VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSCHOOL HOUTEN LOCATIE DE MEERKOET Locatie : Plaats : Houten Registratienummer : 3482650 Onderzoeksnummer : 11302 Datum onderzoek : 26 november 2012 Datum vaststelling rapport : 10 januari 2013 VVE-rapport 11302 Onderzoeksdatum: 26-11-2012 Pagina 1 van 9
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. Dit rapport maakt onderdeel uit van de bestandsopname in de gemeente Houten. In deze gemeente hebben alle voor- en vroegscholen die te maken hebben met VVE een vragenlijst ingevuld waarin zij de stand van zaken op hun (voor)school weergeven. Alle locaties krijgen automatisch een zelfrapportage. Enkele locaties zijn vervolgens bezocht door de Inspectie van het Onderwijs ter verificatie van deze zelfevaluaties. Alle bezochte locaties ontvangen een rapportage met de bevindingen van de inspectie. Het definitieve rapport wordt gepubliceerd op de website van de inspectie: www.onderwijsinspectie.nl. De uitkomsten van alle zelfevaluaties en de bevindingen van de Inspectie van het Onderwijs naar aanleiding van de locatiebezoeken worden samengevat in een gemeentelijk rapport. Dit geeft een totaalbeeld weer van VVE in de gemeente Houten. Dit rapport wordt, als het definitief is vastgesteld, samen met de locatierapporten, gepubliceerd op de website van de inspectie: www.onderwijsinspectie.nl. Werkwijze onderzoek is een van de voorscholen die bezocht is door de Inspectie van het Onderwijs. Daarbij hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden: groepsbezoeken gesprekken met leidsters en/of leerkrachten gesprekken met ouders gesprekken met locatieleiding, coördinatie en directie Dit rapport geeft de bevindingen van de inspectie over de kwaliteit van VVE op deze locatie weer. Inhoud rapport In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. VVE-rapport 11302 Onderzoeksdatum: 26-11-2012 Pagina 2 van 9
3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Daarbij kunnen de overeenkomsten en verschillen tussen de zelfevaluatie van de locatie en de bevindingen van de inspectie eveneens worden geduid. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Aantal doelgroeppeuters: Aantal peuters in groep a: 16, waarvan 9 doelgroeppeuters (56%). VVE-rapport 11302 Onderzoeksdatum: 26-11-2012 Pagina 3 van 9
2. HET TOTAALBEELD Peuterspeelzaal - officieel Peuterschool Houten, locatie - is door de gemeente als VVE-locatie aangewezen en voorziet sinds 2010 in een VVE-aanbod. De kinderen van peuterspeelzaal stromen uit naar ongeveer vier basisscholen. Er is geen vroegschool die een doorgaande lijn met de voorschool vormt. Op gemeentelijk niveau vinden oriënterende gesprekken plaats om een doorgaande lijn in VVE-aanbod van de voor- naar de vroegscholen vorm te geven. De leidsters van de peuterspeelzaal hebben een scholing voor VVE gevolgd. Er wordt gewerkt met het programma Puk & Ko. Het VVE-programma is leidend voor de planning van activiteiten. Alle kinderen nemen vanaf tweejarige leeftijd deel aan de grote groepsactiviteiten. De kinderen die het VVE-aanbod krijgen nemen vanaf tweeënhalfjarige leeftijd deel aan een extra aanbod van Puk & Ko in subgroepen. Eén van de groepsleidsters begeleidt de kinderen op dat moment buiten de groep. Er is geen plan van aanpak opgesteld waarin de specifieke onderwijsbehoefte van deze groep kinderen is vastgesteld en waarin de aanpak van de leidsters staat beschreven. Het groepsbezoek leerde echter dat er zinvolle activiteiten plaatsvinden in de kleine groep. De leidsters differentiëren nog niet naar ontwikkelingsniveau op basis van de verkregen informatie uit bijvoorbeeld het observatiesysteem Kijk!. Er is een belangrijke vervolgstap te zetten in het beredeneerd plannen van activiteiten op basis van de kindobservaties. Uit het gesprek met de ouders blijkt dat zij de contacten tijdens het halen en brengen van de kinderen en de wijze waarop zij geïnformeerd worden door de leidsters als prettig ervaren. De locatie is onlangs gestart met zogeheten Verteltassen. De eerste ervaringen van de leidsters hiermee zijn positief. VVE-rapport 11302 Onderzoeksdatum: 26-11-2012 Pagina 4 van 9
3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS 3 Naam gemeente Houten A CONDITIES A0.0 Samenwerking met voor-/vroegschool Nee A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 3 A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie 3 getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Puk & Ko A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 3 A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 3 A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor 2,5 jaar VVE? A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.2 Alle leidsters/leerkrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 3 A5.3 Alle leidsters spreken voldoende Nederlands 3 A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) 3 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 2 A0.1 Het GGD-rapport is van 12 september 2012. In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie getoetst. A4.2 Vanaf 2,0-jarige leeftijd gaan de kinderen naar de peuterspeelzaal en krijgen elk dagdeel het aanbod van Puk & Ko in de grote groep. Vanaf 2,5-jarige leeftijd nemen de kinderen ook deel aan het programma Puk& Ko in subgroepen onder begeleiding van één van de leidsters. A5.4 De leidsters hebben deelgenomen aan Vversterk (2009). De locatie is voornemens om de leidsters ook op te leiden in Puk & Ko voor certificering van het VVE-programma. A5.5 In het VVE-beleid is uiteengezet hoe het scholingstraject er in grote lijn uitziet. Er is geen specifiek VVE-opleidingsplan waarin een concreet scholingsplan voor de komende periode uiteen is gezet en waarbij aandacht is voor het implementeren en onderhouden van de opgedane kennis en vaardigheden. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 3 B3 Intake 2 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 3 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor-/vroegschool 3 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 2 B7 Rekening houden met de thuistaal 3 B1 Er is geen locatiespecifiek ouderbeleid opgesteld dat is gebaseerd op de ouderpopulatie van peuterspeelzaal. VVE-rapport 11302 Onderzoeksdatum: 26-11-2012 Pagina 5 van 9
B2 De leidsters van de peuterspeelzaal gaan bij alle VVE-kinderen op huisbezoek en geven een toelichting op het VVE-aanbod in de groep. Daarbij ontvangen de ouders een informatiebrochure over de gang van zaken in de groep. Het oudergesprek leert dat ouders wisselend tevreden zijn over de wijze waarop toelichting is gegeven op wat VVE concreet betekent voor hun kind. Hoewel de inspectie deze indicator als voldoende beoordeelt, is het wenselijk dat de peuterspeelzaal nagaat in hoeverre de informatie over VVE is overgekomen bij de ouders. B3 Van alle kinderen is een intakeformulier ingevuld. Het intakeformulier betreft met name algemene gegevens en bevat te weinig onderwerpen die zich richten op de achtergrond en ontwikkeling van het kind. Het ontbreekt bijvoorbeeld aan onderwerpen als gezinssituatie, specifieke kindkenmerken en wijze van opvoeding en ontwikkelingsstimulerende activiteiten zoals voorlezen. B4 De ouders kunnen gebruik maken van de verteltassen. Er vinden korte informele gesprekken met ouders en kinderen plaats over de bevindingen. B6 Een gesprek met een aantal ouders van peuterspeelzaal leert dat ouders tevreden zijn over de wijze waarop zij geïnformeerd worden over eventuele bijzonderheden tijdens de haalen brengmomenten. Structureel wordt er op driejarige leeftijd van het kind een oudergesprek georganiseerd waarin de ontwikkeling op basis van de observatiegegevens wordt besproken. De inspectie is van mening dat dit tenminste drie keer in de peuterperiode moet plaatsvinden. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma 3 C1.2 Werken met een doelgerichte planning 3 C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend 3 C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 3 C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol 3 C2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische 2 gedragsgrenzen C2.3 De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de 3 persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind 2 C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend 2 C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar 2 afgestemd C3.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de 3 taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen 3 C3.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de 3 kinderen en verrijken het spelen en werken C3.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag 3 (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief 3 C3.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de 2 ontwikkeling van de individuele kinderen VVE-rapport 11302 Onderzoeksdatum: 26-11-2012 Pagina 6 van 9
C1.1 De leidsters hebben een jaarplanning en maken samen de planning van activiteiten en leggen deze vast in een weekplanning. Het programma Puk & Ko is hierin leidend, zowel voor de grote als de kleine groep. C2.2 De leidsters hanteren pedagogische gedragsgrenzen. Het groepsbezoek leert echter dat de wijze waarop dit wordt aangepakt een aandachtspunt is. Het aanspreken van kinderen op hun gedrag over de groep heen heeft een ongunstig effect op de rust in de groep. C2.4 Uit de groepsobservatie blijkt dat de kinderen behoefte hebben aan structuur. Het ontbreekt in de ruimte aan het visualiseren van dagritme en regels of rituelen. C2.5 De inrichting van de ruimte is onvoldoende taaluitlokkend. Het ontbreekt aan rijke spelhoeken en materialen die de interactie tussen de kinderen bevorderen. In de ruimte kan een stimulans worden gegeven aan de thematafel, zodat deze rijk en uitdagend is voor kinderen. C3.1 De taakverdeling tussen de leidsters wordt vooraf mondeling afgestemd en is niet schriftelijk vastgelegd. C3.7 De leidsters differentiëren in subgroepen (C1.4) op basis van VVE-indicatie. De uitsplitsing van kinderen in subgroepen is niet gebaseerd op de resultaten van de kindobservaties. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 2 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en 2 het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling 2 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg 3 nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de 3 voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra 2 zorg bijhouden D1.1 De ontwikkeling van de kinderen wordt bij 3,0- en 3,11-jarige leeftijd in beeld gebracht met het observatiesysteem Kijk!. De inspectie is van mening dat de eerste observatie binnen drie maanden moet gebeuren om de beginsituatie vast te leggen en zo nodig tijdig te kunnen interveniëren. D1.2 De leidsters differentiëren in subgroepen (C1.4) op basis van VVE-indicatie. Het plan van aanpak hierin ontbreekt. De uitsplitsing van kinderen in subgroepen is niet gebaseerd op de resultaten van de observaties. Het is niet zichtbaar of en hoe kinderen die extra zorg nodig hebben begeleid worden in hun ontwikkeling. D1.3 De effecten van de aangeboden begeleiding en zorg kunnen niet worden geëvalueerd door het ontbreken van een concreet plan van aanpak. D1.4 Het is dan ook niet zichtbaar of er specifieke aandacht is voor de taalontwikkeling bij kinderen die om extra zorg vragen. VVE-rapport 11302 Onderzoeksdatum: 26-11-2012 Pagina 7 van 9
D2.3 Kinderen die extra zorg nodig hebben worden doorverwezen. In de planning van activiteiten is niet zichtbaar of hier in het dagelijks handelen bij aan wordt gesloten. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool 2 E2 De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 2 E3 De voor- c.q. vroegschool evalueert de VVE-resultaten van alle kinderen 2 E4 De voor- c.q. vroegschool werkt planmatig aan VVE-verbetermaatregelen 2 E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar VVE-educatie 2 E1-E5 De voorschool heeft een eerste aanzet gegeven aan het opstellen van het VVE-beleid. Dit beleid is nog te weinig gericht op bijvoorbeeld de ontwikkeling en vorderingen van de kinderen, de effecten van de extra begeleiding en zorg, en de verwachtingen ten aanzien van de vaardigheden van de leidsters. Er is nog geen beeld verkregen van de opbrengsten van VVE of wat VVE bijdraagt aan de ontwikkeling van de kinderen op de locatie. Er is nog niemand verantwoordelijk gesteld voor het bewaken van de uitvoering en kwaliteit van VVE. Voor een goede (VVE-)kwaliteitszorg is het nodig de werkwijze vast te leggen en deze planmatig en cyclisch te evalueren en te borgen. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 2 F2 Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten doorstromen naar 2 een vroegschool F3 De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht 3 F4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar afgestemd 2 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op 2 elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg op de voor- en vroegschool zijn op elkaar 2 afgestemd F1 Er zijn op gemeentelijk niveau werkbijeenkomsten tussen de voor- en vroegscholen. De peuters van peuterspeelzaal stromen uit naar vier verschillende basisscholen. Er hebben oriënterende gesprekken plaatsgevonden om de samenwerking meer vorm te gaan geven. Er is nog niemand verantwoordelijk gesteld voor de contacten met de basisschool. F2 Er is geen concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten doorstromen naar een vroegschool. De peuterspeelzaal laat ouders vrij in hun keuze. F4 - F7 Op gemeentelijk niveau hebben oriënterende gesprekken plaatsgevonden om de samenwerking tussen de peuterspeelzalen met VVE en basisscholen met VVE meer met elkaar te verbinden. Er is nog geen sprake van een vergaande afstemming in aanbod, pedagogisch klimaat en educatief handelen, de wijze waarop omgegaan wordt met ouders en de interne begeleiding en zorg. VVE-rapport 11302 Onderzoeksdatum: 26-11-2012 Pagina 8 van 9
4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. VVE-rapport 11302 Onderzoeksdatum: 26-11-2012 Pagina 9 van 9