Nieuwsbrief van het Nationaal Hepatitis Centrum Jaargang 2, nummer 8, februari 2007 INHOUDSOPGAVE Informatie over de NHC nieuwsbrief Landelijke Hepatitisweek 2007 Clingendael Symposium TNS NIPO onderzoek naar awareness hepatitis B Oratie dr. H.L.A. Janssen Kamervragen over hepatitis B vaccinatie De toekomst van het Rijksvaccinatieprogramma NHC-project Hepatitis B en zwanger Hepatitis C campagne van start Onrust over artikel in Metro Verdachte verplicht meewerken aan bloedtest Behandeling voor verbetering kwaliteit van leven hepatitis C patiënten Nepalese premier besmet met hepatitis E Dieet kan risico op leverkanker beïnvloeden Informatie over de NHC nieuwsbrief De nieuwsbrief van het Nationaal Hepatitis Centrum verschijnt per kwartaal en geeft een overzicht van de recente ontwikkelingen omtrent hepatitis. Uitgebreide informatie kunt u verkrijgen via onze website www.hepatitis.nl of door telefonisch contact op te nemen met de Hepatitis Infolijn: (033) 422 09 88. Al onze materialen zijn te bestellen via de NHC-website en via de Hepatitis Infolijn. Onze publicaties zijn gratis online in te zien en te downloaden. Als u opmerkingen of suggesties heeft, of als u deze nieuwsbrief niet meer wenst te ontvangen, kunt u een e-mail sturen naar: nieuwsbrief@hepatitis.nl. Landelijke Hepatitisweek 2007 De Landelijke Hepatitisweek is succesvol verlopen! Zowel de Patiënten- en cliëntendag op 10 februari (foto) als de dagen voor de beroepsgroepen op 15 en 16 februari konden rekenen op grote belangstelling. De eerste reacties van zowel deelnemers als sprekers zijn positief. Voor ons als organisatie een goede reden om door te gaan! Het verslag Evaluatie Landelijke Hepatitisweek 2007 wordt zo spoedig mogelijk op onze website geplaatst. In de syllabus staan de samenvattingen van alle presentaties. U kunt deze syllabus gratis downloaden (www.hepatitis.nl/files/syllabus_2007.pdf) of bij het NHC bestellen voor 7,50 per stuk. Mocht u meer informatie willen over één van de presentaties, dan kunt u de spreker mailen (zie mailadressen in de syllabus) of contact opnemen met het NHC. HEPA tv heeft tijdens het congres Hepatitis Ketenzorg in de Eerste- en tweedelijnszorg op donderdag 15 februari opnamen gemaakt. De video is te zien op www.hepatv.nl. Deze site is uitsluitend toegankelijk voor beroepsbeoefenaars die BIG geregistreerd zijn. Clingendael Symposium Vrijdag 2 februari heeft het NHC samen met NLV, MLDS, Liverdoc en Rijnstateziekenhuis het symposium Het acute probleem van chronische hepatitis B voor beleidsmakers georganiseerd in Printversie Nieuwsbrief NHC februari 2007 1/5
Instituut Clingendael Den Haag. Verschillende sprekers uit binnen- en buitenland hebben het probleem van chronische hepatitis B aan de orde gesteld voor beleidsmakers. De slotverklaring luidt: De Nederlandse overheid is grondwettelijk verplicht zorg te dragen voor een goede gezondheid van haar burgers. In dit kader stellen wij u op de hoogte van het acute probleem van chronische hepatitis B: 1. Op basis van wetenschappelijk onderzoek is vastgesteld dat in de komende 10 jaar ruim 2.000 mensen zullen overlijden als gevolg van chronische hepatitis B. 2. De sterfte van deze mensen is grotendeels te voorkomen met behulp van moderne antivirale therapie. Op basis van uw grondwettelijke verplichting verzoeken wij u met klem gezien de urgentie samen met de betrokken stakeholders al in de eerste helft van 2007 een actieplan te formuleren, dat ten doel heeft: 1. Het opsporen en behandelen van de mensen met een chronische hepatitis B. 2. Het voorkomen van nieuwe besmettingsgevallen. Het is aan te bevelen a call for action betreffende hepatitis B krachtig te ondersteunen in de EU. TNS NIPO onderzoek naar awareness hepatitis B In de voorbereidingen van bovengenoemd Clingendaelsymposium heeft TNS NIPO de kennis van hepatitis B onder algemeen publiek (n=438) en zorgprofessionals (n=245) uitgevoerd. Hieruit blijkt dat het kennisniveau op het gebied van hepatitis B door behandelaars laag wordt ingeschat. Ongeveer een kwart van de huisartsen, gynaecologen en verloskundigen denkt dat actieve chronische HBV met typische klachten gepaard gaat. Wat betreft het beeld bij de doorsnee Nederlander: de overgrote meerderheid (70%) denkt een ondergemiddeld risico te lopen. Ook ongeveer een kwart van de huisartsen onderschat de lichamelijke gevolgen van actieve chronische hepatitis B. Meer dan veertig procent van de gynaecologen en verloskundigen is niet op de hoogte van het feit dat actieve chronische hepatitis B effectief behandeld kan worden. Alleen maag-darmleverartsen (MDL-artsen) en een deel van de internisten zijn volledig op de hoogte van de noodzaak van behandeling. Eenderde van de gynaecologen en verloskundigen ziet deze noodzaak niet. Een grote meerderheid van de MDL-artsen/internisten vindt het huidige hepatitis B beleid onvoldoende. Bijna alle artsen pleiten voor het routinematig testen van nieuwkomers uit Oost- en Zuid-Europese landen (waar het hepatitis B virus veel voorkomt) om op die manier vroegtijdig behandeling aan te kunnen bieden en verdere verspreiding te voorkomen. Het volledige TNS NIPO rapport is gratis te downloaden (www.hepatitis.nl/files/tns_nipo_hepatitis-b.pdf) of bij het NHC te bestellen voor 7,50 per stuk. Oratie dr. H.L.A. Janssen Dr. H.L.A. Janssen heeft vrijdag 25 januari zijn ambt als hoogleraar Hepatologie aan het Erasmus MC aanvaard. Zijn oratierede was vrijwel geheel gewijd aan de ernst van chronische hepatitis B en C. Deze ziektebeelden zijn een belangrijke oorzaak voor leverfalen en leverkanker. Bij ernstig leverfalen is transplantatie de enige optie. Er is echter een groot tekort aan donoren, waardoor een kwart van de patiënten op de wachtlijst overlijdt. Een lange termijnoplossing is opname van hepatitis B vaccinatie in het Rijksvaccinatieprogramma. Nederland is vrijwel het enige land in Europa waar geen universele vaccinatie tegen hepatitis B plaatsvindt. Binnen zijn leerstoel Leverziekten gaat Janssen het basale immunologische leveronderzoek verder ontwikkelen, ook in relatie tot levertransplantatie. Verder richt hij speciale aandacht op echografie en interventie-hepatologie. Kamervragen over hepatitis B vaccinatie Kamerlid Jacobi (PvdA) heeft 2 februari de volgende vragen gesteld aan de minister van VWS over het opnemen van de hepatitis B vaccinatie in het Rijksvaccinatieprogramma: 1. Bent u op de hoogte van de uitspraken van professor Janssen omtrent de omvang van het aantal hepatitis B slachtoffers in Nederland? Printversie Nieuwsbrief NHC februari 2007 2/5
2. Kunt u bevestigen dat jaarlijks 500 tot 1.000 Nederlanders overlijden aan hepatitis B? Zo neen, wat is dan het aantal sterfgevallen? 3. Klopt de constatering van professor Janssen dat hepatitis B een grotere bedreiging van de volksgezondheid is dan HIV/AIDS? Zo neen, waarom niet? 4. Deelt u zijn mening dat maatregelen dringend gewenst zijn, omdat virale hepatitis wereldwijd veel voorkomt en de kans op besmetting door de groei van internationale contacten navenant toeneemt? Zo neen, waarom niet? 5. Deelt u voorts zijn mening dat vaccinatie tegen hepatitis B -net als in vrijwel alle andere landen van Europa- in het kindervaccinatieprogramma dient te worden opgenomen? Zo neen, waarom niet? In aansluiting hierop hebben de kamerleden Agema (PVV) en Schippers (VVD) op 6 februari soortgelijke vragen gesteld. De toekomst van het Rijksvaccinatieprogramma De Gezondheidsraad publiceert 7 maart 2007 het rapport De toekomst van het Rijksvaccinatieprogramma: naar een programma voor alle leeftijden. Hierin wordt onder andere beschreven of hepatitis B vaccinatie in het Rijksvaccinatieprogramma wordt opgenomen. In de volgende nieuwsbrief meer informatie. NHC-project Hepatitis B en zwanger Jaarlijks worden er 700 tot 1000 hepatitis B geïnfecteerde zwangere vrouwen ontdekt. De kinderen van deze vrouwen lopen grote kans op besmetting met het virus en in 90% van de geïnfecteerde pasgeborenen leidt dit tot chronisch dragerschap. Door te vaccineren en te immuniseren is deze kans op infectie bij deze kinderen drastisch omlaag gebracht. Opvallend is dat de zorg rondom moeder en kind betreffende hepatitis B vooral gericht is op de zorg voor het kind. In dit project zal de aandacht juist worden gericht op de moeder. Door signalen van diverse organisaties, particulieren en artsen, is deze lacune in de zorg aan het licht gekomen en dit project stelt zich dan ook ten doel om gezondheidswinst te behalen voor de zwangere vrouw. Door verbetering en intensivering van de informatie over hepatitis B en toegang tot behandeling voor de moeder tijdens en na de zwangerschap mogelijk te maken kan deze gezondheidswinst worden behaald. Het project hepatitis B en zwanger behelst de volgende punten: Inventarisatie literatuur over behandeling van hepatitis B tijdens zwangerschap Opstarten werkgroep waarin alle betrokken partijen vertegenwoordigd zijn Inventarisatie bestaande richtlijnen, hoe deze op elkaar aansluiten en worden opgevolgd Richtlijnen zo nodig aanscherpen, herzien Evaluatie project Het project loopt tot medio 2008 en wordt gefinancierd door Stichting Nuts Ohra. Voor meer informatie kunt u terecht bij dr. Greet Boland (g.boland@hepatitis.nl), projectleider of Marlies van Dam (m.vandam@hepatitis.nl), projectmedewerker. Hepatitis C campagne van start De hepatitis C campagne is 15 december 2006 officieel van start gegaan, met een looptijd van 27 maanden. De campagne wordt uitgevoerd door NIGZ, NHC, NHG, Juliuscentrum, GGD Nederland, GGD Rotterdam, Trimbos Instituut en Mainline. Het doel van de campagne is de kennis over hepatitis C en het risicobewustzijn te vergroten en het informatiezoekgedrag en testgedrag te stimuleren. De voorlichtingscampagne wordt voorafgegaan door een pilotfase, waarin een optimaal campagnedesign ontwikkeld wordt. Voor verschillende doelgroepen (allochtonen, druggebruikers) wordt een gerichte aanpak op maat gebruikt. De resultaten van de pilots worden vertaald in een optimale strategie voor landelijke implementatie. Het project is mogelijk gemaakt door een subsidie van ZonMw. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met drs. Loes Singels (lsingels@nigz.nl), projectleider bij NIGZ. Printversie Nieuwsbrief NHC februari 2007 3/5
Onrust over artikel in Metro Vrijdag 23 februari luidde de kop op de voorpagina van Metro: Hepatitis C in opmars. In het artikel meldt de HIV-vereniging een toename van het aantal co-infecties HIV en hepatitis C, vooral onder homomannen. Het gaat echter om kleine aantallen en, zoals Hannelore Götz terecht opmerkt, hepatitis C is geen seksueel overdraagbare aandoening, maar komt bij homomannen vooral voor door speciale sekstechnieken. Het artikel zorgt voor onrust bij hepatitis C patiënten, omdat gesuggereerd wordt dat hepatitis C seksueel overdraagbaar is. Bij normaal seksueel contact is overdracht vrijwel niet mogelijk en veroorzaakt bloed-bloedcontact de besmetting. Bron: Metro, 23 februari 2007 Verdachte verplicht meewerken aan bloedtest Verdachten die bij het plegen van een misdrijf mogelijk slachtoffers hebben besmet met HIV, hepatitis B of hepatitis C, kunnen verplicht worden mee te werken aan een bloedtest. Dit schrijft demissionair minister Hirsch Ballin (Justitie, CDA) in een wetsvoorstel waarmee de ministerraad heeft ingestemd. Nu kunnen potentiële slachtoffers via een civiele rechter meewerking afdwingen. Met het voorstel wordt de positie van het slachtoffer versterkt. Het slachtoffer, dat al te maken heeft met een gewelds- of zedenmisdrijf, leeft ook nog eens onder zware psychische druk vanwege mogelijke besmetting met HIV, hepatitis B of hepatitis C. Het bloedonderzoek moet zo snel mogelijk gebeuren in verband met toediening van postexpositie profylaxe (PEP), immunoglobuline en/of vaccinatie. Bron: NRC Handelsblad, 17 februari 2007 Behandeling voor verbetering kwaliteit van leven hepatitis C patiënten Problem Solving Therapy is een praktische groepstraining waarin voor dagelijkse problemen van patiënten probleemoplossende vaardigheden worden aangeboden. Deze training blijkt effectief bij patiëntengroepen tot verbetering van de kwaliteit van leven. Omdat hepatitis C patiënten een lagere kwaliteit van leven hebben dan gezonde leeftijdsgenoten én hepatitis B patiënten, start het Erasmus MC met een onderzoek. Door middel van de Problem Solving Therapy bij hepatitis C patiënten wordt de (verhoogde) kwaliteit van leven gemeten. Geïnteresseerde patiënten, die niet in behandeling zijn en de Nederlandse taal beheersen, kunnen zich opgeven via hun arts. Voor meer informatie over het onderzoek kunt u contact opnemen met drs. Annemerle Beerthuizen (a.beerthuizen@erasmusmc.nl). Nepalese premier besmet met hepatitis E Premier Girija Prasad Koirala (84) van Nepal, zes leden van zijn kabinet en 25 van zijn huishoudhulpen zijn besmet geraakt met het hepatitis E virus. Het hepatitis E wordt net als hepatitis A via de oraal-fecale route verspreid. Waarschijnlijk is het virus via voedsel en water verspreid tijdens vergaderingen in het huis van de premier. Symptomatische infecties zijn in 0,2-4% dodelijk; bij zwangere vrouwen loopt kans op dodelijke afloop op tot 15-25%. Hepatitis E is endemisch in Aziatische landen, Afrika, het Midden-Oosten en Midden-Amerika. In Europa komt hepatitis E incidenteel voor. Studies van de faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit van Barcelona tonen aan dat bij 40 van de 41 onderzocht varkensbedrijven antistoffen tegen hepatitis E worden gevonden. 61% van de oudere varkens en 36% van de jonge biggen hebben antistoffen. Het hepatitis E virus komt vaak voor bij Spaanse varkens, maar geven weinig symptomatische infecties bij mensen (3 per jaar). Meer informatie over de studie: Viral Hepatitis Prevention Board (www.vhpb.org). Bron: Telegraaf, 14 februari 2007 Dieet kan risico op leverkanker beïnvloeden In Italië zijn de dieetgewoonten van patiënten met en zonder hepatocellulair carcinoma (HCC, levercelkanker) onderzocht. Producten als melk, yoghurt, gevogelte, eieren en fruit geven een significante reductie van het risico op HCC, ook voor hepatitis B en C patiënten. Uit een Printversie Nieuwsbrief NHC februari 2007 4/5
gerelateerd artikel blijkt dat het hepatitis B virus interactie heeft met een speciaal voedselcarcinogeen dat de ontwikkeling van levercelkanker bevordert. Deze studies hebben gevolgen voor de dieetadviezen aan mensen met een verhoogd risico op levercelkanker, inclusief hepatitis B en C patiënten. Bron: Hepatitis B Foundation, 19 januari 2007. De studies zijn gepubliceerd in International Journal of Cancer (2006; 119:12, 2916-2921) en Hepatology (2006; 45(1):16-21). Printversie Nieuwsbrief NHC februari 2007 5/5