Colofon. Gebruikte bronnen: CPB, CBS, PGGM, DUO-CFI, UWV Werkbedrijf, Prismant, bewerking door Panteia/SEOR/Etil.

Transcriptie

1

2 Colofon Het regioportret Groningen verschijnt één keer per jaar en brengt de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in de sector Zorg en WJK in beeld voor de regio Groningen. Het regioportret Groningen wordt samengesteld door het consortium Panteia, SEOR en Etil, in opdracht van het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Sport, de Stichting Arbeidsmarkten Opleidingsbeleid Verpleeg- Verzorgingstehuizen en Thuiszorg, FCB, de Stichting Arbeidsmarkt Gehandicaptenzorg, de Stichting Arbeidsmarkt Ziekenhuizen, de Stichting O&O Fonds Geestelijke Gezondheidszorg, het kenniscentrum voor leren in de praktijk in Zorg, Welzijn en Sport Calibris en UWV WERKbedrijf. Gebruikte bronnen: CPB, CBS, PGGM, DUO-CFI, UWV Werkbedrijf, Prismant, bewerking door Panteia/SEOR/Etil. 1

3 Inhoudsopgave PAGINA 1 ALGEMEEN 3 AANBOD 2 POTENTIËLE BEROEPSBEVOLKING 4 3 ARBEIDSPARTICIPATIE 5 4 BEROEPSBEVOLKING 6 5 PENDEL 7 6 NIET-WERKENDE WERKZOEKENDEN (NWW) 8 VRAAG 7 WERKGELEGENHEID IN ZORG & WJK 9 ONDERWIJS 8 INSTROOM IN OPLEIDINGEN VOOR ZORG & WJK 11 9 DEELNEMERS IN OPLEIDINGEN VOOR ZORG & WJK SECTOR- EN STUDIERENDEMENT 15 OORDEEL WERKNEMERS-WERKGEVERS 11 HET OORDEEL VAN WERKNEMERS HET OORDEEL VAN WERKGEVERS SAMENVATTEND OVERZICHT 19 DEFINITIES 20 BIJLAGEN 23 2

4 1 Algemeen Inleiding Het Onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en WJK (Welzijn en maatschappelijke dienstverlening, Jeugdzorg en Kinderopvang) beoogt relevante organisaties te voorzien van eenduidige en betrouwbare informatie over de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in de gezondheidszorg en de WJK. Daartoe worden onder andere regioportretten opgesteld voor elk van de 28 onderscheiden regio s. De voorliggende rapportage betreft het regioportret voor Groningen, deze regio valt in het werkgebied van werkgeversverband ZorgpleinNoord. De regio bestaat uit de volgende gemeenten: Appingedam, Bedum, Bellingwedde, De Marne, Delfzijl, Eemsmond, Groningen, Grootegast, Haren, Hoogezand-Sappemeer, Leek, Loppersum, Marum, Menterwolde, Oldambt, Pekela, Slochteren, Stadskanaal, Ten Boer, Veendam, Vlagtwedde, Winsum en Zuidhorn. Uitgangspunten regioportret Bij het opstellen van de regioportretten is gebruik gemaakt van de meest recente beschikbare informatie. Aangezien voor een aantal relevante onderwerpen nog geen goede en bruikbare regionale gegevens beschikbaar zijn, kan en zal dit RegioPortret 2011 niet alle vragen over de regionale arbeidsmarkt kunnen beantwoorden, maar moet het op hoofdlijnen de regio wel voldoende handvatten bieden voor arbeidsmarktbeleid. Het is uitdrukkelijk de bedoeling de regioportretten in volgende jaren aan te vullen met nieuwe gegevens die beschikbaar komen. Het onderzoeksteam gaat hierbij voor de grootst mogelijke transparantie, om duidelijk en inzichtelijk te maken waar bepaalde resultaten op gebaseerd zijn. Informatie over de regionale arbeidsmarkt in Zorg en WJK heeft over het algemeen betrekking op een regionale verdeling van landelijke gegevens en ontwikkelingen. Dit betekent dat landelijke gegevens de basis vormen. Op basis van kenmerken die specifiek zijn voor een bepaalde regio, is bepaald hoe landelijke ontwikkelingen zich naar deze regio vertalen. Een belangrijk onderdeel van de pragmatische aanpak heeft betrekking op de regionale werkgelegenheid in Zorg en WJK. Verschillende bronnen zijn hiervoor voorhanden, alle met hun eigen voor- en nadelen. Op basis van een uitgebreide analyse van een viertal beschikbare bronnen (het Sociaal Statistische bestand SSB, gegevens van PGGM, het landelijke vestigingenregister LISA en het Banenbestand van CBS) is besloten om in de regioportretten voor de regionale verdeling van werkgelegenheid uit te gaan van het CBS Banenbestand. Aangezien gegevens over regionale vacatures en regionale mobiliteit nog niet beschikbaar zijn, zijn deze niet opgenomen in dit regioportret. Wel zijn de landelijke cijfers hieromtrent in de bijlage opgenomen. Regionale prognoses omtrent overschotten en tekorten van verplegend, verzorgend en sociaalagogisch personeel worden voor het eerst in het RegioPortret 2012 gepresenteerd. De regionale werkverbanden, waaronder ZorgpleinNoord, hebben de mogelijkheid gekregen om feedback te geven op hun RegioPortret Deze feedback kon twee vormen aannemen. Allereerst tekstuele feedback om resultaten zoals in het RegioPortret weergegeven beter te kunnen duiden. Deze feedback vindt u terug in het RegioPortret dat voor u ligt. Daarnaast feedback op de vastgestelde cijfers met betrekking tot de regionale arbeidsmarkt. Deze feedback wordt verzameld en waar mogelijk meegenomen in het RegioPortret Voor meer informatie over regionaal beschikbare cijfers, b.v. over vacatures, verwijzen we u naar ZorgpleinNoord ( of ). 3

5 Leeftijden 2 Potentiële beroepsbevolking Samenstelling potentiële beroepsbevolking naar categorie, Groningen, Bevolkingspiramide Groningen, 2010 en Werkzame beroepsbevolking (heeft werk >= 12u pw) personen Bron: EBB, bewerking Etil Ontwikkeling potentiële beroepsbevolking Groningen en Nederland, (index; 1996=100) Beroepsbevolking (heeft/zoekt werk > 12 u pw) personen Potentiële beroepsbevolking personen Werkloze beroepsbevolking (zoekt werk >= 12u pw) personen Wil >= 12u pw werken personen Nietberoepsbevolking personen Wil of kan niet >= 12u pw werken personen Reden: Opleiding/studie (39%) Ziekte/AO (25%) Vut (16%) Zorgtaken (8%) Anders (11%) Groningen Nederland 95 e.o mannen 2010 vrouwen 2010 mannen 2020 vrouwen 2020 Bron: CBS Statline, bewerking Etil Samenstelling potentiële beroepsbevolking De potentiële beroepsbevolking wordt gevormd door alle mensen tussen 15 en 64 jaar. In 2009 waren er in potentie mensen beschikbaar voor de arbeidsmarkt in Groningen. Daarvan hebben mensen een baan van minimaal 12 uur per week. Ongeveer mensen vormen de arbeidsreserve op de arbeidsmarkt in Groningen, deze mensen willen meer dan 12 uur per week werken. Van deze groep zijn personen actief op zoek naar een baan en op korte termijn beschikbaar. Leeftijdsopbouw bevolking De grafiek rechtsboven toont de leeftijdsopbouw van de bevolking in Groningen. De ui-vorm geeft aan dat de bevolking ontgroent en vergrijst. Dit betekent dat de instroom van jongeren krimpt, terwijl de uitstroom van ouderen groeit. Op termijn neemt hierdoor de potentiële beroepsbevolking af, omdat minder jongeren instromen dan ouderen uitstromen. Prognose tot en met 2020 De grafiek hiernaast bevestigt dit beeld en toont een afnemende potentiële beroepsbevolking, waarbij de daling in Groningen groter is dan in Nederland. Bron: CBS Statline, bewerking Etil 4

6 3 Arbeidsparticipatie Ontwikkeling bruto arbeidsparticipatie mannen in Groningen Ontwikkeling bruto arbeidsparticipatie vrouwen in Groningen en Nederland (in %) en Nederland, (in %) 85% 80% 75% 70% 65% 60% 55% 50% 45% 40% Groningen Nederland 85% 80% 75% 70% 65% 60% 55% 50% 45% 40% Groningen Nederland Bron: CBS Statline, bewerking Etil Bron: CBS Statline, bewerking Etil Bruto arbeidsparticipatie naar kenmerken, 2009 en 2015 (in %) Groningen Groningen Nederland Nederland Totaal 66% 70% 71% 73% Mannen 73% 74% 79% 79% Vrouwen 59% 67% 63% 68% jaar 39% 42% 45% 46% jaar 86% 85% 87% 89% jaar 85% 89% 86% 88% jaar 78% 84% 81% 85% 55 jaar e.o 44% 56% 50% 56% autochtoon 67% 72% allochtoon 59% 66% Bron: EBB, CBS Statline, bewerking Etil Bruto arbeidsparticipatie De bruto participatiegraad geeft de verhouding weer tussen de (werkzame en werkloze) beroepsbevolking en de potentiële beroepsbevolking. De arbeidsparticipatie stijgt al jaren onder met name vrouwen (zie boven). Onder invloed van sociaalmaatschappelijke ontwikkelingen en stimulerende maatregelen om werk en gezin te combineren, is het aantal vrouwen en ouderen dat beschikbaar is voor de arbeidsmarkt toegenomen. Daarnaast is het opleidingsniveau van de potentiële beroepsbevolking toegenomen, en hoger opgeleiden participeren over het algemeen meer op de arbeidsmarkt. In 2009 was de participatiegraad in Groningen 66% tegenover landelijk 71%. Ook de komende jaren blijft de arbeidsparticipatie stijgen. Dit zal de afnemende potentiële beroepsbevolking in ieder geval tot 2015 compenseren. In 2015 zal de bruto arbeidsparticipatie in Groningen zijn gestegen tot 70%, in Nederland is dit 73%. Kenmerken bruto arbeidsparticipatie De participatie onder mannen ligt landelijk en in Groningen hoger dan onder vrouwen. Dit blijft zo tot Bovenstaande grafieken tonen dat vooral de participatie onder vrouwen zal blijven stijgen tot bijna 70%. Dat van mannen zal in Groningen rond de 75% blijven schommelen. In 2015 ligt de participatie van mannen in Groningen lager dan landelijk, terwijl de participatie onder vrouwen vrijwel gelijk is aan het landelijk gemiddelde. In de leeftijdsgroep jaar participeert tussen 78 en 86% op de arbeidsmarkt. Bij jongeren (25-) en ouderen (55+) ligt het percentage lager. De arbeidsparticipatie van jongeren en allochtonen in Groningen ligt lager dan landelijk. De participatie ouderen ligt in 2009 onder het landelijk gemiddelde, maar is in 2015 gelijk aan Nederland. 5

7 4 Beroepsbevolking Ontwikkeling beroepsbevolking Groningen en Nederland, Kenmerken beroepsbevolking, 2009 en 2015 (in %) (index; 1996=100) Groningen Groningen Nederland Nederland Totaal (absoluut) Mannen 56% 53% 56% 54% Vrouwen 44% 47% 44% 46% jaar 12% 13% 11% 12% jaar 23% 23% 22% 23% jaar 27% 23% 27% 23% jaar 25% 25% 25% 27% 55 jaar e.o 13% 16% 14% 15% Bron: CBS Statline, bewerking Etil Groningen Nederland autochtoon 89% 82% allochtoon 11% 18% Bron: CBS Statline, bewerking Etil Toekomstige ontwikkelingen Kenmerken van beroepsbevolking Tot de beroepsbevolking behoren alle mensen die werkend of werkzoekend actief zijn op de arbeidsmarkt. Dit wordt bepaald door een combinatie van de potentiële beroepsbevolking en arbeidsparticipatie. Ondanks een licht afnemende potentiële beroepsbevolking blijft de beroepsbevolking in Groningen stijgen de komende jaren. Deze groei ontstaat doordat de afname van de potentiële beroepsbevolking wordt goedgemaakt doordat er meer mensen gaan werken. In de beroepsbevolking is het aandeel mannen groter dan het aandeel vrouwen. Dat geldt zowel voor Groningen als landelijk. Ook naar leeftijd wijkt de beroepsbevolking in de regio weinig af van Nederland. Driekwart van de beroepsbevolking bevindt zich tussen de 25 en 54 jaar. De verdeling naar etniciteit toont dat de beroepsbevolking in Groningen een kleiner aandeel allochtonen kent dan het landelijk gemiddelde. In 2009 bestaat de beroepsbevolking in Groningen uit personen. In 2010 en de jaren erna stijgt de beroepsbevolking naar verwachting met 6%, waardoor in 2015 de beroepsbevolking in Groningen uit personen bestaat. Landelijk zal de beroepsbevolking tussen 2009 en 2015 met 3,7% stijgen (ondanks een lichte daling in 2010) van ruim 7,8 miljoen personen naar ruim 8,1 miljoen in

8 5 Pendel Binnenlandse pendel in Zorg en WJK, Groningen, Binnenlandse pendel in Zorg en WJK en alle sectoren, (uitgedrukt als percentage van totaal aantal werknemers) % % % % % % % Zorg en WJK Groningen Alle sectoren Groningen Inkomende pendel Uitgaande pendel Pendelsaldo Inkomende pendel Uitgaande pendel Pendelsaldo Bron: Loonaangifte, Statistiek Werkgelegenheid en Lonen (SWL), CBS, bewerking Etil Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Inkomende pendel uit buitenland, 2009* Zorg en WJK Alle sectoren Groningen Nederland Voor Nederland geldt de volgende uitsplitsing: België 70% 29% Duitsland 27% 29% Polen 0% 32% Overig buitenland 3% 10% * Er zijn geen gegevens bekend over uitgaande pendel naar het buitenland. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Top-3 inkomende en uitgaande pendelstromen in Zorg en WJK Groningen, 2009 Inkomende pendel Uitgaande pendel Regio van herkomst: Regio van bestemming: Drenthe Drenthe Friesland Friesland IJsselvecht 290 IJsselvecht 190 Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Een belangrijk fenomeen voor de bepaling van vraag en aanbod op de regionale arbeidsmarkt is de pendel. De regionale arbeidsmarkt is geen gesloten systeem. Zo is er sprake van inkomende binnenlandse pendel. Dit zijn personen die weliswaar in de regio werken, maar elders in Nederland wonen. Omgekeerd is er ook sprake van uitgaande binnenlandse pendel, personen die wel in de regio wonen, maar elders in Nederland werken. Deze gegevens komen uit Statistiek Werkgelegenheid en Lonen van het CBS. Daarnaast kan er, voornamelijk in grensregio s, sprake zijn van buitenlandse pendel. Er is bekend hoeveel inwoners van een ander land in de regio werken, de inkomende buitenlandse pendel. Omdat deze gegevens niet voor het buitenland beschikbaar zijn, is onduidelijk hoeveel inwoners van de regio in het buitenland werkzaam zijn (de uitgaande buitenlandse pendel). Binnenlandse pendel In Groningen is er in Zorg en WJK sprake van een positief binnenlands pendelsaldo, dat in de loop van de jaren stabiel is gebleven. In 2009 was het pendelsaldo in Zorg en WJK Een kleine inwoners van Groningen verlaat de regio om elders in de Zorg en WJK te gaan werken, terwijl ongeveer mensen de omgekeerde beweging maken. Dus per saldo komen meer werknemers in de sector de regio in. Vanuit de naburige regio's Drenthe, Friesland en IJsselvecht komen de meeste mensen in Groningen in Zorg en WJK werken. De grafiek rechtsboven vergelijkt de binnenlandse pendel in Zorg en WJK met andere sectoren. Dan blijkt dat het binnenlands pendelsaldo in de Zorg en WJK relatief gezien positiever uitvalt dan in andere sectoren. De sector kent in Groningen weliswaar een relatief kleinere inkomende binnenlandse pendel vergeleken met alle overige sectoren. De uitgaande pendel in Zorg en WJK is relatief gezien echter ook kleiner dan in andere sectoren. Hierdoor valt het binnenlands pendelsaldo in Zorg en WJK positiever uit. Buitenlandse pendel Er zijn alleen gegevens beschikbaar over de inkomende buitenlandse pendel. In Groningen werken 1410 mensen die in het buitenland wonen, daarvan komt slechts een zeer beperkt deel in Zorg en WJK terecht. Op basis van landelijke cijfers weten we dat de grootste groep buitenlandse werknemers die in Nederland komt werken in Zorg en WJK afkomstig is uit België, gevolgd door Duitsland. Aangenomen mag worden dat de buitenlandse pendel in Groningen voornamelijk vanuit Duitsland komt. 7

9 6 Niet-Werkende Werkzoekenden (NWW) Kenmerken totale werkloosheid, 2010 (jaargemiddelde) Regio's Groningen Nederland Totaal NWW Totaal NWW Zorg en WJK Mannen 55% 52% Vrouwen 45% 48% jaar 9% 8% jaar 71% 70% > 55 jaar 20% 22% < 1 jaar werkloos 50% 53% > 1 jaar werkloos 50% 47% Basisonderwijs 20% 28% VMBO 22% 21% HAVO/VWO 4% 4% Bron: UWV Werkbedrijf MBO 39% 31% HBO/Bachelor 10% 11% WO/Master 4% 4% Bron: UWV Werkbedrijf Ontwikkeling werkloosheidspercentage in Groningen en Nederland, jaargemiddelde (in %) 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Groningen Nederland Kenmerken werkloosheid Als het aanbod van de arbeidsmarkt niet aansluit op de vraag, ontstaat werkloosheid. De cijfers worden uitgedrukt in het aantal niet werkende werkzoekenden (NWW ers). Dit zijn mensen tussen 15 en 64 jaar die werk zoeken van minstens twaalf uur per week en daarvoor staan ingeschreven bij het UWV WERKbedrijf. In 2010 waren in Groningen mensen werkloos, daarvan was 55% man (landelijk 52%) en 20% van de NWW-ers was ouder dan 55 jaar (landelijk 22%), terwijl 9% nog geen 25 was (landelijk 8%). In Groningen had 42% van de NWW ers maximaal een vmbo-opleiding (landelijk 49%), 43% was middelbaar opgeleid (landelijk 35%) en 14% was hoger opgeleid (landelijk 15%). Het aantal NWW in Zorg en WJK is gebaseerd op het aantal bij UWV WERKbedrijf ingeschreven NWW ers in de voor de sector Zorg en WJK meest relevante grofmazige beroepsgroepen. Dit zijn de (para)medische, algemeen verzorgende en sociaal-maatschappelijke beroepsgroepen tot en met het hogere beroepsniveau. In Groningen staan daarom niet-werkende werkzoekenden in Zorg en WJK ingeschreven. Recente ontwikkelingen werkloosheid De ontwikkeling van de werkloosheid weerspiegelt de economische ontwikkeling. Toch valt op dat de werkloosheid ondanks de economische crisis in 2009 en 2010 slechts beperkt steeg, terwijl de productie enorm terugviel. Verklaringen hiervoor zijn: Labour hoarding: mensen in dienst houden met het oog op verwachte toekomstige krapte. Werktijdverkorting en deeltijd-ww Flexibilisering van de arbeidsmarkt: meer flexwerkers en zzp ers. Mogelijke veranderingen in de sectorstructuur: meer diensten en minder industrie waardoor het effect van productiedaling op personele bezetting verandert. Onvervulde vacatures: zelfs op het dieptepunt van de crisis waren er landelijk nog openstaande vacatures. Het is plausibel dat een deel van de mensen die door de crisis hun werk kwijt raakten, konden instromen op nog openstaande vacatures bij andere arbeidsorganisaties. Langer doorleren door jongeren. In Groningen ligt de werkloosheid structureel hoger dan landelijk. Het gemiddelde NWW percentage was in ,6% in Groningen en 6,4% in Nederland. 8

10 7 Werkgelegenheid in Zorg & WJK Werknemers in Groningen en Nederland uitgesplitst naar sector, 2009 Groningen Nederland Werkgelegenheid Zorg WJK Zorg % totale % totale % totale absoluut werkgelegenheid absoluut werkgelegenheid absoluut werkgelegenheid absoluut In werknemers % % % In arbeidsvolume werknemers % % % In banen van werknemers % % % WJK % totale werkgelegenheid 2% 2% 2% Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Ontwikkeling aantal werknemers in Zorg en WJK, in Groningen en Verdeling werknemers naar branches, 2009 Nederland, (index; 2006=100) 110 Groningen 4% 108 5% 2% Ziekenhuizen Groningen Nederland Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Ontwikkeling aantal werknemers in Groningen naar branche, NL Gem. jaarlijkse groei (%) Branches (%) Ziekenhuizen ,7% 2,5% Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) ,3% 3,4% Gehandicaptenzorg ,1% 3,4% Verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg (VVT) ,3% 1,6% Zorg overig ,9% -0,6% Jeugdzorg ,3% 5,2% Kinderopvang ,5% 9,1% Welzijn en maatschappelijke dienstverlening (WMD) ,7% -1,5% Totaal ,5% 2,2% Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil 9 Gem. jaarlijkse groei % 9% 34% 11% 34% 11% Nederland 6% 6% 30% 22% 12% 7% 5% Geestelijke gezondheidszorg Gehandicaptenzorg VVT Zorg overig Jeugdzorg Kinderopvang WMD

11 Karakteristieken van werknemers naar branche, Groningen, 2009 Branches Aantal werknemers 2009 Deeltijd factor Gemiddelde leeftijd Aandeel 55+ Aandeel 35- Aandeel vrouwen Ziekenhuizen ,77 41,2 15% 32% 72% GGZ ,82 41,0 16% 34% 67% Gehandicaptenzorg ,72 38,8 11% 38% 79% VVT ,61 41,3 15% 28% 91% Zorg overig ,76 40,3 12% 33% 80% Jeugdzorg ,87 38,5 11% 42% 69% Kinderopvang ,61 34,7 5% 55% 94% WMD ,74 41,9 18% 30% 68% Totaal Zorg en WJK Groningen ,67 40,5 14% 33% 81% Totaal alle sectoren Groningen ,79 39,3 17% 44% 63% Totaal Zorg en WJK Nederland ,67 40,6 15% 33% 84% Totaal alle sectoren Nederland ,79 39,0 16% 43% 59% Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Aandeel zelfstandigen in werkgelegenheid in Zorg en WJK, (in %) 2,8% 2,7% 2,6% 2,5% 2,4% 2,3% 2,2% 2,1% 2,0% Zelfstandigen Groningen Zelfstandigen Nederland Bron: SSB Zelfstandigen Zorg en WJK binnen geheel van sectoren Dit hoofdstuk gaat in op de ontwikkeling van de werkgelegenheid in Zorg en WJK. De werkgelegenheid wordt gemeten in het aantal werknemers, dat is het gemiddeld aantal personen dat in de maand december een arbeidsovereenkomst heeft. De recente recessie is landelijk niet van invloed geweest op de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de sector Zorg en WJK. Waar de werkgelegenheid in veel andere sectoren in 2009 sterk is afgenomen, is in de Zorg en WJK sprake van groei. In 2009 bedroeg het aantal werknemers bijna 1,2 miljoen. Gedurende de periode groeide landelijk het aantal werknemers per jaar gemiddeld met ruim twee procent. In Groningen zijn werknemers werkzaam in Zorg en WJK. In totaal omvat de sector Zorg en WJK 20% van alle werknemers. Landelijk is dit aandeel 15%. Evenals landelijk nam de werkgelegenheid in Zorg en WJK in Groningen toe in de periode Procentueel was de toename gemiddeld 2,5% per jaar. Hoewel de grote lijnen herkenbaar zijn is het mogelijk dat de werkgelegenheidsontwikkeling op regionaal niveau, wanneer dit wordt bekeken van jaar op jaar, in sommige gevallen wat vreemde bewegingen kan laten zien. Zo is er bijvoorbeeld in Groningen een groot verschil in werkgelegenheid in de branche gehandicaptenzorg van 2006 naar Het aantal werknemers neemt dan toe van naar werknemers. Hieraan kunnen meerdere oorzaken ten grondslag liggen. Het vergt nog nader onderzoek om uit te vinden wat daar precies aan de hand is. Branches De ontwikkeling van de werkgelegenheid verschilt sterk tussen de diverse branches. In het algemeen waren in 2009 de meeste werknemers in zowel Groningen als Nederland werkzaam in de branches VVT en ziekenhuizen. Tussen 2006 en 2009 is met name de groei van het aantal werknemers in de kinderopvang en de jeugdzorg landelijk sterk geweest, respectievelijk 9,1 en 5,2 procent. De groei van het aantal werknemers in de VVT en zorg overig lag met respectievelijk 1,6 en -0,6 procent onder het gemiddelde voor de sector als geheel. Op regionaal niveau wijkt de ontwikkeling per branche enigszins af van het landelijk beeld. Zo behoort gehandicaptenzorg tot de grootste groeiers naast kinderopvang en GGZ. In Groningen nam het aantal werknemers, in de periode , in de branche WMD sterk af (gemiddeld met 8,7 procent). Kenmerken werknemers in zorgsector Een fors deel van de werkgelegenheid in de Zorg en WJK betreft deeltijdwerk. In Groningen werkte de gemiddelde werknemer in de Zorg en WJK in ,67 werkweek, wat gelijk is aan het landelijke gemiddelde. De omvang van de gemiddelde werkweek verschilt sterk tussen de diverse branches. In Groningen hebben de branches kinderopvang en VVT de kleinste omvang van de gemiddelde werkweek met een deeltijdfactor van 0,61. De gemiddelde leeftijd van werknemers in Zorg en WJK is 41 jaar en 81 procent van de werknemers is vrouw. Het aandeel jongeren (35-) is tweemaal zo groot als het aandeel ouderen (55+). Zelfstandigen in Zorg en WJK Bovenstaande grafiek toont het aandeel zelfstandigen in de sector. In de afgelopen jaren is zowel in Groningen als Nederland het aandeel zelfstandigen toegenomen. De trend van 'individualisering' van de beroepsbevolking, namelijk het in toenemende mate kiezen (vrijwillig of gedwongen) voor een bestaan als zelfstandige zonder personeel (zzp'er) speelt ook een rol in de sector Zorg en WJK. 10

12 8 Instroom in opleidingen voor Zorg & WJK Instroom in opleidingen voor Zorg en WJK in Groningen en Nederland, 2009, absoluut en Instroom in opleidingen voor Zorg en WJK in uitgedrukt als percentage van de totale instroom in opleidingen voor Zorg en WJK Groningen en Nederland, 2009 Groningen Nederland Groningen % instroom % instroom Zorg & WJK Zorg & WJK Absoluut Zorg & WJK V&V SAW Abs. % Kwalificaties Absoluut Abs. % V&V Zorghulp (niveau 1) 30 1% % BOL % % Helpende zorg en welzijn (niveau 2) % % BBL % % Verzorgende (niveau 3) % % HBO % % Verpleegkundige (niveau 4) % % Verpleegkundige (niveau 5) 200 9% % AG* Assisterenden (niveau 4) 89 4% % Nederland SAW Pedagogisch werker (niveau 3) % % Zorg & WJK Overig Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) 121 5% % V&V SAW Abs. % Abs. % Pedagogisch werker (niveau 4) 145 6% % BOL % % Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) 8 0% 831 2% BBL % % Sociaal cultureel werker (niveau 4) 29 1% 839 2% HBO % % Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) 16 1% 715 1% Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) % % Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) 4 0% 708 1% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 147 7% % Totaal Zorg en WJK % % Totaal overige opleidingen Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil * Dit betreft een optelling van de kwalificaties apothekersassistent, doktersassistent en tandartsassistent Overig Instroom in opleidingen voor Zorg en WJK Het onderwijs in de sector draagt aanzienlijk bij aan het arbeidsaanbod. Elk jaar kiest ongeveer een kwart van alle jongeren voor een opleiding voor Zorg en WJK (MBO+HBO). De populairste opleidingen op mbo-niveau zijn helpende zorg en welzijn (niveau 2), pedagogisch werker (niveau 3) en verzorgende (niveau 3). In Groningen is de instroom in BOL en BBL opleidingen voor Zorg en WJK enigszins afwijkend: 26% van alle BOL-leerlingen kiest voor een zorg of welzijnsopleiding en zo n 22% van de BBL ers maakt deze keuze. Ten opzichte van landelijk kiezen BOLleerlingen in de regio vaker voor Zorg en WJK. Het tegenovergestelde geldt voor BBLleerlingen. Ongeveer 15% van alle leerlingen in Groningen die instromen in het HBO, kiest voor een opleiding voor Zorg en WJK. In Groningen is de instroom binnen het HBO het grootst in sociaal pedagogische hulpverlening. De grafiek op de rechterpagina (bovenaan) toont dat de totale instroom in opleidingen voor Zorg en WJK tussen is beperkt toegenomen met 1,5%. Landelijk nam de instroom in opleidingen voor Zorg en WJK met 7% toe. De instroom in opleidingen voor Zorg en WJK is in Groningen substantieel minder gegroeid dan in andere opleidingen. Landelijk zijn opleidingen voor Zorg en WJK wel meer gegroeid dan overige opleidingen. Inmiddels (2011) neemt het aantal leerlingen dat in Groningen kiest voor een Zorg en WJK opleiding toe, wat wijst op een inhaalslag van deze opleidingen. Kenmerken instroom MBO De samenstelling van de bevolking naar leeftijd verandert in de toekomst en het aandeel personen van niet-nederlandse herkomst neemt toe, met name in grootstedelijke gebieden. Uitgaande van een toenemende vraag naar zorgdiensten is het voor de arbeidsmarkt in de Zorg en WJK van belang om aantrekkelijk te zijn voor deze groep personen. De grafieken op de rechterpagina hebben betrekking op de samenstelling van de instroom in opleidingen voor Zorg en WJK. In Groningen ligt het aandeel van mannen in zowel BOL als BBL-opleidingen hoger dan landelijk. Ook het aandeel 25-plussers ligt in zowel BOL als BBL-opleidingen hoger dan landelijk. Het aandeel allochtonen ligt lager dan landelijk in zowel BOL als BBL-opleidingen. Dit sluit aan bij het geringere percentage allochtonen in de provincie Groningen. Kenmerken instroom HBO In 2009 lag het aandeel mannen en 25-plussers dat landelijk instroomde in opleidingen voor Zorg en WJK op hbo-niveau respectievelijk rond 19 en 24 procent. Hierin wijkt de regio enigszins af van het landelijke beeld. In Groningen wijkt het aandeel allochtonen in de hbo-instroom meer af van het Nederlands beeld. Bijna 13% van de instroom betrof in 2009 allochtonen, terwijl het Nederlandse gemiddelde op 23% lag. Dit sluit aan bij het geringere percentage allochtonen in de provincie Groningen. 11

13 Ontwikkeling instroom in opleidingen voor Zorg en WJK en overige opleidingen, Groningen en Nederland, (in %) 20% 15% 10% 5% 0% Groningen Totaal overige opleidingen Nederland Zorg en WJK Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Kenmerken instroom in mbo-opleidingen voor Zorg en WJK Kenmerken instroom in mbo-opleidingen voor Zorg en WJK uitgesplitst naar BOL en BBL, 2009, Groningen (in %) uitgesplitst naar BOL en BBL, 2009, Nederland (in %) 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar BOL BBL Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil BOL BBL Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Kenmerken instroom in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK Kenmerken instroom in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK 2009, Groningen (in %) 2009, Nederland (in %) 25% 25% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar 20% 20% 15% 15% 10% 10% 5% 5% 0% Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar 0% Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil 12

14 9 Deelnemers in opleidingen voor Zorg & WJK Kenmerken deelnemers in mbo- en hbo-opleidingen voor Zorg en WJK*, 2010 Groningen Kwalificaties Aantal 2010 Aandeel BOL Aandeel BBL Aandeel mannen Aandeel allochtonen Aandeel 25+ V&V Zorghulp (niveau 1) 60 85% 15% 13% 30% 7% Helpende zorg en welzijn (niveau 2) % 11% 12% 21% 14% Verzorgende (niveau 3) % 40% 10% 12% 41% Verpleegkundige (niveau 4) % 15% 14% 11% 16% Verpleegkundige (niveau 5) 888 n.v.t. n.v.t. 14% 9% 21% AG Assisterenden (niveau 4) % 8% 3% 21% 24% SAW Pedagogisch werker (niveau 3) % 5% 11% 16% 12% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) % 21% 30% 12% 30% Pedagogisch werker (niveau 4) % 22% 19% 12% 30% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) % 56% 19% 6% 46% Sociaal cultureel werker (niveau 4) 96 97% 3% 40% 17% 11% Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) 31 81% 19% 29% 26% 71% Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) n.v.t. n.v.t. 22% 13% 21% Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) 33 n.v.t. n.v.t. 23% 19% 34% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 692 n.v.t. n.v.t. 20% 14% 22% Totaal Zorg en WJK % 11% 16% 14% 22% Totaal overige opleidingen % 15% 60% 17% 21% Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil * In het onderwijs wordt de term welzijn gehanteerd in plaats van WJK. Kenmerken deelnemers in mbo- en hbo-opleidingen voor Zorg en WJK*, 2010 Nederland Kwalificaties Aantal 2010 Aandeel BOL Aandeel BBL Aandeel mannen Aandeel allochtonen Aandeel 25+ V&V Zorghulp (niveau 1) % 28% 8% 51% 37% Helpende zorg en welzijn (niveau 2) % 17% 10% 40% 21% Verzorgende (niveau 3) % 61% 7% 20% 44% Verpleegkundige (niveau 4) % 41% 14% 14% 26% Verpleegkundige (niveau 5) n.v.t. n.v.t. 13% 13% 21% AG Assisterenden (niveau 4) % 12% 4% 37% 17% SAW Pedagogisch werker (niveau 3) % 14% 7% 30% 14% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) % 27% 22% 20% 26% Pedagogisch werker (niveau 4) % 29% 18% 19% 29% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) % 48% 24% 14% 40% Sociaal cultureel werker (niveau 4) % 6% 47% 47% 9% Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) % 4% 26% 56% 14% Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) n.v.t. n.v.t. 19% 23% 27% Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) n.v.t. n.v.t. 35% 30% 31% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) n.v.t. n.v.t. 19% 29% 28% Totaal Zorg en WJK % 21% 15% 26% 25% Totaal overige opleidingen % 17% 59% 25% 20% Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil * In het onderwijs wordt de term welzijn gehanteerd in plaats van WJK. 13

15 Kenmerken deelnemers in mbo-opleidingen voor Zorg en WJK Kenmerken deelnemers in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK uitgesplitst naar BOL en BBL, 2010, Groningen (in %) 2010, Groningen (in %) 90% 90% 80% 80% 70% 70% 60% 60% 50% 50% 40% 40% 30% 30% 20% 20% 10% 10% 0% 0% Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar Aandeel man Aandeel allochtoon Aandeel >25 jaar BOL BBL Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, bewerking Etil Deelnemers MBO Gediplomeerde schoolverlaters van de opleidingen voor Zorg en WJK vormen nieuw aanbod voor de arbeidsmarkt in de sector Zorg en WJK. Het aantal onderwijsdeelnemers op een bepaald moment is een indicatie voor de arbeidsmarktinstroom van gediplomeerden op de middellange termijn. In Groningen volgen op mbo-niveau ruim deelnemers een opleiding voor Zorg en WJK. De meeste deelnemers volgen de mbo-opleidingen pedagogisch werker (niveau 3), helpende zorg en welzijn (niveau 2) en verpleegkundige (niveau 4). In Groningen volgen op hbo-niveau bijna deelnemers een opleiding voor Zorg en WJK. De meeste deelnemers volgen de opleiding sociaal pedagogische hulpverlening. Kenmerken deelnemers Er nemen relatief veel mannen deel aan de opleidingen sociaal cultureel werker en medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4). In Groningen hebben de opleidingen zorghulp en sociaal-maatschappelijk dienstverlener een opvallend hoog aandeel allochtone deelnemers. Het aandeel 25-plussers is fors in de opleidingen sociaal-maatschappelijk dienstverlener, medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) en verzorgende. Dit loopt veelal parallel met een hoog aandeel BBL ers, uitgezonderd de opleiding sociaal-maatschappelijk dienstverlener. In vergelijking met BOL-opleidingen, hebben BBL-opleidingen een hoog aandeel 25-plussers en mannen. Het aandeel allochtonen is echter iets kleiner ten opzichte van BOL-opleidingen. Op hbo-niveau wijkt het deel van de deelnemers dat man, allochtoon of 25-plus is af met dat op mbo-niveau. Het aandeel mannen dat op hbo-niveau een opleiding voor Zorg en WJK volgt is groter dan op mbo-niveau. Het aandeel allochtonen op hbo-niveau is kleiner dan in zowel BOL als BBL-opleidingen. Het aandeel 25-plussers is op hbo-niveau groter dan in BOL-opleidingen, maar kleiner dan in BBL-opleidingen. 14

16 10 Sector- & Studierendement Gediplomeerden (abs., 2009), sector- en studierendement in mbo- en hbo-opleidingen, 2007 (in %) Gediplomeerden Zorg & WJK Groningen Rendement Zorg (%) SECTORRENDEMENT Rendement WJK (%) Gediplomeerden Zorg & WJK Nederland Rendement Zorg (%) Rendement WJK (%) STUDIERENDEMENT Groningen Nederland Kwalificaties V&V Zorghulp (niveau 1) 32 36% 0% % 2% 60% 71% Helpende zorg en welzijn (niveau 2) % 0% % 5% 77% 77% Verzorgende (niveau 3) % 0% % 2% 68% 69% Verpleegkundige (niveau 4) % 0% % 1% 65% 65% Verpleegkundige (niveau 5) % 0% % 1% 64% 62% AG Assisterenden (niveau 4) 74 63% 0% % 0% 70% 72% SAW Pedagogisch werker (niveau 3) % 26% % 43% 65% 64% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) 2 ** ** % 5% * * Pedagogisch werker (niveau 4) % 18% % 15% 69% 67% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) 4 ** ** % 6% * * Sociaal cultureel werker (niveau 4) 45 6% 13% 869 7% 22% 53% 50% Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) 11 21% 26% % 9% 51% 53% Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) % 18% % 21% 66% 61% Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) 0 ** ** 471 7% 26% 50% 49% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) % 33% % 33% 50% 57% Bron: DUO-CFI, CBS Onderwijsgegevens, SSB, bewerking Etil * Deze opleiding bestond nog niet in schooljaar 2005/2006 en daarom kan geen studierendement worden bepaald. ** Geen berekening mogelijk i.v.m. te kleine aantallen Sectorrendement Het sectorrendement is gedefinieerd als het percentage gediplomeerden van een opleiding voor Zorg en WJK dat een jaar na diplomering werkzaam is in de sector Zorg en WJK. Het regionale sectorrendement is bepaald op basis van de woonregio van de gediplomeerde. Het sectorrendement is in Groningen het hoogst voor verpleegkundigen (niveau 4 en 5) en verzorgenden (niveau 3). Eén jaar na diplomering is van alle gediplomeerden tussen de 84 en 85 procent van deze groep werkzaam in de Zorgsector. Voor assisterenden (niveau 4) ligt het rendement rond de 63 procent. Van de overige opleidingen, zowel op mbo als hbo niveau, is het rendement veel lager. Een laag sectorrendement betekent niet per se dat deze personen niet uiteindelijk in de sector Zorg en WJK gaan werken. Veel gediplomeerden, met name van de lagere niveaus van het mbo, stromen door naar een vervolgopleiding en volgen dus nog enige jaren onderwijs. Een deel van deze personen zal later alsnog instromen op de arbeidsmarkt Zorg en WJK, maar dan vanuit de vervolgopleiding. Studierendement Het studierendement, de mate waarin studenten een diploma halen, loopt uiteen. Van de mbo-leerlingen verpleging en verzorging haalt in Groningen gemiddeld 74% hun diploma, in Nederland is dit 75% (gewogen gemiddelde op basis van het aantal gediplomeerden). Het gemiddelde studierendement onder mbo-leerlingen SAW in Groningen ligt gemiddeld op 63%. Op niveau 1 ligt het studierendement in Groningen op 60%, dat is lager dan landelijk. Op niveau 2 ligt het studierendement gelijk aan het landelijk gemiddelde (77%). Op niveau 3 en 4 ligt het rendement tussen de 51 en 70% in Groningen. Het studierendement in hbo-opleidingen voor Zorg en WJK ligt iets lager dan dat in het mbo. In Groningen haalt gemiddeld 62% van de hbo ers zijn diploma in maximaal vijf jaar. Bij hbo verpleging ligt het rendement lager dan bij de opleidingen sociaal pedagogische hulpverlening, maar hoger dan bij cultureel maatschappelijke vorming en maatschappelijke dienstverlening. 15

17 16

18 11 Het oordeel van werknemers (Werknemersonderzoek) Werkbeleving 2011 in Groningen en Nederland (vijfpuntsschaal: 1= negatief tot 5 = positief) Groningen Nederland Werkbeleving* Zorg (n=249) WJK (n=71) Zorg (n=8.579) WJK (n=2.349) Ervaren werkdruk 3,5 3,6 3,4 3,5 Waardering door leidinggevende 3,6 3,8 3,6 3,7 Inhoud & omstandigheden werk 4,2 4,3 4,1 4,2 Ervaren zelfstandigheid 3,5 3,9 3,5 3,7 Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil *Voor uitleg over de samenstelling van de vier onderdelen van "werkbeleving", zie bijlage 2 Werkbeleving 2011 in Nederland uitgesplitst naar branche (vijfpuntsschaal: 1= negatief tot 5 = positief) ZKH GGZ GHZ VVT Zorg overig JZ KO WMD Werkbeleving* (n=2.397) (n=1.017) (n=1.582) (n=2.813) (n=770) (n=805) (n=779) (n=765) Ervaren werkdruk 3,4 3,4 3,3 3,4 3,4 3,3 3,5 3,5 Waardering door leidinggevende 3,6 3,6 3,6 3,6 3,7 3,7 3,8 3,6 Inhoud & omstandigheden werk 4,2 4,1 4,1 4,1 4,2 4,1 4,3 4,2 Ervaren zelfstandigheid 3,4 3,7 3,6 3,6 3,3 3,8 3,5 3,9 Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil *Voor uitleg over de samenstelling van de vier onderdelen van "werkbeleving", zie bijlage 2 Werkbeleving 2011 van VOV personeel en niet-vov personeel in Groningen Vertrekgeneigdheid VOV personeel in Groningen (in %) (vijfpuntsschaal: 1= negatief tot 5 = positief) VOV personeel Zorg (n=183) VOV personeel Welzijn (n=48) Werkbeleving* VOV niet-vov personeel personeel (n=231) (n=69) Ervaren werkdruk 3,5 3,5 Waardering door leidinggevende 3,7 3,6 Inhoud & omstandigheden werk 4,2 4,2 Ervaren zelfstandigheid 3,4 3,8 Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil *Voor uitleg over de samenstelling van de vier onderdelen van "werkbeleving", zie bijlage 2 WJK Zorg 0% 3% 12% 11% 11% 15% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16% Op zoek naar een andere baan Op zoek en minimaal enige actie hiertoe ondernomen Op zoek, minimaal enige actie hiertoe ondernomen en buiten de sector zoeken of geen voorkeur hebbend Bron: Werknemersonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil 17

19 12 Het oordeel van werkgevers (Werkgeversonderzoek*) Knelpunten in personeelsbeleid, top 5 Groningen (n=41) Nederland (n= 1.000) Onder- of overkwalificatie van personeel 41% Beheersing van de werkdruk 27% Het aantrekken van (nieuw) personeel 33% Onvoldoende beschikbaarheid van personeel a.g.v. verlof/vakantie 21% Loonkosten 32% Het aantrekken van (nieuw) personeel 20% Vergrijzing van het personeel 26% Vergrijzing van het personeel 20% Productiviteit van het personeel 22% Loonkosten 17% Bron: Werkgeversonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil Maatregelen die de instellingen nemen om de werkdruk te verminderen Top 5 en ranking meest succesvolle maatregelen, Groningen en Nederland Groningen (n=41) Nederland (n= ) Meest Meer vrijwilligers 15% Werkprocessen efficiënter vormgeven 15% 1 Werkprocessen efficiënter vormgeven 14% Door extra personeel aan te trekken 11% 2 Door extra personeel aan te trekken 9% Betere roostering 8% 3 Inzet van (til)hulpmiddelen 5% Werkdrukanalyse 4% - Aanpassen werktijden 5% Coaching van leidinggevenden 3% 4 Geen maatregelen genomen 31% Geen maatregelen genomen 42% Bron: Werkgeversonderzoek Zorg en Welzijn 2011 Stratus, bewerking Etil Werknemers In juni 2011 gaven 320 werknemers in Groningen hun oordeel over werken in de sector Zorg en WJK. Op de linkerpagina staan enkele resultaten van dit onderzoek. Aan de hand van een aantal stellingen is de werkbeleving van medewerkers in de sector gemeten. Het gaat hier om vier factoren die gezamenlijk de gemiddelde werkbeleving vormen. In zowel de sector Zorg als WJK is men het meest tevreden over de inhoud en omstandigheden van het werk zelf. In de Zorgsector is men het minst tevreden over de ervaren zelfstandigheid en ervaren werkdruk. In WJK is dit de ervaren werkdruk. In Groningen zijn er kleine verschillen in werkbeleving tussen VOV-personeel en niet-vov personeel. Het VOV-personeel is minder positief over de ervaren zelfstandigheid dan niet- VOV personeel. VOV-personeel is iets positiever gestemd over waardering van de leidinggevende dan niet-vov personeel. Werkgevers Ook werkgevers zijn in juni 2011 benaderd voor een onderzoek en in totaal hebben 41 werkgevers in Groningen deelgenomen. In het onderzoek is onder andere gevraagd naar knelpunten in personeelsvoorziening en maatregelen om werkdruk te verminderen. De top 5 van knelpunten in personeelsbeleid wijkt in Groningen af van het landelijk gemiddelde. Het nummer 1 knelpunt dat werkgevers in Groningen ervaren is onder- of overkwalificatie van personeel. Landelijk is de beheersing van de werkdruk het nummer 1 knelpunt. Ook de maatregelen om diezelfde werkdruk te verminderen komen in Groningen weinig overeen met het landelijk beeld. Hoewel de Groningse werkgevers de beheersing van werkdruk niet boven aan de lijst van knelpunten zetten, lijken de maatregelen daar wel voor een belangrijk deel op gericht te zijn (meer vrijwilligers, efficiënter werken en extra personeel aantrekken). Ongeveer 11% van het VOV-personeel in de Zorg in Groningen geeft aan op zoek te zijn naar een andere baan. In WJK ligt dit percentage hoger, op 15%. In zowel Zorg als WJK is (een groot deel van) deze groep echt actief op zoek naar een andere baan. Actief op zoek wil zeggen dat mensen van zichzelf aangeven activiteiten te ontplooien om een nieuwe baan te vinden. In de Zorg is ruim een kwart van de actief zoekenden op zoek naar een baan buiten de sector. In WJK is niemand op zoek naar een baan buiten de sector. In Groningen is er dus alleen een dreigend verlies voor de sector Zorg van ongeveer 3%. Voor de werkbeleving van medewerkers in zorg en welzijn in Noord-Nederland verwijzen we ook naar de onderzoeken van ZorgpleinNoord, te vinden op - arbeidsmarkt en onderwijs. * De resultaten van het werkgeversonderzoek zijn op regionaal niveau niet representatief maar indicatief 18

20 13 Samenvattend overzicht AANBOD Groningen ontgroent (afname van het aantal jongeren) en vergrijst (toename van het aantal ouderen) De potentiële beroepsbevolking, alle mensen tussen 15 en 64 jaar, bestond in 2009 uit mensen in Groningen. In de toekomst zal dit aantal gaan afnemen, waarbij de daling in Groningen groter is dan in Nederland. In 2009 was de bruto participatiegraad in Groningen gestegen tot 66% tegenover landelijk 71%. Ook de komende jaren blijft de arbeidsparticipatie stijgen. Deze stijging vindt voornamelijk onder vrouwen plaats. In Groningen is de arbeidsparticipatie onder ouderen in 2009 lager dan het landelijk gemiddelde. Ook de arbeidsparticipatie van jongeren en allochtonen ligt in Groningen lager dan landelijk. In 2009 bestaat de beroepsbevolking in Groningen uit personen. De komende jaren blijft de beroepsbevolking in Groningen groeien, ondanks een (licht) afnemende potentiële beroepsbevolking. Dit komt doordat de afname van de potentiële beroepsbevolking wordt goedgemaakt doordat er meer mensen gaan werken. VRAAG In Groningen zijn werknemers werkzaam in Zorg en WJK. In totaal omvat de sector Zorg en WJK 20% van alle werknemers, tegenover 15% landelijk. De meeste mensen zijn werkzaam in de branches VVT en ziekenhuizen. In de periode nam de werkgelegenheid in Zorg en WJK in Groningen toe met gemiddeld 3,8% per jaar, terwijl de werkgelegenheid landelijk toenam met ruim 2% per jaar. Landelijk is met name de groei in de kinderopvang en de jeugdzorg sterk geweest. In de regio is er sprake van een sterke groei in kinderopvang en gehandicaptenzorg. Een fors deel van de werkgelegenheid in de Zorg en WJK betreft deeltijdwerk. In Groningen werkte de gemiddelde werknemer in de Zorg en WJK in ,67 werkweek. Regionaal gezien hebben de branches kinderopvang en VVT de kleinste omvang van de gemiddelde werkweek. De gemiddelde leeftijd van werknemers in Zorg en WJK is 41 jaar en 81 procent van de werknemers is vrouw. In Groningen is het aandeel jongeren (35-) tweemaal zo groot als het aandeel ouderen (55+). In de afgelopen jaren is zowel in Groningen als Nederland het aandeel zelfstandigen werkzaam binnen Zorg en WJK toegenomen. ONDERWIJS Het onderwijs in de sector draagt aanzienlijk bij aan het arbeidsaanbod. Elk jaar kiest bijna een kwart van alle jongeren voor een opleiding voor Zorg en WJK. Tussen 2006 en 2009 is de totale instroom in opleidingen voor Zorg en WJK in Groningen gegroeid bijna 2%. Binnen Zorg en WJK kiezen de meeste leerlingen in Groningen voor mbo-opleidingen pedagogisch werker (niveau 3), helpende zorg en welzijn (niveau 2) en verpleegkundige (niveau 4). Binnen het HBO is de instroom in sociaal pedagogische hulpverlening het grootst. In Groningen ligt het aandeel 25-plussers en mannen hoger in BBL-opleidingen in vergelijking met BOL-opleidingen. Het aandeel allochtonen is echter iets kleiner ten opzichte van BOL-opleidingen. Het sectorrendement ligt tussen de 84 en 85% voor verpleegkundigen (niveau 4 en 5) en verzorgenden (niveau 3) in Groningen. Voor assisterenden (niveau 4) ligt het rendement rond de 63%. Van de overige opleidingen, zowel op mbo als hbo niveau, is het rendement (veel) lager. In Groningen ligt het studierendement van mbo-leerlingen V&V gemiddeld op 74%, net is lager dan het landelijk gemiddelde. Onder mbo-leerlingen SAW haalt ongeveer 62% zijn diploma in Groningen. Op niveau 1 en 2 ligt het studierendement in zowel Nederland als Groningen op 76%. OORDEEL WERKNEMERS-WERKGEVERS 320 werknemers in Zorg en WJK hebben in Groningen hun oordeel gegeven over werken in de sector. Werknemers in zowel Zorg als WJK zijn het meest tevreden over de inhoud en omstandigheden van het werk zelf en het minst tevreden over de ervaren werkdruk. De ervaren werkdruk wordt in Groningen in de Zorg minder positief beoordeeld dan het landelijk gemiddelde. In Groningen is VOV-personeel minder positief over de ervaren zelfstandigheid dan niet-vov personeel. Ongeveer 11% van het VOV-personeel in Groningen geeft aan op zoek te zijn naar een andere baan. In WJK ligt dit percentage hoger, op 15%. In zowel Zorg als WJK is ongeveer de gehele groep echt actief op zoek naar een andere baan. In de Zorg is bijna 3% van de actief zoekenden op zoek naar een baan buiten de sector, bij WJK is dit 0%. Het nummer één knelpunt dat 41 werkgevers in Groningen ervaren is onder- of overkwalificatie van personeel. Landelijk is de beheersing van de werkdruk knelpunt nummer één. Hoewel de Groningse werkgevers de beheersing van werkdruk niet boven aan de lijst van knelpunten zetten, lijken de maatregelen daar wel voor een belangrijk deel op gericht te zijn (meer vrijwilligers, efficiënter werken en extra personeel aantrekken). In Groningen haalt gemiddeld 61% van de hbo ers zijn diploma in maximaal vijf jaar. 19

21 Definities 2. (Potentiele) beroepsbevolking Bevolking Potentiële beroepsbevolking 3. Arbeidsparticipatie Bruto participatiegraad Allochtoon Autochtoon 4. Beroepsbevolking Beroepsbevolking Werkzame beroepsbevolking Werkloze beroepsbevolking 5. Pendel Inkomende pendel Uitgaande pendel Bevolking op 1 januari per jaar. Het betreft de geregistreerde bevolking van een gebied. Peildatum: 1 januari. Bron: CBS Statline, bewerking Etil. Alle personen van jaar. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, bewerking Etil. Het aandeel van de werkzame én werkloze beroepsbevolking in de potentiële beroepsbevolking (= bevolking jaar) weergegeven als een percentage. Bruto participatiegraad wordt ook wel arbeidsparticipatie of beroepsdeelneming genoemd. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, EBB, bewerking en prognose Etil. Persoon van wie ten minste één ouder in het buitenland is geboren. Bron: CBS Statline. Persoon van wie de beide ouders in Nederland zijn geboren, ongeacht het land waar men zelf is geboren Bron: CBS Statline. De beroepsbevolking is gelijk aan de som van de werkzame beroepsbevolking en de werkloze beroepsbevolking. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, EBB, bewerking en prognose Etil. De werkzame beroepsbevolking bestaat uit personen (= bevolking jaar) die ten minste 12 uur per week betaald werken of werk hebben aanvaard. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, EBB, bewerking Etil. De werkloze beroepsbevolking bestaat uit personen (= bevolking jaar) die geen betaald werk hebben (of minder dan 12 uur per week) en die aangeven meer dan 12 uur per week te willen werken, daarvoor op korte termijn beschikbaar zijn en de afgelopen vier weken actief naar werk hebben gezocht. Peildatum: jaargemiddelde. Bron: CBS Statline, EBB, bewerking en prognose Etil. Het aantal personen dat in een bepaald gebied komt werken maar woonachtig is in een ander gebied. De populatie omvat alle werknemers bij bedrijven en instellingen in Nederland die op enig moment in de maand december werkzaam waren. Peildatum: maandgemiddelde december. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil Het aantal personen dat in een bepaald gebied woont maar werkt in een ander gebied. De populatie omvat alle werknemers bij bedrijven en instellingen in Nederland die op enig moment in de maand december werkzaam waren. Personen die in het buitenland werken zijn niet in de uitgaande pendel opgenomen (geen gegevens over bekend). Peildatum: maandgemiddelde december. Bron: Loonaangifte, SWL, CBS, bewerking Etil 20