Top 5 meest duurzame nieuwe gebouwen

Top 5 meest duurzame nieuwe gebouwen Wat zijn de meest duurzame nieuwe gebouwen volgens de BREEAM-NL methodiek? Een ranglijst van de hoogte BREEAM-NL scores van oktober 2015. 1 The Edge Amsterdam (5 sterren, 98,36%) The Edge, het nieuwste kantoorgebouw ontwikkeld door OVG Real Estate, is beoordeeld met de kwalificatie Outstanding. Het gebouw dat is gevestigd op de Amsterdamse Zuidas, heeft de hoogste score voor nieuwe gebouwen ontvangen die ooit is afgegeven. OVG Real Estate werkte nauw samen met adviesbureau Deloitte, de hoofdhuurder. Door het gebruik van slimme technologie behaalde het kantoorgebouw van 40.000 m 2 een score van 98.36 procent. 2 Distributiecentrum Dok Vast NewLogic II (5 sterren, 91,18%) Het nieuwbouw distributiecentrum NewLogic II bestaat uit vier aan elkaar geschakelde distributiehallen met boven het distributiegedeelte een entresolvloer geschikt voor opslag. Op de kop van het gebouw bevindt zich tevens een kantoorgedeelte. In dit pand is de Amerikaanse elektrische autofabrikant Tesla Motors gevestigd. Het pand is in korte tijd gerealiseerd en voldoet aan de allerlaatste duurzaamheidseisen. 3 Distributiecentrum Dok Vast Vossenberg West II (5 sterren, 91,17%) Op het Tilburgse industrieterrein Vossenberg II heeft Dok Vast een uitermate duurzaam distributiecentrum gebouwd. Bij de bouw van het distributiecentrum is onder meer gebruik gemaakt van duurzame materialen, automatisch dimmende ledverlichting, driedubbel isolatieglas, extra isolatie van gevels en daken en het toepassen van een warmtepomp. Tevens is het dak geschikt gemaakt om in de toekomst 40.000 m² zonnepanelen te plaatsen. 4 Lely Maassluis, bedrijfshal (5 sterren, 88,32%) De bedrijfshal van de Lely Campus in Maassluis, dat actief is in de agrarische sector, is begin 2014 bekroond met een 5 sterren BREEAM-NL Nieuwbouw Oplevercertificaat. In de Lely Campus zijn ontwerp, technische installaties, constructiemethodes en ICT-technologieën op doelgerichte wijze ontworpen en toegepast. Het totale integraal opgezette energieconcept bespaart tot wel 60% aan CO 2 emissies ten opzichte van de EPC-norm. 5 Lely Maassluis, kantoren (5 sterren, 88,32%) Ook de kantoren van de Lely Campus zijn bekroond met een 5 sterren BREEAM-NL Nieuwbouw Oplevercertificaat. Het superduurzame gebouw werd in januari 2014 geopend door koningin Maxima.

Algemeen Veelgestelde vragen over BREEAM-NL De DGBC Helpdesk krijgt iedere maand zo n driehonderd vragen over BREEAM-NL. De meeste vragen gaan over specifi eke projecten. Maar er zijn ook vragen die meer algemeen van aard zijn. Hieronder vindt u enkele veelgestelde vragen. Ik heb het Assessment afgerond. De Assessor heeft zijn validaties geschreven en ingediend. Hoe lang duurt het voordat de Quality Assurance (QA) klaar is en we het certificaat krijgen? Houdt u er rekening mee dat de QA drie weken de tijd nodig heeft om de assessments te beoordelen. Soms kan het voorkomen dat er sneller antwoord komt. Ik ben al meer dan een jaar Expert voor BREEAM- NL In-Use. Wanneer moet ik weer naar een Studiedag komen? Van Experts wordt verwacht dat zij elk jaar minimaal één keer naar een Studiedag komen. Dus bent u in 2014 expert geworden, zorg er dan voor dat u in 2015 minimaal een keer naar de studiedag komt. Er wordt per kalenderjaar gekeken naar de verlenging van de expertstatus. Tijdens de studiedagen kunt u zich aansluiten bij workshops en lezingen die worden gegeven door enthousiaste sprekers vanuit de markt. Kijk op www.dgbc.nl/trainingen voor de actuele agenda. Ik kom iets tegen in de Beoordelingsrichtlijn wat volgens mij niet duidelijk is. Wat moet ik doen? Onduidelijkheden in de Beoordelingsrichtlijn worden verheldert via het Interpretatiedocument. Wanneer u iets tegenkomt, kunt u via www.breeam.nl/helpdesk het helpdeskformulier invullen. Daar kunt u een suggestie voor een verbetering doorgeven. Wij nemen de opmerking in behandeling en bekijken of dit meegenomen moet worden in de volgende versie van het Interpretatiedocument of voor een volgende versie van de Beoordelingsrichtlijn. De credit uit de Beoordelingsrichtlijn is mij niet helemaal niet duidelijk. Wat moet ik doen? Kijk eerst in het bijbehorende Interpretatiedocument. Hierin worden credits toegelicht. Het actuele Interpretatiedocument moet altijd gebruikt worden naast de Beoordelingsrichtlijn. Zijn er zaken nog steeds onduidelijk? Kijk dan op www.breeam.nl/hulp. Hierin wordt voor bepaalde credits aanvullende informatie geboden. Ook kunt u via www.breeam.nl/helpdesk het helpdeskformulier invullen. Wij willen graag het logo van BREEAM-NL gebruiken om te laten zien dat we bezig zijn met een project. Kan dat? Dat is uiteraard mogelijk. De officiële logo s zijn op te vragen via secretariaat@dgbc.nl. Lees wel onze richtlijn met betrekking tot het gebruik van de merknamen en logo s van DGBC en BREEAM-NL op www.dgbc.nl/content/ downloads. Op de projectenpagina van BREEAM-NL willen we graag de informatie en/of afbeelding van het gebouw aanpassen. Hoe doen wij dat? De informatie die wordt weergegeven op de projectenpagina is direct gekoppeld aan de algemene gegevens uit de Assessmenttool. De projectinformatie en de afbeelding kan hier worden aangepast. Is het project al gecertificeerd en kunt u niet meer bij de gegevens, zorg dan dat u de juiste informatie en afbeelding stuurt naar helpdesk@dgbc.nl. Voor de beste weergave is de afbeelding 620 x 220 pixels. FAQ

Algemeen Feiten en cijfers Topscore BREEAM-NL In-Use ABN Amro stelde dit najaar het voorbeeld voor het verduurzamen van bestaand vastgoed. Het eigen kantoor aan de Gustav Mahlerlaan werd gecertificeerd met BREEAM-NL In-Use op de onderdelen Gebouw, Gebruik en Beheer. De score was ongeëvenaard: vier sterren voor het Gebouw en het Gebruik, voor het Beheer zelfs de maximale score van vijf sterren. Meer dan 150 BREEAM-NL In-Use certificaten De focus in de markt ligt steeds nadrukkelijker op het verduurzamen van bestaand vastgoed. In oktober is de grens doorbroken van de 150 BREEAM-NL In-Use certificaten. Het 150e certificaat is behaald door Redevco voor een pand van America Today. 300 e BREEAM-NL Nieuwbouw en Renovatie certificaat behaald Het 300e BREEAM-NL Nieuwbouw en Renovatie certificaat is uitgereikt. Afgelopen september heeft Dok Vast een 5 sterren certificaat behaald voor het distributiecentrum NewLogic II. Het is het onderkomen van autofabrikant Tesla. Expert en Assessortrainingen in trek BREEAM-NL is een duurzaamheidskeurmerk waarbij twee rollen erg belangrijk zijn. Een BREEAM-NL Expert kan bouwteams begeleiden bij de BREEAM- NL certificering. Een Assessor is de onafhankelijke deskundige die het project beoordeelt. Sinds de introductie van de Dutch Green Building Council hebben 1782 personen een basistraining gevolgd. 1970 personen volgden een Expert-training en 217 deskundigen gingen voor de Assessor-titel (cijfers september 2015). Aan de slag met de nieuwe Beoordelingsrichtlijn BREEAM- NL Nieuwbouw en Renovatie Vorig jaar lanceerde de Dutch Green Building Council de nieuwe Beoordelingsrichtlijn BREEAM-NL Nieuwbouw en Renovatie. Deze verbeterde en verscherpte versie is de opvolger van de richtlijn uit 2011. Onder andere de energieprestaties van een gebouw worden strenger beoordeeld. Inmiddels zijn de eerste twee nieuwbouwprojecten met de beoordelingsrichtlijn van 2014 beoordeeld. Het gaat om de ontwerpen van een warehouse van Ademasgroep in Arnhem en om een gebouw van Vanderlande Industries in Veghel.

Duurzame gebiedsontwikkeling, concreet en meetbaar In Nederland willen we graag prettig wonen, werken én leven, maar dan wel met het oog op toekomstige generaties. Duurzaamheid als thema speelt daarbij een belangrijke rol. Door een gebied op een duurzame wijze te ontwikkelen, kan een bijdrage worden geleverd aan het leefbaarder maken en houden van de gebouwde omgeving. Wat is BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling? Waarom kiezen voor het keurmerk?

Gebiedsontwikkeling Hoe werkt het? Wat voegt het toe aan een gebouw met het BREEAM-NL keurmerk? Vanaf eind 2013 ook geschikt voor bestaande gebieden

BREEAM-NL Gebied: mooi vehikel voor samenwerking De afgelopen tijd heeft de adviesgroep Gebied hard gewerkt aan de ontwikkeling van een nieuwe versie van het keurmerk BREEAM-NL Gebied, waarin naast plan- ook bestaande gebieden kunnen worden beoordeeld. In aanloop naar de Dutch Green Building Week bespraken leden van de stuurgroep BREEAM-NL Gebied de ins en outs. Gemeenschappelijke taal

Gebiedsontwikkeling Vliegwiel

Mix van criteria

Gebiedsontwikkeling Stuurgroep-leden BREEAM-NL Gebied Jos van Eldonk is architect-stedenbouwkundige en directeur bij Soeters Van Eldonk Architecten, dat zich toelegt op duurzame binnenstadsplannen. Van Eldonk is sinds juni 2012 voorzitter van de stuurgroep. Wouter de Zeeuw is als adviseur bij FOM consultants procesmatig en inhoudelijk betrokken bij het keurmerk voor gebied. Het bedrijf is actief in de industrie, bouw en ruimtelijke ordening en voert BREEAM-adviestrajecten uit voor zowel gebouwen als gebieden in Nederland en daarbuiten. Verder is De Zeeuw expert en assessor voor BREEAM-NL Gebied. Onlangs startte hij een project voor het uitvoeren van een quick scan duurzaamheid in tien gebieden verspreid over de wereld. Rob Mathlener is partner bij Advibe, een adviesbureau voor duurzaamheidsontwikkeling, en vanaf het begin lid van de adviesgroep gebied. Daarnaast is hij betrokken bij de duurzame gebiedsontwikkeling van Kantorenpark Rijnsweerd te Utrecht en Strijp S in Eindhoven. Jeroen van Haasteren is projectmanager bij DGBC en houdt zich momenteel met name bezig met de ontwikkeling van het nieuwe keurmerk BREEAM-NL Gebied. Jos Schild ondersteunt als consultant sustainable development bij Royal HaskoningDHV opdrachtgevers bij het uitvoeren van het keurmerk in de praktijk. Hij is betrokken bij diverse certificeringstrajecten en heeft onlangs de certificering van Airport Garden City in Lelystad begeleid, goed voor het eerste gebiedscertificaat in Nederland. Josha van der Beek is geen stuurgroep-lid, maar wel nauw betrokken vanwege haar rol in het pilotproject Groene Allianties van Alliander en Urgenda, in samenwerking met VolkerWessels Vastgoed. Dit gebiedsontwikkelingsproject met ruim dertig partijen op een bedrijventerrein uit de jaren 70 in Duiven diende als casus bij de ontwikkeling van BREEAM-NL Gebied. Van der Beek beoordeelde als consultant sustainability bij Alliander alle credits op relevantie en nut voor een bestaande situatie en deelde de conclusies en aanbevelingen.

Duurzaam aanvliegen gebiedsontwikkeling loont Flevoland is nog lekker leeg en dat gaf Ontwikkelingsmaatschappij Airport Lelystad Almere (OMALA) in 2011 de nodige armslag bij het opzetten van een grootschalig bedrijventerrein met duurzaamheid als basis: Airport Garden City. De principiële keuze voor groen werd recent beloond met het BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling Opstap naar BREEAM

Gebiedsontwikkeling Gebiedsinformatie Het bestemmingsplan Larserknoop, zoals het gebied Airport Garden City planologisch bekendstaat, is vastgesteld op 28 september 2010 en beslaat circa 660 ha. Momenteel is het gebied grotendeels in gebruik als landbouwgrond. In de noordelijke hoek van het gebied ligt het bedrijventerrein Larserpoort. Aan de oostzijde wordt Airport Garden City begrensd door het 350 hectare grote Larserbos. Aan de westzijde liggen de Oostvaardersplassen. Airport Garden City ligt op dertig minuten van de ringwegen van Amsterdam en Utrecht met een directe toegang tot de A6, de N302 en Lelystad Airport. Duurzaam ruimtegebruik, het waterbeheer, de grondbalans, de infrastructuur, het groenplan, de sociale waarde en de energiebalans maakte dat Airport Garden City als eerste business park in Nederland het BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling duurzaamheidscertificaat verwierf. De behaalde score is 60,37 procent. Concretiseren Blijf vooral nadenken Projectgegevens OMALA www.omala.nl Aandeelhouders: Gemeente Lelystad www.lelystad.nl Gemeente Almere www.almere.nl Provincie Flevoland www.flevoland.nl Supervisor en beeldkwaliteit: ir. Ben Kuipers Landschapsarchitect www.benkuipers.nl Güller Güller architecture urbanism www.ggau.net BREEAM NL: Royal HaskoningDHV www.royalhaskoningdhv.com SoetersvanEldonk www.soetersvaneldonk.nl Energie: Joulz www.joulz.nl Eneco www.eneco.nl/energie OMALA www.omala.nl

Artist impression van bedrijfsgebouwen met een logistieke functie. Bron: OMALA Het park bestaat voor 55 procent uit water en groen. Ecomunitypark: bedrijvenpark van de toekomst Het Ecomunitypark in het Friese Oosterwolde is het eerste bedrijvenpark in Europa dat het BREEAM-NL Outstanding label heeft gekregen. We benaderen de invulling van het park slechts deels vanuit de technische hoek. Het maatschappelijk verantwoord ondernemen is net zo belangrijk, zegt projectdirecteur Bert Krikke. Tekst: Gerrit Tenkink De opzet van het 17 hectare grote park was in eerst instantie een idee van het bedrijf ECOstyle. Inmiddels hebben dit bedrijf en de Verhoeven Groep ingetekend voor een plek op het terrein. Daarnaast komt op het park een centraal biobased faciliteitengebouw met daarin twee hogescholen en een mbo-instelling. Verder zijn er plannen voor een informatiecentrum en een restaurant met een daarbij behorende groente- en kruidentuin, die weer onderhouden wordt door een werkinstelling. Op dit moment is er 10.000 vierkante meter BVO gebouw in ontwikkeling en resteert er nog 43.000 vierkante meter BVO. Krikke praat op dit moment met drie partijen die geïnteresseerd zijn om zich te vestigen op het park. Gelijkgestemden Het oorspronkelijk idee was om een park te maken met allemaal gelijkgestemde bedrijven. Het betrof een private ontwikkeling, maar we hebben samen met de gemeente een structuurvisie ontwikkeld. Er zijn diverse parkregels die misschien net iets stringenter zijn dan op andere parken, maar daar krijg je ook veel voor terug, zegt Krikke. Als voorbeeld noemt hij de groene en blauwe uitstraling. 55 procent van het park bestaat uit water en groen. Bedrijven krijgen de grond in appartementsrecht hetgeen wil zeggen dat de grond maar tot een halve meter buiten de muren eigendom wordt van het bedrijf. Zo is er (bewust)geen plek voor buitenopslag en hebben bedrijven geen eigen parkeerplaatsen. Bovendien staan er geen hekken om de gebouwen, maar slechts één groot hek

Gebiedsontwikkeling De panden worden gebouwd met duurzame materialen en vormen zoveel mogelijk een harmonieus geheel met de omgeving. om het totale terrein. De bouwmaterialen zijn duurzaam of herbruikbaar en energie wordt grotendeels opgewekt met zonnepanelen. Op het terrein komen oplaadpunten voor elektrische auto s. Synergie Een ander groot voordeel van dit park is het synergievoordeel. Inkoop van energie, maar ook beveiliging, groenon- gezien de nodige voordelen oplevert en daarnaast zorgt voor ontzorging, zegt Krikke. Er komt warmte- en koudeuitwisseling tussen bedrijven. We gaan werken met een installateur die dat hele systeem kan monitoren, zegt Krikke die uitlegt dat voor het ontwerp van de gebouwen eenzelfde constructie is bedacht. Wij maken bijvoorbeeld gebruik van één ontwerpteam. De panden worden gebouwd met duurzame materialen. Zo kom je tot een overeenkomende en harmonieuze beeldkwaliteit, maar het is ook handig bij het aanvragen van bijvoorbeeld vergunningen. Zo kun je ervoor zorgen dat het park mooi past in de omgeving en de afzonderlijke panden over twintig jaar ook nog hun waarde hebben. Dankzij de duidelijke afspraken hoeven bedrijven niet bang te zijn dat de buurman er een foeilelijk gebouw neerzet, wat ten koste gaan van de waarde en uitstraling van je eigen gebouw. Reproduceerbaar Dat opgaan en inpassen in de omgeving was een van de redenen dat de gemeente Ooststellingwerf en de provincie Friesland hun toezegging hebben gedaan om het park de nabijheid van twee natuurgebieden, dus het is goed te begrijpen dat gemeente en provincie de nodige voorwaarden hebben gesteld aan de ontwikkeling van het gebied. Een van de aanvullende voorwaarden van de provincie was dat de duurzaamheidskennis die voor het park ontwikkeld wordt reproduceerbaar moet zijn. Alle kennis die we hier in het park opdoen stellen we beschikbaar aan andere ontwikkelaars, gemeenten en provincies. Uiteraard heeft dat te maken met de visie die we willen uitdragen. We zijn geen commerciële organisatie, dus van goede ideeën mag iedereen gebruik maken. BREEAM Het project heeft als eerste project in Europa de Outstandingscore van BREEAM weten te behalen. We zijn daar heel trots op, al moet ik eerlijk zeggen dat we in de ontwikkelfase van het park daar helemaal niet mee bezig waren. We hebben het vorm gegeven uit overtuiging dat dit de toekomst is. Toen BREEAM in beeld kwam, gingen we in eerste instantie voor Excellent, maar uiteindelijk kwamen we uit op Outstanding, zegt Krikke, Je hoeft mensen nu niet meer uit te leggen dat het hier om een duurzaam ingericht park gaat. De ondernemer die zich hier wil vestigen weet dat de lat hoog ligt. Projectgegevens Aandeelhoudende partijen: Ecomunitypark bv Adviserende partijen: Powerhouse company Movares Interra Ekwadraat Deerns Supervisors/ begeleidende partijen: 4THECITY Projectgegevens: 17 hectare Bruto oppervlak: max te bebouwen: 54000 m 2 BVO Certificaat-beoordeling: Outstanding, ontwerpcertificaat BREEAM Gebiedsontwikkeling Datum certificaat: 16 september 2013 www.ecomunitypark.com Project

BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling: muurdecoratie of verduurzaming van onze samenleving? De Dutch Green Building Council heeft als doel de gebouwde omgeving te verduurzamen, om zo een bijdrage te leveren aan een duurzame, klimaatneutrale samenleving. Als eerste stap is duurzaamheid zichtbaar gemaakt in de beoordelingsrichtlijnen. Ook de tweede stap, het bespreken en implementeren van duurzaamheidsmaatregelen bij de gebiedsontwikkeling, wordt op grotere schaal opgepakt. In de derde stap moeten de gedane inspanningen leiden tot bewustwording en gedragsverandering. Is de beoordelingsrichtlijn BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling hierin geslaagd? Vanuit zijn eigen ervaringen met de toepassing van BREE- AM-NL Gebiedsontwikkeling zag Jos Schild, BREEAM- NL Expert bij Royal HaskoningDHV, nieuwe gesprekken ontstaan, duurzame initiatieven vaste grond krijgen en onverwachte stakeholders verschijnen. In gesprek met duurzaamheidsadviseur Antony Marcelis, 4thecity-directeur Bert Krikke, Omala-ontwikkelaar Dennis Meerburg en Globalance-eigenaar Mark Spetter zocht hij naar de nieuwe dynamiek die de toepassing van de BREEAM-beoordelingsrichtlijn in de praktijk met zich meebrengt. In dit artikel schrijft hij hierover. Intrinsieke behoefte Duurzaam ontwikkelen begint met een sterke ambitie. Zonder uitgesproken ambitie ontbreekt de basis om het ontwerpproces te veranderen en duurzame initiatieven op te pakken met het ontwerpteam. Achter een ambitie gaan drijfveren sterkste drijfveer is echter de intrinsieke behoefte om onze samenleving te verduurzamen. Onze ambitie is om een proeftuin te zijn voor duurzame en innovatieve gebiedsontwikkeling, vertelt Meerburg. Daarnaast is ons motto dat we duurzaamheid laten renderen. Daarmee kunnen we verduurzaming versnellen; het is namelijk niet duurder, maar voordeliger voor de ondernemer die zich vestigt in ons gebied. Krikke laat weten dat de opdrachtgever Ecomunitypark een duurzaam werklandschap voor zijn eigen nieuwbouw wilde realiseren. Op het duurzame bedrijvenpark Ecomunitypark wil hij samenwerken met gelijkgestemde bedrijven. De duurzaamheidsambities zijn er vanaf het begin, zowel technisch als maatschappelijk. Marcelis licht toe dat de opdrachtgever Hartol Holding B.V. materiaal met slimme toepassingen is zijn ambitie, met echt duurzaam bouwen als gewenste werkmethodiek. Aanvullende argumenten gaven voor hem de doorslag: aansluiten bij de doelstellingen van het collegeconvenant van B&W in de Zuid- Hollandse gemeente Kaag en Braassem, meer perspectieven voor een vlotte verkoop van de woningen nu ook consumenten aangespoord worden tot duurzaamheid en soepele verkrijging van krediet bij de bank, alsmede een lagere hypotheekrente bij sommige banken. De beoordelingsrichtlijn verduidelijkt de ambitie en bewijst op een onafhankelijke en objectieve wijze dat ambitie en duurzaamheidsbeleid worden waargemaakt. Zo bewijst BREEAM datgene wat de ontwikkelaar belooft.

Gebied Samenwerking wordt, geldt duurzaam ontwerpen als een rode draad. De ontwerpteams bevatten geïnspireerde, gedreven teamspelers, bij wie duurzaamheid hoog in het vaandel staat. Deze inbreng is noodzakelijk om uiteindelijk een duurzaam gebied te ontwikkelen. Daarbovenop blijkt in alle projecten dat de beoordelingsrichtlijn leidt tot inspiratie en nieuwe duurzaamheidsinitiatieven. Met name de centrale rol van de stakeholderanalyse zorgt voor het vroegtijdig samenwerken met en betrekken van nieuwe stakeholders. Zeer positief is dat in de beoordelingsrichtlijn de hele breedte van het duurzaamheidsspectrum wordt meegenomen. Niet alleen energiebesparing en materialen, maar bijvoorbeeld ook de projectorganisatie en het welzijn van de gebruikers van het gebied. Een ander voordeel van het betrekken van stakeholders is dat meer samenwerking ontstaat. Dit beperkt zich niet alleen tot het op tafel leggen van interessante duurzaamheidsinitiatieven, maar leidt concreet tot een actieve bijdrage door bijvoorbeeld duurzaam rendement bij de gebiedsontwikkeling. Intensieve samenwerking vroeg in het proces levert per een complex proces staat de conclusie: De samenwerking moest beter. Niet alleen levert de samenwerking met stakeholders duurzaamheidswinst op, maar het uitwisselen van kennis tussen het ontwerpteam en de adviseur duurzaamheid zorgt ook voor een nieuwe dynamiek. Integraal denken blijft een uitdaging, ook voor de teamleden die ruime ervaring met samenwerking en verduurzaming hebben. De praktijk leert dat het spreken over duurzaamheid, gestructureerd aan de hand van de beoordelingsrichtlijn, altijd leidt tot verandering. Geregeld worden duurzaamheidsmaatregelen al impliciet mee-genomen in de ontwikkeling van een gebied. Door het gebruik van het keurmerk wordt deze verborgen duurzaamheid naar boven gehaald en vervolgens zichtbaar gemaakt in keer wordt dit als belemmerend ervaren omdat deze intrinsieke duurzaamheid nu in expliciete regels gevangen wordt. Meerwaarde Als bewijsmiddel is BREEAM een sterk merk met internatio- in de gebouwde omgeving heeft BREEAM een marktaandeel is grondig en de dubbele toetsing van een assessor en de DGBC zorgen voor een betrouwbaar resultaat. De brede opzet, grondigheid en betrouwbaarheid bepalen voor een groot deel de marktwaarde van BREEAM. In commercieel vastgoed is BREEAM bijna niet meer weg te denken als kwaliteitsindicator voor de waarde van het vast- ceerde gebieden om een duidelijke trend waar te nemen, maar naar verwachting zet deze ontwikkeling zich door. Hierdoor geldt BREEAM Gebiedsontwikkeling als indicator voor de langetermijnwaarde van een gebied. Dit zal tot gevolg hebben dat risico met zich meebrengt, waardoor een investeerder eerder bereid is te investeren, onder gunstigere voorwaarden. De lagere hypotheekrente bij de bank (o.a Triodos Bank) is cruciaal om de opdrachtgever te bewegen tot het behalen oordeelt Marcelis. Hierbij speelt ook de soepelere houding van de bank voor het bieden van krediet bij de realisatie van een duurzaam project een rol. Bij Meerburg viel in een klantgesprek op dat een ondernemer passief keek naar duurzaamheid. Dat was iets voor Den Haag en daarmee moesten ondernemers niet lastig gevallen worden. Vervolgens vertelde ik dat hij als aandeelhouder behoorlijke lagere rente. Bij elk argument ging hij rechterop zitten om vervolgens op het puntje van zijn stoel te vragen wat de volgende stap is om zijn bedrijf naar ons gebied te verplaatsen. Met enige regelmaat komt de vraag wat er in een gebied moet worden geïnvesteerd om een goede BREEAM-score te behalen. Met andere woorden: Wat kosten de BREEAMpunten? Het antwoord is dat dit, naast de kosten voor het te brengen. Vanuit een duurzaamheidsambitie wordt het gebied immers al duurzaam ontwikkeld en de genomen duurzaamheidsmaatregelen renderen. De investering zit meer in goed samenwerken, het maken van de juiste keuzes en het afstemmen van het onderzoeks- en ontwerpproces op de taal die BREEAM spreekt. We hebben niet gestuurd op BREEAM, maar op duurzaamheid en langetermijn waardecreatie, legt Krikke uit. We Visie

Gebied duurzaamheid. Door duurzaam beheer, uitgifte van grond in appartementsrechten, energieopwekking met afstemming op parkniveau en andere innovatieve aspecten proberen we een ontwikkeling te maken die zeker anders is, maar ook beter is dan gangbaar. Het verkrijgen van een BREEAM-label zien we als meerwaarde: het geeft aan dat het een goed ontworpen, duurzaam gebied is. Bedrijven die dit zoeken, willen er dan ook graag zitten. We maken meer kosten om het gebied optimaal en integraal duurzaam aan te leggen. Die hogere kosten vragen we terug door een iets hogere grondprijs. Samen met een scherpe in de goede verkoopbaarheid van kavels op het park. Vooralsnog hebben veel bedrijven uit de regio interesse, terwijl voor de overige bedrijvenparken in de regio de interesse beperkt is. Nieuwe ontwikkelingen Na de succesvolle introductie van het BREEAM-keurmerk voor gebiedsontwikkeling wordt hard gewerkt aan een actualisatie en uitbreiding van deze beoordelingsrichtlijn. De nieuwe beoordelingsrichtlijn krijgt de naam BREEAM-NL Gebied en richt zich ook op de verduurzaming van bestaande gebieden. De richtlijn is dus niet alleen bedoeld voor de ontwikkeling van nieuwe gebieden, maar ook voor het monitoren en verduurzamen van bestaande gebieden. Uiteindelijk is de kwaliteit van een gebied een belangrijke factor voor de aantrekkelijkheid van een woning of bedrijfspand in het gebied. Daarom is deze nieuwe richtlijn interessant voor gebiedsbeheerders, zoals overheden, woningcorporaties en parkmanagers, die de kwaliteit van een gebied willen monitoren en verbeteren. Als we de lijn doortrekken die door de toepassing van de huidige richtlijn is ingezet, dan zal de nieuwe richtlijn leiden tot meer samenwerking, nieuwe initiatieven en een kwaliteitsverbetering in bestaande gebieden. Daarmee wordt BREEAM-NL Gebied een inspiratieboek en katalysator, die de duurzame samenleving een stap dichterbij brengt. nieuwend gedrag en geeft invulling aan de eerste twee stappen die in de intro zijn genoemd. Dit is de basis om te komen tot een duurzame samenleving, waarbij zowel de bestaande als nieuwe gebieden duurzaam (her)ontwikkeld worden. Terecht is er het afgelopen jaar veel publiciteit geweest rond de het Ecomunitypark in Oosterwolde. We moeten echter naar een situatie waarin deze publiciteit op gang komt als een gebied niet duurzaam wordt ontwikkeld en het aandeel van het gebied in de verduurzaming van onze samenleving niet kan worden uitgelegd. achter de ontwikkeling van duurzame gebieden staan en de ringsvoorwaarden. Triodos Bank beloont energiezuinige woningen bijvoorbeeld met een lagere rente op de hypotheek, maar dit initiatief verdient navolging in de woningmarkt en zeker op gebiedsniveau. Kortom, er moeten nog meer stenen in de rivier gelegd worden om de loop te veranderen voordat het water opgedroogd is. BREEAM-keurmerken kunnen daaraan een belangrijke bijdrage leveren. Visie Conclusie Een oud Chinees gezegde luidt dat een steen de loop van een rivier kan veranderen. De beoordelingsrichtlijn BREEAM-nl Gebiedsontwikkeling mag gerust als zo n steen gezien worden, die de rivier van onze samenleving verlegt naar een duurzame toekomst. De toepassing van het keurmerk BREEAM-nl Gebiedsontwikkeling leidt tot meer duurzaamheid, betere samenwerking, nieuwe initiatieven en een beter rendement bij de ontwikkeling van gebieden. Dit betekent een duidelijke bijdrage aan het doel van de DGBC: Bijdragen aan een verduurzaming van de gebouwde omgeving. Het keurmerk is een zichtbare stimulans tot duurzaam, ver- Jos Schild (Royal HaskoningDHV) Als expert en assessor betrokken bij de Antony Marcelis (A12 architectuur bna) Als landschapsarchitect en BREEAM-expert verantwoordelijk voor het gebiedsontwerp en de gemeente Kaag en Braassem. Bert Krikke (4thecity) Als ontwikkelaar verantwoordelijk voor de te Oosterwolde. Dennis Meerburg (Omala NV) - Als ontwikkelaar verantwoordelijk voor de te Lelystad. Mark Spetter (DGBC / Globalance) Sinds de oprichting van de DGBC in 2009 betrokken bij de ontwikkeling van de beoordelingsrichtlijn BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling.

Introductie BREEAM-NL Gebied Nieuwe koers voor verduurzamen van (bestaande) gebieden De Dutch Green Building Council heeft sinds 2011 een duurzaamheidskeurmerk voor gebiedsontwikkeling: BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling. Door een veranderende vraag in de markt wordt het keurmerk nu uitgebreid. Veel gemeenten en bedrijven zijn namelijk op zoek naar hoe zij ook bestaande gebieden kunnen verduurzamen. Daarom wordt het mogelijk om deze bestaande gebieden te certificeren met BREEAM-NL. Het keurmerk krijgt ook een andere naam: BREEAM-NL Gebied. Er bestaan al verschillende pilotprojecten die gebruikmaken van de bètaversie van het vernieuwde BREEAM-NL Gebied keurmerk. Het gaat om het Atlaspark Amsterdam, Rotterdam Central District, Leerpark Drachten en Utrecht Science Park. In totaal gaat het om maar liefst 448 hectare gebied. Het keurmerk is een nieuwe versie van BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling, waarin de functie om duurzaamheidsprestaties van gebieden in ontwikkeling te beoordelen blijft behouden. Daarnaast krijgt het een functionele uitbreiding voor de beoordeling van bestaande gebieden. Om deze extra lading te dekken krijgt het een nieuwe naam: BREEAM-NL Gebied. Partners Toch is meer nodig om gebieden te verduurzamen dan een keurmerk alleen. Het gaat er ook om partijen bij elkaar te brengen, gezamenlijk een agenda te bepalen en een plan te smeden om resultaten te behalen. De ervaring leert dat bedrijven en gemeenten wel aan de slag willen met het verduurzamen van gebieden en eigen vastgoed, maar ondersteuning nodig hebben bij het opzetten van een concreet programma, bij het betrekken van partners en bij het oprichten van een duidelijke organisatiestructuur die zorgt voor structurele samenwerking en duidelijke resultaten. Green Business Club Nederland Daarom heeft de Dutch Green Building Council nadrukkelijk de samenwerking gezocht met de Green Business Club Nederland (GBC). Het doel van de GBC Nederland is om overal in Nederland lokale Green Businessclubs op te richten om verduurzaming op gebiedsniveau te bewerkstelligen. Green Business Club Amsterdam Zuidas is de eerste. Hier is al veel gebeurd om het gebied aantrekkelijker en duurzamer te maken. Voorbeelden daarvoor zijn de ontwikkeling van een gezamenlijke gebiedsvisie op het gebied van Warmte Koude Opslag, de introductie van Car Sharing, een inzamelingsactie voor de Voedselbank of de opening van het eerste polderdak, waar blauw (watermanagement) en groen (inclusief kruidentuin) worden gecombineerd. In totaal zijn er zes Green Business Clubs in Nederland: in Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Den Haag, het Groene Hart en Breda. In deze GBC s wordt samengewerkt in projecten rond onderwerpen als energiereductie en energie-opwekking, duurzame mobiliteit en bereikbaarheid, biodiversiteit, financiering van duurzaamheid, leegstand, levendigheid van gebieden en sociaal- maatschappelijke projecten. Deze onderwerpen worden vastgesteld door de programmaraad en uitgewerkt in projectgroepen. Aan de slag Het BREEAM-NL Gebied keurmerk kan een hulpmiddel zijn om aan verduurzaming te werken. Naast de pilotprojecten is ook de Green Business Club Den Haag aan de slag gegaan om het Beatrixkwartier te verduurzamen aan de hand van BREEAM-NL Gebied. Naast het keurmerk bestaan er verschillende ondersteunende middelen die kunnen helpen bij het op gang brengen van verduurzaming op gebiedsniveau. Denk aan een Kansenkaart. Dit is eerste inventarisatie op basis van interviews met gebruikers in het gebied. Met de Inspiratietool kan eerste plenaire inventarisatie worden gemaakt van de wensen en mogelijkheden. Ook bestaan er BREEAM-NL Quickscans om een koppeling te maken tussen de wensen en de mogelijkheden met het uiteindelijke BREEAM-NL Gebied keurmerk. De Dutch Green Building Council verwacht dat deze combinatie van een vernieuwd BREEAM-NL keurmerk, ondersteunende tools en de Green Business Clubs voor een versnelling kan zorgen in het duurzamer en leefbaarder maken van gebieden.

Gebied Project All-electric energieconcept voor Valkenburg Het voormalige vliegkamp Valkenburg in de gemeente Katwijk is al enkele jaren buiten dienst en het is tijd voor een nieuwe bestemming. Ongeveer 5.000 woningen komen er in het plangebied van 475 hectare, met daarnaast onder meer een sportpark en recreatieve voorzieningen. Duurzaamheid staat bij de plannen voorop, dat blijkt wel uit het feit dat het project onlangs de hoogste score heeft behaald volgens de beoordelingsrichtlijn van BREEAM-NL Gebied. Tekst: Rijkert Knoppers De toekomstige bewoners en bezoekers van Locatie Valkenburg zullen de vroegere functie van hun huidige woongebied niet snel kunnen vergeten. Daar zorgen de twee lijnen van de landingsbanen wel voor, die in het ontwerp van het woongebied duidelijk zichtbaar blijven. De korte start- en landingsbaan van het voormalige militaire vliegveld strekt zich uit van het Valkenburgse Meer aan de oostkant naar de archeologische vindplaats in het noorden. En op de plek van de lange landingsbaan komt nu water: de Orionplas, waarbij de contouren van de landingsbaan duidelijk herkenbaar blijven. Voeg daaraan toe dat ook de verkeerstoren en een van de hangars intact blijven en iedereen die Locatie Valkenburg bezoekt realiseert zich dat vanaf dit terrein vroeger vliegtuigen opstegen en landden.

Gebied Herontwikkeling Sinds de sluiting van de vliegbasis in 2006 heeft het Rijksvastgoedbedrijf zich als nieuwe eigenaar nadrukkelijk met de herontwikkeling van het gebied bezig gehouden en is hierbij een samenwerking aangegaan met de gemeente Katwijk. Dat er woningen in het gebied zouden komen stond al vanaf begin af aan vast gezien de marktvraag in die regio, centraal gelegen in de Randstad. En het Rijksvastgoedbedrijf en de gemeente Katwijk vonden het belangrijk dat Locatie Valkenburg een voorbeeldfunctie vervult op het gebied van duurzaamheid. All electric energieconcept De 5.000 woningen in de nieuwe wijk Locatie Valkenburg, vlak achter de duinen in de buurt van Katwijk, krijgen alleen een aansluiting voor elektriciteit en niet voor gas. De benodigde elektriciteit voor alle gebouwen en woningen komt van windturbines en zonnepanelen in of bij het gebied. Het verwarmen en afkoelen van de goed geïsoleerde woningen vindt plaats met behulp van warmte-koudeopslag (WKO). Als deze aanpak lukt, is Locatie Valkenburg de eerste woonwijk in Nederland die zichzelf volledig voorziet van duurzame energie. Het gaat hierbij overigens om een combinatie van huur- en koopwoningen. We hebben een aantal scenario s laten doorrekenen en daar kwam uit dat een volledig elektrisch systeem met zonne- en windenergie het meest aantrekkelijk is op dit moment. Dit maakt de woonwijk energieneutraal in relatie tot het verwachte gebruik en levert tegelijkertijd de laagste woonlasten voor bewoners op, vertelt Nico Smiet, projectdirecteur bij het Rijksvastgoedbedrijf. Elke woning krijgt voorzieningen voor zonne-energie. Volgens onze berekeningen is deze aanpak gezien de huidige prijzen van zonnepanelen ook een betaalbare optie voor de bewoners, zeker gezien het feit dat hun energierekening kan dalen tot nul op de meter. Valkenburgse Meer Naast de toepassing van zonne-energie komen er drie of vier windmolens aan de noord- of oostkant van het Valkenburgse Meer. De precieze locatie van de molens is nog onderwerp van gesprek, verduidelijkt Smiet. We volgen nadrukkelijk de stand van de techniek op dit gebied. Daarnaast kijken we naar de mogelijkheid om de opgewekte elektriciteit van pv-cellen op het dak op te kunnen slaan in de accu s van elektrische auto s. Volgens Thérèse van Gijn van Adviesbureau Van Gijn beperkt de aandacht voor duurzaamheid zich niet alleen tot de energetische aspecten van het gebied, ook het waterbeheer is bijvoorbeeld van belang. We hebben bijvoorbeeld berekend hoeveel water er op dit gebied zou kunnen vallen bij zeer ernstige regenbuien. Met daaraan gekoppeld de vraag hoeveel opslagruimte we nodig zouden hebben om dat water op te vangen, vertelt Van Gijn. We hebben samen met het Hoogheemraadschap van Rijnland berekend dat we 15 hectare nodig hebben. We gaan echter een stap verder door een groter opvangbassin te realiseren van 30 hectare. Dat betekent dat we nu al rekening houden met klimaatveranderingen over 20, 30 jaar. Dat is voor mij duurzaam ontwerpen! Een ander voorbeeld is dat veel van het materiaal uit het gebied een nieuwe bestemming krijgt. Van Gijn noemt als voorbeeld de twee landingsbanen. Beide landingsbanen gaan we saneren, verduidelijkt Van Gijn. Ongeveer 60 procent van het materiaal van de landingsbaan dient voor de aanleg van nieuwe wegen of voor ophogingen. Unieke integrale aanpak Van Gijn wijst er verder op dat de projectgroep zelfs een aantal duurzame handelingen gaat verrichten die niet per se verplicht zijn. Zoals het uitgraven en bewaren van orchideeën op het terrein waar archeologisch onderzoek gaat plaatsvinden, om deze na het onderzoek weer op de oude plek terug te planten. Ook Smiet is trots op de ontwikkelingswijze van Locatie Valkenburg: De door ons gevolgde integrale aanpak is uniek, aldus Smiet. We benutten hier weliswaar bestaande technieken, maar de realisatie van een energieneutrale wijk met zo veel woningen is voor zover bij ons bekend niet eerder vertoond. Het is in dit opzicht dan ook een mooi resultaat dat we met BREEAM-NL Gebied certificering behalen; een onafhankelijke check waarbij we onlangs de hoogste beoordeling Outstanding hebben bereikt. Project BREEAM-NL november 2014 17

Algemeen Gebied Samenwerking met Green Business Club Nederland stimuleert verduurzaming op gebiedsniveau Verduurzaming van de gebouwde omgeving gebeurt met BREEAM-NL vooral op gebouwniveau. Met BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling kunnen ook gebiedsontwikkelingen worden beoordeeld op duurzaamheid. Door de onlangs beklonken samenwerking tussen de Dutch Green Building Council en Green Business Club Nederland kan onder andere met BREEAM-NL - nog intensiever worden gewerkt aan verduurzaming op gebiedsniveau. De Green Business Club is een impactorganisatie die op lokaal niveau samen met lokale partijen werkt aan het verduurzamen van gebieden in Nederland. GBC richt zich op projecten en initiatieven die daadwerkelijk waarde toevoegen aan de kwaliteitsverbetering van gebieden in Nederland en van gebouwen die hierin gevestigd zijn. Er zijn op dit moment vijf Green Business Clubs in Nederland. Op de Amsterdamse Zuidas, in het Utrechtse Stationsgebied, Breda, Groene Hart en de onlangs gestarte Green Business Club in het Haagse Beatrixkwartier. Meer dan 50 organisaties, waaronder verschillende gemeenten, ABN AMRO en NS, zijn inmiddels aangesloten. Samenwerking is logisch Nu de Green Business Clubs intensief samenwerken met de Dutch Green Building Council, hebben de clubs de mogelijkheid gebruik te maken van een aantal verduurzamingstools, waaronder een BREEAM-NL quickscan. Hiermee wordt inzicht verkregen in de score voor het gebied. Directeur van de DGBC Annemarie van Doorn, ooit grondlegger van Green Business Club Nederland, ziet de samenvoeging dan ook als logische stap. GBC Nederland kan een beroep doen op de kennis en ervaring van de DGBC op het gebied van duurzaam bouwen. En de Dutch Green Building Council heeft met alle bedrijven in die gebieden weer nieuwe koplopers die de missie van de DGBC ondersteunen en de markt weer verder kunnen helpen verduurzamen. Green Business Club Beatrixkwartier Een voorbeeld waar de samenwerking duidelijk tot uiting komt, is de onlangs opgerichte Green Business Club Beatrixkwartier in Den Haag. Deze GBC heeft onder andere een BREEAM-NL Gebied quickscan voor het gebied uitgevoerd. Hieruit blijkt dat op de korte termijn gebiedsmanagement en de gebiedsaard inventariseren en vastleggen in een gebiedshandleiding/-paspoort scoort. Nu het gebiedsmanagement met de GBC in de steigers staat kan doorgepakt worden op mobiliteit- en energieprojecten. Tweede kantorenlocatie Nikaj van Hermon van Post.nl is voorzitter van de Green Business Club Beatrixkwartier, de tweede kantorenlocatie van Nederland. We willen dat ook de gebruikers dit gebied als de tweede kantorenlocatie van Nederland gaan ervaren. Aan levendigheid en duurzaamheid in het gebied ontbreekt momenteel nog het een en ander. Bedrijven en bewoners dragen het initiatief een warm hart toe, dat is een mooie start! Warme contacten Volgens Van Hermon heeft de GBC naast het bevorderen van de duurzaamheid in het gebied nog een andere meerwaarde: Evident is dat een GBC duurzaamheid bevordert. Maar een GBC is voor zowel gemeente als bedrijven meer. Het is een waardevol instrument om warmere contacten met bedrijven te hebben en te onderhouden en ook daadwerkelijk in de praktijk samen te werken aan projecten. Dat is waardevoller en effectiever dan de standaard accountmanagement benadering vanuit een afdeling Economische Zaken. Meer informatie op www.greenbusinessclub.nl. 35 september 2013 BREEAM-NL

Algemeen Gebied Plangebied Schiphol Trade Park. Schiphol Trade Park: groene, innovatieve blikvanger Een Excellent-score op BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling is de ambitieconcretisering om van Schiphol Trade Park het meest innovatieve en duurzame logistieke bedrijventerrein van Europa te maken. Tekst: Wilma Schreiber Al tijdens de vroege plannen voor ontwikkeling van dit gebied stond duurzaamheid centraal. De gemeente Haarlemmermeer, naast Schiphol Area Development Company (SADC) en Schiphol aandeelhouder van Schiphol Trade Park, legde de groene lat hoog om het kleiner worden van het agrarisch gebied te compenseren. Er kwam een duurzaamheidsconvenant met de gemeente Haarlemmermeer, met maar liefst 27 duurzaamheidsmaatregelen. De thema s toonden veel overeenkomsten met die uit BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling. Het duurzaamheidsverhaal lag er dus al. De uitdaging hier is om duurzame stedenbouw te koppelen aan financiën en planning. Daarom werken we met integrale ontwikkelingsplannen, aldus projectdirecteur Dick van der Harst van SADC. Ruimschoots terugbetaald BREEAM-NL daagde het ontwikkelteam uit nog meer na te denken over de aanpak van het project. We wilden duurzaamheid graag meetbaar maken, dat betekende veel bewijsmateriaal verzamelen, verklaart Dennis Meerburg van SADC, die het BREEAM-traject voor Schiphol Trade Park begeleidde. Het ontwikkelteam pakte dit goed op, duur- 37 september 2013 BREEAM-NL

met hun kennis handhaven we bestaande economische en sociale structuren en ecosystemen. Wellicht dat dit ook de biodiversiteit ten goede komt. Voedselproductie in plaats van de geijkte grasveldjes met een paar boompjes. Ook denkt hij aan de optie om landbouwmachines in te zetten bij gladheidsbestrijding. Het ontwikkelteam (v.l.n.r.): Jos Schild, Rinke van der Veen (Communicatie), Dennis Meerburg en Dick van der Harst. zaamheid leeft echt. Als voorbeeld noemt hij de waterhuishouding. We konden het polderpeil overnemen. Maar we willen toekomstbestendig zijn en daarom kiezen we voor een flexibel peil. Daarmee wentel je het probleem van watercompensatie voor verharding niet af op de omgeving, maar los je het zelf op. De extra inspanning betaalt de extra inspanning ruimschoots terug door de houdbaarheid van het systeem op de lange termijn. Het is eigenlijk pure noodzaak. En het mooie is dat het Waterschap Rijnland nu nadenkt over bredere toepassing van flexibel peil. Een tweede idee betreft nutriënten in het water binnen dit gesloten watersysteem waardoor de waterkwaliteit verslechtert. Als we erin slagen de nutriënten via een groene berging in gewassen te krijgen, dan groeien de gewassen én hebben we schoner water. Meer maken van een probleem, daar worden wij enthousiast van, aldus Meerburg. Langdurig partnership Doordat rond de eeuwwisseling al veel land is aangekocht, bestrijkt Schiphol Trade Park 350 hectare en dat bood ruimte voor een Green Deal rond de grootschalige teelt van olifantsgras. Dit is de basis voor het Bio Based Economy Cluster. In 2013 is een proefveld van 85 hectare voor olifantsgras en andere biobased gewassen aangelegd, zegt Van der Harst. Daarnaast is koolzaad gezaaid op de centrale entree-as van het gebied; in tegenstelling tot olifantsgras geen meerjarig gewas zodat daar op korte termijn de ontwikkeling gestart kan worden. Bij het groene infrabeheer van het terrein doet Van der Harst graag een beroep op de kennis en het materieel van de agrariërs die daar wonen. Wij zijn een langdurig partnership met hen aangegaan en Samen de schouders eronder Wat duurzaamheid betreft, voert realisme de boventoon. Van der Harst: We hebben pas een goed verhaal als duurzame oplossingen niet duurder zijn dan de standaardoplossingen. We hebben straks te maken met ondernemers, die moeten geld verdienen. Aan de andere kant is het zaak de waarde van het gebied te behouden. Duurzaamheid is een kwestie van samen de schouders eronder zetten en een integrale aanpak, beaamt Jos Schild, die bij dit project optrad als BREEAM-NL expert. Iedereen moet duurzaamheid als stempel willen, anders is een score van vier sterren niet haalbaar. Bij Schiphol Trade Park wilde zowel SADC als de gemeente ermee aan de slag. Hij stelt dat de geest van BREEAM-NL al aanwezig was. Het gaat niet om het eindresultaat, maar om: hoe denk je over een gebied, hoe werk je samen, welke keuzes maak je? De kracht van het gebied gebruiken om samen te werken. Duurzaamheid moet in de genen van het project zitten. Dan komt het resultaat vanzelf. Demoproject circulaire economie Ook in de uitvoeringsfase ging het ontwikkelteam voor vier sterren. We hebben een ideale omgeving gecreëerd voor duurzame panden. Vestigers krijgen bij wijze van spreken al één ster omdat ze kiezen voor een innovatief duurzaam gebied, zegt Meerburg. De uitgiftevoorwaarden omvatten zowel technische, stedenbouwkundige als duurzaamheidseisen. Vestigers mogen qua duurzame ambitie niet achterblijven. De locatie wordt vraaggericht ontwikkeld. Inmiddels hebben we een intentieovereenkomst gesloten met Delta voor een nationaal demoproject over circulaire economie. Een perfecte match, aldus Van der Harst. Doel is een researchomgeving te creëren, een hive. Daarnaast heeft de Italiaanse projectontwikkelaar Vailog plannen voor een innovatief en duurzaam concept met een drielaags logistiek gebouw van 80.000 vierkante meter. Van der Harst, Schild en Meerburg roemen de gemeente Haarlemmermeer als lichtend voorbeeld in overheidsland. Ze vroegen bijvoorbeeld of wij het zand van oude afritten wilden hergebruiken in het gebied. En ze hebben wat BREEAM-NL betreft de lat echt hoog gelegd: we moesten minimaal vier sterren halen. Daarbij hamerden ze continu op het belang van participatie met de omgeving. Niets lijkt een vliegende start van Schiphol Trade Park nog in de weg te staan. Meer informatie over het project, inclusief projectgegevens vindt u op Schipholtradepark.nl en Breeam.nl

Gebied Pak de handschoen op en kom meesturen Voor de ontwikkeling en het beheer van de BREEAM-NL keurmerken heeft de Dutch Green Building Council Adviesen Stuurgroepen met vertegenwoordigers uit de markt. Maar wat doen zij precies. BREEAM-NL Stuurgroeplid Gebied Jos Schild (Royal HaskoningDHV) vertelt erover. Wat doet een lid van een Stuurgroep? We hebben verschillende taken. In de eerste plaats zorgen we dat er een werkzaam keurmerk is dat gebruikt kan worden om een gebied te verduurzamen. Daarnaast kijken we vooruit en zorgen we ervoor dat het keurmerk actueel blijft en blijft passen bij de wijze waarop gebieden worden ontwikkeld. Andere belangrijke taken zijn de behandeling van vragen over het keurmerk, oftewel de interpretatie van credits. Ten slotte beoordelen we de aanvragen voor innovatiepunten. Waarom ben je lid geworden van de Stuurgroep? Mijn persoonlijke drijfveer om lid te worden van de stuurgroep komt voort uit de wens om onze samenleving duurzamer in te richten. Ik houd er niet van om af te wachten, maar ik geef er de voorkeur aan om mee te sturen om die duurzame samenleving een stap dichterbij te brengen. Welke invloed heb je op de ontwikkeling van BREEAM-NL? Van de zes geregistreerde projecten gebiedsontwikkelingen zijn of worden er vier door Royal HaskoningDHV als expert begeleid. Dat levert veel praktische ervaring op die ik heb ingebracht in de stuurgroep voor het fijn slijpen van het keurmerk. Diverse punten uit het interpretatiedocument komen voort uit onze praktijkervaring. Verder ben ik nooit verlegen om een mening en heb ik vanuit ervaring en visie meegestuurd in de ontwikkeling van BREEAM-NL Gebied. Wat zou je willen zeggen tegen potentiële leden? Wil je meedenken over de toekomstige inrichting van onze gebouwde omgeving en de versterking van onze samenleving? Pak dan de handschoen op en kom meesturen! BREEAM-NL voor Dummies: Van voorlichtingsavondje tot flinke vinger in de pap BREEAM-NL is in Nederland hét keurmerk om de duurzaamheidsprestatie van nieuwe gebouwen en gebieden te bepalen. Een van de BREEAM-NL keurmerken is BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling. Projecten worden beoordeeld op een zestal onderdelen: Management, Synergie, Bronnen, Ruimtelijke Ontwikkeling, Welzijn & Welvaart en Gebiedsklimaat. Deze categorieën zijn weer opgebouwd uit verschillende credits. De scores op de verschillende onderdelen leiden uiteindelijk tot een totaalscore, uitgedrukt in sterren (1 t/m 5 sterren). De rubriek BREEAM-NL voor Dummies behandelt deze credits. Deze keer uitgelicht in de categorie Management: MAN 3 Participatie: worden alle stakeholders in het gebied actief betrokken bij het ontwerp en de realisatie van het gebied? O ja, dat park op ons te ontwikkelen bedrijventerrein hadden we inderdaad daar gepland. Inderdaad wat ver van uw bedrijf gelegen. Jammer, we waren u vergeten uit te nodigen voor de voorlichtingsavond. Hoe vaak komt het niet voor dat betrokken partijen niet of onvoldoende worden geïnformeerd en betrokken bij planontwikkeling. BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling beloont participatie met 4 punten. Hoe meer gelegenheid stakeholders krijgen om invloed uit te oefenen op het project, hoe meer punten er te verdienen zijn. Goede voorlichting Het eerste BREEAM-NL punt is binnen als betrokkenen goed worden geïnformeerd over de ontwikkelingen, bijvoorbeeld met voorlichtingsavonden, enquêtes of prijsvragen. Het gaat hierbij vooral over zaken als de grootte van het gebied, wat er gerealiseerd wordt en binnen welke planning het moet worden gerealiseerd. Participeren Een tweede punt is te verdienen als de belangrijkste betrokkenen ook oplossingen voor mogelijke problemen mogen aandragen. En dat hier uiteraard ook iets mee gedaan wordt. Een advies- of wijkraad kan bijvoorbeeld zo n rol vervullen. Voor een derde punt gaat de participatie nog wat verder. Dan bepalen de belangrijkste stakeholders ook mede de agenda voor de gebiedsontwikkeling, en nemen ze deel in overleggroepen of specifieke projectgroepen. Meebeslissen voor vier punten Voor vier punten ligt de beslissingsbevoegdheid mede bij de belangrijkste stakeholders in het gebied. De projectorganisatie vervult dan alleen een adviserende rol en toetst de beslissingen van de betrokkenen aan de randvoorwaarden die van tevoren zijn opgesteld. Toolbox Ook weten wat de invloed van goede participatie op BREEAM-NL score is? Gebruik dan de Gebieden Toolbox. www.gebied.assessmenttool.nl. 39 september 2013 BREEAM-NL