Ingenieursbarometer editie 2015. Engineering in Belgium

Ingenieursbarometer editie 2015 Engineering in Belgium

Ingenieursbarometer 2015 Inhoudstafel 3 Inhoudstafel 1 2 4 09 De arbeidsmarkt 10 Wat verwachten bedrijven 13 Zijn ingenieurs mobiel 14 Arbeidsmarktonderzoek VDAB 16 Zijn ingenieurs Ambassadeur 23 Bedrijf & innovatie 35 Overheid, universiteit & innovatie 3 5 29 Ingenieur & innovatie 47 De ingenieur van vandaag en morgen

Ingenieursbarometer 2015 Editoriaal 5 Editoriaal Ingenieurs zijn altijd op zoek naar verbetering en zorgen voor innovatie door continu de status quo in vraag te stellen. Innovatie is in deze tijden van disruptie, waardoor in één klap hele sectoren op hun grondvesten kunnen daveren, een must. Geen enkele organisatie kan het zich ver oorloven om niet te innoveren. Ook voor de Belgische economie moet innovatie voor de nodige zuurstof en welvaart zorgen en ons land in staat stellen om te blijven meespelen op wereldniveau. Het belang van de juiste ingenieur op de juiste plaats om die innovatie te verwezelijken is dan ook groter dan ooit. Voor deze 8 ste editie van de dag van de Ingenieur focussen we ons op het thema Engineering in Belgium. USG Engineering Professionals slaat de handen in elkaar met 6 sterke Belgische ingenieurswerkgevers: Electrabel, HR Rail, DEME, Umicore, Sabca en Lidl. Ook VDAB, Engineeringnet, Jobat, Vlerick Alumni en Agoria zijn gewaardeerde partners van USG Engineering Professionals. Engineering in Belgium: goed idee of utopie? Creëren we onze eigen schaarste? Kan innovatie onze economie redden? Wat met patentrecht en de rol van de overheid? En hoe zit het met de samenwerking rond innovatie tussen de bedrijven en de academische wereld? Op deze vragen en nog veel meer zochten we een antwoord. Die antwoorden bundelen we in de 8 ste Ingenieursbarometer die u nu in handen hebt. Veel leesplezier! Kathleen Dupont General Manager USG Engineering Professionals & Science Professionals

6 Ingenieursbarometer 2015 Rondetafel Rondetafel Ook ingenieurs kunnen niet dadelijk Formule 1-piloten zijn In de aanloop naar de Dag van de Ingenieur organiseerde USG Engineering op 26 januari 2015 een rondetafelgesprek met een aantal tenoren uit de sector. Zij lieten hun licht schijnen over actuele thema s zoals de moeilijkheden voor bedrijven om ingenieurs aan te trekken, terwijl er toch ook nog altijd zijn die geen werk vinden. De kloof tussen de schoolbanken en de eerste professionele ervaringen, de samenwerking met de universiteiten, de risico s op een brain-drain en de rol die ingenieurs kunnen spelen in de broodnodige innovatie. De deelnemers Wilson De Pril Directeur Generaal Agoria Vlaanderen @wilsondepril Fons Leroy Gedelegeerd Bestuurder VDAB @FonsLeroyVDAB Saskia Kinds Vice President Belgium USG Professionals @kindssaskia Alex Massoels Teamleader Recruiters Employees Belux Electrabel @alexmassoels André Van Damme Departementshoofd Technologie UMICORE Bruno Monteyne HR Manager DEME Jochen Bultinck Hoofd Asset Management North-West Infrabel Ken Peeters Head of Real Estate Lidl @PeetersKen André Ghysens HR Director SABCA Kathleen Dupont General Manager USG Engineering Professionals & Science Professionals @kathleen_usg Geert Degrande Freelance journalist @gdegr

Ingenieursbarometer 2015 Rondetafel 7 2.500 openstaande vacatures en 2.700 werkzoekende ingenieurs* We horen al sinds enkele jaren dat veel bedrijven het moeilijk hebben om goede ingenieurs te vinden. Volgens de jongste cijfers zijn er 2.500 openstaande vacatures. Maar anderzijds zijn er ook 2.700 werkzoeken de ingenieurs. Wat loopt er mis? Fons Leroy: In de eerste plaats zie je natuurlijk nog altijd een gebrek aan belangstelling voor technische richtingen. Dat is wellicht de fundamentele oorzaak voor het feit dat veel organisaties de open staande vacatures voor ingenieurs moeilijk ingevuld krijgen. Er zijn de jongste jaren wel diverse initiatieven ontstaan om de STEM-richtingen te promoten maar dat is allemaal nogal versnipperd. Voorts denk ik dat niemand van de hr-verantwoordelijken rond de tafel me zal tegenspreken als ik zeg dat zelfs technisch heel goed opgeleide mensen niet altijd kaas hebben gegeten van wat er in de bedrijfswereld precies gebeurt. Ik denk dat we daarom ook in het hoger onderwijs sterker moeten inzetten op werkplekleren, zoals dat nu al gebeurt in het secundair onderwijs. Studenten moeten meer van de praktijk kunnen proeven en dat kunnen combineren met hun studie. Dat kan de muren die er bestaan tussen onderwijs en bedrijfswereld slopen. Wilson De Pril: Ik weet niet echt of er nog sprake is van muren maar er is zeker nog sloopwerk te doen. Voor iedereen geldt dat technologie bijzonder snel verandert. Daarom zou ik vooral een pleidooi willen houden om tijdens de studieduur duaal leren in te voeren, ook in het hoger onderwijs, maar de studieduur van de opleidingen van bijvoorbeeld industrieel ingenieur niet te verlengen. We moeten eerder samen (bedrijf-medewerker en overheid) investeren in permanente vorming. De langere loopbaan zal de nood alleen maar doen toenemen. Kathleen Dupont: We zullen uit de ingenieursenquête kunnen opmaken hoe bedrijven en studenten daar zelf tegenaan kijken. Mijn indruk is alvast dat de ingenieurs in spe vragende partij zijn voor een beter contact met de bedrijven als ze nog studeren. Fons Leroy: Inderdaad. Dat is wat ik zeg. We zouden dat eigenlijk nog meer moeten institutionaliseren. *Cijfers voor Vlaanderen

8 Ingenieursbarometer 2015 Rondetafel André Van Damme: Ik denk dat we jonge ingenieurs die juist van de schoolbanken komen ook niet met alle zonden van Israël moeten overladen als we zeggen dat ze het bedrijfsleven onvoldoende kennen. Toen ik als ingenieur begon kreeg ik nog de kans om als het ware aan de hand van een ervaren ingenieur mee te lopen. Dat was een soort duobaan. Daar werd toen nog tijd voor genomen en budgettair was daar ruimte voor. Nu kan dat eigenlijk niet meer omdat het allemaal zoveel kost en omdat alles altijd sneller moet gaan. Toch zouden we daar misschien de tijd moeten voor nemen, want een ingenieur die van school komt is voor mij te vergelijken met iemand die net zijn rijbewijs heeft behaald. En die kan je toch ook niet aan het stuur van een Formule 1-wagen zetten?

1 De arbeidsmarkt

10 Ingenieursbarometer 2015 De arbeidsmarkt Wat verwachten bedrijven? 60% van de bedrijven die deelnamen aan ons onderzoek verwacht een groei van hun ingenieurspopulatie in 2015, en we kunnen vaststellen dat er vervangingen op til zijn als gevolg van verloop of van de pensioneringsgolf. Dat betekent met andere woorden dat er voor ingenieurs volop kansen blijven op de arbeidsmarkt. Dat leidt ook tot een war for talent, want er blijven heel wat vacatures open staan. Voor sommige bedrijven is het aanwerven van buitenlandse in genieurs met specialistische kennis een oplossing, andere werkgevers proberen nog meer aandacht te besteden aan opleiding on the spot. Ze brengen de specifieke kennis met andere woorden bij op de werkvloer. De komende jaren blijven ook heel veel ingenieurs met pensioen gaan. Voor bedrijven zal het een belangrijke uitdaging zijn om ervoor te zorgen dat op die manier niet te veel kennis uit de organisatie verdwijnt. Verwachting vandaag: Verwachting morgen: Groei 59 % Verloop 42 % Uitstroom (pensioen) 37 % Geen nieuwe aanwervingen 16 % 9 % Meer schaarste 91% 50 % Schaarste blijft gelijk 41 % Minder schaarste

Ingenieursbarometer 2015 De arbeidsmarkt 11 Afgestudeerde ingenieurs hebben vaak geen duidelijk inzicht in wat er in een business omgeving van hen wordt verwacht. Daarom houdt Fons Leroy, de sterke man van de VDAB, onverminderd een pleidooi om het duaal leren dat nu al her en der gebeurt op het niveau van het middelbaar onderwijs, ook in het hoger onderwijs door te trekken. Schaarste aan ingenieurs blijft voor ondernemingen een belangrijk gegeven. Ook daarom is het absoluut nodig dat de inspanningen om meer meisjes aan te zetten om voor een technische richting te kiezen worden voortgezet. Dat slechts 12% van de bedrijven hun openstaande ingenieursvacatures binnen de 6 maanden kan invullen, heeft ook te maken met de hoge eisen die worden gesteld rond onder meer ondernemerschap en betrokkenheid en de kennelijk steeds breder wordende kloof tussen het onderwijs en de ondernemingswereld. Ingevulde vacatures binnen de maand: 17 % 2 op 5 25% 1 op 5 11 % 5 op 5 26 % 3 op 5 21 % 4 op 5 Nog geen 12% van de bedrijven krijgt zijn ingenieursvacatures binnen de 6 maanden ingevuld. Een kwart van de bedrijven krijgt slechts 20% van de vacatures binnen de 6 maanden ingevuld.

Ik merk vaak dat ze die projecten te klein vinden, terwijl dat toch mooie kansen zijn. Pas afgestudeerden verwachten blijkbaar veel. Ik kan me daar niet altijd in vinden. - Ken Peeters, Head of Real Estate Lidl

Ingenieursbarometer 2015 De arbeidsmarkt 13 Zijn ingenieurs mobiel? De helft van de ingenieurs (51%) overwoog in 2014 een nieuwe job. Een vijfde van hen (21,8%) veranderde ook daadwerkelijk. Bij de bijna 22% ingenieurs die het afgelopen jaar van job veranderden, primeert duidelijk de jobinhoud. Maar ook de sfeer op het werk, de opleidings- en de doorgroeimogelijkheden zijn een belangrijke reden om andere oorden op te zoeken. De flexibiliteit en de afstand van huis kunnen ook factoren zijn die ingenieurs doen beslissen om bij een andere werkgever aan de slag te gaan. Uit het rondetafelgesprek is gebleken dat de werkgevers in toenemende mate, en zeker bij de jonge generatie, heel veel belangstelling on twaren voor een goede work-life balans. Welke zijn de belangrijkste motivatoren om eventueel van werkgever te veranderen? Jobinhoud 85 % Betere sfeer 73 % Doorgroeimogelijkheden 66 % Opleidingsmogelijkheden 52 % Salaris 48 % Flexibiliteit (uren) 44 % Afstand woon/werk 43 % Meer extralegale voordelen 29 % Meer vakantie 24 % Minder overuren 20 % In het rondetafelgesprek met de belangrijke werkgevers voor ingenieurs is door verschillende gesprekspartners benadrukt dat werkzoekende ingenieurs meer open moeten staan voor opleidingen die hun niet-technische kennis bijsturen en dat zij anderzijds als organisatie misschien meer de tijd moeten nemen om in de be drijven een soort duobanen te creëren die ingenieurs kunnen helpen om specifieke competenties on the spot aan te leren.

14 Ingenieursbarometer 2015 Management summary Arbeidsmarktonderzoek VDAB Arbeidsmarktanalyse ingenieursprofielen - december 2014 in Vlaanderen Eind december 2014 telde de VDAB 2.029 direct inzetbare nietwerkende werkzoekende (nwwz) ingenieurs, waarvan 283 met een diploma master bio-ingenieurswetenschappen (bio-ingenieur) of gelijkwaardig, 1.340 met een diploma master industriële wetenschappen (industrieel ingenieur) of gelijkwaardig en 406 met een diploma master ingenieurswetenschappen (burgerlijk ingenieur) of gelijkwaardig. Verdeling van het aantal niet-werkende werk zoekende ingenieurs volgens leeftijdsklasse Het merendeel van de werkzoekende ingenieurs bestaat uit twintigers (30,1%) en vijftigers (29,8%). Een minderheid is 60 jaar of ouder (3,8%). 19% is veertiger en 17,2% is dertiger. Verdeling van het aantal niet-werkende werkzoekende ingenieurs volgens werkloosheidsduur Bijna twee op drie van de werkzoekende ingenieurs is minder dan 1 jaar werkzoekend. Eén op drie is langdurig werkzoekend (1-2 jaar) en onder deze werkzoekenden is 7,3% meer dan 5 jaar werkzoekend. Werkzoekende ingenieurs volgens leeftijd en werkloosheidsduur Het risico op langdurige werkloosheid (1 jaar of langer werkzoekend) stijgt stelselmatig met de leeftijd. Terwijl 9% van de werkzoekende ingenieurs jonger dan 30 jaar langer dan 1 jaar werkzoekend is, is dit aandeel bij de werkzoekende dertigers gestegen tot 30%. Bij de veertigers stijgt het aandeel langdurig werkzoekenden nog verder tot 37% en bij de vijftigplussers wordt de kaap van 50% ruimschoots overschreden. Werkzoekende ingenieurs 7,3% 12,4% 21,7% 15,6% 14,6% 28,4% <3 maand 3-6 maand 6 maand - 1 jaar 1-2 jaar 2-5 jaar 5 jaar en +

De grote meerderheid van de ingenieurs (53%) wordt ge rekruteerd via selectie- en arbeidsbemiddelingsbureaus. Het is niet geweten voor welke sectoren deze bureaus de ingenieurs werven. Minder dan de helft (47%) van de ingenieurs wordt dus rechtstreeks aangeworven in de sector waar ze nodig zijn. Het grootste deel daarvan wordt gerekruteerd binnen de zakelijke dienstverlening (47,9%), gevolgd door de informatica, media en telecomsector (15,2%) en de bouwsector (7,8%). De zakelijke dienstverlening bestaat uit heel verschillende soorten dienstverleners waaronder bouwtechnici, indu striële technici, technisch leidinggevenden, onderzoekers studiediensten, informatici en ICT-medewerkers, Spanning tussen vraag en aanbod Wanneer we het aantal niet-werkende werkzoekende ingenieurs en het aantal openstaande vacatures vergelijken, zien we dat de vraag naar masters industriële wetenschappen dubbel zo groot is als het aanbod op de arbeidsmarkt. Bij de masters ingenieurswetenschappen is de vraag even groot als het aanbod. Enkel bij de masters bio-ingenieurswetenschappen is er sprake van een overaanbod: hier is de vraag vijfmaal kleiner dan het aanbod. De intrede op de arbeidsmarkt verloopt het vlotst voor afgestudeerde masters Toegepaste wetenschappen (de vroegere burgerlijk ingenieurs). Het restpercentage (aandeel werkzoekende schoolverlaters dat na 1 jaar als werkzoekende is ingeschreven) bij de masters toegepaste wetenschappen (restpercentage = 1,6%) ligt lager dan bij de masters industriële wetenschappen en technologie (restpercentage = 2,9%) en een stuk lager dan bij de masters biologische wetenschappen (restpercentage = 6%). Het ligt ook een pak lager dan het gemiddelde restpercentage van alle afgestudeerde masters (restpercentage = 7,3%). Cijfers afkomstig van VDAB

16 Ingenieursbarometer 2015 De arbeidsmarkt Zijn ingenieurs ambassadeur? 78,3% van de ingenieurs zou zijn werkgever aanraden bij andere ingenieurs 98% van de ingenieurs zou het beroep van ingenieur aanraden aan anderen Ingenieurs blijken echte ambassadeurs van hun vak en bijna acht op tien heeft een hoge pet op van hun werkgever Waarom zou je het beroep als ingenieur aanbevelen? Innovatief 24 % Vernieuwend 17 % Comfort mensheid verbeteren 13 % Gegeerd 13 % Wereldverbeteraar 11 % Bewijs van intelligentie 8 % Status 7 % Andere 6 %

Ingenieursbarometer 2015 Rondetafel 17 Rondetafel Ligt de lat te hoog? Leggen bedrijven de lat niet te hoog door van ingenieurs behalve technische kennis ook een massa andere skills te verwachten? Creëren ze daardoor hun eigen schaarste? Kathleen Dupont: Dat blijkt volgens mij ook overduidelijk uit de cijfers van de VDAB. Er wordt nu een pak meer verwacht van startende ingenieurs dan pakweg een drietal jaar geleden. André Van Damme: Ik denk niet dat we de lat te hoog leggen. Integendeel zelfs, want ik stel jammer genoeg vast dat kandidaten de basisberekeningen, die voor mijn generatie evident waren, lang niet meer altijd onder de knie hebben. Heeft dat met de algemene tijdsgeest te maken? Met het feit dat in de opleiding ook andere accenten worden gelegd? De lat rond die basiskennis ligt eigenlijk al lager dan vroeger. En dat in onze organisaties vandaag van alle medewerkers businesskennis wordt verwacht, staat als een paal boven water. Iedereen moet ook communicatief zijn, leerbereidheid aan de dag leggen, betrokkenheid tonen en een stukje intrapreneurship uitdragen. Ik kan me inderdaad indenken dat dan de indruk ontstaat dat de lat hoog ligt, maar dat is gewoon om te proberen een antwoord te vinden op de tijdsgeest. Vergeet ook niet dat steeds meer studenten langer studeren en doctoreren. Dan liggen de eisen vanzelf hoger, zeker op het vlak van de niet-technische skills. Wilson De Pril: Ik ben er zo goed als zeker van dat de 2 elementen vaardigheden en houding die naast kennis deel uitmaken van de competentie, vaak oorzaak zijn van een moeilijke inzetbaarheid op de arbeidsmarkt. We kunnen dit oplossen door het onderwijs en het bedrijfsleven beter te laten samenwerken en dit vanaf een vroeg stadium. Alex Massoels: Het is niet omdat meer aandacht wordt gevraagd voor betrokkenheid dat dit moet betekenen dat de basiskennis achteruit gaat. Hoe dan ook, lijkt het mij irrealistisch alles van het onderwijs te verwachten. Zoals uit de woorden van André Van Damme blijkt, is het altijd zo geweest dat afgestudeerden wat tijd nodig hebben om hun draai te vinden. We mogen dus niet verlangen dat ze zomaar alle competenties onder de knie hebben. Bij Electrabel besteden wij daarom heel veel tijd en aandacht aan opleiding. En ik veronderstel dat dit bij de andere bedrijven rond de tafel niet anders is.

Het is niet omdat je een rijbewijs hebt, dat je een F1-piloot bent. Soms verwachten we dat wel van ingenieurs. - André Van Damme, Departementshoofd Technologie UMICORE

Ingenieursbarometer 2015 Rondetafel 19 André Ghysens: Uiteraard. Zeker als je rond specifieke projecten werkt, zoals bij ons de Ariane 6, dan kan je niet verwachten dat de jonge ingenieurs die daaraan meewerken voldoende kennis hebben. Die specifieke kennis gaan wij dan ook regelmatig in het buitenland halen. Dat neemt niet weg dat opleiding voor een groot stuk on the spot moet gebeuren. Dat is ook nog om een andere reden belangrijk: straks verdwijnt uit heel veel organisaties een hele hoop kennis omdat heel wat ingenieurs met pensioen gaan. Het is belangrijk dat zij die kennis doorgeven. Bruno Monteyne: Een ander element dat heel belangrijk is. Er moet een natuurlijke klik zijn met de bedrijfscultuur. Als de persoon lijkheid van een kandidaat en de cultuur van een organisatie echt niet bij elkaar passen, dan ontstaan hoe dan ook frustraties en dan kan er van echte betrokkenheid bij de job eigenlijk geen sprake zijn. In dit verband merk ik bijvoorbeeld dat kandidaten toch niet altijd goed beseffen wat de jobs in het buitenland die wij vaak aanbieden, precies inhouden. André Van Damme: Dat heeft met perceptie te maken. En op dat vlak valt ook nog wel één en ander te zeggen. Er wordt weinig gedaan om de perceptie rond de vele mogelijkheden voor ingenieurs bij te stellen. En dat geldt eigenlijk voor ondernemerschap in het algemeen. Bij herstructureringen en sluitingen komen de kranten papier te kort om hun meest sensationele titels te gebruiken. Wij hebben bij Umicore 500 mensen aangeworven en dat kon, behalve op enkele minuutjes in Iedereen beroemd op geen enkele media-aandacht rekenen. Ik wil maar zeggen dat de perceptie die van ingenieurs en van hun functies bestaat, er ook niet altijd toe bijdraagt dat ze in de rij staan aan te schuiven. Nog even terug naar die betrokkenheid. Is die nu dan al niet aan het afkalven bij jonge afgestudeerden? En is het ook niet zo dat die automatisch vermindert, omdat er steeds meer met projecten wordt gewerkt en dat er dus meer freelancers worden ingeschakeld? Jochen Bultinck: Dat er veel kandidaten zijn die bij hun eerste vraag al willen weten wat ze kunnen verdienen, is volgens mij overdreven. Ze weten ondertussen ook zelf dat dit geen goede binnenkomer is. Anderzijds stel ik toch ook vast dat het voor steeds meer jongeren moeilijk wordt als ze horen dat ze in het weekend zullen moeten werken. Bij Infrabel is dat nu eenmaal vaak het geval.

De inwerktermijnen worden steeds korter. Infrabel heeft die jonge ingenieurs nochtans hard nodig. Net als zoveel andere bedrijven ziet het de pensioengolf op zich afkomen. - Jochen Bultinck, Hoofd Asset Management North-West Infrabel

Ingenieursbarometer 2015 Rondetafel 21 Ken Peeters: Ik denk dat het, zoals bij alles, moeilijk is om te veralgemenen. Het is inderdaad zo dat ingenieurs een onmisbare schakel zijn voor groei in veel bedrijven. Het klopt dat een gezonde portie ondernemerschap aanwezig dient te zijn bij de ingenieurs Maar ik stel ook vast dat starters of veel kandidaten meteen de ambitie hebben om ingezet te worden op grootse projecten. Vaak ontbreekt het hen echter aan specifieke ervaring binnen de sector, het bedrijf of (gewoon) algemeen Kortom: naast ambitie, ondernemerschap zijn geduld en een zekere ervaring (brede zin van het woord) ook noodzakelijk. André Ghysens: De jongeren die nu op de arbeidsmarkt komen, zijn gewoon geraakt aan heel andere ritmes. Bij Sabca schrikken ze er niet voor terug om het hele weekend te komen of tot s avonds laat, maar dan niet omdat het door ons wordt opgelegd, maar gewoon omdat het in hun kraam past. Hun work-lifebalans is belangrijk, maar als ze vrijheid krijgen, dan leggen velen wel een grote betrokkenheid aan de dag. Kathleen Dupont: Ik hoor ook verhalen over freelancers en een flexibele schil bij organisaties, maar een en ander loopt bij ons lang niet zo n vaart als in Nederland dat erom bekend staat dat de zzp ers (zelfstandigen zonder personeel) een zeer hoge vlucht hebben genomen. Hoe dan ook, ook wie als freelancer werkt, moet zich inderdaad, zoals Bruno Monteyne zegt, aanpassen aan de cultuur van het bedrijf waarvoor hij een opdracht uitvoert.

Ik geloof dat ingenieurs altijd op zoek zijn naar verbeterslagen en de status quo in vraag stellen. Juist daarom zijn ingenieurs heel vaak innovatief bezig. En die innovativiteit op de juiste plek inzetten in de bedrijven, maakt dat onze Belgische bedrijven sterker worden en op de wereldkaart blijven staan. - Kathleen Dupont, General Manager USG Engineering Professionals & Science Professionals

2 Bedrijf & innovatie

24 Ingenieursbarometer 2015 Bedrijf & innovatie Ingenieurs zijn zich goed bewust van het belang van innovatie. Het is vaak een doorslaggevende factor om al dan niet voor een bepaalde werkgever te kiezen. Maar hoe ervaren ze de prestaties van hun werkgever op de schaal van de innovatie? Hoe innovatief ervaart de ingenieur het bedrijf: 32 % innoverend 8 % zeer innoverend 5 % niet innoverend 38 % matig innoverend 17 % nauwelijks innoverend Focus op innovatie volgens ingenieur: Heel wat bedrijven zijn bezig met innovatie op verschillende fronten. Anderzijds vinden zes op tien ingenieurs dat hun bedrijf niet tot matig innoveert. Er is dus werk aan de winkel, zeker voor de ingenieurs die aangeven dat innovatie belangrijk is voor hen en voor zij die rondlopen met ideeën rond uitvinden. De respondenten die andere kozen spreken over optimalisaties, aanpassingen, en me thodologieën als kanban, scrum ed. Nieuwe producten 69 % 39 % Nieuwe structuur binnen bedrijf 54 % 61 % Nieuwe processen 52 % 44 % Nieuwe verpakkingen 15 % 5 % Nieuwe verdelingsprocessen 10 % 4% Andere 7 % 8 % Bedrijven Professionals

Ingenieursbarometer 2015 Bedrijf & innovatie 25 Hoe komen innovaties tot stand: Via klant 94 % Via werknemer 52 % Via concurrentie 37 % Input van externe bedrijven 34 % Andere 7 % Meer dan 9 op 10 respondenten geeft aan te focussen op de customer centricity waar vandaag nood aan is. Dat is een hoopgevend cijfer, want het bewijst dat ook ingenieurs klantgerichtheid als enorm belangrijk inschatten en dat ze dus niet in een ivoren toren blijven zitten. Verwachtingen over de mate waarin werkgevers en bedrijven belang hechten aan innovatie: 49 % Meer belang 52 % Meer belang 4 % Minder belang Professionals Bedrijven 1 % Minder belang 47 % Zelfde belang 47 % Zelfde belang De cijfers die enerzijds ingenieurs (48,7%) en anderzijds bedrijven (52,11%) geven over de verwachting dat meer belang zal worden gehecht aan innovatie lopen niet ver uiteen. De vraag of we dit cijfer als positief of negatief moeten interpreteren, is voer voor discussie. Sommigen zullen het misschien te laag vinden, anderen zullen opwerpen dat het aangeeft dat veel ondernemingen ook nu al sterk bezig zijn met innovatie. Zes op tien organisaties denkt aan innoveren door een meer diepgaande samenwerking met universiteiten en andere onderzoekscentra. Het gaat om een belangrijke evolutie want het jarenlang gekoesterde principe van vivons heureux, vivons cachés, lijkt eindelijk stilaan overboord te worden gegooid. Open innovatie en nieuwe vormen van samenwerking zullen nodig zijn om de ambities op innovatievlak waar te maken.

26 Ingenieursbarometer 2015 Bedrijf & innovatie Factoren die innovaties verhinderen: Is innovatie nodig om concurrentieel te zijn? Weinig interne fondsen 28 % Hoge kosten 27 % Gekwalificeerd personeel 27 % Andere 23 % Gebrek aan info van de markt Gebrek aan collaboratie partners 14 % 14 % Weinig externe fondsen 13 % Geen vraag naar innovatie 8 % Concurrentie copieert snel 6 % 49 % JA 2 % NEEN 24 % Nodig tov klanten 25 % Nodig tov de wereld Een gebrek aan middelen en te hoge kosten zijn belangrijke factoren die innovatie af remmen. Ook een gebrek aan gekwalificeerd personeel wordt naar voor geschoven. Is dat een excuus waar men zich achter verschuilt of is het reëel? Het lijkt in ieder geval enigszins in tegenspraak te zijn met het enthousiasme voor innovatie waar toekomstige ingenieurs blijk van geven.

Ingenieursbarometer 2015 Wist je dat 27 Wist je dat...... 86% van de bedrijven in 2014 een nieuw product, een nieuwe dienst of optimalisatie heeft bewerkstelligd... 90% van de bedrijven plannen heeft om in 2015 een nieuw product, een nieuwe dienst of optimalisatie te bewerkstelligen... 87% van de bedrijven zijn innovaties zelf op de markt brengt, en dat de overige 13% hun licenties uitgeeft... 60% van de bedrijven gebruik maakt van subsidies voor innovatieve ontwikkeling en dat de helft die zelf aanvraagt 22,5% maakt gebruik van een externe partner hiervoor... Slechts een kleine helft van de ingenieurs (46,3%) zegt dat er een ideeënbus is op het werk. Wat bevestigd wordt door bedrijven (49,3%) Oproep aan bedrijven die ingenieurs tewerkstellen: maak gebruik van de brainpower die in de organisatie aanwezig is.

Jongeren schrikken er niet voor terug om in het weekend te komen of tot s avonds laat. Niet omdat het wordt opgelegd, maar gewoon omdat het in hun kraam past. - André Ghysens, HR Director SABCA

3 Ingenieur & innovatie Ingenieursbarometer 2015 Management summary 29

30 Ingenieursbarometer 2015 Ingenieur & innovatie Hoewel ingenieurs innovatie belangrijk vinden en het vaak als criterium hanteren om al dan niet voor een bepaalde werkgever te kiezen, is slechts 12,6% de drijvende kracht achter innovatie. Voorts hebben één op drie ingenieurs net als vorig jaar ideeën voor een uitvinding in het hoofd. Slechts een kwart wil binnenkort al actie ondernemen om het idee te vermarkten. Op de werkvloer: Ik werk mee aan innovatie 37 % Ik maak deel uit van een innovatief team 23 % Ik werk in een innovatieve omgeving 18 % Ik ben de drijvende kracht 13 % Geen, we hebben reeds goed product 9 % Ingenieurs vinden nieuwe ontwikkelingen op alle fronten belangrijk. Deze bevindingen tonen aan dat het domein waarin innovatie plaatsvindt voor ingenieurs ondergeschikt is aan innovatie op zich. Vergelijk ook met de redenen waarom ingenieurs het ingenieursberoep zouden aanraden aan anderen. Intellectuele eigendom van bedrijven: 25 % Uitbreiden 24 % Beperken 47 % Is OK 4 % Afschaffen Hoewel de helft van de respondenten zich kan vinden in de huidige regeling rond intellectuele eigendomsrechten, zien we dat er bij de andere helft duidelijke onenigheid bestaat over het uitbreiden dan wel beperken ervan. Een minderheid ziet intellectueel eigendom voor bedrijven liever afgeschaft.

Ingenieursbarometer 2015 Ingenieur & innovatie 31 Volgens 34% van de studenten is innovatie de drijvende factor voor de toekomst van ondernemingen. 55% antwoordt dat er naast innovatie ook aandacht moet blijven voor producten en diensten die eerder werden ontwikkeld. Ruim 40% van de ingenieurs vindt het innovatieve en vernieuwende aspect belangrijk, aangevuld met 25% die het comfort van de mensen en de wereld wil verbeteren.

Een kandidaat moet gepassioneerd zijn door de omgeving waarin hij belandt, vinden wij bij Electrabel. We verwachten dus ook enige zelfkennis. - Alex Massoels, Teamleader Recruiters Employees Belux Electrabel

Ingenieursbarometer 2015 Wist je dat 33 Wist je dat volgens de ingenieurs...... 82,5% van de bedrijven meer belang hechten aan de multidisciplinaire inzetbaarheid van een ingenieur dan aan de specialisatie... 81% vindt dat het werk van de ingenieur steeds complexer wordt... 76% vindt dat iedereen technische kennis zal nodig hebben in de toekomst... 70% vindt dat Belgische ingenieurs behoren tot de wereldtop... de integratie van de opleiding industrieel ingenieur naar de universiteiten door 70% als is een goede zaak wordt beschouwd... onze economie enkel kan overleven door nog meer ingenieurs op te leiden, volgens 63%... slecht 53% vindt dat Belgische uitvindingen behoren tot de wereldtop... 35% bestempelt pas afgestudeerde ingenieurs als niet communicatief... 16% van de bedrijven niet-ingenieurs omschoolt naar ingenieurs

34 Ingenieursbarometer 2015 Wist je dat Wist je dat volgens de bedrijven...... 86% van de bedrijven vindt dat het werk van de ingenieur alleen maar complexer wordt... 86% denkt dat iedereen, dus niet enkel ingenieurs, technische kennis zal nodig hebben om in de toekomst mee te kunnen... 76% van de bedrijven meer belang aan de multidisciplinaire inzetbaarheid van een ingenieur hecht dan aan de specialisatie... 68% de integratie van de opleiding industrieel ingenieur naar de universiteiten een goede zaak vindt... onze economie kan overleven door nog meer ingenieurs op te leiden (65%)... 1 op 2 vindt dat Belgische ingenieurs behoren tot de wereldtop... 36% de pas afgestudeerde ingenieurs als helemaal niet communicatief ervaart... 1 op 3 niet-ingenieurs worden omgeschoold naar ingenieurs

4 Overheid, universiteit & innovatie

De Universiteit Antwerpen zet sterk in op partnership Voor de Faculteit Toegepaste Ingenieurswetenschappen van de Universiteit Antwerpen is het nastreven van industriële impact geen loze ambitie: laboratoria op industriële schaal, docenten met industrie ervaring, bedrijfsbezoeken, stages en eindwerken in de industrie zijn van oudsher een vast onderdeel van de opleiding tot industrieel ingenieur. Vermarktbare onderzoeksresultaten gratis ter beschikking stellen ondergraaft de financiering van toekomstig onderzoek. Tezelfdertijd wordt het overgrote deel van de bevindingen van het academische onderzoek reeds vrijgegeven aan het publiek in de vorm van publicaties. Meer en meer staat wetenschappelijk onderzoek met beide voeten in de maatschappelijke en industriële realiteit. De band met de industrie vormt ook een duidelijke meerwaarde voor het onderzoek. Zo haalt de industriële verwevenheid het onderzoek weg van het onderzoekslaboratorium en worden de resultaten van bij het begin getoetst aan harde industriële criteria. Dit bevordert de directe doorstroming van de onderzoeksresultaten naar de industriële praktijk. De Universiteit Antwerpen zet sterk in op dit partnerschap, onder meer dankzij haar TechTransfer dienst die het bedrijfsleven verbindt met de academische wereld. Walter Sevenhans Decaan Faculteit Toegepast Ingenieurswetenschappen - Universiteit Antwerpen Doen wij dit gratis? Neen, en daar zijn goede redenen voor. Wetenschappelijk onderzoek, zelfs indien opgestart in antwoord op tastbare noden uit de bedrijfswereld, geeft geen zekerheid op resultaat. Door te investeren in basis en toegepast onderzoek draagt de universiteit het risico in de vroege fases van het ontwikkelings- en innovatieproces. Om dit risico te kunnen blijven dragen, is het broodnodig de opbrengsten van die projecten die de valorisatieketen met succes doorlopen, te herinvesteren. 71 publicaties in 2014 (Fac. Toegepaste Ingenieurswetenschappen), 93 in 2013 Officiële samenwerkingsovereenkomsten met meer dan 30 KMOs en grotere bedrijven Twee lopende Baekelandbeurzen (doctorandi binnen bedrijven) en een vijftal lopende Technologietransfer-projecten (beide IWT). Vijf spin-offs, meest recent begin februari gelanceerde Hysopt (http://www.hysopt.be/)