RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE KINDERDAGVERBLIJF DE ROOS

Transcriptie

1 VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE KINDERDAGVERBLIJF DE ROOS Locatie(s) : Plaats :9402 BA Assen Onderzoeksnummer :14744 Datum onderzoek : Datum vaststelling rapport :28 juni 2011 HB Onderzoeksdatum: Pagina 1 van 8

2 1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig 2. Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 3. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk 4. Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 5. Voldoende 6. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen 7. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep a: 15, waarvan 1 doelgroeppeuter Aantal peuters in groep b: 18, waarvan 1 doelgroeppeuter HB Onderzoeksdatum: Pagina 2 van 8

3 2. HET TOTAALBEELD Kinderdagverblijf is gevestigd aan de rand van het centrum van Assen in een groot, karakteristiek pand met veel verschillend gevormde ruimtes. Hierdoor ontstaat een afwisseling en een sfeer die de kinderen positieve uitdagingen bieden die in de meeste moderne ruimtes ontbreken. De buitenruimte is gevarieerd en biedt veel mogelijkheden voor verschillende motorische activiteiten, hetgeen de ontwikkeling ten goede komt. Bij de inrichting van de groepslokalen is rekening gehouden met de leeftijds- en ontwikkelingsverschillen tussen de kinderen in de verticale groepen. Om de oudere peuters (vanaf 3 jaar) meer uitdaging te kunnen bieden worden zij een aantal keren per week apart opgevangen in een andere ruimte met meer en uitdagende materialen. Deze ruimte is relatief klein, biedt ruimte aan maximaal acht kinderen en leent zich niet voor groot motorisch spel. De populatie is afkomstig uit de hele gemeente Assen, maar er is geen verdere analyse van de populatie beschikbaar. Volgens de leidsters gaan veel van de kinderen naar de naastgelegen Emmaschool, maar de afstemming op aanbod en inhoud met deze school is nog onvoldoende. De ouders met wie gesproken is, zijn tevreden over het kinderdagverblijf, waarvoor ze in een aantal gevallen een bewuste keuze hebben gemaakt op basis van kwalitatieve overwegingen. Het beleid ten aanzien van de ouders is echter nog onvolledig, vertoont te weinig samenhang en baseert zich onvoldoende op de uitgangspunten en doelstellingen van VVE. Binnenkort wordt echter het aanvullende programma Uk&Puk Thuis ingevoerd, waardoor op het punt van ouderbetrokkenheid en participatie belangrijke verbeteringen geboekt kunnen worden. werkt sinds kort met Uk&Puk, waarmee de programmatische aanpak van VVE wordt uitgebreid naar de kinderen jonger dan twee jaar. De leidsters geven aan hier heel enthousiast over te zijn, omdat ze nu in hun aanpak veel beter kunnen differentiëren in leeftijds- en ontwikkelingsniveaus en alle kinderen daadwerkelijk kunnen betrekken bij de thema s. De leidsters creëren een positief en warm pedagogisch klimaat, waar de kinderen zich veilig en vertrouwd voelen. De leidsters zijn gecertificeerd voor het VVE-programma en functioneren pedagogisch en educatief in het algemeen op een voldoende niveau, hoewel de inspectie op enkele punten nog mogelijkheden voor verbetering ziet. Zo is het zaak dat zij in de planning van het aanbod en de begeleiding en zorg meer doelgericht en systematisch te werk gaan. Die doelgerichtheid en systematiek is eveneens nodig bij de onderlinge afstemming van het educatieve handelen. Ook op verschillende onderdelen van het educatieve handelen kunnen de leidsters zich nog verbeteren. Het betreft daarbij het bevorderen van de interactie met en tussen de kinderen en het ondersteunen van de ontwikkeling van aanpakgedrag. Binnen ASKA is de kwaliteitszorg al goed geregeld. ASKA besteedt gerichte aandacht aan de ontwikkeling en bewaking van de kwaliteit van VVE. De stafmedewerker pedagogisch en scholingsbeleid speelt hierin een belangrijke rol. De inspectie constateert dat sprake is van een cyclische opzet van de kwaliteitszorg: jaarlijks wordt een VVE-plan geschreven, de evaluatie daarvan vormt de basis voor de doelstellingen waaraan de organisatie in de volgende periode werkt. Borging van de kwaliteit vindt onder andere plaats via scholing van nieuwe medewerkers, scholing van leidinggevenden in het coachen van medewerkers, locatiebezoeken door de stafmedewerker en intervisie binnen de teams. Een ontwikkelpunt vormt het evalueren van de opbrengsten. Hierover zijn geen gemeentelijke afspraken gemaakt. Wel wordt gerapporteerd over het aantal doelgroepkinderen dat bereikt is. Zoals op alle kinderdagverblijven van ASKA wordt ook op de ontwikkeling van kinderen met behulp van het Ontwikkelingsvolgmodel (OVM) zorgvuldig gevolgd. Mede door het project Samen vroeg erbij is de vroegtijdige signalering van problemen bij kinderen en het inschakelen van externe zorg goed geregeld. De lijnen naar de wijkverpleegkundige en de ambulant begeleider van het MKD zijn kort en de adviezen van de ambulant begeleider geven de leidsters ondersteuning in hun handelen. De zorg die kinderen krijgen is vastgelegd op overzichten per HB Onderzoeksdatum: Pagina 3 van 8

4 mentorgroep. Een ontwikkelingspunt is de uitwerking van de zorg in een doelgerichte handelingsplanning voor individuele of groepjes zorgleerlingen. De inspectie is van oordeel dat de kwaliteit van VVE op kinderdagverblijf in het algemeen van voldoende niveau is en vertrouwt erop dat de genoemde verbeterpunten de komende tijd zullen worden aangepakt. HB Onderzoeksdatum: Pagina 4 van 8

5 3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 3 A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie getoetst 2 A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Puk & Ko en Uk&Puk A1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? 3 A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 3 A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 3 A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor VVE? rond 3 maanden (sinds de invoering van Uk&Puk) A5 Kwaliteit beroepskrachten A5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 3 A5.3 Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands 3 A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het vve-programma) 4 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 3 (A0.2) In het meest recente GGD rapport zijn de subsidievoorwaarden voor VVE niet getoetst. (A5.4) Alle leidsters zijn specifiek gecertificeerd voor de gebruikte VVE programma's. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 2 B3 Intake 3 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 2 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voorschool 2 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 2 B7 Rekening houden met de thuistaal 3 (B1) In het pedagogisch beleid, het VVE beleid en in de functiebeschrijving van de leidsters zijn elementen van ouderbeleid te vinden die echter nog onvoldoende samenhang hebben en te weinig aansluiten bij de uitgangspunten en doelstellingen van VVE. Het belang van ouderparticipatie in het kader van VVE wordt onvoldoende duidelijk gemaakt. Tevens ontbreekt een analyse van de ouderpopulatie en zijn geen doelen ten aanzien van ouders geformuleerd. (B2) Ouders worden weliswaar tijdig op de hoogte gebracht van het gebruikte programma, maar welke rol ouders in het kader van VVE zelf kunnen spelen wordt daarbij niet besproken. Doelen en verwachtingen ten aanzien van ouders worden niet duidelijk gemaakt. (B4) Ouders worden nog onvoldoende gestimuleerd om thuis ontwikkelingsbevorderende activiteiten te ondernemen met hun kinderen. Het komt niet of nauwelijks aan de orde tijdens brengen en halen en ook in de nieuwsbrieven worden daartoe geen suggesties gedaan. (B5) Het blijkt dat onder ouders weinig animo is om deel te nemen aan ouderavonden, bijeenkomsten of andere activiteiten, waarvan overigens slechts enkele worden georganiseerd. Er zijn enkele ouders die bij brengen of halen de tijd nemen voor een gesprek met de leidster of een spelletje met hun kind. Dit zijn echter, in de woorden van één van de ouders steeds dezelfden. Deze vorm van betrokkenheid van ouders wordt bovendien onvoldoende gestimuleerd door de leidsters. HB Onderzoeksdatum: Pagina 5 van 8

6 (B6) nodigt ouders slechts eenmaal per jaar uit voor een 10-minuten gesprek. Dat dient ten minste tweemaal per jaar te gebeuren, zodat ouders zich een beter beeld kunnen vormen van de ontwikkeling van hun kind. Dit soort gesprekken bevordert bovendien de onderlinge betrokkenheid van ouders en kinderdagverblijf. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma 3 C1.2 Werken met een doelgerichte planning 2 C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend 3 C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 3 C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters is respectvol 3 C2.2 De leidsters hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen 3 C2.3 De leidsters stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke 3 competenties van de kinderen C2.4 De leidsters tonen respect voor de autonomie van het kind 2 C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend 2 C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar 2 afgestemd C3.2 Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling 3 uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen 2 C3.4 De leidsters stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken 3 het spelen en werken C3.5 De leidsters bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij 2 de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters met de kinderen is responsief 3 C3.7 De leidsters stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van 3 de individuele kinderen (C1.2) Kinderdagverblijf de Roos werkt op basis van een jaarrooster en een wekelijkse activiteitenplanning per thema. Daarbij wordt gemonitord op de feitelijke uitvoering van de activiteiten. Doelgerichtheid ontbreekt echter grotendeels. De in het programma omschreven doelen per activiteit worden niet gekoppeld aan de leer- en ontwikkelingsbehoeften van de kinderen. Hierdoor is niet goed na te gaan welke effecten de activiteiten hebben en of dat de gewenste effecten zijn. (C2.4) In de interactie met de kinderen bevorderen de leidsters de zelfstandigheid in voldoende mate. Regels en dagritme worden echter onvoldoende gevisualiseerd en geritualiseerd, zodat met name bij de overgangen veel (individuele) sturing en correctie nodig is. (C2.5) Het kinderdagverblijf beschikt over twee goed ingerichte en ruime groepslokalen voor de verticale groepen, terwijl boven een kleinere ruimte is ingericht voor activiteiten met de kinderen van drie jaar die toe zijn aan extra uitdagingen. In de ruimtes wordt al actief gewerkt met schriftelijke taal: de themawoorden zijn in de ruimte en in de juiste (thematische) context aangebracht. Door middel van bijvoorbeeld permanente opschriften op hoeken en materiaal kan men echter nog een extra impuls geven aan de ontluikende geletterdheid van de peuters. Met name als dit op ooghoogte en binnen bereik van de kinderen gebeurt. (C3.1) De leidsters werken goed met elkaar samen, maar het is onduidelijk of en hoe doelgerichte afspraken worden gemaakt met betrekking tot het educatieve handelen. HB Onderzoeksdatum: Pagina 6 van 8

7 (C3.3) In de interacties met de kinderen zijn vooral de leidsters aan het woord. De kinderen geven soms korte antwoorden op de meestal gesloten vragen. De leidsters kunnen zich hierin nog verbeteren, met name door meer open vragen te stellen en daarbij welbewust de 8-seconden regel toe te passen. Tijdens de activiteiten met de 3+ groep blijken de kinderen overigens meer te praten, maar ook daar stellen de leidsters nog te weinig open vragen. (C3.5) De leidsters voeren de begeleiding op een goede manier uit, waarbij hun interventies passen bij het (ontwikkelings)niveau van de kinderen. Om de ontwikkeling van het aanpakgedrag te bevorderen is het echter ook nodig om samen met het kind (de kinderen) terug te kijken op de voltooide activiteit. Op die manier beklijven gekozen (nieuwe) oplossingen en aanpakken beter en wordt het aanpakgedrag van de kinderen daadwerkelijk bevorderd. De leidsters kunnen zich op dit punt nog verbeteren. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 3 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en 2 het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling 2 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig 3 hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de 3 voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidstersleerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra 3 zorg bijhouden (D1.2) In de activiteitenplanning wordt onderscheid gemaakt tussen kleine groepen en de grote groep, maar dat onderscheid is rechtstreeks afgeleid van het programma Puk&Ko. Het OVM levert veel bruikbare informatie op, maar die wordt onvoldoende gebruikt om concrete doelen te stellen per kind, groepsindelingen te maken, of activiteiten gericht te plannen. Navraag tijdens het gesprek met de leidsters leert wel dat zij bewust en weloverwogen handelen vanuit de kennis die zij hebben van de individuele kinderen. Concrete (tussen)doelen stelt men echter onvoldoende. (D1.3) In samenhang met het voorgaande stelt de inspectie vast dat het effect van begeleiding en zorg niet stelselmatig wordt geëvalueerd. Zonder concrete doelstellingen is dat overigens vrijwel niet mogelijk. Eén ouder vermeldde tijdens het gesprek dat de begeleiding en zorg voor haar kind naar volle tevredenheid en in nauw overleg werden uitgevoerd en ook tot de gewenste resultaten leidden. Het lijkt erop dat de uitvoering redelijk op orde is, maar dat het ontbreekt aan transparantie en duidelijke verantwoording. (D1.4) De taalontwikkeling maakt deel uit van het OVM en wordt dus systematisch geobserveerd en geregistreerd. Het is echter onduidelijk of en hoe de begeleiding wordt bepaald. De leidsters baseren zich hierbij kennelijk vooral op hun eigen kennis. De inspectie dringt erop aan hier een planmatige en doelgerichte werkwijze voor te ontwikkelen en alle ontwikkelingsinformatie hierbij te betrekken. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voorschool 3 E2 De vroegschool evalueert de kwaliteit van haar VVE 3 E3 De voorschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen - E4 De voorschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en 3 HB Onderzoeksdatum: Pagina 7 van 8

8 voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voorschool borgt de kwaliteit van haar educatie 3 (E3) De inspectie geeft geen oordeel op dit punt, omdat er op gemeentelijk niveau geen afspraken zijn gemaakt over (het meten van) de opbrengsten. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is iemand binnen het kinderdagverblijf verantwoordelijk voor de contacten 3 met de basisscholen F2 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool 3 F3 Het kinderdagverblijf zorgt voor doelmatige informatie voor de basisscholen 3 waar de uitstromende peuters naartoe gaan F3.1 Wanneer sprake is van een zorgkind, is er een warme overdracht 3 F4 Het kinderdagverblijf is op de hoogte van de VVE-programma s van de 2 basisscholen en houdt daar zoveel mogelijk rekening mee F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op 2 elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar 2 afgestemd (F4 F7) Door de keuze voor de brede invoering van Puk&Ko heeft ASKA ervoor gezorgd dat een begin is gemaakt met de afstemming van het aanbod. Ik&Ko en Schatkist VVE programma s die door veel basisscholen in Assen worden gebruikt sluiten namelijk naar opzet en uitwerking goed aan bij Puk&Ko. Op het niveau van het kinderdagverblijf is echter nog te weinig inhoudelijke afstemming op alle genoemde gebieden, met de scholen waar de kinderen naartoe gaan na het kinderdagverblijf. Op dit moment is het wachten overigens nog op de vorming van de brede school in het centrum. Als dat eenmaal gerealiseerd is ontstaan meer mogelijkheden voor afstemming en samenwerking. 4. VERVOLGAFSPRAKEN. Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. HB Onderzoeksdatum: Pagina 8 van 8