VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE KINDERDAGVERBLIJF DE STER Locatie(s) : Plaats :9405 VC Assen Onderzoeksnummer :14737 Datum onderzoek :18-4-2011 Datum vaststelling rapport :28 juni 2011 HB3109120 Onderzoeksdatum: 18-4-2011 Pagina 1 van 8
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Op het kinderdagverblijf draaien drie verticale groepen. In groep a zijn in totaal 26 kinderen ingeschreven, in groep b 30 en in groep c 28. Aantal peuters in groep a: 16, waarvan 2 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep b: 19, waarvan 4 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep c: 18, waarvan 5 doelgroeppeuters HB3109120 Onderzoeksdatum: 18-4-2011 Pagina 2 van 8
2. HET TOTAALBEELD Kinderdagverblijf is onderdeel van ASKA en is gehuisvest in een verbouwde boerderij in de wijk Kloosterveen in Assen. Vrijwel alle kinderen op het kinderdagverblijf komen uit de wijk zelf, die gekenmerkt wordt door een populatie van veel, voornamelijk autochtoon Nederlandse jonge gezinnen. De populatie op is hiervan een afspiegeling, met dien verstande dat het volgens de leidsters vooral gaat om tweeverdieners. Kinderdagverblijf participeert in de brede school waar ook basisscholen, peuterspeelzalen, de jeugdzorg, de GGD en welzijnsorganisaties deel van uitmaken. De samenwerking tussen verschillende, op jeugd gerichte instellingen in het verband van brede scholen is gemeentelijk beleid, dat in 2001 in gang is gezet en organisatorisch zijn afronding nadert. De beleidsmatige en praktische afstemming op de doorgaande lijn is echter nog onvoldoende. De ruimtes in het kinderdagverblijf zijn rijk en uitdagend ingericht en voldoen aan de kwaliteitsstandaarden van VVE, behalve dat het nog ontbreekt aan schriftelijke taaluitingen op ooghoogte en binnen bereik van de kinderen. De buitenruimte is bijzonder. Het is een grote tuin met gras, heuveltjes, slingerpaadjes en bosschages, die een uitdagende speel- en leeromgeving met veel variatie biedt voor de kinderen. De ouders waarmee gesproken is, gaven aan zeer tevreden te zijn met het kinderdagverblijf en met de manier waarop de leidsters met de kinderen en hun ouders omgaan. Een van de ouders heeft gekozen voor vanwege de grote tuin, het rijke aanbod en de sfeer. Ondanks de tevredenheid van de ouders, is de inspectie van oordeel dat het ouderbeleid nog niet op orde is. Voor zover aanwezig is het nog te weinig gericht op VVE in brede zin. Binnenkort wordt echter het aanvullende programma Uk&Puk Thuis ingevoerd, waardoor op het punt van ouderbetrokkenheid en participatie een belangrijke inhaalslag gemaakt kan worden. Kinderdagverblijf gebruikt het programma Puk&Ko en heeft zeer recent het programma Uk&Puk ingevoerd, waardoor ook de jongste kinderen bij VVE kunnen worden betrokken. De leidsters zijn gecertificeerd voor Puk&Ko en functioneren pedagogisch en educatief in het algemeen op een voldoende niveau, hoewel de inspectie op enkele punten nog mogelijkheden voor verbetering ziet. Zo is het zaak dat zij in de planning van het aanbod en de begeleiding en zorg meer doelgericht en systematisch te werk gaan. Die doelgerichtheid en systematiek is ook nodig bij de onderlinge afstemming van het educatieve handelen. Verder kunnen zij nog meer doen om de zelfstandigheid van de kinderen te stimuleren en de kwaliteit van de interacties met en tussen de kinderen te verbeteren. ASKA besteedt gerichte aandacht aan de ontwikkeling en bewaking van de kwaliteit van VVE. De stafmedewerker pedagogisch en scholingsbeleid speelt hierin een belangrijke rol. De inspectie constateert dat sprake is van een cyclische opzet van de kwaliteitszorg: jaarlijks wordt een VVEplan geschreven, de evaluatie daarvan vormt de basis voor de doelstellingen waaraan de organisatie in de volgende periode werkt. Borging van de kwaliteit vindt onder andere plaats via scholing van nieuwe medewerkers, scholing van leidinggevenden in het coachen van medewerkers, locatiebezoeken door de stafmedewerker en intervisie binnen de teams. Een ontwikkelpunt vormt het evalueren van de opbrengsten. Hierover zijn geen gemeentelijke afspraken gemaakt. Wel wordt gerapporteerd over het aantal doelgroep kinderen dat bereikt is. Op de kinderdagverblijven van ASKA wordt de ontwikkeling van kinderen met behulp van het Ontwikkelingsvolgmodel (OVM) zorgvuldig gevolgd. Mede door het project Samen vroeg erbij is de vroegtijdige signalering van problemen bij kinderen en het inschakelen van externe zorg goed geregeld. De lijnen naar de wijkverpleegkundige en de ambulant begeleider van het MKD zijn kort en de adviezen van de ambulant begeleider geven de leidsters ondersteuning in hun handelen. De zorg die kinderen krijgen is vastgelegd op overzichten per mentorgroep. Een ontwikkelingspunt is de uitwerking van de zorg in een doelgerichte handelingsplanning voor individuele of groepjes zorgleerlingen. Naar het oordeel van de inspectie dient het kinderdagverblijf (met ondersteuning van ASKA) meer aandacht te besteden aan de doorgaande lijn. Vanuit ASKA is een beweging in gang gezet en voltooid, waardoor de overdracht naar de basisschool inmiddels adequaat is geregeld. Ook heeft ASKA op alle kinderdagverblijven Puk&Ko ingevoerd, omdat dat goed aansluit bij Ik&Ko en bij Schatkist, programma s die door veel basisscholen in Assen worden gebruikt. Op het niveau van het kinderdagverblijf zelf is de afstemming (ook binnen het verband van de brede school) nog onvoldoende, hoewel door de participatie in de brede school al wel enige thematische afstemming is in het aanbod. De inspectie is van oordeel dat de kwaliteit van VVE op kinderdagverblijf HB3109120 Onderzoeksdatum: 18-4-2011 Pagina 3 van 8
in het algemeen van voldoende niveau is en vertrouwt erop dat de genoemde verbeterpunten de komende tijd zullen worden aangepakt. HB3109120 Onderzoeksdatum: 18-4-2011 Pagina 4 van 8
3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 3 A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie getoetst 2 A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Puk & Ko en Uk&Puk A1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? 4 A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 3 A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 3 A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor VVE? rond 3 maanden (sinds de invoering van Uk&Puk) A5 Kwaliteit beroepskrachten A5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 3 A5.3 Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands 3 A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het vve-programma) 4 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 3 (A0.2) Er is een recent GGD rapport beschikbaar, maar daarin zijn de subsidievoorwaarden voor VVE niet getoetst. (A1.2) Door naast het VVE programma Puk&Ko ook Uk&Puk in te voeren heeft het kinderdagverblijf de mogelijkheid gecreëerd om ook de jongste kinderen op een systematische en verantwoorde manier te betrekken bij voor- vroegschoolse educatie. Dit komt de consistentie en continuïteit van het aanbod, de begeleiding en de zorg bijzonder ten goede. De inspectie ziet hierin een voorbeeld dat het navolgen waard is. (A5.4) Alle leidsters zijn gecertificeerd voor Puk&Ko. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 2 B3 Intake 3 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 2 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voorschool 3 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 2 B7 Rekening houden met de thuistaal 3 (B1) Het ouderbeleid doet nog geen recht aan de uitgangspunten en doelstellingen van VVE. Het bevat geen analyse van de ouderpopulatie en de wensen van de ouders zijn niet geïnventariseerd. Ook eventuele doelen ten aanzien van de ouders in het kader van VVE zijn er nog niet in opgenomen. (B2) De informatievoorziening vooraf aan de ouders is uitgebreid, zowel schriftelijk als mondeling. De doelen ten aanzien van de ouders in het kader van VVE worden echter niet besproken, evenmin als het belang van ouderbetrokkenheid en participatie voor de gunstige ontwikkeling van de kinderen. (B4) Er is geen beleid voor wat betreft het stimuleren van de ouders om thuis activiteiten met de kinderen te ondernemen. Dit wordt dan ook nog niet stelselmatig gedaan bijvoorbeeld via de nieuwsbrieven of bij het brengen en halen. In de loop van 2011 wordt echter Uk&Puk Thuis ingevoerd, waardoor op dit punt een belangrijke inhaalslag gemaakt kan worden. (B6) De ouders worden op basis van het OVM eenmaal per jaar in een persoonlijk gesprek bijgepraat over de ontwikkeling van hun kinderen. Het is van belang dit echter minimaal twee keer per jaar gebeuren, zodat de ouders zich een vollediger en meer gedetailleerd beeld kunnen vormen van de ontwikkeling van hun kinderen. Tevens komt hiermee de signaleringsfunctie van het OVM beter tot zijn recht en wordt de ouderbetrokkenheid vergroot. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma HB3109120 Onderzoeksdatum: 18-4-2011 Pagina 5 van 8
C1.1 Een integraal VVE-programma 3 C1.2 Werken met een doelgerichte planning 2 C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend 2 C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 3 C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters is respectvol 3 C2.2 De leidsters hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen 3 C2.3 De leidsters stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke 3 competenties van de kinderen C2.4 De leidsters tonen respect voor de autonomie van het kind 2 C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend 2 C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar 2 afgestemd C3.2 Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling 3 uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen 2 C3.4 De leidsters stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken 3 het spelen en werken C3.5 De leidsters bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij 3 de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters met de kinderen is responsief 3 C3.7 De leidsters stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van 3 de individuele kinderen (C1.2) Kinderdagverblijf werkt met een jaarrooster dat is uitgewerkt in themaplanningen waarin per week de aan te bieden activiteiten staan. De activiteiten zijn ontleend aan het VVE programma, waarin ook concrete doelen per activiteit staan vermeld. Wat ontbreekt is een koppeling tussen de activiteiten en de ontwikkelings- en leerbehoeften van de kinderen, zoals die onder meer naar voren komen uit het OVM. De planning is daarmee onvoldoende doelgericht, waardoor de aangeboden activiteiten niet op hun effectiviteit kunnen worden beoordeeld. (C1.3) Er is een breed aanbod van activiteiten die gericht zijn op de taalontwikkeling. Daarin komen ook de verschillende taalvaardigheden aan bod. Er is echter te weinig gerichte aandacht voor taalfacetten als woordvorming en pragmatiek. (C2.4) De leidsters zetten in op de zelfstandigheid van de kinderen door te benoemen wat de kinderen doen en ruimte te laten voor eigen keuzes. Met dat laatste wordt genuanceerd omgegaan, waarbij men rekening houdt met de leeftijd en de competentie van de kinderen. De ontwikkeling van de zelfstandigheid is ermee gediend als regels en dagritme beter gevisualiseerd en geritualiseerd worden. De leidsters kunnen zich op dit punt nog verbeteren. (C2.5) De ruimtes zijn aantrekkelijk en uitdagend ingericht, met verschillende speel- en werkhoeken en veel (ontwikkelings)materiaal. Wat ontbreekt zijn schriftelijke taaluitingen, bijvoorbeeld in de vorm van opschriften op hoeken en materialen, ter bevordering van de ontluikende geletterdheid. (C3.1) De beroepskrachten werken goed met elkaar samen en weten kennelijk wat ze van elkaar kunnen verwachten. Er is echter nog onvoldoende sprake van een bewuste en doelgerichte afstemming van het educatieve handelen. Afspraken worden hier niet over gemaakt en zijn dus ook geen onderwerp van systematische evaluatie. (C3.3) In de interacties met de kinderen stellen de leidsters nauwelijks open vragen. Dat is er mede de oorzaak van dat de kinderen relatief weinig zeggen en de leidsters voornamelijk aan het woord zijn. Positief is in dit verband overigens dat de leidsters veel meedoen met het spel van de kinderen en daarbij soepel en op de juiste momenten wisselen tussen begeleiden en meespelen. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 3 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en 2 het individuele kind HB3109120 Onderzoeksdatum: 18-4-2011 Pagina 6 van 8
D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling 2 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig 3 hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de 3 voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidstersleerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra 3 zorg bijhouden (D1.2) Het is onduidelijk of en hoe de leidsters informatie over de ontwikkeling benutten voor het bepalen van de begeleiding, of om onderscheid te maken tussen de hele groep, subgroepen en individuele kinderen. Voor zover dat onderscheid wordt gemaakt, lijkt het vooral gebaseerd te zijn op leeftijd. (D1.3) Omdat onduidelijk is op welke gronden de begeleiding wordt bepaald, ontbreekt het ook aan duidelijke (tussen)doelen. Daardoor zijn effectevaluaties die kunnen leiden verbeteringen en vervolgstappen niet goed mogelijk. (D1.4) Vanuit het OVM is er specifieke aandacht voor (en dus ook gedocumenteerde kennis van) de taalontwikkeling. Ook hierbij blijft echter onduidelijk of en hoe deze kennis wordt gebruikt bij het bepalen en evalueren van de begeleiding. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voorschool 3 E2 De vroegschool evalueert de kwaliteit van haar VVE 3 E3 De voorschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen E4 De voorschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en 3 voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voorschool borgt de kwaliteit van haar educatie 3 (E3) Op gemeentelijk niveau zijn nog geen afspraken gemaakt over (de evaluatie van) de opbrengsten. Daarom onthoudt de inspectie zich op dit punt van een nader oordeel. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is iemand binnen het kinderdagverblijf verantwoordelijk voor de contacten 3 met de basisscholen F2 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool 3 F3 Het kinderdagverblijf zorgt voor doelmatige informatie voor de basisscholen 3 waar de uitstromende peuters naartoe gaan F3.1 Wanneer sprake is van een zorgkind, is er een warme overdracht 3 F4 Het kinderdagverblijf is op de hoogte van de VVE-programma s van de 2 basisscholen en houdt daar zoveel mogelijk rekening mee F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op 2 elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar 2 afgestemd (F4 - F7) Door de keuze voor de brede invoering van Puk&Ko heeft ASKA ervoor gezorgd dat een begin is gemaakt met de afstemming van het aanbod. Schatkist dat door de meeste basisscholen in Assen wordt gebruikt sluit namelijk naar opzet en uitwerking goed aan bij Puk&Ko. Op het niveau van het kinderdagverblijf is echter nog te weinig inhoudelijke afstemming op alle genoemde gebieden, terwijl daar binnen het verband van de brede school wel de mogelijkheden voor bestaan. HB3109120 Onderzoeksdatum: 18-4-2011 Pagina 7 van 8
4. VERVOLGAFSPRAKEN. Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. HB3109120 Onderzoeksdatum: 18-4-2011 Pagina 8 van 8