Samen sterk in communicatie Saskia Damen EMB today, 2 juni 2016
Doel en inhoud van deze workshop Doel: Kennis maken met manieren om betekenisoverdracht te bevorderen bij mensen die geen taal tot hun beschikking hebben. Inhoud: - Definitie van communicatie - Model van betekenisoverdracht - Voorbeelden op video betekenisoverdracht zonder taal 2
Inleiding Communicatie = Een interactieproces waarbij betekenis wordt overgedragen door middel van signalen die worden waargenomen en geinterpreteerd (Janssen, M.J., et al., 2003) Betekenis? behoefte, ervaring, gedachte, idee, wens 3
Betekenisoverdracht zonder taal? 20 juli 2016 titel presentatie 4
Communicatie tussen personen met EMB en hun partners Wat is jouw eigen ervaring? 5
Communicatie tussen personen met EMB en hun partners Wat is er wel? Contactmomenten Behoefte om te communiceren Uitingen 6
Communicatie tussen personen met EMB en hun partners Wat geeft (volgens onderzoek) moeilijkheden? Niet-functionele contacten Volgehouden interactie en wederkerigheid Delen van emoties Elkaar begrijpen Communiceren met als doel gedachten te delen (declaratieve communicatie) 7
Oorzaak Kenmerken van de persoon met beperkingen Vaardigheden van de sociale partner 8
Model van Betekenisoverdracht Een kind leert steeds beter om betekenis over te dragen en deze te delen in contact met anderen (Colwyn Trevarthen) Laag 1 : besef van de ander ; ik & jij Ontwikkelingsleeftijd: 0-9 maanden Gedrag: aandacht voor de ander, beurtwisseling, emoties delen, lichaamsspelletjes Rol opvoeder: afstemmen op gedrag en emoties kind, 9
Uitdagingen bij EMB Cliënt heeft: - vertraagde reactie op de ander - beperkte waarneming van de (initiatieven van de) ander - andere uitingsvorm van initiatieven en emoties (bijv. bewegingen) - beperkte waarneming van de reactie of respons van de ander 10
Communicatie over ik & jij zonder taal? Voorbeeld Louise 5 jaar Ernstige verstandelijke beperking Motorische beperking Doof Blind 11
Model van Betekenisoverdracht Laag 2: besef van wederkerigheid; ik, jij & object Ontwikkelingsleeftijd: vanaf 9 maanden Gedrag: spel met voorwerpen, gedeelde aandacht, aanwijzen door kind en benoemen ( namenhonger ), onderhandelen over betekenis Rol opvoeder: volgen van de focus/benoemen focus, spel met voorwerpen, achterhalen wat het kind wil/bedoelt en dit benoemen 12
Uitdagingen bij EMB - Herkennen: Waar richt de persoon de aandacht precies op? - Waarneming en informatieverwerking van objecten gaat verstoord of vertraagd. - Aandacht is vaak óf op object, óf op de ander gericht 13
Communicatie over ik, jij & voorwerp zonder taal? Mehmet 13 jaar Congenitaal Rubella syndroom Ernstige verstandelijke beperking Slechtziend, doof 20 juli 2016 titel presentatie 14
Model van Betekenisoverdracht Laag 3: besef van een communicatief ik & jij Ontwikkelingsleeftijd: Vanaf 2-6 jaar Gedrag: symbolische communicatie, gedachten delen, verhalen vertellen, fantasiespel. Rol opvoeder: communiceren over gedachten (declaratieve communicatie), stimuleren kind om verhalen te vertellen, perspectief van de ander schetsen, rollenspel/doen alsof 15
Uitdagingen bij EMB - Cliënt begrijpt niet waar de uiting naar verwijst - Cliënt verwijst naar iets op een a-typische manier - Signalen van de cliënt zijn moeilijk te herkennen, in te denken en te begrijpen 16
Communicatie over wensen zonder taal? Ruben 9 jaar Ernstige verstandelijke beperking Motorische beperking Slechthorend, Slechtziend 17
Achterhalen van de betekenis Six spacer (Ask Larsen) 1. Uiting(en): hoe zien de uitingen er precies uit? 2. Verwijst de uiting ergens naar? Bijv. naar een voorwerp, naar een persoon, een activiteit? 3. Wat is de context waarin de uitingen plaatsvinden: de elementen in het hier en nu 4. Geheugen: wat weten we van zijn kennis, ervaring, herinnering etc (ook: wat ging aan de uiting vooraf) 5. Doel: wat is het doel van de uiting? 6. Wat is de samenhang tussen 1 t/m 5 (blend) = Betekenis 20 juli 2016 titel presentatie 18
Video Ruben Wat is het verschil met de eerste video? 20 juli 2016 titel presentatie 19
Achterhalen van de betekenis tijdens de interactie Onderhandelen over betekenis (Golinkoff): Signaal kind Wel begrijpen ouder > succes (gedeelde betekenis) Niet begrepen > ouder vraagt om meer informatie / om bevestiging van kind > kind geeft aan niet begrepen te voelen / repareert eerdere uiting 20 juli 2016 titel presentatie 20
Tot slot Elkaar begrijpen is voor mensen met EMB en hun partners is niet vanzelfsprekend. Video-interactie-begeleiding kan een hulpmiddel zijn om te zorgen dat de communicatiepartner beter aansluit op de mogelijkheden en behoeften van de cliënt. Bij de Methode Hoge Kwaliteit Communicatie wordt VIB ingezet met als doel: - Goede afstemming - Gedeelde aandacht - Onderhandelen over en delen van betekenis 20 juli 2016 titel presentatie 21
Dank voor jullie aandacht. Meer weten? s.damen@kentalis.nl s.damen@rug.nl