch werker (niveau 3) 214 24% 39% 5.996 21% 43% 70% 64% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) 8 ** ** 595 70% 5% * * Pedagogisch werker (niveau 4) 297 56% 11% 5.995 52% 15% 69% 67% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) 9 ** ** 914 76% 6% * * Sociaal cultureel werker (niveau 4) 9 9% 14% 869 7% 22% 51% 50% Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) 1 ** ** 497 11% 9% 25% 53% Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) 102 49% 18% 3.399 44% 21% 69% 61% Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) 9 8% 38% 471 7% 26% 56% 49% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 48 34% 29% 2.400 29% 33% 53% 57% Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, SSB, bewerking Etil * Deze opleiding bestond nog niet in schooljaar 2005/2006 en daarom kan geen studierendement worden bepaald. **Geen berekening mogelijk i.v.m. te kleine aantallen. Sectorrendement Het sectorrendement is gedefinieerd als het percentage gediplomeerden van een opleiding voor Zorg en WJK dat een jaar na diplomering werkzaam is in de sector Zorg en WJK. Het regionale sectorrendement is bepaald op basis van de woonregio van de gediplomeerde. Het sectorrendement is in Noord- en Midden-Limburg het hoogst voor verpleegkundigen (niveau 4 en 5) en verzorgenden (niveau 3). Eén jaar na diplomering is van alle gediplomeerden van deze groep tussen de 77 en 84% werkzaam in de Zorgsector. Voor assisterenden (niveau 4) ligt het rendement rond de 73%. Van de overige opleidingen, zowel op mbo als hbo niveau, is het rendement veel lager. Een laag sectorrendement betekent niet per se dat deze personen niet uiteindelijk in de sector Zorg en WJK gaan werken. Veel gediplomeerden, met name van de lagere niveaus van het mbo, stromen door naar een vervolgopleiding en volgen dus nog enige jaren onderwijs. Een deel van deze personen zal later alsnog instromen op de arbeidsmarkt Zorg en WJK, maar dan vanuit de vervolgopleiding. Studierendement Het studierendement, de mate waarin studenten een diploma halen, loopt uiteen. Van de mbo-leerlingen verpleging en verzorging haalt in Noord- en Midden- Limburg gemiddeld 78% hun diploma (dit betreft een gewogen gemiddelde op basis van het aantal gediplomeerden). Dat is meer dan landelijk (75%). Het gemiddelde studierendement onder mbo-leerlingen SAW in Noord- en Midden- Limburg ligt gemiddeld op 69%. Op mbo-niveau 1 en 2 ligt het studierendement in Noord- en Midden-Limburg gemiddeld op 80% (landelijk 76%). Op niveau 3 en 4 ligt het rendement tussen de 25 en 73% in Noord- en Midden-Limburg. Het studierendement is het laagst voor de opleiding sociaal-maatschappelijk dienstverlener. Over het algemeen is het rendement van BBL-opleidingen het hoogst. Het studierendement in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK wijkt enigszins af van dat in het mbo. In Noord- en Midden-Limburg haalt gemiddeld 63% van de hbo ers zijn diploma in maximaal vijf jaar. Bij de hbo-opleidingen sociaal pedagogische hulpverlening ligt het rendement het hoogst. 15

16

11 Het oordeel van werknemers (Werknemersonderzoek) Werkbeleving 2011 in Noord- en Midden-Limburg en Nederland (vijfpuntsschaal: 1= negatief tot 5 = positief) Noord- en Midden-Limburg Nederland Werkbeleving* Zorg (n=335) WJK (n=102) Zorg (n=8.579) WJK (n=2.349) Ervaren werkdruk 3,4 3,6 3,4 3,5 Waardering door leidinggevende 3,7 3,7 3,6 3,7 Inhoud & omstandigheden werk 4,2 4,3 4,1 4,2 Ervaren zelfstandigheid 3,5 3,8 3,5 3,7 Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil *Voor uitleg over de samenstelling van de vier onderdelen van "werkbeleving", zie bijlage 2 Werkbeleving 2011 in Nederland uitgesplitst naar branche (vijfpuntsschaal: 1= negatief tot 5 = positief) ZKH GGZ GHZ VVT Zorg overig JZ KO WMD Werkbeleving* (n=2.397) (n=1.017) (n=1.582) (n=2.813) (n=770) (n=805) (n=779) (n=765) Ervaren werkdruk 3,4 3,4 3,3 3,4 3,4 3,3 3,5 3,5 Waardering door leidinggevende 3,6 3,6 3,6 3,6 3,7 3,7 3,8 3,6 Inhoud & omstandigheden werk 4,2 4,1 4,1 4,1 4,2 4,1 4,3 4,2 Ervaren zelfstandigheid 3,4 3,7 3,6 3,6 3,3 3,8 3,5 3,9 Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil *Voor uitleg over de samenstelling van de vier onderdelen van "werkbeleving", zie bijlage 2 Werkbeleving 2011 van VOV personeel en niet-vov personeel Vertrekgeneigdheid VOV personeel in Noord- en Midden-Limburg in Noord- en Midden-Limburg (in %) (vijfpuntsschaal: 1= negatief tot 5 = positief) VOV personeel niet-vov personeel Werkbeleving* (n=316) (n=85) Ervaren werkdruk 3,4 3,5 Waardering door leidinggevende 3,7 3,8 Inhoud & omstandigheden werk 4,2 4,3 Ervaren zelfstandigheid 3,5 3,8 Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil *Voor uitleg over de samenstelling van de vier onderdelen van "werkbeleving", zie bijlage 2 12% WJK 12% 8% 11% Zorg 10% 4% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% Op zoek naar een andere baan Op zoek en minimaal enige actie hiertoe ondernomen Op zoek, minimaal enige actie hiertoe ondernomen en buiten de sector zoeken of geen voorkeur hebbend Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil n= het aantal respondenten dat de desbetreffende vraag heeft beantwoord. 17

12 Het oordeel van werkgevers (Werkgeversonderzoek*) Knelpunten in personeelsbeleid, top 5 Noord- en Midden-Limburg (n=30) Nederland (n= 1.000) Vergrijzing van het personeel 51% Beheersing van de werkdruk 27% Beheersing van de werkdruk 45% Onvoldoende beschikbaarheid van personeel a.g.v. verlof/vakantie 21% Het aantrekken van (nieuw) personeel 41% Het aantrekken van (nieuw) personeel 20% Verplegend, verzorgend of agogisch personeel zonder (toereikend) diplo 39% Vergrijzing van het personeel 20% Onder- of overkwalificatie van personeel 38% Loonkosten 17% Bron: Werkgeversonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil Maatregelen die de instellingen nemen om de werkdruk te verminderen Top 5 en ranking meest succesvolle maatregelen, Noord- en Midden-Limburg en Nederland Noord- en Midden-Limburg (n=30) Nederland (n= 1.000 ) Meest succesvol Werkprocessen efficiënter vormgeven 26% Werkprocessen efficiënter vormgeven 15% 1 Door extra personeel aan te trekken 11% Door extra personeel aan te trekken 11% 2 Werkdrukanalyse 7% Betere roostering 8% 3 Coaching van leidinggevenden 5% Werkdrukanalyse 4% - Aanpassen werktijden 2% Coaching van leidinggevenden 3% 4 Geen maatregelen genomen 24% Geen maatregelen genomen 42% Bron: Werkgeversonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil Werknemers In juni 2011 gaven bijna 440 werknemers in Noord- en Midden-Limburg hun oordeel over werken in de sector Zorg en WJK. Op de linkerpagina staan enkele resultaten van dit onderzoek. Aan de hand van een aantal stellingen is de werkbeleving van medewerkers in de sector gemeten. Het gaat hier om vier factoren die gezamenlijk de gemiddelde werkbeleving vormen. Men is meest tevreden over de inhoud en omstandigheden van het werk zelf en het minst tevreden over de ervaren werkdruk. Dit geldt voor zowel de Zorg als WJK. In Noord- en Midden-Limburg wijkt de werkbeleving van werknemers in de Zorg en WJK weinig af van het landelijk gemiddelde. Landelijk wordt de meeste werkdruk ervaren in de branches gehandicaptenzorg en jeugdzorg. In Noord- en Midden-Limburg is er weinig verschil in werkbeleving tussen VOV-personeel en niet-vov personeel. Het VOV-personeel is iets minder positief over de verschillende onderdelen van de werkbeleving dan niet-vov personeel. Ongeveer 11% van het VOV-personeel in de Zorg in Noord- en Midden-Limburg geeft aan op zoek te zijn naar een andere baan. In de sector WJK ligt dit percentage op 12%. In zowel Zorg als WJK is (vrijwel) de gehele groep echt actief op zoek naar een andere baan. Actief op zoek wil zeggen dat mensen van zichzelf aangeven activiteiten te ontplooien om een nieuwe baan te vinden. In de Zorg is slechts 4% van de actief zoekenden op zoek naar een baan buiten de sector. In WJK ligt dit percentage op 8%. In Noord- en Midden-Limburg is het dreigende verlies voor de sector Zorg en WJK dus respectievelijk 4 en 8%. Werkgevers Ook werkgevers zijn in juni 2011 benaderd voor een onderzoek en in totaal hebben 30 werkgevers in Noord- en Midden-Limburg deelgenomen. In het onderzoek is onder andere gevraagd naar knelpunten in personeelsvoorziening en maatregelen om werkdruk te verminderen. De top 5 van knelpunten in personeelsbeleid komt in Noord- en Midden-Limburg op bepaalde punten overeen met het landelijke gemiddelde. Het nummer 1 knelpunt dat werkgevers in Noord- en Midden-Limburg ervaren is vergrijzing van het personeel. Landelijk is dit beheersing van de werkdruk. Maatregelen om de werkdruk te verminderen komen in Noord- en Midden-Limburg deels overeen met het landelijke beeld. De populairste maatregel die werkgevers in Noord- en Midden-Limburg nemen is "werkprocessen efficiënter vormgeven" en dat komt overeen met het landelijke beeld. Opvallend genoeg geeft 24% van de werkgevers in Noord- en Midden-Limburg aan géén maatregelen te nemen om de werkdruk te verminderen, ondanks het feit dat 45% aangaf dat beheersing van de werkdruk een knelpunt in personeelsbeleid vormt. Dit strookt tevens niet met de ervaring van werknemers aangezien zij dit aspect relatief laag beoordelen. n= het aantal respondenten dat de desbetreffende vraag heeft beantwoord. 18

13 Samenvattend overzicht AANBOD Noord- en Midden-Limburg ontgroent en vergrijst. De potentiële beroepsbevolking, alle mensen tussen 15 en 64 jaar, bestond in 2009 uit 343.400 mensen in Noord- en Midden-Limburg. In de toekomst zal dit aantal afnemen, waarbij de afname in Noord- en Midden-Limburg aanzienlijk groter dan in Nederland. In 2009 was de bruto participatiegraad in Noord- en Midden-Limburg 70% en daarmee iets lager dan het landelijk gemiddelde van 71%. De komende jaren blijft de arbeidsparticipatie stijgen. Deze stijging vindt voornamelijk onder vrouwen plaats. Zowel de participatie van ouderen, jongeren, als allochtonen ligt in Noord- en Midden-Limburg iets onder het landelijk gemiddelde. In 2009 bestaat de beroepsbevolking in Noord- en Midden-Limburg uit 241.000 personen. De komende jaren groeit de beroepsbevolking in Noord- en Midden- Limburg licht. Deze groei ontstaat doordat de afname van de potentiële beroepsbevolking wordt goedgemaakt doordat er meer mensen gaan werken. VRAAG In Noord- en Midden-Limburg zijn 34.100 werknemers werkzaam in Zorg en WJK. In totaal omvat de sector Zorg en WJK 16% van alle werknemers, landelijk is dit 15%. De meeste mensen in Noord- en Midden-Limburg zijn werkzaam in de branches VVT en gehandicaptenzorg. In de periode 2006-2009 nam de werkgelegenheid in Zorg en WJK in Noord- en Midden-Limburg toe met gemiddeld 1,1% per jaar, terwijl de werkgelegenheid landelijk toenam met ruim 2% per jaar. In de regio neemt het aantal werknemers in de branche zorg overig toe, terwijl deze sector landelijk afneemt. GGZ en jeugdzorg nemen in de regio daarentegen af, terwijl deze landelijk toenemen. Een fors deel van de werkgelegenheid in de Zorg en WJK betreft deeltijdwerk. In Noord- en Midden-Limburg werkte de gemiddelde werknemer in de Zorg en WJK in 2009 0,65 werkweek tegenover 0,67 landelijk. Regionaal gezien hebben de branches kinderopvang en VVT de kleinste omvang van de gemiddelde werkweek. De gemiddelde leeftijd van werknemers in Zorg en WJK is 41 jaar en 85 procent van de werknemers is vrouw. In Noord- en Midden-Limburg is het aandeel jongeren (35-) in Zorg en WJK ruim tweemaal zo groot als het aandeel ouderen (55+). In de afgelopen jaren is zowel in Noord- en Midden-Limburg als Nederland het aandeel zelfstandigen werkzaam binnen Zorg en WJK toegenomen. ONDERWIJS Het onderwijs in de sector draagt aanzienlijk bij aan het arbeidsaanbod. Elk jaar kiest bijna een kwart van alle jongeren voor een opleiding voor Zorg en WJK. Tussen 2006 en 2009 is de totale instroom in opleidingen voor Zorg en WJK in Noord- en Midden- Limburg gegroeid met ruim 2%. Binnen Zorg en WJK kiezen de meeste leerlingen in Noord- en Midden-Limburg voor mbo-opleidingen maatschappelijke zorg (niveau 3), helpende zorg en welzijn (niveau 2) en verzorgende (niveau 3). Binnen het HBO is de instroom in maatschappelijke dienstverlening het grootst. In Noord- en Midden-Limburg is het aandeel allochtonen in zowel BOL- als BBLopleidingen in Zorg en WJK kleiner dan landelijk. Het aandeel 25-plussers is in BOLopleidingen iets kleiner dan landelijk, maar in BBL-opleidingen iets groter dan landelijk. Het sectorrendement ligt tussen de 77 en 84% voor verzorgenden (niveau 3) en verpleegkundigen (niveau 4 en 5) in Noord- en Midden-Limburg. Voor assisterenden (niveau 4) ligt het rendement rond de 73%. Van de overige opleidingen, zowel op mbo als hbo niveau, is het rendement veel lager. In Noord- en Midden-Limburg ligt het studierendement van mbo-leerlingen V&V gemiddeld op 78%, dat is meer dan landelijk (75%). Onder mbo-leerlingen SAW haalt ongeveer 69% zijn diploma in de regio. Op niveau 1 en 2 ligt het studierendement in Noord- en Midden-Limburg op 80%. In Noord- en Midden-Limburg haalt gemiddeld 63% van de hbo ers zijn diploma in maximaal vijf jaar. 19 OORDEEL WERKNEMERS-WERKGEVERS Bijna 440 werknemers in Zorg en WJK hebben in Noord- en Midden-Limburg hun oordeel gegeven over werken in de sector. Werknemers in zowel Zorg als WJK zijn het meest tevreden over de inhoud en omstandigheden van het werk zelf en het minst tevreden over de ervaren werkdruk. In Noord- en Midden-Limburg wijkt de werkbeleving van werknemers in de Zorg en WJK weinig af van het landelijk gemiddelde. In Noord- en Midden-Limburg is VOV-personeel iets minder positief over de verschillende onderdelen van de werkbeleving dan niet-vov personeel. Ongeveer 11% van het VOV-personeel in de Zorg in Noord- en Midden-Limburg geeft aan op zoek te zijn naar een andere baan. In de sector WJK ligt dit percentage op 12%. Van beide groepen is vrijwel iedereen actief op zoek naar een andere baan. In de Zorg is 4% van de actief zoekenden op zoek naar een baan buiten de sector. In WJK ligt dit percentage op 8%. Het nummer één knelpunt dat 30 werkgevers uit Noord- en Midden-Limburg ervaren is vergrijzing van het personeel. Landelijk is dit beheersing van de werkdruk. De populairste maatregel om diezelfde werkdruk te verminderen is in Noord- en Midden-Limburg "werkprocessen efficiënter vormgeven" en dat komt overeen met het landelijke beeld. In totaal geeft 24% van de werkgevers in Noord- en Midden-Limburg aan géén maatregelen te nemen om de werkdruk te verminderen, ondanks het feit dat 45% aangaf dat beheersing van de werkdruk een knelpunt in personeelsbeleid vormt.