GEBIEDSPROGRAMMA 2009 2010 Samen werken aan sociale duurzaamheid regio Veendam, Pekela, Menterwolde Provincie Groningen Gemeente Veendam Gemeente Pekela Gemeente Menterwolde CMO Groningen 23 juni 2009
Inhoud 1. INLEIDING 2 2. PROJECTEN 2009 2010 4 2.1. Inzet vernieuwende preventieve vormen van jongerenwerk 4 2.2. Wijkgericht werken op maat / armoedebestrijding 8 2.3. Jeugd participeert in MPV 10 2.4. Wonen-leren-werken in MPV 12 2.5. Preventieve aanpak alcoholmisbruik jongeren 14 2.6. Ouders versterken 16 2.7. Jonge mantelzorgers 19 3. FINANCIEEL OVERZICHT 21 Bijlage bij financieel overzicht: specifieke uitgaven per gemeente 22 Bijlage bij financieel overzicht: specificatie bijdragen per gemeente 23 1
1. Inleiding Dit gebiedsprogramma komt voort uit en bevestigt de samenwerking tussen de gemeenten Veendam, Pekela en Menterwolde en de provincie Groningen. De in november 2008 door Provinciale Staten vastgestelde Sociale Agenda 2009 2012 fungeert als kader en inspiratiebron. De provincie Groningen en de gemeenten Veendam, Pekela en Menterwolde willen ook in de beleidsperiode 2009 2012 gezamenlijk investeren in het sociale domein. Samen willen wij ons inzetten voor de duurzame ontwikkeling van voorzieningen en samenwerkingsverbanden, zodat de inwoners van de regio nu en in de toekomst als volwaardige burgers kunnen participeren in hun leefomgeving en de Groningse samenleving. Keuze thema's en projecten De rode draad in de Sociale Agenda is meedoen aan de samenleving. De agenda omvat drie programmalijnen: jeugd (0 23 jaar), participatie & volksgezondheid en wonen-welzijn-zorg. Deze programmalijnen, die goed aansluiten op de gemeentelijke beleidsprioriteiten, zijn richtinggevend voor de keuze van de thema s en projecten in dit gezamenlijke gebiedsprogramma. Gemeenten en provincie streven er op verschillende beleidsterreinen naar om met een breed aanbod aan voorzieningen hun inwoners kansrijk te laten opgroeien, actief te laten participeren in de samenleving en in een goede woon- en leefomgeving te kunnen wonen. In een integrale benadering, waarbij de beleidsterreinen onderwijs, welzijn en zorg, gezondheidszorg, arbeidsmarkt, sociale zaken en huisvesting in samenhang hun bijdrage leveren, wordt een antwoord gegeven op de aanwezige maatschappelijke problematiek. Zowel binnen regulier gemeentelijk beleid, in regionale projecten als in het gebiedsgericht werken wordt steeds gewerkt aan het optimaliseren van het gemeentelijk/provinciaal aanbod, verbetering van dienstverlening van de instellingen en actieve betrokkenheid van burgers, zodat een sluitende keten van effectief samenwerkende voorzieningen de inwoners ten dienste staat. Op de programmalijnen jeugd, participatie en volksgezondheid en wonen-welzijn-zorg zijn die activiteiten gekozen, die in aanvulling op actueel gemeentelijk, regionaal en provinciaal beleid voor meerdere gemeenten van belang zijn, net iets extra s vragen en gezamenlijk kunnen worden uitgevoerd of bekostigd. Er zijn vooral thema s gekozen die goed aansluiten bij de gemeentelijke agenda s. Door de thema's op te nemen in het gebiedsprogramma: kan (nog) meer aandacht worden gegeven aan vernieuwing en kwaliteit; is vaak sprake van een regionale component, doordat tussen gemeenten uitwisseling en/of samenwerking tot stand komt. De nauwe aansluiting op gemeentelijk prioriteiten vergemakkelijkt de structurele voorzetting van de activiteiten, na afloop van de projectperiode. Overigens zijn lang niet alle thema s en activiteiten die in het gebiedsprogramma kunnen passen ook opgenomen. Wanneer binnen andere kaders veel of voldoende aandacht aan bepaalde thematiek wordt besteed, kiezen gemeenten ervoor dit niet in het gebiedsprogramma op te nemen (in dit geval bijvoorbeeld sluitende aanpak schoolverlaters, sportactiviteiten). Hoewel het budget voor het gebiedsgericht werken groter is dan in voorgaande jaren, moeten prioriteiten worden gesteld. Procedure Het gebiedsprogramma is opgesteld voor de jaren 2009-2010. Het bestuurlijke regioteam, waarin de drie gemeenten en de provincie zijn vertegenwoordigd, draagt hiervoor de verantwoordelijkheid. Het bestuurlijke regioteam wordt geadviseerd door een ambtelijk regioteam, dat bestaat uit beleidsmedewerkers van de drie gemeenten en de provincie en een adviseur van het Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling. 2
Na de formele besluitvorming in juni 2009 worden de in het programma opgenomen thema's verder uitgewerkt in concrete projectplannen en in uitvoering genomen. Het ambtelijke regioteam draagt er zorg voor dat de doelen en beoogde resultaten scherp worden geformuleerd en gericht zijn op vernieuwing en verdieping. Bij de verdere uitwerking en uitvoering van de plannen worden uiteraard de ketenpartners betrokken. De uitvoering van de verschillende activiteiten wordt op de voet gevolgd. Aan de hand van vooraf bepaalde meetpunten wordt uiterlijk eind 2010 vastgesteld in hoeverre de beoogde resultaten zijn behaald. De uitkomsten hiervan zijn richtinggevend voor de inhoud van het gebiedsprogramma voor de periode 2011-2012. Naar verwachting zal een aantal projecten uit het programma 2009-2010 doorlopen in 2011-2012. Menskracht en financiën De uitvoering van het gebiedsprogramma 2009-2010 vindt plaats op basis van cofinanciering door provincie en gemeenten. De provincie stelt voor de uitvoering van het gebiedsprogramma een bedrag beschikbaar van maximaal 175.000 per jaar, waarvan een bedrag van 117.000 op basis van 50% cofinanciering door gemeenten en een bedrag van 58.000 op basis van 25% cofinanciering door gemeenten. Financiering gebiedsprogramma 2009-2010: financiering provincie per jaar financiering gemeenten per jaar Totaal per jaar basisbudget 117.000 (50%) 117.000 (50%) 234.000 specifiek budget 58.000 (75%) 19.300 (25%) 77.300 Totaal 175.000 136.300 311.300 Van de investering door gemeenten kan maximaal de helft worden ingezet met het verkapitaliseren van menskracht die aantoonbaar vanuit de instellingen wordt ingezet ten behoeve van de uitvoering van onderdelen van het gebiedsprogramma. Het overige bedrag wordt ingezet als contant geld. In totaal is voor de jaren 2009 en 2010 een bedrag beschikbaar van 622.600. In de Sociale Agenda is aangegeven voor welke specifieke onderwerpen de provincie 75% cofinanciering in wil zetten. In dit gebiedsprogramma betreft het de thema's begeleid wonen, preventieve aanpak alcoholmisbruik jongeren, het tegengaan van polarisatie en radicalisering en het wijkgerichte werken. Hiermee wordt voldoende aangesloten bij de prioritering van de provincie om voor het volledige specifieke budget van de provincie in aanmerking te komen. Aangezien de uitvoering van het programma plaatsvindt na de zomer van 2009 wordt een deel van het beschikbare budget voor 2009 ingezet in 2010. De gemeenten en provincie zijn vertegenwoordigd in een bestuurlijk regioteam. Het bestuurlijk regioteam geeft op bestuurlijk niveau sturing aan de uitvoering van het gebiedsprogramma en is verantwoordelijk voor de uitvoering. De gemeenten en provincie leveren ambtelijke ondersteuning bij de uitwerking en uitvoering van het gebiedsplan. Voor de voortgang van het proces is een ambtelijk regioteam samengesteld, waarin gemeenten, provincie en het Centrum voor Maatschappelijke Ondersteuning zijn vertegenwoordigd. De ambtelijke inzet van provincie en gemeenten wordt niet verkapitaliseerd. De provincie stelt per jaar per gebied 0,3 fte ter beschikking voor gebiedscoördinatie door het CMO Groningen en 0,7 fte voor ondersteuning bij de ontwikkeling en uitvoering van projecten. De kosten voor de inzet van het CMO worden gefinancierd uit de provinciale exploitatiesubsidie aan het CMO. 3
2. Projecten 2009 2010 2.1. Inzet vernieuwende preventieve vormen van jongerenwerk Programmalijn Thema/onderwerp Naam project : Jeugd : Versterken voorliggende voorzieningen, vroegsignalering en aanpak risicofactoren, voorkomen jeugdcriminaliteit : Inzet vernieuwende preventieve vormen van jongerenwerk Probleembeschrijving & doel Gemeenten en provincie staan voor de uitdaging samen te zorgen voor een sluitende (keten)aanpak voor jeugdigen. De provincie moet zorgen voor passende geïndiceerde hulp voor jongeren met ernstige opvoed- en opgroeiproblemen. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van het brede jeugdbeleid en het realiseren van Centra voor Jeugd en Gezin. Gezamenlijk dragen de overheden eraan bij, dat kinderen en jongeren veilig en gezond kunnen opgroeien tot zelfstandige en evenwichtige volwassenen. Het brede jeugdbeleid vereist een goede afstemming tussen maatregelen op het terrein van onderwijs, gezondheidszorg, welzijn en zorg, arbeidsbemiddeling, politie en justitie. In de drie gemeenten wordt door werkers op al deze terreinen in samenhang gewerkt aan de jeugdproblematiek. Leerplichtambtenaren, trajectbegeleiders van het jongerenloket, jeugdagenten, jongerenwerkers en hulpverleners verzorgen allen een deel van de begeleiding van (risico)jongeren. Toch blijkt de samenhang nog voor verbetering vatbaar. In dit project worden 2 nieuwe elementen in de jeugdketen ingebracht: Gebleken is dat een schakel ontbreekt in het reguliere preventieve voorzieningenpatroon voor jongeren. Het ontbreekt aan mogelijkheden om de moeilijk bereikbare groep, die geen gebruik maakt van de voorzieningen, wel overlast veroorzaakt en in een (te) laat stadium via de politie terecht komt bij de zorginstellingen op tijd in het vizier te krijgen en effectief te begeleiden. De betrokken organisaties begeleiden ieder een deel van de problematiek van de jongeren en het aanbod van de organisaties is bepalend voor de aard van de begeleiding. In dit project wordt de jongere als uitgangspunt genomen en wordt de vereiste begeleiding op maat geleverd. De gemeenten Veendam (jongerenopbouwwerk) en Menterwolde (preventiewerker) hebben beide in de afgelopen periode kort geëxperimenteerd met een vernieuwende werkwijze om in deze lacunes voorzien. De eerste resultaten zijn hoopvol, maar de resultaten zijn nog kwetsbaar en een structurele (integrale) wijze van werken is nog niet gerealiseerd. In 2009 en 2010 willen beide gemeenten de werkwijzen verder uitproberen en uitwerken. In Menterwolde vraagt het uitvoerend werken op het snijvlak van handhaving en preventie ook een (te ontwikkelen) nieuwe aanpak. Onder jongeren in Pekela zijn tendensen van radicalisering en polarisatie zichtbaar, met name onder jongeren die geen gebruik maken van voorzieningen, veel overlast veroorzaken en een slechte school/werk-carrière hebben. Het is wenselijk dat gemeente en jongerenwerkers goed zicht krijgen op deze ontwikkeling en in een vroegtijdig stadium kunnen signaleren. Ook is het van belang dat jongerenwerkers gesprekstechnieken ontwikkelen om bestaande ideeën en mythes bij jongeren te kunnen doorbreken. 4
Een aantal gemeenten in de provincie (waaronder de gemeente Pekela) heeft aangegeven belang te hechten aan informatie- en expertise-uitwisseling op dit gebied en rond dit thema mogelijk gezamenlijk op te willen trekken. In dat kader is o.a. afgesproken dat er een provinciale expertmeeting wordt georganiseerd gericht op het herkennen van radicaliseringstendenzen en het verspreiden van kennis over effectieve werkwijzen en instrumenten die effectief zijn voor preventie en curatie. Doel: De ervaren overlast bij burgers, veroorzaakt door jongeren tussen 13 23 jaar, structureel verminderen. Door de inzet van jongerenopbouwwerk (Veendam), een preventiemedewerker jeugdoverlast (Menterwolde) en een training voor eerstelijnswerkers (Pekela) in contact komen met moeilijk bereikbare jongeren, het vroegtijdig signaleren van hun problemen en tendensen van polarisatie en radicalisering, begeleiding en ondersteuning bieden aan deze jongeren en deze jongeren toeleiden naar geëigende voorzieningen. Ontwikkelen van een werkwijze om deze jongeren in de toekomst effectief door de reguliere voorzieningen te laten begeleiden. Activiteiten Jongerenopbouwwerk Veendam: Het betreft hier inzet op relatief moeilijk bereikbare jongeren in de wijken, die (soms) ook overlast veroorzaken. Het jongerenopbouwwerk werkt outreachend. Het jongerenopbouwwerk begeleidt jongeren in/bij het organiseren van activiteiten. Het jongerenopbouwwerk signaleert individuele problematiek en leidt bij individuele problematiek door naar passende reguliere hulpverlening. Dit is een voortzetting van het beleid uit de vorige planperiode. Preventiewerker Menterwolde: De preventiewerker jeugdoverlast opereert op het snijvlak van handhaving en preventie. Het project zal zich de komende jaren richten op de volgende taakgebieden: Continueren van het contact leggen met jongeren (op straat):jongeren serieus nemen, ze als volwaardig gesprekspartner accepteren, aansluiten bij hun leefwereld en een band met ze aangaan zijn essentieel in deze manier van werken. Het contact leggen is geen doel op zich maar moet leiden tot Het toeleiden van de jeugd naar lokale jeugd -instellingen/activiteiten (Het creëren van nieuwe jeugdvoorzieningen, zoals hangplekken, zeecontainer-jop, is absoluut niet de bedoeling). Jongeren op een positieve manier aanspreken op hun gedrag. Signaleren van wensen, problemen etc. en deze vervolgens vertalen in preventieve activiteiten. Het motiveren, adviseren en verwijzen naar hulpverlenende instellingen en/of het Lokaal Overleg Zorg. Op basis van signalen m.b.t. de thuissituatie de ouders van betrokken jongeren motiveren, adviseren en verwijzen naar hulpverlenende instellingen. Samenwerking met de buurt- en jeugdagent intensiveren. Hiertoe wordt nog een uitvoeringsplan opgesteld. Een aandeel leveren in de totstandkoming van het gemeentelijke plan alcohol/drugs matiging en de uitvoering van preventieve activiteiten van het plan. Aansluiten op de verwijsindex zorg voor jeugd. Centraal staat het signaleren en melden conform de criteria van zorg voor jeugd.de preventiemedewerker levert, indien gewenst, een aandeel in het uitvoeringsplan 1 gezin 1 plan. 5
vervolg Activiteiten Het bevorderen van het contact tussen jongeren en buurtbewoners, met het doel om wederzijdse acceptatie, tolerantie en respect te verbeteren. Naast het praten zal ook nagedacht worden op het opzetten en uitvoeren van specifieke buurt/jongeren activiteiten. Twee keer per jaar zal de preventiemedewerker een bijeenkomst voor alle jeugd, per leeftijd categorie 13 15, 16 19, 20 23 jr. organiseren om te bespreken wat de wensen etc. op het brede gebied van preventie zijn. Er wordt een bijdrage geleverd aan de lokale vulling van de jongerenwebsite JongInMenterwolde. Pekela: Informatie- en expertise-uitwisseling rond de aanpak van polarisatie en radicalisering. Deskundigheidsbevordering eerstelijnswerkers m.b.t. signalering van polarisatie en radicalisering (2010). Regionaal: informatie en expertise-uitwisseling tussen betrokkenen bij de jeugdprojecten in de drie gemeenten om te leren van de opgedane ervaringen in de andere gemeenten. Planning / tijdspad Veendam: 1 januari 2009 t/m 31 december 2012 Pekela: 1 september 2009 tot 1 september 2011 Menterwolde: 1 september 2009 t/m 31 december 2011 Te behalen resultaten De te behalen resultaten voor het jongerenopbouwwerk en de preventiewerker worden in de respectievelijke uitvoeringsplannen geformuleerd. Opgenomen als resultaten zullen worden: Met een nog nader te bepalen aantal jongeren dat door de reguliere voorzieningen niet wordt bereikt, wordt door het jongerenopbouwwerk en de preventiewerker contact gelegd. Een nog nader te bepalen groep jongeren wordt doorgeleid naar jongerenwerk, lokale hulpverlening/centra voor Jeugd en Gezin, jeugdzorg. Signalen van polarisatie en radicalisering worden vroegtijdig gesignaleerd. Er bestaat duidelijkheid over de problematiek van de jongeren en over de mogelijkheden deze problematiek in een vroeg stadium re signaleren. Er worden aanbevelingen gedaan over de werkwijze van de reguliere voorzieningen, waardoor in de toekomst deze jongeren door de reguliere voorzieningen kunnen worden bereikt (doordat zij hun werkwijze aanpassen). De overlast van jongeren in Veendam en Menterwolde wordt aantoonbaar beperkt. 6
Inzet gebiedsbudget en menskracht CMO 2009 2010 2011 2012 Veendam (jongerenopbouwwerk) Pekela (training m.b.t. polarisatie en radicalisering) Menterwolde (preventiewerker) 40.000 4.000 15.000 40.000 10.000 50.000 40.000 50.000 40.000 Totaal 59.000 100.000 Informatie- en expertise-uitwisseling tussen gemeenten, binnen en buiten de regio m.b.t. polarisatie en radicalisering. 50 uur 100 uur 7
2.2. Wijkgericht werken op maat / armoedebestrijding Programmalijn Thema/onderwerp Naam project : Leefbaarheid van dorpen, wijken en buurten Participatie en volksgezondheid : Wijkgericht werken op maat/ armoedebeleid : 1. nieuwe activiteiten wijkgericht werken Veendam 2. Wijkgericht werken Pekela 3. Armoedebestrijding, kort en bondig en jeugdwerkloosheid Menterwolde Probleembeschrijving & doel In de drie gemeenten verdient de leefbaarheid in een aantal dorpen, buurten en wijken (nog) verbetering. Ook de sociale participatie van (kwetsbare) groepen bewoners waarmee sociale uitsluiting of sociaal isolement (bijvoorbeeld door armoede of taalachterstand) kan worden tegengegaan, is nog niet optimaal. De gemeenten hebben elk op hun eigen wijze in de voorgaande jaren aandacht besteed aan deze problematiek en willen in de komende beleidsperiode deze activiteiten voortzetten, verdiepen of toespitsen. In de gemeenten Veendam en Pekela worden activiteiten ontplooid in het kader van het Armoedepact. In Veendam is veel aandacht besteed aan de implementatie van wijkgericht werken. Dit wordt nu bijna volledig voortgezet met structurele middelen van de gemeente. Voor aanvullende nieuwe activiteiten en voor de implementatie van de Voorpost gezondheidszorg wordt een beroep gedaan op de gebiedsmiddelen. In Pekela is eind 2008 een start gemaakt met het kwartiermaken wijkgericht werken. De komende periode zal in een aantal wijken de leefbaarheid van de wijk en de sociale participatie van de bewoners worden verbeterd door de inzet van buurtregisseurs, buurtopbouwwerkers en verdere projectontwikkeling van het wijkgericht werken. In Menterwolde wordt in een dorpsgerichte aanpak een ingang gecreëerd om de gevolgen van armoede tegen te gaan. In de projecten armoedebestrijding op maat, Kort en Bondig en jeugdwerkloosheid wordt ingezet op de participatie van de meest kwetsbare groepen, die door armoede en werkloosheid bedreigd worden in hun sociale participatie. Doel: voorkomen en tegengaan van sociale uitsluiting van kwetsbare groepen door - met vernieuwende activiteiten ook de meest kwetsbare bewoners te bereiken (Veendam en Menterwolde) - wijkgericht werken in een aantal buurten stevig in te zetten (Pekela) Activiteiten Veendam: Aansluitend bij de werkwijze wijkgericht werken worden nieuwe activiteiten ontwikkeld om de meest kwetsbare buurtbewoners te bereiken. Eén activiteit betreft de implementatie van de Voorpost Gezondheidszorg. Dit betreft een redelijk experimenteel project, waarmee in de gemeente Hoogezand- Sappemeer ervaring is opgedaan. Door te werken met een zorgconsulent, intermediairen uit de doelgroep en netwerkverbanden met organisaties worden buurtbewoners gemotiveerd om meer en beter gebruik te maken van (gezondheids)voorzieningen en instellingen om aandacht te hebben voor diversiteit en meer te interculturaliseren. Een apart projectplan is beschikbaar. 8
Vervolg Activiteiten Pekela:In vervolg op de activiteiten van de kwartiermaker wijkgericht werken wordt in een aantal wijken de leefbaarheid van de wijk en de sociale participatie van de bewoners verbeterd door de inzet van buurtregisseurs, buurtopbouwwerkers en verdere projectontwikkeling van het wijkgericht werken. Menterwolde: Vanuit de steunpunten in de 4 dorpen (in 2009 te starten met 1 pilotdorp) gaat de armoedeconsulent outreachend en op maat in een individuele aanpak mensen motiveren tot sociale participatie en om gebruik te maken van de sociale voorzieningen die er zijn (projectplan moet nog worden uitgewerkt). Planning / tijdspad Veendam: Voorpost: juli 2009 tot en met december 2012. Vernieuwende activiteiten: januari 2009 en tot 31 december 2012 Pekela: Wijkgericht werken: 2009 en 2010 Menterwolde: Armoedebestrijding op maat: augustus 2009 start 1 pilotdorp, 2010 en 2011: 4 dorpen Te behalen resultaten In de uitvoeringsplannen worden per project de specifieke resultaten benoemd. De volgende resultaten zullen worden ingevuld: Met de nieuwe activiteiten zijn kwetsbare inwoners van de wijken 3 wijken in Veendam bereikt In de 2 wijken in Pekela is met specifieke onderdelen het wijkgericht werken gestart De armoedeconsulent heeft in 1 dorp kwetsbare inwoners bezocht en het gebruik van (armoede)voorzieningen is gestegen. Inzet gebiedsbudget en menskracht CMO 2009 2010 2011 2012 Veendam (nieuwe activiteiten en de Voorpost Gezondheidszorg) Pekela (wijkgericht werken) Menterwolde: - Armoedeconsulent - Jeugdwerkloosheid - Kort en bondig 7.000 27.416 46.325 15.000 p.m. p.m. 7.000 47.000 33.325 40.000 p.m. p.m. 7.000 47.000 40.000 7.000 47.000 Totaal 95.741 127.325 Ureninzet CMO 0 uur 0 uur 9
2.3. Jeugd participeert in MPV Programmalijn Thema/onderwerp Naam project : Jeugd & Participatie en gezondheidszorg : Structurele vormen van maatschappelijke en/of van beleidsmatige betrokkenheid van en door jongeren met gebruik van interactieve websites : Jeugd Participeert in MPV Probleembeschrijving & doel Beleidsontwikkeling en uitvoering voor jeugdigen wint aan kwaliteit wanneer het niet alleen vóór jeugdigen maar ook in samenspraak mét jeugdigen wordt opgepakt. De moderne -digitale- communicatiemiddelen zijn bij uitstek geschikt om te communiceren met jongeren en de (digitale) toegankelijkheid van voorzieningen voor jongeren te vergroten. Onder andere bij de regionale/gemeentelijke voorbereidingen voor de Centra voor Jeugd en Gezin worden deze digitale mogelijkheden nadrukkelijk betrokken. De drie gemeenten willen handvatten hebben om structurele participatie van jongeren handen en voeten te geven door gebruik van een interactieve website. Hoe bereik je de juiste doelgroep jongeren als gemeente? En hoe krijg je ze ook werkelijk betrokken? Met het project krijgen de gemeenten een helder zicht op de inhoudelijke en organisatorische randvoorwaarden voor een interactieve website. Inclusief benodigde processen gericht op interne betrokkenheid in de gemeentelijke organisatie (verschillende afdelingen/diensten) en op bestuurders/gemeenteraadsleden. Ook is helder hoe en wanneer er wat gecommuniceerd moet worden om de gekozen participatiegraad van jongeren tot een succes te maken. Activiteiten 1. methodische en organisatorische vergelijking van randvoorwaarden voor structurele en interactieve websites - welke participatiegraad (ladder van Hart) ambiëren de drie gemeenten met hun websites? - scholingsbehoeften/deskundigheidsbevordering van jongeren en professionals (welzijninstelling) - samenwerkingsverbanden: organisaties, onderwijsinstellingen - mogelijkheden voor maatschappelijke stages - dwarsverbanden met gemeentelijk beleid, hulpverlening etc. 2. ontwikkelen van een meetbaar algemeen interactief model voor websites gericht op jongeren van 12-23 jaar, en meer specifiek voor de moeilijk bereikbare doelgroep(en). 3. ontwikkelen en aanbieden van een scholings/deskundigheidsaanbod gericht op jongeren en professionals. 4. definitieve handreiking inzake structurele jeugdparticipatie met gebruik van het middel: website 5. kennisoverdracht naar derden. 10
Planning / tijdspad 2009: lancering websites Menterwolde en Veendam 2010: - Methodische en organisatorische vergelijking van websites op het gebied van jeugdparticipatie. - Het ontwikkelen van een algemeen meetbaar interactief participatiemodel. - Aan het eind van het jaar een tussenevaluatie (hoeveel bezoekers; hoe loopt organisatie achter interactieve websites etc.); - Ontwikkelen en aanbieden van een structureel scholingsaanbod aan jongeren/professionals. Denk aan: jongerengroep ververst steeds hoe houd je het niveau/kwaliteit van participatie op peil. - Lancering van de website of een toepassing op de gemeentelijke website in de gemeente Pekela 2011: definitieve handreiking en kennisoverdracht Te behalen resultaten www.jonginmenterwolde.nl is behalve een digitale toegangspoort CJG ook interactief. D.w.z. de gewenste participatiegraad is gehaald; de website van Veendam is een inspraakmiddel voor jongeren op gemeentelijk beleid (de gewenste participatiegraad is ook hier gehaald); het is bovendien duidelijk of een aparte CJG-website noodzakelijk is de gemeente Pekela beschikt over een interactieve website of een toepassing op de gemeentelijke website; de ontwikkeling van een meetbaar en interactief participatiemodel gebaseerd op website van Menterwolde, Veendam en Pekela is afgerond; het eindproduct: een handreiking voor gemeenten, zodat de (andere) gemeenten en de provincie Groningen uiteindelijk ook hun reeds bestaande websites met interactie kunnen versterken. Inzet gebiedsbudget en menskracht CMO 2009 2010 2011 2012 Veendam (t.b.v. jongerenparticipatie en website) Pekela (t.b.v. jongerenparticipatie en website) Menterwolde (t.b.v. jongerenparticipatie en website) 10.000 8.000 5.000 20.000 15.000 --- 20.000 20.000 Totaal 23.000 35.000 Uren CMO (uitvoering activiteiten) 208 uur 208 uur 11
2.4. Wonen-leren-werken in MPV Programmalijn Thema/onderwerp Naam project : Jeugd : Jongerenhuisvesting en begeleid wonen-leren-werken : Wonen-leren-werken in MPV Probleembeschrijving & doel De gemeenten streven er op verschillende beleidsterreinen naar om met een breed aanbod aan voorzieningen hun jeugdige inwoners kansrijk te laten opgroeien. In een integrale benadering, waarbij de beleidsterreinen onderwijs, welzijn en zorg, gezondheidszorg, arbeidsmarkt, sociale zaken en huisvesting in samenhang hun bijdrage leveren, wordt een antwoord gegeven op de aanwezige jeugdproblematiek. Zowel binnen regulier gemeentelijk beleid als in het gebiedsgericht werken wordt steeds gewerkt aan het optimaliseren van het gemeentelijk aanbod en verbetering van dienstverlening van de instellingen, zodat een sluitende keten van effectief samenwerkende voorzieningen de jeugdigen ten dienste staat. Geconstateerd is dat op het terrein van (begeleide) jongerenhuisvesting nog geïnvesteerd moet worden. Door gemeenten, hulpverlening en onderwijs wordt aangegeven dat er teveel jongeren zonder startkwalificatie het onderwijs verlaten en vervolgens werkloos thuis komen te zitten. Een deel van deze jongeren wordt door de leerplichtambtenaar of het jongerenteam voortijdig schoolverlaten in traject gezet en haalt dan alsnog een startkwalificatie. Een ander deel verkeerd in een omgeving of thuissituatie waarbij deze aanpak niet voldoende is. Hier is extra begeleiding nodig en een woonvoorziening. De gemeenten hebben de indruk dat deze doelgroep toeneemt, maar om hoeveel jongeren gaat het in de gemeenten Veendam, Menterwolde, Pekela? Wat voor woonvoorziening is er in de gemeente/regio te realiseren om dit probleem op te lossen? Wie ontwikkelt het en voert het uit? Wat gaat het kosten en door wie kunnen deze kosten worden gefinancierd? Doelen: Oktober 2009 is duidelijk hoeveel jongeren tussen de 18 en 23 jaar in de 3 gemeenten in een complexe thuissituatie verkeren (zodat ze hun opleiding niet af kunnen maken/geen startkwalificatie kunnen halen, omdat ze ná de jeugdzorg niet meer thuis kunnen wonen, wajongers die niet meer thuis kunnen wonen). Begin 2010 is duidelijk welke mogelijkheden voor begeleid wonen er gemeentelijk of regionaal te realiseren zijn, welke kosten daaraan zijn verbonden en hoe deze te financieren zijn; Zo spoedig mogelijk na oktober 2009 wordt gestart met een (pilot)voorziening in Veendam voor begeleid wonen. Begin 2011 heeft elke gemeente een voorziening voor begeleid wonen en/of er is een regionale voorziening gerealiseerd. 12
Activiteiten Via instellingen en organisaties (scholen, woningbouwcorporaties, leerplicht/rmc, jeugdagent, jeugdzorg, jongerenwerk) wordt achterhaald hoeveel jongeren er in de 3 gemeenten een complexe thuissituatie hebben en daardoor zijn uitgevallen of dreigen uit te vallen uit het onderwijs. Als duidelijk is om hoeveel jongeren het gaat en welke problematiek zij hebben wordt samen met ervaren organisaties zoals NEON en de Stichting Huis goede, tijdelijke woonvoorzieningen gerealiseerd inclusief professionele begeleiding. Tevens wordt onderzocht of de woonvoorziening gemeentelijk of regionaal wordt vormgegeven. De gemeente Pekela heeft reeds een voorziening voor begeleid wonen maar wil deze vorm evalueren en betrokken worden bij het ontwikkelen van een passend aanbod voor de regio. Planning / tijdspad Augustus 2009: start het onderzoek naar de aantallen jongeren in complexe gezinssituaties en verkenning van vormen van begeleid wonen en de kosten die daaraan verbonden zijn. Tevens wordt nagegaan wat de mogelijkheden in Menterwolde en Veendam en regionaal zijn, welke partijen ervoor nodig zijn en welke kosten er op korte en langere termijn aan zijn verbonden. Oktober 2009: onderzoek naar de aantallen jongeren afgerond. Vanaf november 2009 en 2010: Zodra duidelijk is om hoeveel jongeren het gaat en welke problematiek wordt een woonvoorziening door de lokale partijen verder uitgewerkt en gestart in Veendam. Het is van belang dat een procescoördinator wordt aangesteld die partijen bij elkaar roept, het overzicht behoudt en de tijdsplanning in de gaten houdt. Te behalen resultaten Oktober 2009 is duidelijk hoeveel jongeren tussen de 18 en 23 jaar in de 3 gemeenten in een complexe thuissituatie verkeren. Begin 2010 is duidelijk welke mogelijkheden voor begeleid wonen er gemeentelijk of regionaal te realiseren zijn en welke kosten daaraan zijn verbonden. Uiterlijk begin 2010 wordt gestart met een (pilot)voorziening in Veendam voor begeleid wonen. Begin 2011 heeft elke gemeente een voorziening voor begeleid wonen en/of er is een regionale voorziening gerealiseerd. Inzet gebiedsbudget en menskracht CMO 2009 2010 2011 2012 Veendam (bijdrage in financiering pilot) Pekela Menterwolde --- --- --- 20.000 --- --- 20.000 Totaal --- 20.000 Uren CMO (inventariseren doelgroepen, procesbegeleiding en uitzoeken financieringsmogelijkheden) 64 uur 184 uur 13
2.5. Preventieve aanpak alcoholmisbruik jongeren Programmalijn Thema/onderwerp Naam project : Jeugd : Middelengebruik : Preventieve aanpak alcoholmisbruik jongeren Probleembeschrijving & doel Binnen het preventieve jeugdbeleid en het gezondheidsbeleid van de gemeenten neemt de preventie van risicovol gedrag van jeugdigen een belangrijke plaats in. Met de Jeugdgezondheidszorg en andere betrokken instellingen is de voorbereiding voor een brede aanpak in de loop van 2009 gestart. Met name het alcoholgebruik onder jongeren neemt de laatste jaren toe. Er wordt op steeds jongere leeftijd gedronken, er wordt door jongeren op meer dagen van de week gedronken en per keer drinken jongeren meer. Naast de daar uit voortkomende overlast en agressie geven de nieuwste onderzoeken aan dat alcoholgebruik op (zeer) jonge leeftijd erg schadelijk is voor de gezondheid. Het aantal jeugdigen tussen de 10 en 15 jaar dat wegens alcoholvergiftiging in een ziekenhuis moet worden behandeld is tussen 2000 en 2005 verzesvoudigd 1. Bij jeugdige drinkers is de kans op overmatig alcoholgebruik op latere leeftijd groter. Tegelijkertijd lijkt het alcoholgebruik onder jongeren meer geaccepteerd te worden. Zowel jongeren als ouders/opvoeders vinden het niet vreemd als jongeren (overmatig) alcohol gebruiken, terwijl dit gezien de uitwerking (overlast, agressie, hersenbeschadiging, schooluitval enz.) als ongewenst gezien en benaderd dient te worden. Doel afname van overmatig alcoholgebruik door jongeren van 16-18 jaar afname van alcoholgebruik door jongeren van 10-16 jaar geen verdere verlaging van de aanvangsleeftijd alcoholgebruik afname van alcoholtolerantie bij ouders van jeugdigen van 10-18 jaar Doelgroep Jeugdigen van 10-18 jaar (basis- en voortgezet onderwijs) in de gemeenten Veendam, Pekela en Menterwolde en hun ouders/opvoeders. Ouders: ouders worden nadrukkelijk in het Plan van aanpak opgenomen in de domeinen thuis en school. In Veendam worden via een proefopzet ook de ouders bereikt via de wijkteams en de methodiek van wijkgericht werken. Verder wordt aangesloten bij de informatie- en adviesfunctie van het te ontwikkelen Centrum voor Jeugd en Gezin. 1 Onderzoek door St. Consument en Veiligheid en het Reinier de Graaf gasthuis. Bron: Stichting Alcohol Preventie 14
Activiteiten Op basis van de ervaringen in een pilotproject in de gemeenten De Marne, Zuidhorn en Winsum heeft de Jeugdgezondheidszorg van de GGD het initiatief genomen tot het uitvoeren van een vergelijkbare aanpak in andere gemeenten in de provincie. Samen met de gemeenten wordt een aanpak per gemeente ontwikkeld. De activiteiten bestaan globaal uit: niveau domein vrije tijd algemene preventie Themamaand alcohol geïndiceerde preventie/interventie Deskundigheidsbevordering handhaving en regelgeving Opstellen en naleven convenant thuis Voorlichting Oudercursus Meldingsbrief drankgebruik school Spreekuur/infopunt Alcoholproject Alcoholparagraaf schoolveiligheidsplan De activiteiten worden uitgevoerd in de deelnemende gemeenten of er kan per domein een keuze worden gemaakt. Afhankelijk van de activiteit keren ze jaarlijks terug, worden 1 keer uitgevoerd of lopen gedurende 3 jaar. Een uitgebreid plan van aanpak wordt nog uitgewerkt. Planning / tijdspad Uitwerking activiteitenplan per gemeente: januari tot december 2009. Uitvoering activiteiten: december 2009 tot en met december 2010 Te behalen resultaten Meetbare resultaten zullen per gemeente in het uitvoeringsplan worden opgenomen. afname van overmatig alcoholgebruik door jongeren van 16-18 jaar (GGD enquête) afname van alcoholgebruik door jongeren van 10-16 jaar (GGD enquête) geen verdere verlaging van de aanvangsleeftijd alcoholgebruik (GGD enquête) afname van alcoholtolerantie bij ouders van jeugdigen van 10-18 jaar (GGD enquête) Inzet gebiedsbudget en menskracht CMO 2009 2010 2011 2012 Veendam (uitvoering activiteiten) Pekela (uitvoering activiteiten) Menterwolde (uitvoering activiteiten) 20.000 12.500 5.000 20.000 12.500 --- Totaal 37.500 32.500 Uren CMO (ondersteuning bij ontwikkeling gemeentelijke plannen van aanpak en procesbegeleiding) 100 uur 100 uur 15
2.6. Ouders versterken Programmalijn Thema/onderwerp Naam project : Jeugd : Ouders versterken (versterken voorliggende voorzieningen) : Ouders versterken Probleembeschrijving & doel Steeds weer constateren we dat een zekere groep mensen geen of onvoldoende gebruik weet te maken van bestaande voorzieningen vanwege een zo te noemen structurele onmacht om voor zichzelf op te komen op grond van enerzijds o.a. een laag zelfbeeld, tekort aan competenties/vaardigheden, geringe of onjuiste verwachtingen en negatieve ervaringen en anderzijds bij professionals en organisaties/instellingen bestaande beelden en verwachtingen die het risico van stigmatisering met zich mee brengen. Vaak zien we dat dit leidt tot een zelfvervullende werking aan beide kanten, waardoor beide partijen elkaar onvoldoende opzoeken, vinden of kunnen samenwerken. Het bestaande aanbod aan ondersteuning, begeleiding en voorzieningen bereikt deze groep daardoor meestal te weinig en wordt om die reden vaak onvoldoende benut. We zien dat het effect van verschillende projecten of programma s ophoudt bij deze groep. Hierbij valt te denken aan bijvoorbeeld ouderbetrokkenheid en zorg- en hulpverlening. Het is enerzijds belangrijk voor de hier boven beschreven groep burgers een programma te ontwikkelen en op te zetten met het doel in te zetten op structurele gedragsverandering aan beide kanten, zowel bij de betreffende burgers als bij de betrokken organisaties. Het programma richt zich op emancipatie van die groep die voortdurend aan de kant blijft of uit de boot valt, ondanks de inzet van aanbod, voorzieningen of projecten. Daarvoor is het aan de ene kant nodig dat de personen in kwestie zelfvertrouwen en vertrouwen (kunnen) ontwikkelen en aan de andere kant dat beroepskrachten en organisaties de attitudes en competenties ontwikkelen om deze groep te bereiken en binnen boord te halen en te houden. Hiervoor kan het nodig zijn dat structuren in organisaties worden veranderd of aangepast. Dit vraagt van instellingen in een aantal gevallen dat hun organisatie in die richting wordt gekanteld en de benaderingswijze verder reikt dan de gemiddelde burger, maar juist ook of meer op deze groep wordt afgestemd. Anderzijds kan door de hulpverlening veel meer de rol van ouders en de omgeving van het gezin worden betrokken bij de hulpverlening aan jongeren. In Menterwolde wil de gemeente daarom het project Community Support (CS) meer inzetten bij hulp aan jongeren, die mede als resultaat van de projecten alcoholpreventie en inzet preventief jongerenwerk als risicovol worden aangemeld. Ook kunnen in de gemeenten de Eigen Kracht Conferenties (EKC s) worden ingezet. 16
Doelen: Gebruik makend van de invalshoeken school en wijk bestaande programma s en projecten als spraakmakend, voorpost, inburgering, opvoedingsondersteuning/stapprojecten e.d. meer en beter toegankelijk te maken voor potentiële gebruikers die vanwege in de persoon of de situatie gelegen belemmeringen de wel beschikbare mogelijkheden en kansen onvoldoende (weten te) benutten. Dit kan door organisaties en beroepskrachten te wijzen op deze doelgroep en (meer) bewust te maken van de noodzaak om als organisatie en professional zich hiervoor open te stellen door het opzetten van bijvoorbeeld trainingen, intervisie, collegiale ondersteuning en het ontwikkelen van toepasbare strategieën en methodieken. De investering heeft nadrukkelijk een verbinding met de op participatie gerichte programma s in de wijken. Tegelijkertijd kan dit door de betreffende personen (meer of anders) uit te nodigen, te ondersteunen, positieve ervaringen en constructieve handreikingen aan te bieden (inzet CS, EKC s en bereiken éénoudergezinnen). Professionals bewust maken van de kloof tussen de belevingswereld van moeilijk bereikbare doelgroepen en hun eigen belevingswereld. Professionals beter toerusten om te communiceren met moeilijk bereikbare doelgroepen. Ouders versterken in hun rol door ze te betrekken bij de hulpverlening aan jongeren. Met name de éénoudergezinnen ondersteunen (dit laatste onderdeel moet nog nader worden uitgewerkt). Activiteiten Projecten basisonderwijs in Veendam en Pekela Er wordt een start gemaakt met een onderzoek naar de schoolpopulatie. Gaat het om veel laagopgeleide ouders, komt er misschien laaggeletterdheid voor. Bestaat er een grote mate van sociaal-economische problematiek of is er sprake van sociaal culturele belemmeringen? Het onderzoek naar de schoolpopulatie levert belangrijke informatie op over de wijze van informeren en communiceren. Het onderzoek is noodzakelijk om te voorkomen dat uitgegaan wordt van beeldvorming ten opzichte van de schoolpopulatie. Bij een duidelijker beeld kan meer specifiek aan de vaardigheden worden gewerkt om de doelgroep te bereiken. Vervolgens wordt er een oudertevredenheidsonderzoek gedaan. Ook die gegevens worden gebruikt voor het vervolg, maar zullen eveneens gebruikt worden als beginsituatie bij de evaluaties in het vervolgtraject. Met de gegevens wordt een cursus gesprekstechnieken voor de leerkrachten opgezet. Deze is op maat, dat wil zeggen, toegespitst op de uitkomsten van de eerdere onderzoeken en gericht op het verwerven van vaardigheden die voor deze specifieke schoolpopulatie noodzakelijk is. Vervolgens stelt de school een plan op, volgens welke de communicatie met de ouders vastgelegd wordt, zodanig, dat dit leidt tot een pedagogische afstemming tussen de school- en de gezinssituatie. Voor ouders wordt de mogelijkheid gecreëerd voor ondersteuning bij opvoeden en opgroeien (versterken zelfvertrouwen). Community Support in Menterwolde en activeren éénoudergezinnen De organisatie Community Support werkt met een methodiek, waarbij de ouders en de omgeving van het gezin nadrukkelijk worden betrokken bij de hulpverlening aan jongeren. Jongeren worden opgespoord via de politie, de preventiewerker of via het project alcoholpreventie. Per jaar worden 5 jongeren op deze manier geholpen. De inzet in uren is afhankelijk van het te leveren maatwerk per jongere. Het activiteitenplan voor het benaderen van de éénoudergezinnen moet nog worden uitgewerkt. 17
Planning / tijdspad De inzet van beide projecten in het basisonderwijs start in september 2009 en loopt door tot en met december 2010. Na één schooljaar ervaring wordt een besluit genomen over het vervolgtraject. Inzet Community Support vanaf augustus 2009. Uitwerken plan éénoudergezinnen augustus oktober 2009. Start activiteiten oktober 2009, doorlopend tot en met 31 december 2010. Te behalen resultaten Op 2 scholen (één in Veendam en één in Pekela) wordt naar aanleiding van een onderzoek naar de schoolpopulatie en een oudertevredenheidsonderzoek een nieuw communicatieplan schoolouders opgesteld Leerkrachten op de scholen zijn getraind om goed met ouders te communiceren 5 jongeren zijn geholpen volgens de werkwijze Community Support (Menterwolde) er is een aantal EKC s uitgevoerd een nog nader te bepalen aantal éénoudergezinnen is benaderd en begeleid Inzet gebiedsbudget en menskracht CMO 2009 2010 2011 2012 Veendam (communicatieplan en training) Pekela (communicatieplan en training) Menterwolde (inzet Community Support) Menterwolde 1 ouder gezinnen 5.000 2.000 15.000 p.m. 10.000 2.000 15.000 p.m. Totaal 22.000 27.000 18
2.7 Jonge mantelzorgers Programmalijn Thema/onderwerp Naam project : Participatie en volksgezondheid : Mantelzorg : Jonge mantelzorgers Probleembeschrijving & doel Probleemstelling: In het kader van de Wmo bestaat er binnen het beleid van de gemeentes ruime aandacht voor de ondersteuning van mantelzorgers. Hiertoe behoort ook een substantieel deel kinderen en jongeren, die door deze taken tot een risicogroep binnen het jeugdbeleid kunnen gaan behoren. Hoewel er steeds meer aandacht komt voor jonge mantelzorgers is dit nog een groep die onderbelicht is. De problematiek van jonge mantelzorgers wordt veelal nog niet erkend en herkend. Geslotenheid van de gezinnen speelt daarbij een rol, evenals de stigma s en taboes die rusten op de gezinnen waar zij onderdeel van uitmaken en de schuld- en schaamtegevoelens. Dat is verontrustend omdat uit schattingen in de literatuur blijkt dat ongeveer 1 op de 10 kinderen/jongeren mantelzorgtaken verricht. Er zijn aanwijzingen dat dit percentage bij allochtone kinderen zelfs nog hoger ligt. Zeker bij overbelasting van jonge mantelzorgers is het risico aanwezig van ontwikkelingsstoornissen, zowel op de korte al lange termijn. Deze kinderen/jongeren kunnen daar een leven lang last van ondervinden. Het is belangrijk om werk te maken van jonge mantelzorgers. De gemeente Veendam gaat dat oppakken in samenwerking met de beide andere gemeenten (in aanvulling op de consulent mantelzorg). Doel: Jonge mantelzorgers moeten meer zichtbaar worden, meer begrip krijgen, informatie krijgen, hulp en afleiding aangeboden krijgen en in contact kunnen komen met lotgenoten. Activiteiten Hoewel incidentele activiteiten zeker een functie kunnen hebben, is het essentieel dat er continue aandacht komt voor jonge mantelzorgers. Essentieel is een samenhangende aanpak. Dit is niet alleen een taak van het steunpunt mantelzorg, maar ook van ketenpartners die deze groep tegen kunnen komen. Het is belangrijk om de relevante ketenpartners in beeld te brengen. Hierbij kan worden gedacht aan scholen (leerkrachten, zorgadviesteams, schoolmaatschappelijk werk, mentoren), jeugdwerk, JGZ (schoolartsen en verpleegkundigen) en Centra voor Jeugd en Gezin in ontwikkeling en de gemeente. Begonnen wordt met het in beeld brengen van de betrokken ketenpartners en samen met hen zal een plan van aanpak worden ontwikkeld. Parallel worden vanaf augustus enkele activiteiten voor jonge mantelzorgers georganiseerd. Planning / tijdspad Start augustus 2009, plan van aanpak gereed in december 2009. Uitvoering activiteiten: augustus 2009 tot en met december 2010. 19