CO-PREV vzw CO-PREV asbl Vereniging van externe diensten Association des services externes Voor preventie en bescherming pour la prévention et la protection Een kleine onderneming neemt contact op met de externe dienst voor preventie en bescherming op het werk (EDPB) voor een risicoanalyse psychosociale aspecten: welke risicoanalyse wordt aangeboden? De globale risicoanalyse vormt de basis van de welzijnswetgeving (wet van 4.8.1996). Als werkgever bent u verplicht om in uw bedrijf een beleid te voeren dat er op gericht is het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk te bevorderen. Het is via de risicoanalyse dat u passende preventiemaatregelen kan uitwerken. Wanneer het gaat over psychosociale risico s zal u als werkgever die situaties moeten identificeren die aanleiding kunnen geven tot: - Stress of burn-out veroorzaakt door het werk - Conflicten verbonden aan het werk - Geweld - Pesterijen - Ongewenst seksueel gedrag op het werk Uw EDPB biedt nooit kant-en-klare risicoanalyses aan zonder een voorafgaande grondige analyse van de situatie in het bedrijf. Als werkgever moet u hiervoor het nodige doen met de hulpmiddelen die u ter beschikking gesteld en of geduid werden door de EDPB of die de overheid (of sectororganisaties) aanbieden (zie bijv. websites: http://navb.constructiv.be). Zijn er dan bijzondere vragen dan kan de EDPB u steeds concreet bijstaan, of, eventueel, indien gewenst, deze risicoanalyse voor uw rekening, en met uw samenwerking, volledig uitvoeren. Nuttige voorafgaande screening: In kleinere ondernemingen kan de knipperlichtmethode een zeer nuttige eerste screening van de feitelijke situatie opleveren: het betreft een tool die u als werkgever waarschuwt wanneer psychosociale risico s in de onderneming kunnen opduiken. De methode is gratis en u kan dit zelf toepassen op basis van enkele gegevens die aanwezig zijn in uw bedrijf. Let wel: deze methode is een aanzet tot de risicoanalyse, het is op zich nog géén risicoanalyse! De tool neemt de vorm aan van een tabel waarin allerlei psychosociale risico s opgenomen staan. Een groep samengesteld uit de verschillende beroepscategorieën van de onderneming ( u zelf als werkgever of uw afgevaardigde(n), enkele ploegbazen en afgevaardigde werknemers) vullen deze tabel in. Het resultaat van deze pre-diagnose (al of niet veel negatieve scores) geeft aan met welke urgentie dient overgegaan tot een risicoanalyse. Meer informatie hierover vindt u bij: http://www.werk.belgie.be/moduledefault.aspx?id=42177 Pagina 1 van 4
Methodieken voor het zelf uitvoeren van een risicoanalyse: Voorafgaande opmerking: een goede risicoanalyse moét de volgende domeinen in kaart brengen: 1) De arbeidsorganisatie: Hoe is het werk in de onderneming georganiseerd? Wat is het algemeen beleid in de onderneming? Hoe worden uw werknemers geïnformeerd over belangrijke dingen? Hoe worden uw werknemers betrokken bij veranderingen en beslissingen? Kunnen werknemers suggesties doen om de organisatie te verbeteren? 2) De arbeidsinhoud: Wat is de werkdruk van uw medewerkers? Wat is de variatie in het werk van het personeel? Is het voor elke werknemer duidelijk wat er te doen is? Heeft uw medewerker voldoende zelfstandigheid in de job? 3) De arbeidsvoorwaarden: Wat is de verlof-en uurregeling? Zijn er opleidings-en doorgroeimogelijkheden (welke?), wat zijn de loonvoorwaarden, zijn er evaluatieprocedures (welke?). 4) De arbeidsomstandigheden: Wat zijn de omstandigheden op een doorsnee werf (lawaai, verlichting, gebruikte stoffen, werkhouding..), welke arbeidsmiddelen worden gebruikt en zijn die optimaal? 5) De arbeidsverhoudingen of Interpersoonlijke relaties op het werk: Hoe ondersteunt u uw medewerkers? Is er overleg met en onder de werknemers? Hoe verloopt de samenwerking onder uw medewerkers? Kunnen medewerkers hun eigen mening uiten? Is er sprake van ongewenst gedrag op het werk (geweld, pesterijen, ongewenst seksueel gedrag)? Hoe verloopt het contact met leveranciers en andere personen op de werf die niet tot uw bedrijf behoren? Het gaat hier over de vijf bronnen van psychosociale risico s, de zogenaamde 5 A s. Vermits voor elk bedrijf de risico s kunnen verschillen is het belangrijk uw medewerkers zoveel mogelijk te betrekken bij de analyse. Uiteraard is ook uw eigen betrokkenheid van belang. Het gaat uiteindelijk over een aangelegenheid die het succes van uw bedrijf bepaalt! Dit zijn de meest aangewezen werkmethodes: 1) De participatieve aanpak: Dit is de aanpak waarbij u rechtstreeks uw personeel bevraagt via individuele gesprekken of in werkgroepjes. Het grote voordeel van deze aanpak is dat uw medewerkers een actieve rol spelen bij de bevraging en dat u onmiddellijk een draagvlak creëert voor de te treffen preventiemaatregelen. Voor deze werkwijze moeten uw medewerkers zich beschikbaar maken voor het gesprek of de werkgroep. Pagina 2 van 4
Individueel gesprek: U kan dit met al uw werknemers beleggen (klein bedrijf) of met een representatief deel van uw personeel (let op voor voldoende evenwicht man/vrouw, jong/oud, afdelingen ). Tijdens zo n interview komen best enkele vaste vragen aan bod die betrekking hebben op de eerder vermelde 5 A s. U kan uw medewerker de gelegenheid geven om zelf concrete voorstellen te doen voor verbeteringen. Werkgroep: In kleine werkgroepjes komen de positieve en de te verbeteren punten omtrent psychosociale aspecten aan bod. Zo kan elk lid van de groep 2 punten noteren die hem/haar energie geven op het werk en 2 punten die energie wegnemen of stress veroorzaken. Nadien overloopt de groep deze punten en brengt ze onder in de 5 A s. In heel kleine bouwondernemingen kan tijdens een personeelsvergadering de risicoanalyse (dus de 5 A s) aan bod komen. Voor zeer kleine ondernemingen (< 5 werknemers) is de collectieve aanpak (werkgroep) zeker aangewezen. Zo kan u er voor kiezen om op een bepaalde dag 3 uren tijd vrij te maken, of anders om stapsgewijs te werken (bijv.: tijdens een aantal kortere momenten telkens 1 à 2 A s aan bod te laten komen. 2) Vragenlijsten: Bij uw EDPB zijn wetenschappelijk onderbouwde vragenlijsten beschikbaar (zie voorbeeld in bijlage) die elke individuele werknemer vooraf kan invullen. Eenmaal ingevuld kunnen ze dan vervolgens individueel of collectief besproken worden. 3) Gratis tools van de overheid : Er bestaat een specifieke tool voor de bouwsector die steunt op zgn. SOBANE strategie (strategie voor beheersing van risico s op vier niveau s: screening, observatie, analyse, expertise). Ook hier worden de psychosociale risico s met de werknemers besproken om tot oplossingen te en preventiemaatregelen te komen. Men legt vervolgens prioriteiten vast op het vlak van op korte termijn uit te voeren veranderingen. Meer informatie hierover op http://www.sobane.be/sobane/default.aspx?id=22996, met een aangepaste vragenlijst voor de bouwsector. Uw EDPB kan u hierover desgewenst meer inlichtingen verschaffen. Pagina 3 van 4
Wat doen met de resultaten van de risicoanalyse? Het is uiteraard niet de bedoeling dat u deze resultaten in de kast stopt en enkel weer boven haalt wanneer er iets gebeurt of er een controle is van de afdeling TWW van de FOD WASO (federale inspectiediensten). 1. Met de resultaten van de risicoanalyse gaat u tot verdere actie over, dit wil zeggen neemt u preventiemaatregelen. Een correcte uitvoering van deze maatregelen mag u verwachten wanneer u uw medewerkers heeft betrokken bij het uitwerken van de risicoanalyse en het bedenken van de preventiemaatregelen. 2. De preventiemaatregelen die voortkomen uit de risicoanalyse moet u opnemen in het Globaal Preventieplan dat in grote lijnen een schets geeft van waar u de komende 5 jaren naar toe wil met het preventiebeleid. De acties die u in het komende jaar wil uitgevoerd zien formuleert u in uw Jaaractieplan. 3. De uitgevoerde acties dienen regelmatig te worden geëvalueerd en, indien nodig, bijgestuurd. Pagina 4 van 4
[Geef tekst op] Voorafgaande vragen - Psychosociale risicoanalyse a. Geef 3 factoren die uw psychosociaal welzijn op een positieve manier beïnvloeden. Breng een rangorde (van meest naar minst belangrijk) aan en concretiseer. 1. 2. 3. b. Geef 3 factoren die uw psychosociaal welzijn op een negatieve manier beïnvloeden. Breng een rangorde (van meest naar minst belangrijk) aan en concretiseer. 1. 2. 3. c. Koppel aan uw gedetecteerde moeilijkheden (vraag b) verbetermogelijkheden. Gelieve dit document vóór terug te sturen naar volgend adres:.
In onderstaande vakken, 3 aspecten aanduiden die u motiveren in uw werk bij xxx Weinig Steeds Laag Beslissend 1 frequentie 1 2 3 4 5 2 frequentie 1 2 3 4 5 3 frequentie 1 2 3 4 5
In onderstaande vakken, 3 situaties aanduiden die u vatbaar voor verbetering acht in uw werk bij xxx «Frequentie» : het cijfer omcirkelen dat overeenkomt met de frequentie «Belang» : het cijfer omcirkelen dat overeenkomt met het belang in uw mening Weinig Laag 1 frequentie 1 2 3 4 5 Steeds Beslissend 2 frequentie 1 2 3 4 5 3 frequentie 1 2 3 4 5
Wat betreft de hierboven beschreven situaties (vatbaar voor verbetering), welke zijn, volgens u, de maatregelen die deze zouden kunnen verbeteren. 1 2 3
1. Energiegevers en -nemers Met verschillende WN rond de tafel gaan zitten. Iedereen noteert 2 punten die hem/haar energie geven op het werk en 2 punten die energie wegnemen of stress veroorzaken. Deze worden nadien overlopen en ondergebracht onder de 5 A s. Tijdens groepsgesprek kan besproken worden: welke A bevat de meeste energiegevers? Welke de meeste energievreters? Hoe kunnen we oplossingen zoeken voor wat onze energie wegneemt? 2. Checklist overlopen: een beperkt aantal items te kiezen uit vb. 50 checkpoints door ILO (let op! Originele tekst is in het Engels) en deze in groep bespreken 3. Focusgroep: te bespreken vragen met de verschillende werknemers 1) Jobinhoud - Hoe is de werkdruk? - Hoe is de variatie van het werk? - Is het duidelijk wat je moet doen? - Heb je voldoende zelfstandigheid in de job? - Hoe vind je je job in het algemeen? 2) Relaties - Hoe is de sfeer op de werkvloer? - Hoe is de ondersteuning van de collega s en de werkgever? - Is het overleg voldoende? - Krijg je genoeg feedback? - Kun je je eigen mening geven?
- Is er sprake van ongewenst gedrag op het werk (geweld, pesterijen, ongewenst seksueel gedrag)? - Hoe is het contact met klanten, leveranciers en andere derden? - Wanneer gaat het contact met derden goed? welke moeilijkheden kom je tegen? 3) Organisatie - Hoe vind je het werk in de organisatie georganiseerd? - Wat vinden jullie van het algemene beleid? - Word je voldoende geïnformeerd over belangrijke dingen? - Word je voldoende betrokken bij veranderingen en beslissingen? - Heb je suggesties om de organisatie te verbeteren? 4) Voorwaarden - Hoe zijn de opleidingsmogelijkheden en de doorgroeimogelijkheden? - Wat vind je van de beloning? - Is het werk goed te combineren met je privéleven? - Hoe is de uur- en verlofregeling? 5) Omstandigheden - Hoe is het gebouw en de werkomgeving? - Zijn de werkmiddelen voldoende? - Hoe is de veiligheid van het werk?
Achteraf (voor de 3 mogelijkheden): opmaak van een actieplan volgens format Verbeterpunt? Voorgestelde actie Timing Verantwoordelijke Status