Speerpuntennotitie aanpak laaggeletterdheid

Transcriptie

1 Speerpuntennotitie aanpak laaggeletterdheid Datum Behandelend ambtenaar Harriet Eggengoor Team Sociaal Beleid Portefeuillehouder Helga Witjes Registratienummer Gerelateerd poststuk Onderwerp Laaggeletterdheid binnen de gemeente Lingewaard: wat is er, wat doet de gemeente en wat zijn de speerpunten voor de gemeente. Inleiding Een op de negen Nederlanders is laaggeletterd. Laaggeletterden hebben zoveel moeite met lezen en schrijven dat het hun dagelijks functioneren belemmert. Voor wie in Nederland niet goed kan lezen en schrijven, is de weg naar verschillende instanties (bijvoorbeeld de dokter, het ziekenhuis en de gemeente) bezaaid met hindernissen. Kunnen lezen is overal nodig. Maar dat niet alleen: wat je leest, moet je ook kunnen begrijpen en toepassen. De problematiek van laaggeletterdheid doet zich voor bij een grote en diffuse doelgroep. Ook valt het vaak samen met een veelheid van sociale problemen (werkloosheid, gezondheid, schulden, etc.). Genoeg redenen om hier professionele aandacht aan te schenken. Volgens onderzoek in 2016 is het percentage laaggeletterden in Lingewaard 5-8 % 1. In de gemeente Overbetuwe ligt dit percentage tussen 0-5% terwijl in Arnhem en Nijmegen dit percentage hoger ligt, tussen 11-13%. Het gemiddelde percentage van de provincie Gelderland is 10,4%. In deze speerpuntennotitie wordt informatie over laaggeletterdheid binnen de gemeente Lingewaard gegeven. Informatie over wat er is en wat de gemeente Lingewaard doet voor deze groep inwoners van Lingewaard en wat de speerpunten zijn. Kernboodschap Consequenties (w.o. financiële) Wat is er en wat doen we Regio Midden-Gelderland Op grond van een Wijzigingswet van 9 juli 2014 is een specifieke uitkering Educatie ingevoerd. Het Rijk verstrekt de uitkering aan zogenoemde contactgemeenten. Het geld is bedoeld voor de wettelijke educatietaak van gemeenten in de betreffende regio. De besteding moet aan opleidingen Nederlandse taal en rekenen conform de Wet Educatie en beroepsonderwijs (WEB) voldoen. Een contactgemeente moet in overleg met de regiogemeenten zorgen voor voldoende aanbod van educatie in de regio. Arnhem is 1 Rapport: Feiten & Cijfers Geletterdheid 2016, Stichting Lezen & Schrijven in samenwerking met Maastricht University School of Business and Economics Educational Research & Development, 2016

2 contactgemeente voor de regio Midden-Gelderland waar ook Lingewaard onder valt. Aan de samenwerking binnen de regio nemen ambtenaren uit de regiogemeenten deel en een regiocoördinator van de gemeente Arnhem. Door de regio is een Regionaal educatieplan Midden-Gelderland , programma 2017 opgesteld. In GRO-verband 2 is afgesproken dat er sprake is van een transitie-programma. Tijdens de looptijd krijgt dit programma op basis van praktijkervaring een invulling. De uitgangspunten gedurende de transitieperiode ( ) zijn opgenomen in tabel 1. Hoewel het educatiebudget is geregionaliseerd blijft iedere gemeente afzonderlijk verantwoordelijk voor een aanbod opleidingen. Evaluatie vindt plaats in Samenwerking Lingewaard en Overbetuwe De gemeenten Lingewaard en Overbetuwe trekken samen op rondom de aanpak van laaggeletterdheid. Hiervoor is een kerngroep opgericht: kerngroep laaggeletterdheid. De kerngroep houdt zich bezig met het non-formele 3 aanbod en richt zich ook op laaggeletterde statushouders. In de kerngroep hebben zitting: Gemeente Lingewaard, Gemeente Overbetuwe, Bibliotheek OBGZ, Stichting Welzijn Lingewaard (SWL), Forte Welzijn, Vluchtelingenwerk, ROC Rijn IJssel, Stichting Lezen & Schrijven. Door de kerngroep laaggeletterdheid zijn de volgende speerpunten aangegeven: - Meer bewustwording creëren in de gemeenten; - Het betrekken van bedrijven in de gemeenten; - Jonge ouders bereiken met aanpak laaggeletterdheid; - Jongeren bereiken met aanpak laaggeletterdheid; - Bereiken van werkzoekenden, ook in relatie met de Wet Taaleis. Aan deze speerpunten zijn door de kerngroep acties verbonden en in een plan van aanpak verwerkt. Dit plan van aanpak is in het derde kwartaal 2017 klaar ( Plan van aanpak: aanpak laaggeletterdheid in Overbetuwe en Lingewaard ). Het aanbod staat centraal in dit plan. Er wordt gekeken welke partners wat kunnen betekenen in nieuw non-formeel taalaanbod op basis van de vraag die er is. Er wordt vraaggestuurd gewerkt en innovatie is het uitgangspunt. Het plan van aanpak geeft inzicht in de acties die worden opgepakt, via welke kanalen dit gaat plaatsvinden en welke doelen hiermee bereikt worden. Ook wordt in dit plan inzicht gegeven met welke activiteiten dit moet plaatsvinden en welke partners dit gaan uitvoeren. Concreet zijn naar aanleiding van de samenwerking vier subsidies aangevraagd voor vier projecten (hierover later meer). De uitwerking hiervan wordt op korte termijn verwacht. Het plan van aanpak wordt u ter kennisgeving aangeboden als deze definitief is. Hieronder is opgenomen hoe de kerngroep laaggeletterdheid aansluit bij de uitgangspunten die in GROverband zijn opgesteld. GRO uitgangspunten De focus voor het programma komt op de aanpak van laaggeletterdheid. Gestreefd wordt naar meer gespreid en laagdrempelig aanbod. Een sluitend leeraanbod door een actief netwerk van formele en non-formele aanbieders. Samenwerking Lingewaard en Overbetuwe Oprichting kernteam laaggeletterdheid in Aanbod en acties worden uitgezet via bestaande kanalen (bijvoorbeeld bibliotheken, participatiepunt, SWL, etc). Kernteam laaggeletterdheid richt zich op nonformeel aanbod = laagdrempelig aanbod. Kernteam laaggeletterdheid is een actief netwerk bestaand uit diverse partijen. De kerngroep richt zich met name op non-formeel aanbod. Het ROC Rijn IJssel is de schakel naar formeel aanbod. 2 Gemeenschappelijke Regeling Onderwijszaken (GRO) 3 Formeel leren: systematisch en gestructureerd leren binnen een omgeving die ontworpen is om te leren, met als doel het behalen van erkende diploma s of certificaten. Non-formeel leren: georganiseerd leren, doelgericht maar misschien minder gestructureerd en systematisch in vergelijking met formeel leren. Non-formeel leren is niet gericht op het behalen van een erkend diploma of certificaat. De omgeving is niet per se ontworpen als leeromgeving. Denk bijvoorbeeld aan cursussen in een bibliotheek of wijkcentrum, of aan werkplekleren. 2

3 Het bereik van vooral de autochtone doelgroep moet Kernteam laaggeletterdheid richt zich hier vooral op vergroot worden. maar neemt ook statushouders mee (samenwerking met Vluchtelingenwerk). Er komt ruimte voor vernieuwing en experimenten, Pilot Prago: Prago (PRAktisch Gericht Onderwijs) geeft waarbij aandacht voor keuzevrijheid en digitale praktische lessen basiseducatie voor volwassenen vaardigheden. (formeel aanbod) die moeite hebben met leren. Prago richt zich op laagopgeleide en laaggeletterde mensen en leert hen (beter) lezen, schrijven, rekenen en digitale vaardigheden. In september start een pilot. Aan deze pilot neemt een groep cursisten deel uit de gemeenten Lingewaard en Overbetuwe. Verbetering van de kwaliteit van het aanbod door Kernteam laaggeletterdheid neemt dit mee in haar uit te vrijwilligers door scholing, training en betere afstemming. zetten acties. Tabel 1: uitgangspunten GRO en samenwerking Lingewaard en Overbetuwe Huidig aanbod binnen de gemeente Lingewaard - De gemeente is aangesloten bij het regionale bondgenootschap laaggeletterden. Dit genootschap zorgt voor het uitwisselen van kennis en ervaringen en voor training van professionals om laaggeletterden te herkennen; - Taalaanbod ROC RijnIJssel: het ROC biedt diverse taaltrajecten aan (NT2 alfabetisering, NT2 basisniveau, NT2 staatsexamen, 1F en 2F Nederlandse taal en rekenen); - De Openbare Bibliotheek Gelderland Zuid biedt digibeten en laaggeletterden diverse gratis workshops aan (werken met de e-overheid, cursus Klik en Tik, leesgroepen laaggeletterden, taalpunt, groepsactiviteiten rondom lezen in de week van de alfabetisering); - De Openbare Bibliotheek Gelderland Zuid biedt gratis workshops aan voor ouders van kinderen en kinderen (peutercafé en boekstart); - Op een aantal scholen is een bibliotheek binnen de school aanwezig. Dit wordt niet rechtstreeks door de gemeente gesubsidieerd. De overkoepelende organisatie OBGZ wordt door de gemeente gesubsidieerd waardoor het mogelijk is om een bibliotheek op scholen te organiseren. Scholen betalen hier zelf ook aan mee. Een bibliotheek op een school is meer dan alleen het aanbieden van boeken. Scholen krijgen gericht onderwijs hoe lezen aangeboden en bevorderd kan worden; - SWL: ondersteunt taalvrijwilligers die een groep laaggeletterden begeleiden, taalmaatjes, koffieochtend, naailes; - Vluchtelingenwerk: voorlezen aan gezinnen, taalmaatjes en samenwerkingen met bibliotheken; - Forte Welzijn: Internationale praatgroep vrouwen, Digitaal café. Communicatie In de gemeentegids is een korte tekst opgenomen over laaggeletterdheid. Mensen die problemen hebben op dat gebied, iemand kennen die problemen heeft op dat gebied of mensen die meer informatie willen over het onderwerp worden verwezen naar een internetpagina: Daar staat meer achtergrondinformatie en contactinfo met relevante instanties. Op dit moment wordt een aantal subsidies aangevraagd. Zodra die subsidies worden toegekend of op het moment dat andere mijlpalen in het traject worden bereikt, kan langs verschillende wegen publiciteit worden gezocht. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van ambassadeurs. Daarnaast kunnen we de gemeentepagina inzetten, social media of de pers mobiliseren. Daarbij is het goed om steeds afstemming te zoeken met partner Overbetuwe. Speerpunten gemeente Lingewaard Binnen de gemeente Lingewaard wordt op een aantal trajecten het komende jaar de focus gelegd. 1. Project voor t zelfde geld : in kleine groepen worden laaggeletterden begeleid in het zelfstandig op orde houden van hun administratie. Hierbij worden de taal- en rekenvaardigheden van de deelnemers verhoogd. Na afloop dan de training kunnen deelnemers doorstromen naar een formeel educatietraject 3

4 om het taalniveau te verhogen. Subsidie hiervoor is aangevraagd. Dit speerpunt is gericht op volwassenen; 2. Project taalmaatjes : het intensiveren van werven, opleiden en inzetten van taalmaatjes voor laaggeletterden. Taalmaatjes kunnen ook ingezet worden bij niet-inburgeringsplichtige statushouders. Subsidie hiervoor is aangevraagd. Dit speerpunt is gericht op volwassenen; 3. Project klus en klets : in groepen vinden doe-activiteiten plaats met een leeractiviteit. Hiermee neemt de taal en rekenvaardigheid toe maar kunnen deelnemers ook nieuwe (klus)vaardigheden aanleren. De nadruk is taal en rekenverwerking met nevendoelen: ontmoeting, structuur en integratie. Subsidie hiervoor is aangevraagd. Dit speerpunt is gericht op volwassenen; 4. Project erbij blijven : mensen die uitgeleerd zijn bij het formele traject maar nog wel behoefte hebben aan een onderhoudsmoment kunnen één keer per week terecht bij erbij blijven. De schoolse omgeving wordt verlaten en vervangen door gestructureerde bijeenkomsten waar deelnemers oefenen met lezen, schrijven, rekenen en spreken. Subsidie hiervoor is aangevraagd. Dit speerpunt is gericht op volwassenen; 5. Pilot Prago: Prago (PRAktisch Gericht Onderwijs) geeft praktische lessen basiseducatie voor volwassenen die moeite hebben met leren. Prago richt zich op laagopgeleide en laaggeletterde mensen en leert hen (beter) lezen, schrijven, rekenen en digitale vaardigheden zodat zij beter mee kunnen doen in de samenleving. Hierbij valt te denken aan een formulier invullen, de krant lezen, rekenen met geld en een mail sturen. In september start een groep van maximaal 15 cursisten uit zowel inwoners uit Lingewaard als Overbetuwe. Er is sprake van een pilot omdat tot nu toe het formele taalaanbod grotendeels (80% van het budget) werd ingekocht bij het ROC Rijn IJssel. Beide gemeenten willen nagaan of het mogelijk is om bij meerdere organisaties het formeel taalaanbod in te kunnen kopen. Prago heeft een subsidieaanvraag ingediend voor het uitvoeren van drie pilots, waaronder binnen de gemeenten Lingewaard en Overbetuwe. Indien de pilot aanslaat wordt gekeken of dit in de toekomst uitgebreid kan worden; 6. Onderzoeken bieb op school: Bovenstaande speerpunten zijn gericht op volwassenen. Nadat die speerpunten zijn uitgewerkt is ook inzichtelijk in hoeverre de uitwerking van een speerpunt doorsijpelt naar kinderen. Na de uitwerking van de speerpunten wordt onderzocht of er nog behoefte is aan een bieb op iedere school. Temeer ook omdat in alle kleine kernen al bibliotheek-voorziening aanwezig zijn of op korte termijn worden gerealiseerd. Bij dit onderzoek worden ook de trajecten meegenomen die al langer lopen. 7. Laaggeletterdheid zichtbaar maken: Een communicatieplan wordt opgesteld om laaggeletterdheid zichtbaar te maken voor de inwoners van de gemeente Lingewaard. Hierbij wordt gebruik gemaakt van ambassadeurs. Hiermee hoopt de gemeente dat laaggeletterdheid bespreekbaar wordt. Financiën Budget gemeente Lingewaard Binnen de begroting van de gemeente Lingewaard is geen aanvullend budget gereserveerd voor de aanpak van laaggeletterdheid. Huidige activiteiten, die door de bibliotheken en SWL worden aangeboden, worden indien nodig ambtelijk ondersteund en vinden plaats binnen de bestaande formatie. Zowel de bibliotheek als SWL ontvangen een gemeentelijke subsidie. Subsidiemogelijkheden In de gezamenlijke aanpak van de gemeenten Lingewaard en Overbetuwe wordt een subsidieaanvraag non-formeel taalaanbod aangevraagd voor de vier projecten 4 die als speerpunt zijn aangemerkt. Het gezamenlijk plan van aanpak ligt hieraan ten grondslag. Als een subsidie wordt toegekend vindt een verdere uitwerking van deze vier speerpunt-projecten plaats. Het uitgangspunt is dat deze uitwerking binnen de huidige formatie wordt opgepakt. Vervolgstappen Het Plan van aanpak: aanpak laaggeletterdheid in Overbetuwe en Lingewaard wordt in het derde kwartaal 4 Project voor t zelfde geld, project taalmaatjes, project klus en klets, project erbij blijven. 4

5 van 2017 ter kennisgeving aan het college aangeboden. Ook is er dan duidelijkheid over de subsidietoekenning van de vier aangevraagde non-formele taalprojecten. Een goede regierol is belangrijk zodat inzichtelijk blijft welke trajecten door wie worden opgepakt, of de resultaten zijn zoals verwacht en of bijsturing nodig is. Conclusie Laaggeletterdheid krijgt zowel op landelijk, regionaal als gemeentelijk niveau veel aandacht. De gemeente Lingewaard is in GRO-verband betrokken bij de uitwerking van het regionaal educatieprogramma. Door de samenwerking in de regio en de samenwerking met de gemeente Overbetuwe, is meer overzicht van het aanbod ontstaan en sluiten lijnen beter op elkaar aan. Het uitvoeringsplan dat de gemeente Lingewaard en de gemeente Overbetuwe in nauwe samenwerking aan het opstellen zijn is gericht op acties die beide gemeenten gaan oppakken. Subsidies zijn aangevraagd voor non-formele taalprojecten. Verschillende partners zijn hierbij betrokken. De uitwerking van deze taalprojecten wordt op korte termijn verwacht. De volgende speerpunten worden binnen de gemeente Lingewaard dit jaar uitgewerkt: 1. Project voor t zelfde geld ; 2. Project taalmaatjes ; 3. Project klus en klets ; 4. Project erbij blijven ; 5. Pilot Prago; 6. Onderzoeken bieb op school; 7. Laaggeletterdheid zichtbaar maken. Met deze acties én de bestaande reguliere trajecten krijgt laaggeletterdheid op professionele wijze extra aandacht en een extra impuls binnen de gemeente Lingewaard. 5