Week van de Alfabetisering 2015: Tijd voor Taal Juryrapport nominaties Nationale Alfabetiseringsprijzen 2015 Juryleden Abdelkader Benali (voorzitter): schrijver en tv- presentator; Stijn Fransen: actrice (oa Spangas ), danser, presentatrice en model; Inge Vossenaar: directeur Middelbaar Beroepsonderwijs van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap; Marco Zeeman: Taalambassadeur, was onder andere te zien in het tv- programma Zeg eens B van Caroline Tensen. Genomineerden door jury Categorie Agendering Nominatie 1: Project Gezondheidsvaardigheden en Laaggeletterdheid Nominatie 2: De Kraamvogel zet zich in voor laaggeletterden Nominatie 3: Taalcafé Geldermalsen Categorie Preventie Nominatie 1: Kijk en Lees Nominatie 2: Scoor een Boek! Nominatie 3: Voorleesalliantie Arnhem Categorie Taalscholing Nominatie 1: Taalles in het Taalhuis Nominatie 2: Taal en Ouderbetrokkenheid / Taal en Financieel Ouderschap Nominatie 3: Taalondersteuning voor laaggeletterden Onderbouwing van de nominaties Zie volgende pagina s. 1#6
Categorie Agendering # Nominatie 1 Projectnaam: Project Gezondheidsvaardigheden en Laaggeletterdheid Organisatie: GGD Gelderland Zuid en Gemeente Nijmegen Beschrijving: Voor de periode 2015 t/m 2018 is in Nijmegen een projectleider Gezondheidsvaardig- heden en Laaggeletterdheid aangesteld. Deze projectleider, met kennis over en ervaring in het werken met laaggeletterden, zet zich specifiek in om binnen de gezondheidszorg in de meest brede zin van het woord extra aandacht te geven aan laaggeletterdheid. Binnen het project is specifiek aandacht voor inbedding binnen alle producten van de GGD. Dit project maakt onderdeel uit van het Nijmeegse beleid Gezond in de Stad en zal worden uitgevoerd door GGD Gelderland Zuid. Inzetten op gezondheid is erg belangrijk omdat het iedereen in de samenleving raakt. Een GGD- instelling heeft een groot bereik en kan als voorbeeld dienen voor andere zorggerelateerde instellingen. Het is een laagdrempelig project met de potentie om meest toegankelijk en effectief te zijn vanwege het structurele karakter van de activiteiten. # Nominatie 2 Projectnaam: De Kraamvogel zet zich in voor laaggeletterden Organisatie: De Kraamvogel Beschrijving: Kraamzorgorganisatie de Kraamvogel is in de zomer van 2014 begonnen met het uitzetten van de e- learning (ontwikkeld door Stichting Lezen & Schrijven) onder kraamverzorgenden. Kraamverzorgenden leren door deze e- learning hoe zij laaggeletterd kunnen signaleren en bespreken. Naast deze e- learning hebben de kraamverzorgenden flyers over taalstimulering en boomerangkaarten met een tekst over taal uitgedeeld aan de ouders waar zij naartoe gaan. Dit gebeurt om ouders mee te geven dat taal ontzettend belangrijk is voor de verdere ontwikkeling van het kind. Om laaggeletterdheid te borgen is op overdrachtsdossier van de kraamzorg naar de jeugdgezondheidszorg een kopje neergezet met Taal/communicatieproblemen. Zo kunnen kraamverzorgenden, mochten zij het lastig vinden om laaggeletterdheid bespreekbaar te maken, hun vermoedens ook doorgeven aan de jeugdgezondheidszorg. Verder zijn de Rayonmanagers van de Kraamvogel getraind op het gebied van laaggeletterdheid. Zij bespreken in de werkoverleggen hoe het gaat met het doorverwijzen en maken tijd om casussen te bespreken. De e- learning is daarnaast opgenomen in het scholingsaanbod van de Kraamvogel. Dit project richt zich op de ouders, maar tegelijkertijd zullen de kinderen van deze ouders hier veel baat bij hebben omdat beiden op weg worden geholpen. De omvang van het bereik dat Kraamvogel heeft is groot en kan tevens een sneeuwbaleffect hebben op andere organisaties. Wat erg aanspreekt is het feit dat hier met een overdrachtsrapport wordt gewerkt waardoor de koppeling met JGZ wordt gemaakt. Hierdoor wordt het project breder uitgedragen en kan het een nog groter effect hebben dan alleen bekendheid binnen de kraamzorgorganisaties. 2#6
# Nominatie 3 Projectnaam: Taalcafé Geldermalsen Organisatie: Welzijn Geldermalsen Beschrijving: Sinds 13 januari 2015 is in Geldermalsen een Taalcafé van start gegaan. Iedereen die de Nederlandse taal wat beter onder de knie wil krijgen, mag binnenwandelen. Het Taalcafé is iedere dinsdagmorgen geopend - behalve in de schoolvakanties. Tijdens de inloop van 09:30 tot 10:00 uur staat de koffie of thee klaar. Kosten: vijftig cent. Van 10:00 tot 11:30 uur wordt er vervolgens geoefend met de Nederlandse taal door samen te praten over een thema. Ook zijn er taalactiviteiten. Taalcafé is een mooi initiatief waarbij onbekenden elkaar kunnen ontmoeten. Het is laagdrempelig, vaak dichtbij in de buurt en geeft houvast. Mensen die kampen met taalproblemen kunnen zo lotgenoten treffen en spreken, wat zorgt voor (h)erkenning en moed geeft om een eerste stap te gaan zetten om taalles te gaan volgen. Het is een sociaal initiatief dat hier prevaleert boven het bereik. Categorie Preventie # Nominatie 1 Projectnaam: Kijk en Lees Organisatie: Plan A Uitgevers Beschrijving: Het project Kijk en Lees is een boekenreeks die beginnende lezers even een andere manier biedt om te oefenen met lezen: met strips op hun eigen leesniveau. Vooral lezers met een lees - en/of motivatieprobleem hebben baat bij de serie. Dat komt doordat de focus van Kijk en Lees ligt op een belangrijk element van het leren lezen: leesplezier. Deze boekenreeks is bedacht en opgezet door de twee bevriende stripmakers (Gerben Valkema en Michiel van de Vijver) die om hun droomproject te kunnen verwezenlijken eind 2012 zelf een uitgeverijtje zijn begonnen en in één keer 9000 boeken hebben laten drukken. Daarmee waagden ze de sprong om de boeken te maken die ze zelf vroeger graag hadden gehad toen zij begonnen met lezen, speciaal voor lezers die lappen tekst nog een flinke uitdaging vinden. Kijk en Lees bestaat uit negen boeken, drie voor elk leerjaar: per AVI niveau één boek. Voor elk kind met een bepaald leesniveau in groep 3 tot en met 5 is er een boek op maat. AVI lezen met strips is een laagdrempelige manier om het lezen (weer) leuk te maken. Lezers hebben veel baat bij de combinatie van de teksten op leesniveau en de ondersteuning van de tekeningen. Maar bovenal zijn het erg leuke boeken door de grappige verhaaltjes en personages, die kinderen graag keer op keer lezen. Meer informatie en voorbeeld strips zijn te vinden op www.kijkenlees.nl Veel personen, laaggeletterd of niet, denken in beelden. Zo ook Stijn uit de jury, zo gaf zij zelf aan. Laaggeletterden zijn niet goed met letters, maar des te beter met beelden. Net als bij kleine kinderen die het leerproces van lezen en schrijven doormaken, helpen beelden bij het begrijpen van taal. Om die reden is dit een sterk project qua communicatie vanwege deze combinatie. 3#6
# Nominatie 2 Projectnaam: Scoor een Boek! Organisatie: Biblionet Groningen Beschrijving: Goed leren lezen is voor opgroeiende kinderen van groot belang. Daarbij helpt het als ze plezier beleven aan het lezen. Met die gedachte voeren de bibliotheken in de provincie Groningen het project Scoor een Boek! uit: een uniek leesproject voor leerlingen uit groep 5 en 6 van het primair onderwijs. Scoor een Boek! combineert lezen met sport, want scoren kun je overal! De leerlingen gaan tijdens Scoor een Boek! tien weken lang hun best doen om zoveel mogelijk boeken te lezen in de klas. Op een poster houden ze bij hoeveel boeken er worden gescoord. De kinderen worden extra gestimuleerd door een speler van FC Groningen. Door middel van filmpjes moedigt de voetballer de kinderen aan om te lezen. Aan het eind van het project vindt een sportieve afsluiting plaats, georganiseerd met lokale sportpartners. Na het scoren in de klas, mogen de kinderen scoren op het veld. Bekijk de filmpjes van Scoor een Boek! op http://bit.ly/scooreenboek2015. De combinatie van sport en taal spreekt erg aan. Het plezier- element wat hier ook in zit, maakt je enthousiast en laagdrempelig om aan mee te doen. Kinderen leren op deze wijze dat lezen leuk is, waar zij op latere leeftijd veel profijt van zullen hebben. Er zijn veel partijen bij betrokken en wordt daardoor breed gedragen. Daarom kan het een groot bereik hebben. # Nominatie 3 Projectnaam: Voorleesalliantie Arnhem Organisatie: Stichting PAS namens verzamelde organisaties Beschrijving: De organisaties in Arnhem; Bibliotheek Arnhem, VoorleesExpress Arnhem, Stichting PAS, gemeente Arnhem, Kunstbedrijf Arnhem, Rijnstad, Kinderopvang SKAR en SPA zijn overtuigd van de toegevoegde waarde van voorlezen voor de schoolprestaties en toekomstkansen voor kinderen in Arnhem. Daarom slaan we de handen ineen en bundelen onze krachten om Arnhemse kinderen de kans te bieden om vroeg kennis te maken met lezen en te ervaren hoe leuk lezen is. Daarbij zullen we ouders meer middelen aanreiken om met hun kinderen op een positieve manier met taal bezig te zijn en hun taal- en leesvaardigheid te stimuleren. Als samenwerkende organisaties tekenen we een Voorleesalliantie en verplichten onszelf tot samenwerken op gebied van voorleesstimulering en het bereiken van doelen. De doelen waaraan we de komende tijd onder anderen zullen werken zijn: Boekstart breder geïmplementeerd, aandacht voor voorlezen door een voorleesflashmob in het centrum van Arnhem, uitreiken van boekenleggers met voorleestips voor laaggeletterde ouders, uitbreiden van het bereik van de VoorleesExpress en het uitreiken van een prentenboek over de basisschool voor kinderen uit laaggeletterde gezinnen. Onderbouwing nominatie Het project kent een brede betrokkenheid van diverse organisaties en heeft structurele aanpak. Komt als zeer professioneel over en gereed om grotere groepen te kunnen verder helpen. Nadruk ligt hier op het werken aan de voorkant i.p.v. het achteraf. De VoorleesExpress is daarnaast een organisatie dat een groot bereikt heeft. In het kader van preventie is dat zeer waardevol. 4#6
Categorie Taalscholing # Nominatie 1 Projectnaam: Taalles in het Taalhuis Organisatie: De Bibliotheek MM en ROC Albeda college Beschrijving: Het ROC en de Bibliotheek MM stimuleren samen met de andere leden van het Taalfront Maassluis, door middel van taallessen de geletterdheid van inwoners van Maassluis. Daarvoor worden de volgende acties ondernomen: aanbieden van taallessen door professionele docenten van het ROC in de Bibliotheek, werven en trainen van vrijwilligers, werven van leerlingen, docenten en leerlingen maken gebruik van de ICT omgeving van de Bibliotheek, leerlingen worden door het Taalhuis gekoppeld aan een taalmaatje, leerlingen worden ook na de taallessen van 40 weken begeleid door een taalmaatje en laaggeletterdheid wordt onder de aandacht gebracht van maatschappelijke ketenpartners voor laaggeletterdheid. Bij dit project gaat het om een traject van een jaar (40 weken, exclusief vakanties) waarbij cursisten 3 klokuren per week lessen gaan volgen. Elke cursist zal via het Taalhuis (dat onderdak heeft gevonden bij de Bibliotheek MM) een taalmaatje toegewezen krijgen. Cursisten kunnen in het Taalhuis zelfstandig en onder begeleiding van zijn / haar taalmaatje oefenen. De lessen worden door professionele docenten van het ROC gegeven. De Bibliotheek draagt zorg voor de leslocatie. Dit project is een continue en laagdrempelig proces. Iemand committeert zich hier echt aan omdat het intensief is (herhaling!). Het project heeft een groot bereik en de koppeling en samenwerking van vrijwilligers met professionals wordt als zeer positief en sterk ervaren. Inspirerend voor velen. # Nominatie 2 Projectnaam: Taal en Ouderbetrokkenheid / Taal en Financieel Ouderschap Organisatie: Poema & Qualitas in samenwerking met Stichting EDUZA Beschrijving: Tijdens Taal en Ouderbetrokkenheidslessen krijgen ouders van basisschoolleerlingen twee keer in de week les op school, tijdens schooltijden van hun kinderen. Het taal- en opleidingsniveau van de deelnemers (12-20) is divers. Veel ouders hebben in hun thuisland geen basisonderwijs gevolgd, anderen zijn wel naar school geweest maar spreken de Nederlandse taal niet of nauwelijks, naast enkele deelnemers die de Nederlandse taal redelijk beheersen, maar hun schrijfvaardigheid willen verbeteren. De combinatie van taal en ouderbetrokkenheid heeft een empowerment effect, ouders krijgen meer vertrouwen in eigen kunnen. Ouders durven en kunnen beter communiceren met de leerkracht van hun kind(eren), weten waar hun kind(eren) op school mee bezig is en kunnen daardoor hun kind(eren) beter ondersteunen, begeleiden en aansporen t.b.v. hun schoolloopbaan. Kinderen tonen zich trots op hun ouders, die beter Nederlands gaan spreken, ouders worden zelfstandiger qua taal (kinderen hoeven b.v. niet meer mee naar de huisarts als tolk). Kinderen zijn trots dat zij hun ouders zien leren op hun school. Een belangrijk onderdeel van onze aanpak is het inzetten van een taalvrijwilliger naast een gecertificeerde NT2 docent. Deze werkwijze biedt de mogelijkheid om de deelnemers op eigen taalniveau te ondersteunen. Alfabetiseerders krijgen tijdens de les specifieke aandacht van taalvrijwilligers. 5#6
Van leerkrachten en directies van scholen horen we dat deelnemers vaak voor het eerst zelfstandig naar 10 minuten gesprekken komen, zich opgeven voor activiteiten binnen de school, zich betrokken tonen bij de schoolloopbaan van hun kind(eren). Deelnemers ervaren de taal en ouderbetrokkenheidslessen als een veilige en stimulerende leeromgeving waarin zij zich ontwikkelen. In dit project komt sterk de koppeling met de school van de kinderen terug. Zo zijn ouders en andere deelnemers zeer betrokken bij de school en hun kinderen, leren direct in de praktijk en hebben er direct profijt van. Ouderbetrokkenheid is erg belangrijk en dat wordt in dit project mooi opgepakt. # Nominatie 3 Projectnaam: Taalondersteuning voor laaggeletterden Organisatie: NV Irado Beschrijving: NV Irado is een organisatie met 255 medewerkers, waarvan 220 medewerkers werkzaam zijn in de openbare ruimte van Schiedam en Vlaardingen. Daarnaast werken er gemiddeld - 40 Schielanders - stagiaires die met behoud van uitkering- een werkstage van 3 12 maanden doorlopen - 40 mensen met een WSW- indicatie - 40 vrijwilligers En bieden 15 stageplaatsen aan stagiaires met een SVO- HBO+ opleiding. Het afgelopen jaar hebben 12 medewerkers van Irado taalondersteuning gevolgd op individueel niveau. Met iedereen is een persoonlijk doel afgesproken. Bijv.dat men - beter leert lezen, spreken en/of schrijven - beter leert schrijven van zakelijke e- mails, klantbonnen, etc. - ondersteuning krijgt bij het volgen van opleidingen bijv. VCA, BHV, etc. Bij de aanmelding van nieuwe kandidaten voor het werkervaringsproject van de Schielanders zitten regelmatig kandidaten met een taalachterstand (gem. A1- ). Daarnaast beschikt ook niet iedereen over een VCA certificaat. Taal is o.i. de basis voor integratie en speelt een belangrijke rol voor langdurig werklozen om regulier betaald werk te krijgen en te behouden. Taalondersteuning is dan ook essentieel. Door te communiceren in het Nederlands en het VCA te behalen wordt de veiligheid vergroot. Het lesboek en het examen van VCA is geschreven op taalniveau MBO+. Te hoog voor mensen die de taal niet goed beheersen. De VCA organisatie wil op dit moment het taalniveau niet aanpassen aan laaggeletterden. De gemiddelde laaggeletterdheid in Schiedam is 20%. Bij Irado volgt ca 5% van de medewerkers taalles. Het project is genomineerd omdat het bedrijf Irado zich inzet voor laaggeletterdheid en die inzet uitrolt over de verschillende (landelijke) filialen. Irado heeft zo een belangrijke voorbeeldfunctie dat kan zorgen voor een sneeuwbaleffect voor andere (afvalverwerkings)bedrijven om hier ook mee aan de slag te gaan. Wat als zeer waardevol wordt gezien is dat Irado het belang erkend dat beter kunnen begrijpen van teksten op de werkvloer direct een weerslag heeft; medewerkers snappen beter wat ze doen, is de veiligheid verhoogd en kunnen medewerkers beter hun werk doen. 6#6